Berfînxan û Her Heft Bejnbihost

1. Pêşgotin

Çîroka Berfînxan û Her Heft Bejnbihostan (bi navê xwe yê orîjînal Schneewittchen an jî bi Îngilîzî Snow White and the Seven Dwarfs) yek ji çîrokên herî navdar û bi bandor e di mîrata çîrokên gelêrî yên cîhanê de. Ew ne tenê wekî berhemeke wêjeya zarokan tê nasîn, lê herweha wekî çavkaniyeke dewlemend ji bo analîzên çandî, civakî û psîkolojîk jî tê dîtin.¹ Belavbûna vê çîrokê li seranserê parzemînan û di nav çandên cihêreng de, girîngiya wê ya gerdûnî û şiyana wê ya ji bo adaptasyonê nîşan dide.¹ Çîrok wekî neynikekê kar dike ku tê de nirxên civakî, tirsên kolektîf, û arketîpên derûnî yên mirovahiyê bi awayekî sembolîk tên xuyakirin.² Ew bi temayên xwe yên wekî hesûdî, bedewî, bêgunehî, û têkoşîna di navbera qencî û xerabiyê de, bi nifşan re dipeyive.

Armanca sereke ya vê gotarê ew e ku çîroka Berfînxan û Her Heft Bejnbihostan ji perspektîfên wêjeyî, dîrokî, sînemagerî, civaknasî, semiyotîk, semantîk û derûnnasî ve bi awayekî akademîk, piralî û rexneyî şîrove bike. Di vê çarçoveyê de, dê hewl bê dayîn ku li ser hebûn û taybetmendiyên varyanteke Kurdî ya vê çîrokê, ku bi gelemperî wekî “Berfînxan” tê binavkirin, raweste, her çend divê bê zanîn ku çavkaniyên akademîk ên berfireh û sîstematîk derbarê vê mijarê de di folklora Kurdî ya tomarkirî de kêm in.

Amadekirina vê gotarê bi zimanê Kurdî, bi taybetî bi rawestîna li ser têgeha “Berfînxan”, bi serê xwe beşdariyek e ji bo geşepêdana dîskursa akademîk a Kurdî di warê folklorê de. Wekî ku di lêkolînên li ser folklora Kurdî de tê destnîşankirin, ev qad her çend pêşve diçe jî, hîn jî bi kêmasiyên girîng re rû bi rû ye.¹¹ Bi taybetî, nebûna “îndekseke tîpolojîk a berfireh a çîrokên Kurdî” ¹² valahiyeke mezin e ku rê li ber lêkolînên sîstematîk û berawirdî digire û temsîlkirina folklora Kurdî di klasîfîkasyonên navneteweyî de kêm dike. Di materyalên lêkolînê yên berdest de, agahiyên zelal û akademîk li ser varyanteke Kurdî ya Berfînxanê (ku bi tîpa ATU 709 re li hev bike) kêm in. Ji ber vê yekê, ev gotar, bi analîzkirina fenomena gerdûnî ya Berfînxanê û bi hewldana cihkirina an jî nîqaşkirina hebûn/nebûna “Berfînxan”a Kurdî di vê çarçoveyê de, rasterast vê kêmasiya zanistî destnîşan dike û hewl dide beşdarî formalîzekirin û berfirehkirina lêkolînên folklora Kurdî bibe. Ew modelekê ji bo nêzîkatiyeke akademîk li ser tîpeke çîrokê ya navneteweyî ya naskirî ji perspektîfeke Kurdî pêşkêş dike.

2. Berfînxan û Çîroka Klasîk a Birayên Grimm: Analîzeke Wêjeyî

Çîroka Berfînxanê, wekî ku îro bi piranî tê nasîn, bi giranî bi xebata Birayên Grimm ve girêdayî ye. Lêbelê, ji bo têgihiştineke kûr a vê berhemê, divê mirov li reh û rişalên wê yên wêjeyî û folklorîk, struktura vebêjiyê, û temayên wê yên bingehîn binêre.

Reh û Rişalên Çîrokê: Ji vegotinên devkî heta berhema Birayên Grimm

Birayên Jacob û Wilhelm Grimm, ku di sedsala 19-an de li Almanyayê jiyane, di serî de wekî berhevkar û edîtorên çîrokên gelêrî têne nasîn, ne wekî afirînerên wan ên resen.² Wan çîrokên ku bi sedsalan di nav gel de bi awayekî devkî dihatin vegotin, berhev kirin, ji nû ve formule kirin û weşandin. Hebûna varyantên nivîskî yên berî Birayên Grimm, wekî çîroka “Richilde” ya Johann Karl August Musäus ku di sala 1782an de hatiye weşandin, îsbat dike ku Berfînxan berê jî di nav çanda Ewropî de xwedî cîhek bûye.⁴ Ev yek nîşan dide ku berhema Birayên Grimm ne îcadeke ji nişka ve bû, lê beşek ji kevneşopiyeke vegotinê ya berfirehtir û kevnartir bû.

Folklorîstên wek Ernst Böklen û Joseph Jacobs teoriya “amalgamasyonê” pêşniyar kirine, ku li gorî wê çîroka Berfînxanê wekî têkeliyek ji motîfên ku di çîrokên din ên gelêrî de jî hene (mînak, tîpa çîrokê ATU 327 “Zarok û Dêw” an jî “Hansel û Gretel”) tê dîtin.⁴ Ev nêrîn qatmanên cuda yên dîrokî û çandî yên di nav çîrokê de destnîşan dike.

Girîng e ku bê zanîn ku versiyona Birayên Grimm a Berfînxanê ne tenê kopiyeke saf a kevneşopiya devkî ye, lê berhemeke wêjeyî ya bi baldarî hatiye amadekirin e. Ew di bin bandora îdeolojiya neteweperest a Romantîk û mebestên pedagojîk ên Birayên Grimm de şekil girtiye. Wekî ku tê zanîn, Birayên Grimm armanc dikirin ku bi berhevkirina van çîrokan, “gelê Alman bi reh û rişalên hevpar ên mîrata Almanî ve girê bidin, û herweha norm û hêviyan hîn bikin”.² Ev mebesta hanê, ligel bandora tevgera Romantîk ku li ser girîngiya “Volkspoesie” (helbesta gelêrî) wekî forma pak a wêje û çanda neteweyî radiwestiya ¹⁴, bêguman bandor li ser hilbijartin, sererastkirin û formulekirina çîrokan kiriye. Wekî din, berhema wan gelek caran hatiye revîzekirin û ji nû ve hatiye weşandin, û ji bo ku ji zarokan re balkêştir be, guhertin û sererastkirin tê de hatine kirin.¹⁴ Ev hemû nîşan didin ku “Schneewittchen”a Birayên Grimm ne tenê berhevokeke folklorîk e, lê di heman demê de avahiyeke wêjeyî ye ku şopên herikînên çandî û rewşenbîrî yên taybet ên Almanyaya sedsala 19-an li xwe digire.

Struktura Vegêranê û Taybetmendiyên Stîlîstîk (li gorî Max Lüthi û teorîsyenên din)

Folklorîstê Swîsrî Max Lüthi di analîzên xwe yên li ser çîrokên gelêrî yên Ewropî de çend taybetmendiyên bingehîn destnîşan kirine ku di têgihiştina struktura Berfînxanê de jî kêrhatî ne. Ev taybetmendî ev in:

Yek-alîbûn (One-dimensionality): Di cîhana çîrokê de, di navbera rastî û sernaturiyê de cudahiyeke zelal tune. Bûyerên efsûnî (wek neynika axaftvan an sêva jehrî) û karakterên sernaturî (wek bejnbihostan) bi heman xwezayîbûna bûyer û karakterên asayî têne pêşkêşkirin. Qehreman ji van tiştan matmayî namînin.¹⁶
Bêkûrahîbûn (Depthlessness): Karakterên çîrokê bi gelemperî “rûbar” in û xwedî psîkolojiyeke kûr û tevlihev nînin. Ew piranî wekî arketîp an jî fonksiyonên di nav komployê de tevdigerin. Hest û êş bi awayekî sembolîk û kurt têne îfadekirin, ne bi kûrahiyeke realîst.¹⁶ Mînak, Berfînxan piştî gelek ceribandinên kuştinê zû bi zû vedigere jiyanê û travmayeke kûr nîşan nade.
Stîla Abstrakt (Abstract Style): Çîrok bi gelemperî rengên tûj û sembolîk (wek sor, spî, reş di danasîna Berfînxanê de), formûlasyonên dubarekirî (wek pirsên Keybanûyê ji neynikê re), û teswîrên zelal lê ne hûrgilî bikar tîne.¹⁶ Navê “Berfînxan” (Spî-mîna-berfê) bixwe mînakeke vê stîlê ye.
Tecrîd û Girêdana Gerdûnî (Isolation and Universal Interconnection): Karakter bi gelemperî ji malbat û civaka xwe ya destpêkê tecrîd dibin (Berfînxan ji qesrê tê derxistin) û bi hêsanî bi kesayet û hêzên nû re (bejnbihost, mîr) dikevin têkiliyê. Bûyerên çîrokê jî carinan wekî beşên ji hev qutkirî xuya dikin ku ne bi awayekî mentiqî yê tund bi hev ve girêdayî ne.¹⁶
Sublîmasyon û Hemûgirtîbûn (Sublimation and All-Inclusiveness): Çîrok motîfên efsûnî, mîtolojîk û numinozî (tiştên pîroz û bi heybet) di nav xwe de dihewîne û wan bi awayekî hunerî bilind dike û ji nû ve şîrove dike.¹⁶

Struktura vebêjiyê ya çîroka Berfînxanê ya Birayên Grimm bi gelemperî bi destpêkeke aram (daxwaza keybanûyê ji bo zarokekê û jidayikbûna Berfînxanê), pêşveçûna aloziyê (hesûdiya dêmarî û gefa li ser jiyana Berfînxanê), ceribandinên li ser qehreman (sê hewldanên kuştinê), mirina xuya (ketina di komayê de piştî xwarina sêvê) û stargeha di darbesta şûşeyî de, û di dawiyê de vejîn (bi saya mîr) û cezakirina xerabkar (danskirina dêmarî bi pêlavên hesinî yên sor heta mirinê) û serkeftina qenciyê dimeşe.¹ Hêmanên vebêjiyê yên sereke di Berfînxanê de neynika efsûnî, sêva jehrî, darbesta şûşeyî, û karakterên Keybanûya Dilreş û heft bejnbihostan in ku wekî motîfên bingehîn di avakirina komployê de cih digirin.¹

Taybetmendiya “bêkûrahîbûnê” ya Max Lüthi ji bo têgihiştina ka çima çîroka Berfînxanê dikare gelek şîroveyên cihêreng û carinan dijber (psîkolojîk, civaknasî, femînîst) hilgire bêyî ku nasnameya xwe ya bingehîn winda bike, xwedî girîngiyeke taybet e. Ji ber ku karakterên çîrokê xwedî psîkolojiyeke kûr a kesane nînin û bêtir wekî arketîp an fonksiyonên di nav komployê de tevdigerin ¹⁶, ew dibin wekî rûpelek vala ku şîrovekar dikarin têgihiştin û teoriyên xwe li ser wan projekte bikin. Materyalên lêkolînê yên berdest bi xwe jî cûrbecûr şîroveyan pêşkêş dikin: Freudî ⁹, Jungî ⁸, femînîst ²¹, civaknasî ², û semiyotîk.²⁴ Heke karakter di çîroka orîjînal de xwedî kesayetiyeke psîkolojîk a kûr û tekûz bûna, dê ji bo van çarçoveyên teorîk ên cihêreng zehmettir bûya ku şîroveyên xwe bi rehetî li ser wan bicîh bikin. “Stîla abstrakt” û “bêkûrahîbûn” dihêlin ku vegotin li ser asteke sembolîk, ne realîst, bixebite, û ev yek derfetê dide ku lensên analîtîk ên cihêreng qatmanên wateyê yên ku bi fikarên wan ên taybetî re têkildar in (mînak, dînamîkên Oedipal ji bo Freudiyanan, zordestiya patrîarkal ji bo femînîstan) derxînin holê. Struktura çîrokê têra xwe xurt e ku van wateyên pirreng hilgire.

