Analîzeke Akademîk a Pirrengî ya Îlyada û Odîseyayê

Pêşgotin

Destanên Homeros, Îlyada û Odîseya, wekî du stûnên sereke yên wêjeya Rojava û şaristaniya Yewnanî ya kevnar têne pejirandin. Ev her du berhemên epîk, ku bi qasî sê hezar sal berê hatine afirandin, ne tenê çîrokên lehengî û serpêhatiyên balkêş vedibêjin, lê di heman demê de neynikekê li ber çand, civak, bawerî û nirxên cîhana Yewnanî ya arkaîk digirin.¹ Girîngiya wan ne tenê di qada wêjeyê de ye; ew di heman demê de ji bo dîrok, arkeolojî, felsefe û antropolojiyê jî çavkaniyên bêhempa ne. Îlyada, bi şerê Troyayê û hêrsa lehengê mezin Axîlês (Achilles) re, mijarên wekî rûmet, tolhildan, qeder û trajediya mirovî dikole. Odîseya jî, çîroka vegera dijwar a Odîseûs (Odysseus) bo welatê wî Îthakayê û têkoşîna wî ya ji bo vegerandina malbat û textê xwe vedibêje, û li ser mijarên wekî jîrî, sebir, dilsozî û nasnameyê radiweste. Ev destan, bi zimanê xwe yê dewlemend, karakterên xwe yên tevlihev û teknîkên vegotinê yên hostayane, bi sedsalan bandor li ser nivîskar, hunermend û ramangêrên bêhejmar kirine û îro jî wekî berhemên klasîk ên nemir têne xwendin û lêkolîn kirin.

Armanca vê gotara akademîk ew e ku analîzeke hûrgilî, berfireh û pirrengî ya Îlyada û Odîseyayê pêşkêş bike. Bi taybetî, ev lêkolîn dê hewl bide ku van her du destanên mezin ji perspektîfên wêjeyî, civaknasî, semiyotîk, semantîk û derûnnasî ve şîrove bike. Bi yekkirina van dîsîplînên cihêreng, armanc ew e ku nêrîneke yekgirtî û kûr li ser cîhana Homeros û berhemên wî ji xwendevanê Kurd re were pêşkêş kirin. Ev xebat ne tenê ji bo danasîna naverok û girîngiya van destanan e, lê di heman demê de ji bo peydakirina çarçoveyek analîtîk e ku dikare ji bo lêkolînên pêşerojê yên li ser wêjeya klasîk di nav civaka akademîk a Kurd de bibe bingehek.

Struktura vê gotarê wiha hatiye amadekirin: Pêşî, em ê li ser “Cîhana Homeros” rawestin, ku tê de “Pirsa Homeros” û taybetmendiyên civaka Homeros dê werin nîqaş kirin. Dûv re, em ê derbasî “Analîza Wêjeyî ya Destanan” bibin, ku strukturên vegotinê, teknîkên helbestî û mijarên sereke dê werin vekolîn. Beşa sêyem dê li ser “Aliyên Civaknasî” yên destanan bisekine, ku tê de rola xwedayan, adet û nirxên civakî dê werin şîrove kirin. Piştî wê, di beşa “Lêgerînên Semiyotîk û Semantîk” de, em ê li ser zimanê Homeros, têgehên sereke, sembolîzm û aliyên navmetnî rawestin. Beşa pêncem dê “Nêrînên Derûnnasî li ser Karakterên Homeros” pêşkêş bike, ku tê de profîlên psîkolojîk ên lehengên sereke û serlêdana çarçoveyên psîkoanalîtîk û Jungî dê werin nirxandin. Di dawiyê de, em ê li ser “Mîrateya Mayînde ya Homeros” û bandora wî ya li ser çand û wêjeya Rojava rawestin, û bi encamnameyekê gotarê biqedînin.

Bandora kûr a destanên Homeros ji wê yekê tê ku ew ne tenê çîrokên kevnar in, lê belê wekî “bingeh” ji bo gelek kevneşopiyên vegotinê yên ku li pey wan hatine, kar kirine.¹ Ev tê wê wateyê ku teknîkên vegotinê, arketîpên karakteran, û mijarên ku Homeros bi hostayî bikar anîne, ne tenê di dema xwe de, lê bi sedsalan ji hêla nivîskarên din ve hatine teqlîd kirin, ji nû ve hatine şîrove kirin û adaptasyon kirin. Ji ber vê yekê, fêmkirina Homeros ne tenê ji bo têgihiştina wêjeya Yewnanî ya kevnar, lê ji bo têgihiştina geşedana wêjeya Rojava bi giştî girîng e. Bandora wî ji kopîkirina sade ya çîrokan wêdetir diçe; ew li ser awayê ku çîrok bi xwe têne avakirin û vegotin e.