Temayên Sereke: Hesûdî, bedewî, bêgunehî, û têkoşîna qencî û xerabiyê

Çîroka Berfînxanê li dora çend temayên bingehîn û gerdûnî hatiye honandin:

Hesûdî: Hesûdiya Keybanûya Dilreş li hember bedewiya Berfînxanê motora sereke ya çîrokê ye.¹⁰ Ev tema ne tenê hesûdiya di navbera du jinan de, lê herweha tirsa ji pîrbûnê, windakirina cazîbeyê û statuya civakî ya ku bi bedewiyê ve girêdayî ye jî di nav xwe de dihewîne.¹⁰
Bedewî: Bedewî di çîrokê de wekî nirxekî navendî tê pêşkêşkirin, lê di heman demê de çavkaniya xeter û pevçûnê ye jî. Berfînxan ji ber bedewiya xwe hem tê ecibandin û xelatkirin (bala mîr dikişîne), hem jî dibe armanca nefret û êrîşan.⁷
Bêgunehî û Qencî li hember Xerabiyê: Bêgunehî, pakîtî û dilnizmiya Berfînxanê li hember fesadî, hovîtî û dilreşiya Keybanûyê tê danîn.¹⁰ Ev dualîteya exlaqî ya zelal, ku taybetmendiyeke gelek çîrokên gelêrî ye, ji bo zarokan wekî dersên moralî kar dike û sînorên di navbera qencî û xerabiyê de nîşan dide.²
Têkoşîna Qencî û Xerabiyê: Tevahiya çîrokê li ser vê têkoşînê ava dibe û bi serkeftina dawî ya qenciyê û cezakirina xerabiyê bi dawî dibe.² Ev yek hêviya edaletê û serweriya nirxên erênî xurt dike.

Temaya “bedewiyê” di Berfînxanê de ne tenê mijareke estetîk e, lê bi awayekî kûr bi têgînên hêza jinê, pejirandina civakî, û bêparastinbûna di nav strukturên patrîarkal de ve girêdayî ye. Ew dibe qada sereke ya pevçûn û fikaran. Wekî ku tê destnîşankirin, çîroka orîjînal “tirsên jinan nîşan dide, ku tirsa herî mezin ew e ku nirxa jinê li ser bingeha bedewî û xuyanga wê ye”.¹⁰ Herwiha, “fikra bedewiyê û pêwîstiya ku meriv bibe ya herî bedew, bingeha çîrokê ye” û pênaseyên civakî yên bedewiya jinê beşdarî kêmasiya karakterê Keybanûyê dibin.⁷ Rexneyên femînîst jî amaje dikin ku standartên bedewiyê amûrên kontrola patrîarkal in, û neynik bi xwe dikare wekî “amûra hêza mêranî” were dîtin.²¹ Hêza Keybanûyê di destpêkê de bi bedewiya wê (bi riya neynikê) tê piştrastkirin, û hêrsa wê ya kujer dema ku ew vê statuya “ya herî bedew” ji dest dide û Berfînxan li pêşiya wê dikeve, derdikeve holê. Bedewiya Berfînxanê, her çend “bêguneh” be jî, ew e ku wê dike hedef û di dawiyê de bala Mîr dikişîne. Ji ber vê yekê, bedewî ne taybetmendiyeke bêalî ye, lê di cîhana çîrokê de ji bo jinan sermiyanek, çavkaniyeke hêzê, û xalek ji bo pêşbaziya dijwar û xetereyê ye.

Tîpolojiya Çîrokê: ATU 709 û Varyantên Navneteweyî

Di sîstema klasîfîkasyona navneteweyî ya çîrokên gelêrî de, ku wekî Îndeksa Aarne-Thompson-Uther (ATU) tê nasîn, çîroka Berfînxanê wekî tîpa 709 (“Snow White”) tê kategorîzekirin.¹ Ev sîstem ji bo naskirin, berawirdkirin û analîzkirina çîrokên gelêrî yên ji çandên cihêreng tê bikaranîn. Motîfên bingehîn ên tîpa ATU 709 bi gelemperî ev in: dêmarî/dayika hesûd, neynika efsûnî, hewldana kuştina keçikê (pir caran bi destê nêçîrvanekî), stargeha li cem bejnbihostan/dêwan/heywanan, tişta jehrî (sêv, şane, xeftan), mirina xuya (pirî caran di darbesteke şûşeyî de), vejîna bi saya mîrekî, û cezakirina xerabkar.¹

Tîpa ATU 709 li seranserê Ewropa, Amerîka, Afrîka û Asyayê bi awayekî berfireh belav bûye.¹ Mînakên varyantên navneteweyî yên vê tîpê ev in: “Bella Venezia” (Îtalya), “Myrsina” (Yewnanîstan), “Nourie Hadig” (Ermenistan), “Gold-Tree and Silver-Tree” (Skotlanda), û “The Young Slave” (ji berhema Giambattista Basile, Îtalya).¹ Analîza varyantên Slavî yên Rojava û Başûr ⁵ nîşan dide ku her çend hêmanên wekî rola dayikê, cihê stargeha qehreman, û hejmar û xuyanga hevalên wê dikarin biguherin jî, struktura bingehîn a ATU 709 parastî dimîne. Van varyantan carinan taybetmendiyên herêmî û rîtuelên civakî yên taybet jî nîşan didin.

Belavbûna gerdûnî ya tîpa çîrokê ATU 709 nîşan dide ku vegotina wê ya bingehîn fikar û xwestekên mirovî yên bingehîn (wekî hevrikiya di navbera nifşan/xwişk û birayan de, tirsa ji terikandinê, xwesteka edalet û yekîtiyê) vedibêje. Lêbelê, guhertoyên di motîfan de (wekî cewherê alîkaran an jî awayê taybetî yê vejînê) ji bo têgihiştina ka çandên cihêreng van temayên gerdûnî çawa bi riya lensên xwe yên sembolîk ên taybetî adapte dikin û ji nû ve şîrove dikin, pir girîng in.¹ Wekî ku di lêkolînên li ser kevneşopiyên Slavî de tê dîtin, “cihê mayîna demkî ya qehreman û mexlûqên ku keçik li cem wan stargehê dibîne, hejmar û xuyanga wan… pir diguhere,” û ev çîrok “rîtuelên civakî, rîtuelên derbasbûnê, taybetmendiyên herêmî û çandî” nîşan didin.⁵ Komploya bingehîn (dijminê hesûd, bêgunehê stemlêkirî, mirina xuya, vejîn, û zewac/cezakirin) bi qasî stabîl dimîne, ku hêza wê ya arketîpîk nîşan dide. Lêbelê, cudahiyên di awayê pêkanîna van xalên komployê de – mînak, gelo alîkar bejnbihost, rêbir, an heywan in, an gelo vejîn bi derxistina sêvê an bi maçê pêk tê – adaptasyonên herêmî û rengvedanên çandî nîşan didin. Ev guhertoy ne bêqîmet in; ew nîşan didin ka çîrokeke “gerdûnî” çawa di nav çarçoveyeke “herêmî” de watedar dibe.

Tabloya 1: Motîfên Sereke yên Çîroka Tîpa ATU 709 û Belavbûna Wan di Varyantên Hilbijartî de

Motîf	Versiyona Grimm	Versiyona Disney (1937)	Varyanta Slavî (Giştî)	Varyanta Îtalî (“The Young Slave”, Basile)	Berfînxana Kurdî?
Dêmarî/Dayika Hesûd	+	+ (Dêmarî)	+ (Piranî Dayik)	+ (Dêmarî)	?
Neynika Efsûnî	+	+	Hinek varyantan heye	– (Cîgir: Astrolog)	?
Nêçîrvanê Dilnerm	+	+	Heye	– (Xulam)	?
Stargeh li cem Alîkaran	+ (7 Bejnbihost)	+ (7 Bejnbihost)	+ (Cihêreng: Mêr, Dêw, Heywan)	+ (Ferişte)	?
Tişta Jehrî/Efsûnî	+ (Xeftan, Şane, Sêv)	+ (Sêv)	+ (Sêv, Anguştek, hwd.)	+ (Şaneya Jehrî)	?
Mirina Xuya/Xewa Kûr	+	+	+	+	?
Darbesta Şûşeyî	+	+	Kêm caran	–	?
Vejîna bi Mîr/Desttêdanê	+ (Ji ber hejandinê)	+ (Bi maçê)	+ (Cihêreng)	+ (Mîr wê dibîne û dizewice)	?
Cezakirina Xerabkar	+ (Pêlavên sor)	+ (Dikeve xwarekê)	+ (Cihêreng)	+ (Dêmarî bi xwe dimire)	?

Nîşe: “+” hebûna motîfê nîşan dide, “-” nebûna wê, û “?” kêmasiya agahiyan an jî hewcedariya bi lêkolînê nîşan dide. Agahiyên di tabloyê de li ser bingeha çavkaniyên ¹ hatine amadekirin.

Ev tablo bi awayekî dîtbarî struktura bingehîn a çîroka ATU 709 û domdariya wê li seranserê çandên cihê nîşan dide. Her weha, ew cîhê vala yê agahiyan derbarê varyanteke Kurdî de jî eşkere dike, ku girîngiya lêkolînên pêşerojê derdixe pêş.

3. Konteksta Dîrokî: Ji Ewropaya Sedsala 19-an heya Folklora Kurdî

Ji bo têgihiştina çîroka Berfînxanê, divê mirov li çarçoveya dîrokî ya ku tê de derketiye holê û pêş ketiye binêre. Ev yek hem Ewropaya sedsala 19-an, ku Birayên Grimm tê de xebatên xwe kirine, hem jî hewldanên ji bo dîtina bingeheke dîrokî ji çîrokê re, û herwiha rewşa lêkolînên folklora Kurdî dihewîne.

Birayên Grimm, Romantîzm û Berhevkirina Çîrokên Gelêrî li Almanyayê

Birayên Jacob Grimm (1785–1863) û Wilhelm Grimm (1786–1859) di serdemeke girîng a guherînên siyasî û çandî de li Ewropayê jiyan û xebitîn. Tevgera Romantîzmê, ku di dawiya sedsala 18-an û destpêka sedsala 19-an de li Ewropayê geş bûbû, bandoreke mezin li ser karê wan kir.¹⁴ Romantîzmê eleqeyeke nû ji bo çîrokên gelêrî, zimanên neteweyî, dîroka kevnar û çanda gelêrî wekî çavkaniya ruhê neteweyî (“Volksgeist”) geş kir. Di vê atmosferê de, Birayên Grimm dest bi berhevkirin û weşandina çîrokên gelêrî yên Almanî kirin. Armanca wan ne tenê parastina van çîrokan ji windabûnê bû, lê herweha ew dixwestin lêkolînên akademîk li ser folklorê bikin û beşdarî pêvajoya avakirina nasnameya çandî ya Alman bibin, ku di wê demê de ji gelek mîr نشînên biçûk pêk dihat.² Wan metodolojiyeke nû ji bo berhevkirin, tomarkirin û analîzkirina çîrokên gelêrî danî ku bû bingeha lêkolînên folklorîstîk ên modern.

Xebata Birayên Grimm bi awayekî xurt bi herikînên siyasî û rewşenbîrî yên Almanyaya sedsala 19-an ve girêdayî bû. Bi taybetî, ew di bin bandora kesayetiyên wek Friedrich von Savigny, profesorê wan ê hiqûqê, û helbestvanê Romantîk Clemens Brentano de man.¹⁴ Savigny ne tenê eleqeya wan bi dîrok û fîlolojiyê re geş kir, lê herweha xwedî daxwaza yekbûna Almanyayê bû. Brentano jî daxwaz ji wan kir ku dest bi berhevkirina çîrokan bikin. Herwiha, fikirên Johann Gottfried Herder, ku parêzvaniya “Volkspoesie” (helbesta gelêrî) wekî forma pak a wêje û çanda neteweyî dikir, bandorek kûr li ser nêrîna wan a li ser folklorê kir.¹⁴ Di vê çarçoveyê de, berhevkirina çîrokan ji bo Birayên Grimm ne tenê çalakiyeke akademîk bû, lê di heman demê de beşek ji projeyeke neteweperwerî ya berfirehtir bû ku armanc dikir mîrata çandî ya Alman pênase bike û biparêze. Ev kontekst nîşan dide ku karê wan ê zanistî ne bêalî bû, lê xizmeta rojeveke avakirina neteweyê dikir, ku ev yek bêguman bandor li ser hilbijartin, sererastkirin û çarçovekirina çîrokan kiriye.

Nîqaşên li ser Îlhama Dîrokî ya Çîrokê (mînak, Margaretha von Waldeck, Maria Sophia von Erthal)

Bi demê re, gelek teorî derketine holê ku îdîa dikin çîroka Berfînxanê ji kesayet û bûyerên dîrokî yên rastîn îlhama xwe girtiye. Du navên herî zêde di vê çarçoveyê de tên behskirin Margaretha von Waldeck û Maria Sophia von Erthal in.

Margaretha von Waldeck (1533-1554): Ew keça kontê Alman Philip IV bû. Li gorî teoriyê, ku ji aliyê dîroknasê Alman Eckhard Sander ve di sala 1994an de hatiye pêşkêşkirin ²⁷, Margaretha ji aliyê dêmarîya xwe, Katharina of Hatzfeld, ve ji malê hatiye dûrxistin û çûye Brukselê. Li wir, ew bi Philip II yê Spanyayê re ketiye têkiliyeke evînî, lê malbata wê li dijî vê têkiliyê derketiye. Margaretha di temenekî ciwan de bi awayekî gumanbar miriye, û hin kes bawer dikin ku ew hatiye jehrîkirin. Di derbarê “heft bejnbihostan” de, tê gotin ku bavê Margaretha xwediyê çend kanên sifirê bû ku tê de zarok wekî karker dihatin xebitandin. Ji ber şert û mercên dijwar ên xebatê, gelek ji van zarokan bi pirsgirêkên mezinbûnê û deformasyonên laşî re rû bi rû mabûn û wekî “bejnbihostên belengaz” dihatin binavkirin.⁴
Maria Sophia von Erthal (1725-1796): Ew keça baronekî ji Lohr am Main, li herêma Bavariayê bû. Dêmarîya wê, Claudia Elisabeth von Erthal, wekî jineke serdest û stemkar tê teswîrkirin. Tê gotin ku di qesra malbata Erthal de “neynikeke axaftvan” hebûye – ev bi rastî neynikeke luks a ji fabrîqeya neynikan a navdar a Lohrê bû ku bi nivîs û aforîzmayên li ser xwe dihat nasîn. Herêma Lohrê bi daristanên xwe yên mezin (Spessart) û kanên madenê navdar e, ku tê de karkerên kurt û carinan zarok jî dixebitîn.⁴

Lêbelê, divê ev teorî bi rexneyî werin nirxandin. Gelek ji van îdîayan, bi taybetî yên ku ji hêla bajarên herêmî ve têne pêşve xistin, bêtir ji bo armancên turîstîk hatine afirandin.⁴ Dîroknasên wek Wolfgang Vorwerk û Thomas Kittel, li ser bingeha delîlên dîrokî û kronolojîk, van teoriyan, bi taybetî ya Maria Sophia von Erthal, dipirsin.²⁸ Mînak, Kittel destnîşan dike ku di jiyana Maria Sophia de tiştekî ku bikaribe efsaneyeke mîna Berfînxanê îlham bike tune bûye. Wekî din, dema ku çîroka Birayên Grimm di sala 1812an de yekem car hate weşandin, Maria Sophia hêj nû miribû (1796), û berî wê jî versiyoneke din a çîrokê (“Richilde”, 1782) hebû. Ev dem ji bo pêşketin û belavbûna çîrokeke gelêrî ya bi vî rengî pir kurt e.²⁸ Hewldanên domdar ji bo dîtina “Berfînxaneke rastîn” meyleke modern nîşan dide ku dixwaze mît û folklorê bi riya pozîtîvîzma dîrokî rasyonalîze bike, û pir caran cewhera sembolîk û arketîpîk a çîrokên gelêrî ji bîr dike. Ev îdîayên dîrokî, her çend balkêş bin jî, pirî caran ji delîlên xurt bêpar in û dibe ku bêtir ji bo zêdekirina turîzma herêmî kar bikin ne ku reh û rişalên teqez ên çîrokê peyda bikin. Xwesteka ji bo “çîrokeke rastîn” a li pişt çîroka gelêrî dibe ku ji tercîheke çandî ya ji bo ravekirinên rastî li şûna yên sembolîk, an jî ji xwesteka girêdana bi paşerojeke berbiçav re derkeve. Lêbelê, ev yek pir caran dengvedanên çandî û psîkolojîk ên kûrtir ên çîrokê, yên ku ne girêdayî yek koka dîrokî ne, dixe bin siyê.

Berfînxan di Folklora Kurdî de: Lêgerîn, kêmasiya çavkaniyên akademîk û zehmetiyên lêkolînê

Heya niha, di nav çavkaniyên akademîk ên berdest de ku ji bo vê gotarê hatine şêwirîn, varyanteke Kurdî ya çîroka Berfînxanê ku rasterast bi tîpa ATU 709 re li hev bike û bi navê “Berfînxan” hatibe tomarkirin û analîzkirin, bi awayekî eşkere nehatiye dîtin. Çavkaniyên wek ²⁹ û ³⁰, ku ji bo lêgerîna “Berfînxan” an “Snow White” di çarçoveya ATU 709 de di folklora Kurdî de hatine lêkolînkirin, agahiyên taybet pêşkêş nakin. ³¹ behsa varyanteke ji Guadalupe dike ku wek ATU 709 dest pê dike, lê ev ne rasterast bi folklora Kurdî ve girêdayî ye.

Lêkolînên li ser folklora Kurdî, her çend di van salên dawî de pêşketinên girîng bi dest xistine jî, hîn jî bi kêmasiya îndekseke tîpolojîk a berfireh û sîstematîk re rû bi rû ne.¹² Ev kêmasî lêgerîn, kategorîzekirin û analîzkirina çîrokên Kurdî li gorî standartên navneteweyî yên folklorîstîkê dijwar dike. Hebûna varyanteke Kurdî ya çîroka navneteweyî ya Sinderella, ku bi navê “Fatîma” tê nasîn ¹¹, nîşan dide ku çîrokên navneteweyî di nav folklora Kurdî de jî cih girtine û hatine adaptekirin. Lêbelê, ev yek nayê wateya ku hemû tîpên çîrokan bi heman rengî û bi heman berfirehiyê di nav çanda Kurdî de belav bûne an hatine tomarkirin. Her çend çîrokên Mîrza Mihemed di kevneşopiya devkî ya Kurdî de pir populer in ¹², ev yek tîpeke cuda ya çîrokan temsîl dike û ne rasterast bi ATU 709 ve girêdayî ye.

Zehmetiyên lêkolînê di vî warî de gelek in: kêmbûna çavkaniyên weşandî yên sîstematîk, dijwariya gihîştina materyalên devkî yên ku hîn nehatine tomarkirin an jî bi awayekî akademîk nehatine analîzkirin, û bandora guherînên çandî û modernîzasyonê li ser berdewamiya kevneşopiya devkî.

Xuyabûna nebûna “Berfînxaneke” Kurdî (ATU 709) ya bi berfirehî hatî belgekirin di tîpolojiyên akademîk ên heyî de, ne hewce ye ku were wateya ku guhertoyeke weha di kevneşopiya devkî ya Kurdî de qet tune bûye. Ev rewş bêtir îhtîmal e ku kêmasiya belgekirin û sîstematîzekirina dîrokî ya folklora Kurdî di nav çarçoveyên akademîk ên berfireh de nîşan bide, ligel dînamîkên taybetî yên veguhestina devkî û danûstandina çandî. Wekî ku hate gotin, “nebûna îndekseke tîpolojîk a berfireh a çîrokên Kurdî” ¹² û “kêm temsîlkirina çîrokên Kurdî di berhemên tîpolojîk ên giştî yên wekî Uther 2004 de” ¹² vê yekê piştrast dike. Kevneşopiyên devkî şilavî ne; çîrok bi berdewamî têne adaptekirin, li hev têne xistin, an jî ji modê dikevin. Dibe ku tîpeke çîrokê ya taybetî hebe lê têra xwe ne berbiçav be ku bi berfirehî were berhevkirin, an jî dibe ku bi navekî din were nasîn an jî di nav strukturên vegotinê yên din de were entegrekirin. Fokusê berhevkarên destpêkê (pir caran zanyarên ziman ên rojavayî, li gorî ¹²) dibe ku li ser berjewendiyên zimanî an tematîk ên taybetî bûbe, ku dibe sedem ku hin tîpên çîrokan ji nedîtî ve werin an jî neyên pêşîn kirin. Hebûna Sinderellaya Kurdî (“Fatîma,” ¹¹) nîşan dide ku tîpên çîrokên navneteweyî dikevin nav folklora Kurdî. Ji ber vê yekê, guhertoyeke ATU 709 mimkun e, her çend heya niha di qada akademîk a berdest de bi awayekî xurt nehatibe belgekirin. Pirsgirêk di berhevkirin û analîzkirina sîstematîk de ye.

4. Ji Rûpelan Ber Bi Perdeya Sînemayê: Adaptasyona Disney û Bandora Wê

Adaptasyona çîroka Berfînxanê ji bo sînemayê, bi taybetî fîlma anîmasyonê ya Walt Disney ya sala 1937an, qonaxeke nû di dîroka çîrokê de vekir û bandoreke kûr û mayînde li ser têgihiştina populer a cîhanî ya Berfînxanê kir.

Analîza Fîlma Disney (1937): Teknîkên anîmasyonê, muzîk, sêwirana karakteran û îdeolojiya bingehîn

Fîlma Walt Disney Snow White and the Seven Dwarfs, ku di sala 1937an de derket, ne tenê yekemîn fîlma anîmasyonê ya dirêj a rengîn a Amerîkî bû, lê di heman demê de şoreşek di teknîkên anîmasyonê û vegotina çîrokan de jî pêk anî.

Pêşengiya Teknîkî: Fîlm wekî “ragihandina kartona anîmasyonî wekî formeke hunerî ya pîşesazî” tê binavkirin.³² Yek ji nûjeniyên herî girîng bikaranîna “multiplane camera” bû, ku dihêlîst dîmen xwedî kûrahiyek realîsttir bin û hestek sê-alî biafirînin.³² Ev teknolojî ji bo anîmasyonê qonaxeke nû bû.
Sêwirana Karakteran û Anîmasyona Kesayetiyê: Yek ji hêzên herî mezin ên fîlmê, afirandina kesayetiyên cihê û bîranîn ji bo Her Heft Bejnbihostan bû. Her yek ji wan (Doc, Grumpy, Happy, Sleepy, Bashful, Sneezy, û Dopey) xwedî navekî ku taybetmendiyên wî îfade dike û bi tevger, jest û mimîkên xwe yên taybet dihat nasîn.³³ Ev wekî “master stroke” tê binavkirin ku navgîna Birayên Grimm bi ya Walt Disney ve bi awayekî bêkêmasî girêda.³⁴ Anîmasyona karakterên “realîst” ên wekî Berfînxan, Mîr û Keybanûya Dilreş jî, bi tevî dijwariyên teknîkî, bi hostatiyeke mezin hate pêkanîn.³⁴
Muzîk û Stran: Fîlm wekî yekemîn muzîkala fîlmî ya entegre tê dîtin.³² Muzîka ku ji hêla Frank Churchill, Leigh Harline û Paul J. Smith ve hatibû amadekirin, û bi taybetî stranên wekî “Some Day My Prince Will Come” û “Whistle While You Work”, ne tenê di nav fîlmê de populer bûn, lê herweha bûn klasîkên muzîka Amerîkî.³⁴
Adaptasyona Vegêranê: Her çend fîlma Disney bingeha xwe ji çîroka Birayên Grimm digire jî, gelek guhertinên girîng tê de hatine kirin. Hêmanên tundûtûjiyê yên di çîroka orîjînal de (wekî cezayê hovane yê Keybanûyê) hatine nermkirin an jî rakirin. Girîngî zêdetir li ser romana romantîk a di navbera Berfînxan û Mîr de hatiye danîn.¹⁰ Mînak, di versiyona Grimman de, dêmarî bi pêlavên hesinî yên sor tê danskirin heta mirinê, lê di fîlma Disney de ew ji zinarekî dikeve xwarê û dimire.
Îdeolojiya Bingehîn: Fîlm di çarçoveya Amerîkaya salên 1930an de, ku welat hêdî hêdî ji Depresyona Mezin derdiket, hate pêşwazîkirin. Tê gotin ku fîlm nirxên wekî Xewna Amerîkî, nostaljî ji bo paşerojeke îdealîzekirî, û “Awayê Jiyana Amerîkî” dihewîne.²⁶ Rolên zayendî yên kevneşopî bi xurtî hatine tekezkirin: Berfînxan wekî jina îdeal a malê, pasîf, li benda xilaskirinê ji aliyê mêrekî ve tê teswîrkirin.¹⁰ Hêjayî gotinê ye ku neynika efsûnî di fîlmê de bi dengekî mêranî diaxive, ku ev yek dikare wekî nîşana dengê civaka patrîarkal an jî otorîteya mêranî were şîrovekirin.¹⁰
Bandora Çandî: Snow White and the Seven Dwarfs bû fenomeneke çandî ya cîhanî. Ew ne tenê di warê teknîkî de, lê herweha di warê vegotina çîrokan û afirandina karakterên anîmasyonî yên bîranîn de jî bû pîvanek zêrîn.³⁴ Fîlm bandoreke mezin li ser çanda populer kir, bû sedema çêkirina gelek adaptasyonên din, lîstikên vîdyoyê, seyrangehên parkên temayî, û hetta muzîkaleke Broadwayê.³²

Fîlma Disney ya sala 1937an a Snow White bûyereke çandî ya veguherîner bû ku ne tenê teknolojiya anîmasyonê şoreş kir, lê di heman demê de têgihiştina populer û belavbûna gerdûnî ya çîroka gelêrî bi bingehîn ji nû ve şekil da. Ew pir caran versiyona Grimm xiste bin siyê û îdeolojiyên taybetî yên Amerîkaya nîveka sedsala 20-an di nav tevna xwe ya vegotinê de bi cih kir.¹⁰ Bandora fîlmê ew qas mezin bû ku “standardeke zêrîn” di anîmasyona karakteran de saz kir û rêça studyoya Disney heta hetayê guhert. Wekî ku tê destnîşankirin, fîlm “kartona anîmasyonî wekî formeke hunerî ya pîşesazî” ragihand û bû “hestiyariyeke navneteweyî” ³², û di sala 1938an de bû fîlma herî zêde dahat anî.³⁶ Vê yekê wêneyek taybetî ya Berfînxan û bejnbihostan di çanda populer a cîhanî de zexm kir, ku pir caran ji çavkaniya wêjeyî zêdetir dihat nasîn.

Rexneya Sînemagerî: Adaptasyonên din (ne-Disney) û nêrînên rexneyî

Piştî serkeftina mezin a fîlma Disney, gelek adaptasyonên din ên Berfînxanê ji bo sînema û televîzyonê hatin çêkirin. Van adaptasyonan bi gelemperî hewl didin ku bi mîrateya fîlma 1937an û çîroka orîjînal a Birayên Grimm re têbikoşin, an jî wan ji nû ve şîrove bikin û modernîze bikin.

Fîlmên wekî Mirror Mirror (2012) û Snow White and the Huntsman (2012) ¹ nêzîkatiyên cuda ji çîrokê re pêşkêş kirin, carinan bi giranî li ser اکشن, fantezî an jî komediyê. Rêzefîlma televîzyonê Once Upon a Time (2011-2018) karakterên Berfînxan û Keybanûya Dilreş (Regina Mills) di çarçoveyeke nû û pir tevlihevtir de pêşkêş kir, ku tê de motîvasyonên karakteran kûrtir bûn û xetên di navbera qencî û xerabiyê de carinan nezelal dibûn.³⁷ Lêkolîneke li ser vê rêzefîlmê nîşan dide ku her çend hin guhertinên pêşverû hebin jî, hin stereotipên zayendî yên kevneşopî hîn jî di teswîra karakteran de berdewam dikin.³⁸

Adaptasyona nû ya Disney ya ku tê payîn di sala 2025an de derkeve û tê de Rachel Zegler rola Berfînxanê dilîze, hê berî derketina xwe bûye mijara gelek nîqaş û rexneyan.⁶ Nîqaş li ser kastkirina Zegler (ji ber ku ew ne bi eslê xwe spî ye), guhertinên di komployê de ji bo “modernîzekirinê” (mînak, Berfînxan wekî lîderek tê teswîrkirin, ne ku tenê li benda mîrekî ye), û rexneyên li ser kalîteya CGI ya bejnbihostan (“mexlûqên efsûnî”) kom bûne. Zegler bi xwe jî rexne li fîlma orîjînal a 1937an girtiye û gotiye ku ew “pir kevnar e dema ku dor tê ser fikrên jinên di rolên hêzê de” û romana di fîlma orîjînal de “ecêb” e ji ber ku mîr bi rastî Berfînxanê dişopîne.³⁹ Hin rexnegir van guhertinan wekî pêwîst û pêşverû dibînin, lê hinên din jî wan wekî “polîtîkally korrekt” (PC) û zirarê dide eslê çîrokê dinirxînin.⁶ Rexnegirên din jî behsa kalîteya nebaş a CGI û kêmkirina rola bejnbihostan di adaptasyonên din de kirine.⁴²

Adaptasyonên hevdem ên Berfînxanê pir caran xwe di nav diyalogeke tevlihev de bi kevneşopiya Grimm û, ya girîngtir, bi mîrateya Disney re dibînin. Ew bi gelemperî hewl didin ku hêmanên ku wekî pirsgirêk têne dîtin (bi taybetî di derbarê zayend û ajansê de) ji guhertoyên berê “rast bikin” an “nûjen bikin”. Lêbelê, di vê pêvajoyê de, ew rîska dûrxistina temaşevanên ku bi teswîrên kevneşopî ve girêdayî ne, an jî afirandina formên nû yên “rûbariyê” digirin, heke guhertin wekî tenê sembolîk an jî bi motîvasyonên îdeolojîk werin dîtin.³⁹ Wekî ku tê destnîşankirin, carinan hewldanên modernîzasyonê dikarin rûbarî an jî nakok bin: “Çima tevahiya ekspozîsyon û fînalê biguherînin da ku ajansa Berfînxanê li ser çarenûsa xwe xurt bikin, tenê ji bo ku hîn jî ji hêla zilamekî ku wê maç dike dema ku ew bêhiş e were xilas kirin? Çima temayê ji evîna rastîn biguherînin bo serhildana civakekê li dijî despotîzmê, tenê ji bo ku serwerek monarşîk biparêzin?”.⁴⁰ Ev pirs dijwariya hevsengkirina hêviyên temaşevanan, rexneyên rexnegiran, û hewldanên ji bo nûjenkirina çîrokeke klasîk nîşan didin.

5. Refleksiyonên Civaknasî: Zayend, Hêz û Malbat

Çîroka Berfînxanê, ji bilî nirxa xwe ya wêjeyî û şahînetiyê, dikare wekî neynikeke civakî jî were xwendin ku tê de têkiliyên zayendî, avahiyên hêzê, û dînamîkên malbatî yên serdemên cihêreng têne xuyakirin. Analîzên civaknasî û femînîst bi taybetî ronahiyê dixin ser van aliyên çîrokê.

Rolên Zayendî û Performatîvîteya Zayendî (Judith Butler): Berfînxan û Keybanûya Dilreş

Teoriya performatîvîteya zayendî ya Judith Butler, ku dibêje zayend ne tiştekî xweriskî û biyolojîk e, lê belê bi dubarekirina kiryar, jest û performansên civakî yên kodkirî tê avakirin û xurtkirin ⁷, lenseke girîng ji bo analîzkirina karakterên Berfînxan û Keybanûya Dilreş pêşkêş dike.

Berfînxan: Di çîrokê de, Berfînxan bi awayekî domdar femînîtiya kevneşopî “performans” dike. Ew wekî bedew, guhdêr, bindest, kedkara malê (li mala bejnbihostan), û li benda xilaskirinê ji aliyê mîrekî ve tê teswîrkirin.² Ew fêr dibe ku nirxa wê ya civakî bi bedewî, pakîtî û dilnizmiya wê ve girêdayî ye. Kiryarên wê (paqijkirina malê, amadekirina xwarinê, guhdarîkirina şîretan) rolên zayendî yên ku civakê ji bo jinan diyar kirine, xurt dikin.
Keybanûya Dilreş: Her çend ew stereotîpa “dêmarîya xerab” temsîl dike jî, ew di heman demê de hin normên zayendî yên ku ji jinan re pasîvîteyê ferz dikin, binpê dike. Ew bi awayekî çalak li dû hêz, kontrol û tolhildanê digere.² Lêbelê, ev “binpêkirin” di çarçoveya çîrokê de wekî xerabî, cinawirî û dij-femînîn tê nîşankirin û di dawiyê de bi tundî tê cezakirin. Ev yek nîşan dide ku civaka çîrokê ji bo performansa zayendî ya jinan sînorên teng diyar dike.

Bi vî awayî, çîroka Berfînxanê wekî amûreke xurt a sosyalîzasyona zayendî kar dike. Berfînxan bi pejirandina rolên zayendî yên ku jê tê payîn tê xelatkirin (zewaca bi mîr re), lê Keybanû bi redkirina van rolan (an jî bi awayekî “şaş” performanskirina wan, wek bikaranîna bedewiyê ji bo armancên xerab û lêgerîna hêzê) tê cezakirin.² Ajans û azweriya Keybanûyê, her çend rolên jinên pasîf binpê dike jî, wekî cinawirî û di dawiyê de xwe-hilweşîner tê çarçovekirin, û bi vî rengî reftar û daxwazên jinan kontrol dike û sînordar dike. Wekî ku tê destnîşankirin, “civak di pêşxistina nasnameya zayendî ya kesekî de roleke sereke dilîze” û teswîra Berfînxanê beşdarî “stereotîpkirina civakî ya jinan dibe”.⁷ Keybanû “taybetmendiyên dij-femînîn” nîşan dide û “karaktera wê ya serdest di civakeke bi serweriya mêran de… hilweşandina wê rewa dike”.² Ev ne tenê du karakteran pêşkêş dike; ew darizandineke exlaqî li ser performansên wan ên cihêreng ên jinbûnê pêşkêş dike, pasîfbûn û kedkariya malê (Berfînxan) pîroz dike û lêgerîna çalak a hêz û xweseriyê (Keybanû) şermezar dike.

Hêviyên Civakî di Sedsala 19-an de: Zewac, kedkarîya malê û pasîfbûna jinê

Çîroka Berfînxanê ya ku ji hêla Birayên Grimm ve hatiye berhevkirin û weşandin, bi awayekî xurt nirx û hêviyên civakî yên Almanyaya sedsala 19-an nîşan dide.² Di wê serdemê de, rola sereke ya jinê di nav malbatê de û bi zewac, dayiktî û birêvebirina karûbarên malê ve dihat pênasekirin.² Jinan kêm derfetên xebata li derveyî malê û bi destxistina serxwebûna aborî hebûn.

Di vê çarçoveyê de, Berfînxan wekî mînaka îdeal a jina wê demê tê teswîrkirin: ew bedew, pak, dilnizm û kedkar e (wek ku di mala bejnbihostan de kar dike). Di dawiyê de, ew bi zewacê digihîje “dawiya xweş” û statuyeke civakî ya bilind bi dest dixe.² Pasîfbûn û girêdayîbûna wê bi fîgurên mêr re (bavê wê yê pasîf, nêçîrvanê dilnerm, bejnbihostên parêzvan, û mîrê xilaskar) bi awayekî domdar tê tekezkirin. Ev yek nîşan dide ku çîrok çawa normên civakî yên serdest xurt dike û modelên reftarê yên pejirandî ji bo jinên ciwan pêşkêş dike.

Pevçûna Dayika Tî û Keçikê: Dînamîkên hêzê, strukturên malbatî û çîna civakî

Pevçûna di navbera Berfînxan û dêmarîya wê, Keybanûya Dilreş de, yek ji hêmanên navendî yên çîrokê ye. Ev pevçûn ne tenê wekî encama hesûdiya li ser bedewiyê, lê herweha wekî têkoşîneke ji bo hêz, statu û pejirandinê di nav malbatê û civakê de dikare were şîrovekirin.²³ Dêmarî di çîrokên gelêrî de pir caran wekî kesayetek “dagirker” tê dîtin ku dikeve nav yekîtiya malbatê û ji bo hezkirin û baldariya mêr/bav bi zarokên wî yên ji zewaca berê re dikeve pêşbaziyê.²³

Analîzeke girîng ²³ destnîşan dike ku xerabiya Keybanûyê di versiyona Birayên Grimm de ne tenê bi hesûdî an hovîtiya wê ve girêdayî ye, lê bi awayekî girîng bi îradeya wê ya ku ji bo tolhildanê rûmet û şerefa pozîsyona xwe ya qraliyetê binpê bike ve girêdayî ye. Dema ku ew biryar dide ku bi xwe dest bi kiryarên kuştina Berfînxanê bike û xwe wekî firoşkareke gerok a ji çîna jêrîn vedişêre, ew xeta qebûlkirî ya reftara qraliyetê derbas dike. Ev yek nîşan dide ku pirsgirêk ne tenê biryara kuştina Berfînxanê ye, lê awayê ku Keybanû vê biryarê pêk tîne, ku bi rola wê ya di civakê de (wek dayikek an jî serwerek bi rûmet) li hev nake. Ev şîrove ji xwendineke tenê psîkolojîk a hesûdiyê wêdetir diçe û kiryarên Keybanûyê di nav çarçoveyeke hiyerarşiya civakî û reftara qraliyetê ya payebilind de bi cih dike. Ji ber vê yekê, têkçûna wê ne tenê ji ber xerabiya wê ye, lê ji ber ku ew dibe serwerek/jineke esilzade ya bêrûmet û derveyî norman. Di adaptasyonên modern de, wekî rêzefîlma Once Upon a Time ³⁷, têkiliya di navbera Berfînxan û Keybanûya Dilreş (Regina) de tevlihevtir dibe, carinan xetên di navbera qehreman û xerabkar de nezelal dibin, û motîvasyonên kûrtir (wek trawma û windahî) ji bo kiryarên Regina tên pêşkêşkirin, ku ev yek kûrahiyeke nû dide vê pevçûna klasîk.

Rexneyên Femînîst (Sandra Gilbert, Susan Gubar, Andrea Dworkin, Marcia Lieberman)

Rexnegirên femînîst bi awayekî berfireh li ser çîroka Berfînxanê û teswîra jinan di wê de rawestiyane. Ew amaje dikin ku çîrok stereotipên zayendî yên zirarê xurt dike û rolên sînordar ji bo jinan diyar dike.

Polarîzasyona Karakterên Jin: Çîrok jinan bi awayekî tund polarîze dike: Berfînxan wekî “feriştehê malê” (angel in the house), pak, bedew û bêguneh tê teswîrkirin, lê Keybanû wekî sêrbazeke hov, hesûd û cinawir tê nîşandan.²¹ Ev dualîteya tund qadên gewr ên exlaqê û hestên tevlihev ên mirovî ji holê radike û jinan di du kategoriyên teng de heps dike.
Berfînxan wekî Sembola Pasîvîteyê: Berfînxan bi gelemperî wekî karaktereke bêyî îrade, armanc û ajanseke serbixwe tê dîtin. Ew tenê “wêneyek” e ku mêr dikarin xwestek û fantaziyên xwe li ser binivîsin.²¹ Darbesta şûşeyî, ku tê de ew wekî laşekî mirî yê bedew tê pêşandan, wê dike objekta bedewiyê ya bêkêmasî ya pasîf, ku di bin çavdêriya mêranî de ye.²¹
Neynika Efsûnî wekî Amûra Hêza Mêranî (Patrîarkal): Hin rexnegirên femînîst, wek Sandra Gilbert û Susan Gubar, arguman dikin ku neynika efsûnî ne tenê amûreke efsûnî ye, lê di heman demê de wekî amûra hêza mêranî ya patrîarkal kar dike. Ew jinan teşwîq dike ku xwe bi xwe kontrol bikin, bi standartên bedewiyê yên ne realîst û ji hêla mêran ve hatine danîn re mijûl bibin, û bi vî awayî wan ji hev dûr dixe û dixe nav pêşbaziyeke bêdawî.²¹ Gilbert û Gubar dibêjin ku “girtîbûna di neynikê de” jinan ber bi hundurê xwe ve dikişîne û dike ku ew bi awayekî obsesîf li ser wêneyên xwe bixebitin heta ku tiştek ji wan nemîne ji bilî refleksiyonekê.
Xwestina Jinên Razayî: Andrea Dworkin destnîşan dike ku jin di çîrokên gelêrî de bi taybetî dema ku di xew de ne an jî di rewşeke komayê de ne (wek Berfînxan û Bedewa Razayî) ji bo mêran têne xwestin û balkêş in.⁴⁶ Ev yek pasîvîteya wan a herî zêde û nebûna ajansa wan nîşan dide.
Pîrozkirina Pasîvîteyê: Rexnegirên wek Marcia Lieberman û Karen Rowe amaje dikin ku çîrokên weha pasîvîte, girêdayîbûn û fedakariyê wekî fezîletên sereke yên jinan pîroz dikin û rola wan a di jiyanê de bi dayiktî û kedkariya malê ve sînordar dikin.²

Rexneyên femînîst nakokiyeke bingehîn derdixin holê: her çend çîrok bi awayekî eşkere Keybanûya “xerab” ji ber azwerî û kiryarên wê yên derveyî norman ceza dike, ew di heman demê de pasîvîteya zêde û objektekirina Berfînxanê pîroz dike. Bi vî awayî, ew strukturên patrîarkal ên ku ajansa jinan sînordar dikin û jinan li dijî hev radikin, ji nû ve xurt dike.² Ji ber vê yekê, “dawiya xweş” a ji bo Berfînxanê (zewaca bi mîrekî re ku ji laşê wê yê bêcan hez dike) ji perspektîfeke femînîst, ne rizgariyeke rastîn e, lê piştrastkirina bindestiya wê ye. Cezakirina Keybanûyê hêzeke jin a “tevlihevkar” ji holê radike, lê xelata ji bo Berfînxanê modelek sînordar a jinbûnê xurt dike.

6. Wateya Veşartî: Analîzeke Semiyotîk û Semantîk

Çîroka Berfînxanê tijî hêmanên sembolîk e ku wateyên kûr û pir-qatî dihewînin. Analîzeke semiyotîk (lêkolîna nîşanan û sembolan) û semantîk (lêkolîna wateyê) dikare alîkariya deşîfrekirina van wateyên veşartî bike.

Sembolîzma Hêmanên Çîrokê

Neynik: Neynika efsûnî di çîrokê de ne tenê amûreke ku rastiyê dibêje ye. Ew sembola rastiyê (“Neynik, neynikê li ser dîwar, ka bêje kî ye bedewtirînê vî war?”) û di heman demê de wijdanê Keybanûyê ye. Lêbelê, ew dikare narsîsîzm, xwe-nirxandina obsesîf, û tirsa ji pîrbûnê jî temsîl bike. Di şîroveyên femînîst de, neynik carinan wekî dengê patrîarkal an jî civakê tê dîtin ku standartên bedewiyê yên teng li ser jinan ferz dike û wan dixe nav pêşbaziyeke bêdawî.¹⁰
Sêv: Sêva jehrî yek ji sembolên herî naskirî yên çîrokê ye. Ew dikare ceribandinê (wek di çîroka Adem û Hewa de û fêkiya qedexekirî), xapandinê, zanîna qedexe, û mirinê temsîl bike.²⁵ Rengê sêvê di çîroka Grimman de (nîv spî û bêjehr, nîv sor û jehrî) dualîteya di navbera xuyanga bêguneh û niyeta xerab, an jî di navbera jiyan û mirinê de nîşan dide.
Reng (sor, spî, reş): Ev sê reng ji destpêka çîrokê ve (daxwaza keybanûyê ji bo zarokeke “spî wek berfê, sor wek xwînê, û reş wek darê ebenûsê”) wekî motîfeke navendî xuya dibin û xwedî wateyên sembolîk ên kûr in:

Spî (berf): Bi gelemperî pakîtî, bêgunehî, û sarbûnê temsîl dike. Di konteksta Berfînxanê de, ew dikare mirina xuya an jî rewşa wê ya paqij û bêleke jî nîşan bide.²⁴
Sor (xwîn, sêv): Rengê sor bi gelemperî bi jiyan, azwerî, evîn, enerjî, lê herweha bi xeter, şer û xwînê ve girêdayî ye. Di çîrokê de, dilopên xwînê yên ku li ser berfê dikevin, daxwaza destpêkê ya keybanûyê û têkiliya di navbera jiyan, bedewî û mirinê de sembolîze dikin. Sor herweha wekî rengê femînîtiyê û carinan jî efsûnê tê dîtin.²⁴
Reş (ebenûs, porê Berfînxanê): Rengê reş bi gelemperî bi mirin, şîn, tarîtî û tiştên nenas ve tê girêdan. Lêbelê, di konteksta porê Berfînxanê de, ew dikare bedewiyeke xurt, berbiçav û nadir jî nîşan bide.²⁴ Kombînasyona van sê rengan bi hev re di folklor û mîtolojiyê de pir caran xwedî wateyên efsûnî û arketîpîk e û bi hêzên jiyan û mirinê ve girêdayî ye.²⁴ Lêkolînên li ser fîlmên Disney jî destnîşan dikin ku bikaranîna rengan bi wateyên civakî û psîkolojîk ên taybet ve girêdayî ye.⁴⁷

Darbesta Şûşeyî: Darbesta şûşeyî ya ku Berfînxan tê de tê razandin, semboleke pir-wateyî ye. Ew mirina xuya, parastina bedewiyê ji rizîn û hilweşînê, û di heman demê de objektekirina Berfînxanê (ew dibe tiştekî ji bo temaşekirin û heyranmayînê) temsîl dike. Şûşe hem zelaliyê û parastinê nîşan dide, hem jî bêparastinbûn û nazikiya Berfînxanê tekez dike. Ew herweha qonaxeke lîmînal e di navbera jiyan û mirinê de, rewşeke rawestandî berî vejînê.²¹
Heft Bejnbihost: Hejmara heft di gelek çand û kevneşopiyan de hejmareke efsûnî û pîroz e. Bejnbihost bi xwe dikarin hêzên xwezayê (wek giyanên çiya an daristanê), alîkarên efsûnî yên ji cîhaneke din, an jî di şîroveyên psîkolojîk de, aliyên necivakî, pêş-zayendî, an jî yên binhişê kesayetiyê temsîl bikin.⁹ Ew herweha dikarin kedkarî, dilsozî û parastinê jî sembolîze bikin.
Xwîn: Wekî ku li jor jî hate gotin, sê dilopên xwînê yên ku di destpêka çîrokê de li ser berfê dikevin, motîfeke girîng e. Xwîn sembola jiyanê, azweriyê, lê herweha qurbanî û mirinê ye. Ew daxwaza keybanûyê ji bo zarokekê û di heman demê de pêşbîniya çarenûsa trajîk a Berfînxanê jî dihewîne.
Daristan: Daristan di çîrokên gelêrî de bi gelemperî cîhekî efsûnî, xeternak, û ceribandinê ye. Ew cîhê ku qehreman ji cîhana xwe ya nas dûr dikeve, bi hêzên nenas re rû bi rû dimîne, û tê de veguherîneke kesane dijî. Ji bo Berfînxanê, daristan hem cîhê revê û stargehê ye (li mala bejnbihostan), hem jî cîhê xeterê ye (hewldanên kuştinê yên Keybanûyê).

Sembolên bingehîn ên di Berfînxanê de (neynik, sêv, reng, darbest) ne tenê xemlên çîrokê ne, lê wekî lengerên semiyotîk ên bihêz kar dikin ku gelek qatmanên wateyê yên pir caran dudilî hildigirin. Hêza wan di şiyana wan a ji bo vejandina serpêhatî û fikarên bingehîn ên mirovî de ye – pûçîtî û rastî (neynik), ceribandin û mirin (sêv), jiyan/pakî/mirin (reng), û rewşa lîmînal a di navbera jiyan û mirinê de (darbest). Ev yek dihêle ku ew di nav çarçoveyên şîrovekirinê yên cihêreng de deng bidin.²¹ Rastiya ku ev sembol xwe ji şîroveyên cihêreng re deyn dikin (mînak, neynik ji bo femînîstan amûreke patrîarkal e, an jî ji bo psîkanalîstan temsîla rewşa hundirîn a Keybanûyê ye) cewhera wan a polîsemîk (pir-wateyî) nîşan dide. Ew ne nîşanên sabit in, lê sembolên dewlemend in ku bi riya têkiliya çandî û analîtîk wateyê digirin.

Tabloya 2: Hêmanên Sembolîk ên Sereke û Şîroveyên Wan

Hêman	Şîroveyên Mumkin (Folklorîk, Psîkanalîtîk, Femînîst, Civaknasî)	Çavkaniyên Piştrastker
Neynik	Rastîbêj, wijdan, narsîsîzm, tirsa ji pîrbûnê, dengê patrîarkal/civakê, amûra kontrola jinan, xwe-rastiya hundirîn a Keybanûyê.	¹⁰
Sêv	Ceribandin, xapandin, zanîna qedexe, mirin, nemirî, dualîte (qencî/xirabî, jiyan/mirin), femînîtî, zayendîtî.	²⁵
Rengê Sor	Jiyan, xwîn, azwerî, evîn, enerjî, xeter, femînîtî, efsûn, qurbanî.	²⁴
Rengê Spî	Pakîtî, bêgunehî, sarbûn, mirina xuya, berf, paqijî.	²⁴
Rengê Reş	Mirin, şîn, tarîtî, nenasî, bedewiya xurt û berbiçav (ebenûs).	²⁴
Darbesta Şûşeyî	Mirina xuya, parastina bedewiyê, objektekirin, lîmînalîte (navbera jiyan û mirinê), zelalî, bêparastinbûn, qonaxa latensiyê.	¹⁹
Heft Bejnbihost	Hêzên xwezayê, giyanên çiya/daristanê, alîkarên efsûnî, aliyên necivakî/pêş-zayendî yên kesayetiyê, kedkarî, dilsozî, parastin, hejmara efsûnî “heft”.	⁹
Xwîn	Jiyan, azwerî, qurbanî, mirin, destpêka çîrokê, girêdana bi daxwaza keybanûyê re.	²⁴
Daristan	Cihê efsûnî, xeternak, ceribandinê, veguherînê, revê, stargehê, nediyariyê.

Ev tablo nîşan dide ka çawa yek sembol dikare ji gelek aliyan ve were şîrovekirin, ku ev yek dewlemendiya çîrokê û guncaniya wê ji bo analîzên cihêreng nîşan dide.

7. Kûrahiya Derûnî: Şîroveyên Psîkanalîtîk û Psîkolojîk

Çîroka Berfînxanê, bi karakterên xwe yên arketîpîk û komploya xwe ya dramatîk, ji mêj ve bala psîkolog û psîkanalîstan kişandiye. Ew wekî neynikeke ku tê de tirs, xwestek û pevçûnên kûr ên derûniya mirovî têne xuyakirin, tê dîtin.

Nêrînên Freudî: Kompleksa Oedipus, heza mirinê, narcisîzm (Bruno Bettelheim)

Sigmund Freud û şopînerên wî çîrokên gelêrî wekî îfadeyên sembolîk ên pêvajoyên binhişî û qonaxên pêşketina psîkoseksuel şîrove kirine. Psîkanalîstê navdar Bruno Bettelheim di pirtûka xwe ya bi navê The Uses of Enchantment (Kêrhatiyên Efsûnê) de ⁹ arguman dike ku çîrokên wek Berfînxanê alîkariya zarokan dikin ku bi awayekî sembolîk bi pevçûnên hundirîn ên wekî Kompleksa Oedipus re mijûl bibin. Pevçûna dijwar a di navbera Berfînxan û dêmarîya wê de dikare wekî temsîla hevrikiya keçikê bi dayikê re ji bo hezkirin û baldariya bavê were şîrovekirin.⁹ Di vê çarçoveyê de, dêmarîya xerab ne tenê kesayetek derveyî ye, lê herweha dikare hestên neyînî û ambîvalent ên ku zarok bi xwe li hember dayika xwe hîs dike jî temsîl bike. Çîrok bi vî awayî derfetê dide zarok ku van hestên dijwar bi awayekî ne-rasterast û ewle biceribîne û bi ser bikeve.

Bettelheim herweha balê dikişîne ser narcisîzma Keybanûyê, ku bi girêdayîbûna wê ya bi neynikê û bedewiya xwe ve eşkere dibe. Lê ew îşaret bi narcisîzma Berfînxanê jî dike, ku bi hêsanî bi tiştên bedewiyê yên wekî xeftan û şaneya jehrî tê xapandin, ku ev yek nîşana qelsiyeke zaroktî ye.⁹

Hin şîrovekarên Freudî, wek Elizabeth Bronfen ⁴⁴, li ser motîfa “heza mirinê” (Death Drive) ya Freud radiwestin. Ew arguman dikin ku Mîr ji Berfînxana ku di darbesta şûşeyî de mirî an jî di komayê de ye hez dike, ji ber ku bi temaşekirina laşê wê yê mirî yê bedew û parastî, ew dikare jiyana xwe û zindîbûna xwe piştrast bike. Kirîna laşê Berfînxanê ji aliyê Mîr ve, wekî ku di hin versiyonên çîrokê de tê dîtin, carinan wekî xwestekeke nekrofîlîk an jî objektekirina tund a jinê tê şîrovekirin.⁴⁴

Di dawiyê de, hin psîkanalîst qonaxa ku Berfînxan di darbesta şûşeyî de radizê wekî sembola “xewa latensiyê” (latency stage) di pêşketina psîkoseksuel de şîrove dikin. Ev qonaxeke aramiyê ye berî ku bi vejînê re qonaxa genital a normal û gihîştina zayendî dest pê bike.¹⁹ Bi vî awayî, ji perspektîfeke Freudî, çîroka Berfînxanê pevçûnên malbatî yên binhişî û qonaxên pêşketinê dramatîze dike. Keybanûya ku Berfînxanê diçewsîne dikare wekî projeksiyona hestên ambîvalent ên zarok bi xwe li hember dayikê di qonaxa Oedipal de were dîtin, ku dihêle zarok bi riya vegotinê van hestên dijwar bi rê ve bibe.⁹ Ev perspektîf fokusê ji Keybanûyê wekî xerabiyeke derveyî diguherîne ser dînamîkên psîkolojîk ên navxweyî yên di hundurê guhdar/xwendevanê zarok de.

Arketîpên Jungî: Anima/Animus, Dayika Mezin, Siya

Psîkolojiya analîtîk a Carl Gustav Jung jî çarçoveyeke dewlemend ji bo şîrovekirina çîroka Berfînxanê pêşkêş dike. Jung çîrokên gelêrî wekî îfadeyên arketîpên ku di binhişê kolektîf ê mirovahiyê de cih digirin, didît.

Anima/Animus: Anima (aliyê femînîn ê binhişî yê mêr) û Animus (aliyê maskulîn ê binhişî yê jin) arketîpên navendî ne di teoriya Jung de. Hin şîrovekar ²⁰ pêşniyar dikin ku deh fîgurên mêr ên di çîroka Berfînxanê de (bav, nêçîrvan, heft bejnbihost, û mîr) çar qonaxên pêşketina Animusê di nav psîşeya femînîn a Berfînxanê de temsîl dikin. Bi rûbirûbûn û entegrekirina van aliyên maskulîn, Berfînxan ber bi gihîştina psîkolojîk û temamiya xwe ve diçe. Mîr di dawiyê de wekî sembola yekbûna bi Animusê re û temambûna pêvajoya îndividuasyonê xuya dike.
Dayika Mezin (Great Mother): Arketîpa Dayika Mezin di çîrokê de bi awayekî dualî xuya dibe: aliyê wê yê qenc, jiyandar û xwedîker (ku dikare bi dayika resen a Berfînxanê ya ku zû dimire, an jî bi aliyên xwedîker ên bejnbihostan re were girêdan) û aliyê wê yê tirsnak, hilweşîner û jehrî (ku bi awayekî zelal di kesayetiya dêmarîya xerab de tê temsîlkirin).⁸ Ev parçebûna arketîpa dayikê tirs û xwestekên bingehîn ên mirovî yên girêdayî fîgura dayikê û hêza wê ya afirîner û hilweşîner nîşan dide.
Siya (Shadow): Siya di teoriya Jung de ew aliyên kesayetiyê ne ku em înkar dikin, ditepisînin an jî ji wan şerm dikin. Keybanûya Dilreş dikare wekî “siya” an aliyê neyînî yê kesayetiya Berfînxanê, an jî berevajî, wekî siya femînîtiya îdealîzekirî ya Berfînxanê were dîtin. Têkoşîna bi siyê re û entegrekirina wê beşek girîng a pêvajoya îndividuasyonê (bûyîna xwe ya tekûz) ye.²⁰ Neynika efsûnî jî carinan wekî xwe-rastiya hundirîn a Keybanûyê an jî wekî rûbirûbûna bi siya xwe re tê şîrovekirin.²⁰

Ji perspektîfeke Jungî, rêwîtiya Berfînxanê vegotineke arketîpîk a îndividuasyonê ye. Ew divê bi aliyên cihêreng ên psîşeya xwe re rû bi rû bimîne û wan entegre bike (ku ji hêla karakterên din ve têne temsîlkirin, wek Keybanû wekî Siya û Mîr wekî projeksiyona Animus) da ku bigihîje temamî û gihîştinê.⁸ Wekî ku tê gotin, “tevahiya çîrokê wisa dixuye ku li ser dîtina mîrê xwe ji hêla Berfînxanê ve ye… berî ku ew bikaribe bi hêrsa xwe ya hundirîn re rû bi rû bimîne û wê tam bike”.²⁰ “Zewaca” di dawiya çîrokê de yekîtiya dijberan û bidestxistina xwebûneke entegrekirîtir sembolîze dike, ku armanceke sereke ya pêvajoya îndividuasyonê ye.

Bandora Çîrokan li ser Pêşketina Derûnî ya Zarokan

Lêkolînên psîkolojîk destnîşan dikin ku çîrokên gelêrî, tevî Berfînxanê, dikarin bandoreke girîng li ser pêşketina derûnî ya zarokan bikin. Ew dikarin piştgiriyê bidin pêşketina holîstîk a zarokan, di nav de aliyên hestyarî, kognitîf (zanînî), civakî, exlaqî û zimanî.⁴⁸ Çîrok ji zarokan re dibin alîkar ku wateyê bidin jiyana xwe, bi tirs û aloziyên mezinbûnê re rû bi rû bimînin, û qalibên ji bo têgihiştina cîhanê û çareserkirina pirsgirêkan fêr bibin.⁶

Têgeha “Çîrokên Terapî” (Therapeutic Fairytales) amaje dike ku çîrok dikarin bi mebesta piştgirîkirina başbûn, pêşxistina hestyarî û baştirkirina rewşa derûnî ya zarokan werin bikaranîn.⁴⁸ Ew dikarin bibin amûreke ewle ji bo zarokan ku hestên xwe yên dijwar (wek tirs, hêrs, xemgînî) nas bikin û îfade bikin.

Lêbelê, girîng e ku bandora peyamên stereotipîk ên ku di hin çîrokan de hene (wek rolên zayendî yên teng û îdealên bedewiyê yên ne realîst) jî bi rexneyî were nirxandin.⁷ Ji ber vê yekê, dema ku çîrok ji zarokan re têne vegotin an jî pêşkêşkirin, divê derfet ji bo nîqaş û şîroveyên rexneyî jî were dayîn.

Nêrîneke Bijîşkî-Endokrînolojîk li ser Heft Bejnbihostan

Nêzîkatiyeke nûjen û navdîsîplînî ya li ser çîroka Berfînxanê, di lêkolîneke taybet de ³³ hatiye pêşkêşkirin, ku tê de hewl tê dayîn ku li ser bingeha teswîrên fîlma Disney ya 1937an, ji bo her yek ji heft bejnbihostan teşhîseke klînîkî ya cûda ya ji bo bejnkurtiyê were pêşniyarkirin. Di vê analîzê de, taybetmendiyên her yek ji bejnbihostan (Doc, Grumpy, Happy, Sleepy, Bashful, Sneezy, Dopey) û navên wan wekî nîşaneyên fenotîpîk têne bikaranîn.

Lêkolîn destnîşan dike ku bejnbihostan xwedî “bejnbihostiya lihevhatî” (proportionate short stature) ne, ku tê wateya ku perçeyên laşê wan li gorî hev in, her çend ew ji normalê kurttir bin. Ev yek hin sendrom û nexweşiyên genetîkî yên ku dibin sedema bejnkurtiya nelhevhatî (disproportionate) ji holê radike.³³ Lêkolîn herweha bilindahiya Berfînxanê texmîn dike (li dora 15-17 salî û bi bilindahiyeke navînî ji bo wê demê) û li ser vê bingehê bilindahiya bejnbihostan di navbera 82 û 91 cm de texmîn dike.³³

Her çend ev analîz bi giranî spekulatîf e û li ser bingeha teswîrên hunerî yên fîlmekê ye, ew nêzîkatiyek balkêş û navdîsîplînî pêşkêş dike. Ew nîşan dide ka çawa hêmanên çîrokeke klasîk dikarin ji perspektîfeke nûjen a bijîşkî werin analîzkirin. Analîza bijîşkî-endokrînolojîk a heft bejnbihostan, her çend spekulatîf be jî, wekî mînakeke balkêş kar dike ku çawa paradigmayên zanistî yên modern dikarin ji bo ji nû ve şîrovekirina hêmanên folklorîk werin bikaranîn. Ew cewhera “efsûnî” ya bejnbihostan bi lêgerîna ravekirinên rasyonel û biyolojîk ji bo bejn û taybetmendiyên wan ji holê radike. Ev yek xwestekeke hevdem nîşan dide ku folklorê bi têgihiştina zanistî re girêbide, her çend analîzeke weha ji bo reh û rişalên çîrokê anakronîstîk be jî.³³ Nirxa li vir ne di dîtina teşhîseke “rast” de ye, lê di nîşandana gihîştina navdîsîplînî ya analîzê de ye û ka çawa berhemên çandî dikarin bi lensên nediyar werin dîtin. Ew herweha bi awayekî nazik destnîşan dike ka çawa teswîra dîtbarî ya taybetî ya Disney ya bejnbihostan (ku bi xwe hilbijartineke afirîner bû, ji ber ku nav ji nav 50 navên potansiyel hatibûn hilbijartin ³³) rê dide analîzeke weha.

Tabloya 3: Taybetmendiyên Fizîkî û Psîkolojîk ên Heft Bejnbihostan û Nirxandineke Bijîşkî ya Mumkin (Spekulatîf)

Navê Bejnbihostê	Taybetmendiyên Diyarkirî (ji fîlma Disney)	Nirxandina Bijîşkî/Endokrînolojîk a Mumkin (li gorî )
Doc	Serokê bejnbihostan, berçavk li xwe dike, pir caran peyvan tevlihev dike (spoonerisms).	Dibe ku nîşanên kêmasiyek hîpofîzê ya ku bandorê li ser mezinbûn û fonksiyonên kognitîf dike hebin; pirsgirêkên axaftinê dibe ku neurolojîk bin an jî bi stresê ve girêdayî bin.
Grumpy	Her dem hêrsok û nerazî, pozê wî yê herî mezin e, pir caran çavekî xwe digire.	Dibe ku bi sendroma Turner a mêranî (Noonan syndrome) re hin taybetmendiyên hevpar hebin (wek stûyê kurt, hipertelorîzm – her çend ev di teswîran de ne zelal bin). Hêrsbûna kronîk dikare bi faktorên psîkolojîk an jî hormonal ve girêdayî be.
Happy	Her dem kêfxweş û dikene.	Rewşeke psîkolojîk a stabîl an jî dibe ku mekanîzmayeke parastinê li hember rewşa xwe ya fizîkî be. Ji aliyê endokrînolojîk ve, kêmasiyeke taybetî nayê pêşbînîkirin.
Sleepy	Her dem westiyayî û dixwaze razê.	Dibe ku nîşanên hîpotîroidîzmê (ku dibe sedema westandin û xewê), narkolepsiyê, an jî apnea xewê hebin, her çend ev ji bo kesên bi bejnkurtiya lihevhatî ne taybet bin.
Bashful	Pir şermok, şîrîn, rûyê wî zû sor dibe, bişirîneke şermokî heye.	Taybetmendiyên kesayetiyê ne ku rasterast bi sendromeke bejnkurtiyê ve nayên girêdan, lê dibe ku encama kompleksên psîkolojîk ên girêdayî bejnkurtiyê bin.
Sneezy	Pişîkên wî yên pir bi hêz hene (ji ber alerjiya giyayê).	Alerjî rewşeke hevpar e û ne rasterast bi bejnkurtiyê ve girêdayî ye. Lêbelê, hin sendromên genetîkî dikarin bi pirsgirêkên sîstema bêhnvedanê re werin.
Dopey	Bêdeng e (napeyive), herî kurt e, tevgerên wî zaroktî ne.	Bêdengbûna wî dibe ku bijartî be an jî nîşana kêmasiyeke pêşketinê ya axaftinê be. Tevgerên zaroktî û bejnkurtiya herî zêde dibe ku nîşanên sendromeke genetîkî ya taybetî bin ku bandorê li ser pêşketina kognitîf û fizîkî dike (mînak, hin formên kêmasiya hormona mezinbûnê ya zikmakî).

Nîşe: Ev nirxandinên bijîşkî bi giranî spekulatîf in û li ser bingeha agahiyên sînordar ên ji teswîrên fîlmê û analîza di çavkaniyên ³³ û ³³ de hatine çêkirin. Armanc ne danîna teşhîseke teqez e, lê nîşandana nêzîkatiyeke navdîsîplînî ye.

8. Encamname

Çîroka Berfînxan û Her Heft Bejnbihostan, wekî ku di vê gotarê de bi berfirehî hate nîqaşkirin, ne tenê çîrokeke zarokan a sade ye, lê berhemeke çandî ya pir-qatî û dewlemend e ku ji gelek aliyan ve dikare were analîzkirin. Ji reh û rişalên xwe yên di kevneşopiya devkî ya Ewropî de bigire heta adaptasyonên wê yên modern ên sînemayî, Berfînxan berdewam dike ku bala xwendevan, temaşevan û lêkolîneran bikişîne.

Analîza piralî ya ku di vê gotarê de hate pêşkêşkirin, nîşan da ku çîroka Berfînxanê xwedî reh û rêçên kûr di kevneşopiya devkî de ye û ji aliyê Birayên Grimm ve di sedsala 19-an de hatiye standartkirin û bi armancên çandî û pedagojîk hatiye formulekirin. Paşê, bi taybetî bi fîlma anîmasyonê ya Walt Disney ya sala 1937an, çîrok bi awayekî berfireh hatiye populerîzekirin û di heman demê de hin guhertinên girîng jî tê de hatine kirin, ku ev yek bandoreke mezin li ser têgihiştina cîhanî ya çîrokê kiriye.

Ji perspektîfa wêjeyî, bi bikaranîna teoriyên Max Lüthi, me dît ku çîrok xwedî taybetmendiyên strukturel ên wekî yek-alîbûn, bêkûrahîbûn û stîla abstrakt e, ku ev yek rê dide şîroveyên cihêreng. Ji aliyê dîrokî ve, me dît ku çîrok di çarçoveya Romantîzma Almanî de û bi nîqaşên li ser îlhama dîrokî ya mumkin (her çend bi guman be jî) pêş ketiye. Di warê sînemageriyê de, bandora şoreşgerî ya fîlma Disney û hewldanên adaptasyonên nû ji bo ji nû ve şîrovekirina çîrokê hatin nirxandin. Analîzên civaknasî, bi taybetî bi lenseke femînîst, ronahî xistin ser teswîra rolên zayendî, têkiliyên hêzê û strukturên malbatî yên di çîrokê de. Ji aliyê semiyotîk û semantîk ve, me dît ku hêmanên wekî neynik, sêv, reng û darbesta şûşeyî xwedî wateyên sembolîk ên kûr û pir-reng in. Di dawiyê de, şîroveyên psîkolojîk ên Freudî û Jungî, ligel nêrîneke bijîşkî ya spekulatîf li ser bejnbihostan, kûrahiya derûnî ya çîrokê û potansiyela wê ya ji bo têgihiştina psîşeya mirovî eşkere kirin.

Ev analîza piralî nîşan dide ku çîroka Berfînxanê ji ber tevliheviya xwe ya tematîk û sadebûna xwe ya strukturel (wekî ku ji hêla Lüthi ve hatî destnîşankirin) kariye bi sedsalan zindî bimîne û bibe wekî “testeke Rorschach a çandî” ku civak û kesayetên cihêreng dikarin fikar, xwestek û nirxên xwe li ser wê projekte bikin. Balkêşiya gerdûnî ya domdar a vegotina Berfînxanê ji vê tevliheviya hostayî ya sadebûna strukturel û tevliheviya tematîk derdikeve.¹⁶

Di çarçoveya folklora Kurdî de, her çend varyanteke rasterast û bi berfirehî hatî belgekirin a “Berfînxan” (ATU 709) di çavkaniyên akademîk ên berdest de kêm be jî, ev yek girîngiya lêkolînên pêşerojê yên li ser vê mijarê kêm nake. Pêwîstî bi xebatên berfirehtir û sîstematîk heye ji bo berhevkirin, tomarkirin û analîzkirina çîrokên gelêrî yên Kurdî, bi taybetî yên ku bi tîpên çîrokên navneteweyî re hevpar in. Avakirina îndekseke tîpolojîk a çîrokên Kurdî dê ji bo lêkolînên berawirdî û akademîk gaveke pir girîng be.¹² Herweha, lêkolînkirina ka motîf û temayên çîroka Berfînxanê (an jî tîpa ATU 709 bi giştî) di nav çîrok, destan û vegotinên din ên Kurdî de bi çi awayî û bi çi rengî xuya dibin, dikare têgihiştineke kûrtir li ser taybetmendiyên folklora Kurdî û têkiliyên wê yên bi kevneşopiyên cîran re peyda bike. Lêgerîna berdewam a ji bo “Berfînxan”a Kurdî girîngiya belgekirin û analîzkirina dubarekirinên herêmî yên çîrokên gerdûnî destnîşan dike, da ku hem mîrata çandî ya taybetî û hem jî folklorîstîka berawirdî dewlemend bibe.

Di encamê de, çîroka Berfînxan û Her Heft Bejnbihostan wekî berhemeke zindî û dînamîk dimîne ku berdewam dike îlhama nifşên nû bide û bibe mijara lêkolîn û nîqaşên akademîk.

9. Çavkanî

Ahmed, M. M. A., & Ozel, Ç. (Contributors). In Edgecomb, D. (Author). (2007). A Fire In My Heart: Kurdish Tales. Bloomsbury. ¹¹
Anderson, G. (2000). Fairytale in the Ancient World. Routledge. (Referanskirî di ⁴)
Aarsvold, C. (2017). Snow White and the Patriarchy: A Feminist Reading of the Traditional Tale and its Postmodern Revisions. (Master’s thesis, University of Stavanger). ¹⁸
Barthelme, D. (1967). Snow White. Atheneum. (Analîzkirî di ³⁷)
Bettelheim, B. (1976). The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales. Alfred A. Knopf. (Referanskirî û analîzkirî di ⁹)
Bloomsbury Publishing. (n.d.). Snow White and the Seven Dwarfs: New Perspectives on Production, Reception, Legacy. Retrieved from ³²
Böklen, E. (1910-1915). Schneewittchenstudien. (Referanskirî di ⁴)
Bradshaw, P. (2024, March 21). Snow White review – an exhaustingly awful reboot. The Guardian. (Referanskirî di ³⁹)
Butler, J. (1990). Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. Routledge. (Referanskirî di ⁷)
Catholic Review. (2023, December 21). Snow White and the significance of fairy tales. ⁶
Chorianopoulou, K., et al. (2021). The Seven Dwarfs: What Kind of Dwarfism Did They Suffer from?. Journal of Endocrinological Investigation, 44(12), 2733–2734. (Ev çavkanî bi ³³ û ³³ re têkildar e, her çend navê kovarê û hûrgiliyên din di snippetan de tam neyên dayîn, naverok li hev tê.) Di gotarê de wek ³³ hatiye referanskirin.
Dittmeier, K. (2021). The Magic in the Blood: An Analysis of Color Symbolism in “Snow White”. Hollins University. ²⁴
Dundes, A. (Ed.). (1982). Cinderella: A Casebook. University of Wisconsin Press. (Referanskirî di ²⁶ ji bo girîngiya îndeksan)
Dworkin, A. (1974). Woman Hating. E. P. Dutton. (Referanskirî di ⁴⁶)
Ellis Dunning, M. (2016, November 21). The Death Drive: Psychoanalysis in Snow White. Fairy Tales and Freud. ⁴⁴
Gámez-Fuentes, M. J. (2023). Chromatic Relationships and Connections in Disney’s Snow White (1937) and Alice in Wonderland (1951). Íkala, Revista de Lenguaje y Cultura, 28(2), e3. ⁴⁷
Gilbert, S. M., & Gubar, S. (1979). The Madwoman in the Attic: The Woman Writer and the Nineteenth-Century Literary Imagination. Yale University Press. (Referanskirî di ²¹)
Grimm, J., & Grimm, W. (1812). Kinder- und Hausmärchen. Realschulbuchhandlung. (Çavkaniya bingehîn, referanskirî di gelek snippetan de, mînak ¹)
Hammond, P. (2024, March 20). ‘Snow White’ Review: Rachel Zegler And Gal Gadot Headline Disney’s Dazzling New Live-Action Take On A Classic. Deadline. (Referanskirî di ³⁹)
Harpy Magazine. (2023, January 23). Snow White and Gender Roles: A Feminist Critique. ²¹
Kawan, C. S. (2008). Schneewittchen. In Enzyklopädie des Märchens (Vol. 12). Walter de Gruyter. (Referanskirî di ⁴)
KMShea. (n.d.). The Original Snow White. Retrieved from ¹³
Kuzmová, S. (2020). The Mirror in “Little Snow White”: A Tool of Patriarchy? (BA Thesis, University of Pardubice). ²²
Loughrey, C. (2024, March 21). Rachel Zegler deserves better than the lazy, visually repellent Snow White – review. The Independent. (Referanskirî di ³⁹)
Lüthi, M. (1982). The European Folktale: Form and Nature. (Trans. John D. Niles). Indiana University Press. (Referanskirî û analîzkirî di ¹⁶)
Maher, K. (2024, March 21). Snow White review — believe the anti-hype, it’s that bad. The Times. (Referanskirî di ³⁹)
Mollet, T. (2013). “A dream is a wish your heart makes”: The American fairy tale and the Walt Disney Studio. Journal of American Studies, 47(3), 657-673. (Referanskirî di ²⁶)
Morrison, T. (2015). God Help the Child. Alfred A. Knopf. (Referanskirî di ¹⁸ wekî mînakek ji nûvekirina çîrokê)
Musäus, J. K. A. (1782). Richilde. In Volksmärchen der Teutschen. (Referanskirî di ⁴)
National Film Preservation Board. (2012). Snow White and the Seven Dwarfs (1937) – Essay by J.B. Kaufman. Library of Congress. ³⁴
Pamat, A. (2022). Mîrza Mihemed in the Kurdish and Neo-Aramaic Oral Tradition of Fairytales. Oral Tradition, 35(2), 377-406. ¹²
Penn State University Libraries. (2023, January 5). Fairy Tale Theory. Into the Woods (Exhibition). ²⁶
Prahassacitta, P. A. (2023). The Application of Judith Butler’s Gender Performativity Theory in the Grimm Brothers’ Fairy Tale “Little Snow-White”. Think India Quarterly, 26(2), 1386-1398. ⁷
Rooney, D. (2024, March 20). ‘Snow White’ Review: Rachel Zegler and Gal Gadot in Marc Webb’s Mostly Captivating Live-Action Remake. The Hollywood Reporter. (Referanskirî di ³⁹)
Rowe, K. (1979). Feminism and Fairy Tales. Women’s Studies, 6(3), 237-257. (Referanskirî di ²)
Sampurna, H., Salindri, I., & Priya, R. L. (2024). Feminism In The Adaptation Of Brothers Grimm’s Little Snow White. FIBRI LINGUA: Journal of Language, Literature and Culture, 7(1), 1-15. ⁵⁰⁵⁰
Sander, E. (1994). Schneewittchen: Märchen oder Wahrheit? Papilio. (Referanskirî di ²⁷)
Schmidt, S. (2009). Schneewittchen: Überlieferung und Deutung. C.H. Beck. (Referanskirî di ⁴)
Schödel, W. (2018). Schneewittchen: Morality of the Grimm’s Fairy Tale. (JUR, Minnesota State University, Mankato). ²
Tatar, M. (2020). The Fairest of Them All: Snow White and 21 Tales of Mothers and Daughters. Belknap Press: An Imprint of Harvard University Press. ⁵¹
Tatar, M. (Ed.). (2014). The Cambridge Companion to Fairy Tales. Cambridge University Press. ⁵³
Tatar, M. (1999). The Classic Fairy Tales. W. W. Norton & Company. (Referanskirî di ⁵⁴)
Tolkien, J. R. R. (1947). On Fairy-Stories. In Essays Presented to Charles Williams. Oxford University Press. (Referanskirî di ⁶)
Uther, H.-J. (2004). The Types of International Folktales: A Classification and Bibliography. FF Communications. (Referanskirî di ¹²)
Vidrsperkova, L. (2016). The Relationship between Folktales and Dreams from the Psychoanalytical Point of View. E-psycholog.eu. ¹⁹
Viner, B. (2024, March 21). Snow White review: Painfully muddle-headed. Daily Mail. (Referanskirî di ³⁹)
Vorwerk, W. (2015). Das Märchen von Schneewittchen und die Theorien zu seinem Ursprung. GRIN Verlag. (Referanskirî di ²⁸)
Warner, M. (1994). From the Beast to the Blonde: On Fairy Tales and Their Tellers. Farrar, Straus and Giroux. (Referanskirî di ⁵¹)
Wikipedia Contributors. (Multiple dates). Articles on “Snow White”, “Origin of the Snow White tale”, “Brothers Grimm”, “Snow White and the Seven Dwarfs (1937 film)”, “The Dancing Water, the Singing Apple, and the Speaking Bird”. Wikipedia. ¹
Zipes, J. (2012). The Irresistible Fairy Tale: The Cultural and Social History of a Genre. Princeton University Press. ⁵⁵
Zipes, J. (2014). The Original Folk and Fairy Tales of the Brothers Grimm: The Complete First Edition. Princeton University Press. (Referanskirî di ⁴⁴)
Zipes, J. (1983). Fairy Tales and the Art of Subversion: The Classical Genre for Children and the Process of Civilization. Heinemann. (Referanskirî di ⁵⁶)

(Nîşe: Lîsteya çavkaniyan li ser bingeha snippetên hatine dayîn û referansên di nav wan de hatine çêkirin. Hin hûrgiliyên weşanê (wek hejmarên rûpelan an jî weşanxaneyên tam) dibe ku di snippetan de bi tevahî neyên dayîn û ji bo temamkirinê hewcedarî lêgerîneke din bin.)

xebatên wergirtî

Snow White – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Snow_White
Underlying Morality in Schneewittchen: A Fairy Tale … – Cornerstone, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://cornerstone.lib.mnsu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1211&context=jur
Tales Through a Cultural Lens: Exploring the Global Significance of Cinderella, Snow White, and Sleeping Beauty – Preprints.org, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.preprints.org/manuscript/202305.0536/v1
Origin of the Snow White tale – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Origin_of_the_Snow_White_tale
Snow White in West and South Slavic Tradition – ResearchGate, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/249927493_Snow_White_in_West_and_South_Slavic_Tradition
Snow White and the significance of fairy tales – Catholic Review, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://catholicreview.org/snow-white-and-the-significance-of-fairy-tales/
thinkindiaquarterly.org, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://thinkindiaquarterly.org/index.php/think-india/article/download/20429/15206/
A FORCE OF NATURE: THE MATERNAL APPETITE OF GOOD AND EVIL WOMEN IN “SNOW WHITE,” “HANSEL AND GRETEL” AND “RAPUNZEL” – Scholarship@Western, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://ir.lib.uwo.ca/context/digitizedtheses/article/7045/viewcontent/2020_11_24_a_force_of_nature_maternal_appetite_OCR.pdf
The Uses of Enchantment, by Bruno Bettelheim – a gallimaufry, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://gallimaufry.typepad.com/blog/2011/08/the-uses-of-enchantment-by-bruno-bettelheim.html
the horrors of housekeeping: a comparative analysis of the grimm fairy tale and walt disney’s snow white and the seven dwarfs – Bestsellers in American Popular Culture, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://americanpopularculture.com/archive/bestsellers/snow_white.htm
A Fire in My Heart: Kurdish Tales: World Folklore Series Diane …, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.bloomsbury.com/us/fire-in-my-heart-9781591584377/
Oral Tradition Journal at Harvard University, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://oraltradition.org/mirza-mihemed-mirza-pamat/
The Original Snow White – K. M. Shea, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.kmshea.com/post/the-original-snow-white
Brothers Grimm – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Brothers_Grimm
Brothers Grimm | Biography, Stories, & Works | Britannica, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.britannica.com/biography/Brothers-Grimm
Max Lüthi | quill and qwerty – WordPress.com, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://quillandqwerty.wordpress.com/2014/03/04/max-luthi/
Authenticity and folklore | The First Gates, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://thefirstgates.com/2013/02/14/authenticity-and-folklore/
MASTER’S THESIS – UiS Brage, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://uis.brage.unit.no/uis-xmlui/bitstream/handle/11250/2400304/Aarsvold_Caroline.pdf?sequence=1&isAllowed=y
2024, Vol. 18, No. 2 Theoretical studies FOLKTALES, DREAMS AND THEIR CONNECTIONS: PSYCHOANALYTIC PERSPECTIVE Lenka Vídršperko – E-psychologie, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://e-psycholog.eu/pdf/Vidrsperkova.pdf
What fairy tales offer the analysand: A Jungian exploration of the fairy tale Snow White, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://iahip.org/page-1075444
Women in Fairy Tales: ‘Snow White’ and the Insidious Power of …, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://harpymagazine.com/home-1/snow-white-gender-roles
Mirror, Mirror: Framing the Story of Snow White – American & British Studies Annual, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://absa.upce.cz/index.php/absa/article/download/2357/2087
Female Power and Corruption: Snow White and the Evil Queen …, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/978-1-80117-564-720221007/full/pdf?title=female-power-and-corruption-snow-white-and-the-evil-queen-through-the-ages
Feminism and Magic in SNOW WHITE – Hollins Digital Commons, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://digitalcommons.hollins.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1023&context=fbc
Theme of Snow White | Free Essay Example for Students – Aithor, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://aithor.com/essay-examples/theme-of-snow-white
Fairy Tale Theory – Into the Woods – Sites at Penn State, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://sites.psu.edu/intothewoods2023/fairy-tale-theory/
Is the Story of ‘Snow White’ Based on a Real Person? : r/UnresolvedMysteries – Reddit, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.reddit.com/r/UnresolvedMysteries/comments/e54by7/is_the_story_of_snow_white_based_on_a_real_person/
Was Snow White a Real Person? The Maria Sophia von Erthal Theory – Writing in Margins, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://writinginmargins.weebly.com/home/was-snow-white-a-real-person-the-maria-sophia-von-erthal-theory
Full text of “THE ARABIAN NIGHTS ENCYCLOPEDIA – ENGLISH” – Internet Archive, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://archive.org/stream/TheArabianNightsEncyclopedia-English/ArabianNights_djvu.txt
Full text of “ARABIAN NIGHTS ENCYCLOPEDIA – ENGLISH” – Internet Archive, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://archive.org/stream/ArabianNightsEncyclopedia-English/ArabianNights_djvu.txt
The Dancing Water, the Singing Apple, and the Speaking Bird – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/The_Dancing_Water,_the_Singing_Apple,_and_the_Speaking_Bird
Snow White and the Seven Dwarfs: New Perspectives on Production …, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.bloomsbury.com/us/snow-white-and-the-seven-dwarfs-9781501351228/
Snow White and the Seven Dwarfs: a fairytale for endocrinologists – PMC – PubMed Central, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8183629/
http://www.loc.gov, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.loc.gov/static/programs/national-film-preservation-board/documents/snow_white_dwarfs.rev.pdf
Hegemony, Gender Stereotypes and Disney: A Content Analysis of Frozen and Snow White, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.csp.edu/wp-content/uploads/2020/04/Disney-Content-Analysis.pdf
Snow White and the Seven Dwarfs (1937 film) – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Snow_White_and_the_Seven_Dwarfs_(1937_film)
Snow White by Donald Barthelme | EBSCO Research Starters, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.ebsco.com/research-starters/literature-and-writing/snow-white-donald-barthelme
repository.unair.ac.id, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://repository.unair.ac.id/129670/2/6_%20BAB%20III%20METODOLOGI%20PENELITIAN.pdf
Snow White film is both ‘bad’ and ‘captivating’ say critics – BBC, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.bbc.com/news/articles/cn0jvdg1y82o
Snow White — like all live-action remakes — doesn’t deserve to exist | CBC News, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.cbc.ca/news/entertainment/snow-white-2025-review-1.7489268
‘Snow White,’ controversies, explained – the gannon knight, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://gannonknight.com/25124/arts-leisure/snow-white-controversies-explained/
Review: ‘Snow White’ is NOT the fairest film of them all – The Exponent, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://bwexponent.com/review-snow-white-is-not-the-fairest-film-of-them-all/
(PDF) The stereotypical representation of women in the classic fairy tales Snow White, Cinderella, and Sleeping Beauty – ResearchGate, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/353009991_The_stereotypical_representation_of_women_in_the_classic_fairy_tales_Snow_White_Cinderella_and_Sleeping_Beauty
The Death Drive: Psychoanalysis in Snow White – Fairy Tales and Freud – WordPress.com, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://fairytalesandfreud.wordpress.com/2016/11/21/the-death-drive-psychoanalysis-in-snow-white/
Mirror, Mirror: Framing the Story of Snow White – American & British Studies Annual, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://absa.upce.cz/index.php/absa/article/download/2357/2087/4345
Feminist Interpretation of Fairy Tales, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://userpages.umbc.edu/~korenman/wmst/fairytale_feminist.html
Color in Fairy tales and Human Rights: Color Transversality behind Narrative, Alice, and Snow White – SciELO Colombia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, http://www.scielo.org.co/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S2500-86922023000200301
Therapeutic Fairytales for Holistic Child Development: A Systematic Literature Review of Clinical, Educational, and Family-Based Practices, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12002567/
The Child and the Fairy Tale: The Psychological Perspective of Children’s Literature, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.ijlll.org/vol2/98-L009.pdf
Feminism In The Adaptation Of Brothers Grimm’s Little Snow White Into Movie, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://jurnal.unej.ac.id/index.php/FGS/article/view/45617
The Fairest of Them All: Snow White and 21 Tales of … – Amazon.com, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.amazon.com/Fairest-Them-All-Mothers-Daughters-ebook/dp/B082DLHLMM
The Fairest of Them All: Snow White and 21 Tales of Mothers and Daughters – Amazon.com, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.amazon.com/Fairest-Them-All-Mothers-Daughters/dp/0674238605
Criticism-Books – GRIN 226/GERM 226 German Fairytales – Research Guides at Montclair State University, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://montclair.libguides.com/german-fairytale/crit-books
In a Land Where Kingdoms Lay: Gender and Sexuality in European Fairy Tales through Analysis and Poetry – UVM ScholarWorks, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://scholarworks.uvm.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1173&context=castheses
The Irresistible Fairy Tale: The Cultural and Social History of a …, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.amazon.com/Irresistible-Fairy-Tale-Cultural-History/dp/0691153388
Walt Disney, Snow White, and the Trauma of the Real | Request PDF – ResearchGate, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/320495166_Walt_Disney_Snow_White_and_the_Trauma_of_the_Real
A Comparative Structural Analysis of A Fairy Tale and Film: Snow White | PDF – Scribd, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.scribd.com/document/786120000/A-Comparative-Structural-Analysis-of-a-Fairy-tale-and-Film-Snow-White
erişim tarihi Ocak 1, 1970, https.jurnal.unej.ac.id/index.php/FGS/article/view/45617