Daxwaza ji bo amadekirina analîzeke “bêkêmasî” û “pirrengî” ya van destanan bi zimanê Kurdî, dibe ku îşaretek be ji kêmasiyek an valahiyek heyî di qada lêkolînên Kurdî yên li ser Homeros de. Lewma, ev gotar ne tenê ji bo armanca agahdarkirinê ye, lê di heman demê de hewldanek e ji bo dagirtina vê valahiya potansiyel û peydakirina çavkaniyek akademîk a bingehîn bi zimanê Kurdî. Armanc ew e ku ev xebat ji bo akademîsyen, lêkolîner û xwendekarên Kurd ên ku bi wêjeya klasîk re eleqedar dibin, bibe rêber û çavkaniyek kêrhatî.

Cîhana Homeros: Çarçove û Kompozîsyon

Ji bo têgihiştina kûr a Îlyada û Odîseyayê, pêwîst e ku mirov pêşî li ser çarçoveya dîrokî, çandî û civakî ya ku ev destan tê de derketine holê raweste. Ev beş dê li ser du mijarên sereke bisekine: “Pirsa Homeros”, ku bi nivîskarî û pêkhatina destanan re têkildar e, û “Civaka Homeros”, ku taybetmendiyên civakî, nirx û baweriyên wê serdemê vedikole.

Pirsa Homeros

“Pirsa Homeros” têgehek e ku ji bo nîqaş û gengeşiyên li ser nasnameya Homeros, nivîskarî, dîroka çêbûnê, û yekîtî an pirrengiya nivîskarên Îlyada û Odîseyayê tê bikar anîn.¹ Zanayên serdema klasîk bi giştî Îlyada û Odîseya wekî berhemên yek helbestvanekî bi navê Homeros dipejirandin.² Lêbelê, hebûna gelek guhertoyên cihêreng (varyant) di destnivîsên kevnar de, ji bo teoriya yek-nivîskarî pirs û gumanan derdixist holê.² Ev rewş bû sedem ku lêkolîner li ser pêvajoya çêbûn û veguhastina van destanan ji nû ve bifikirin.

Yek ji faktorên herî girîng di têgihiştina “Pirsa Homeros” de, naskirina rola kevneşopiya devkî-formulîk e. Berî ku ev destan werin nivîsandin, ew bi sedsalan ji hêla helbestvanên gerok ên bi navê aoidos (stranbêjên epîk) û paşê jî rapsodan (pêşkêşkerên helbestan) ve bi devkî hatine vegotin û veguhastin.¹ Delîlên xurt ji bo vê kevneşopiya devkî di nav xweya destanan de jî hene. Bikaranîna dubare ya hin hevok û vegotinên standard (formul), hebûna dîmenên tîpîk (mînak, dîmenên şer, civîn, an qurbanê), û bikaranîna metrîka taybet a bi navê heksametera daktîlîk, hemû nîşaneyên teknîkên bestekariya devkî ne.¹ Ev teknîk ne tenê ji bo bîranîn û pêşkêşkirina helbestên dirêj hêsantir dikirin, lê di heman demê de rê didan helbestvanan ku di dema pêşkêşkirinê de hin guhertin û zêdekirinan jî bikin.

Lêkolînên Milman Parry û Albert Lord di sedsala 20-an de, bi taybetî li ser kevneşopiyên epîk ên devkî yên Balkanê, şoreşek di têgihiştina “Pirsa Homeros” de çêkir.⁴ Wan nîşan da ku taybetmendiyên “formulîk” ên destanên Homeros ne kêmasiyên hunerî ne, lê belê amûrên bingehîn ên bestekariya devkî ne. Ev têgihiştin pirsê ji “kê ev destan nivîsandine?” ber bi “ev destan çawa hatine afirandin û pêşve xistin?” ve guhert. Ev guhertina di awayê pirsînê de ji bo têgihiştina cewher û pêkhatina destanan xwedî girîngiyeke bingehîn e.

Derbarê berhevkirin û standartkirina metnên nivîskî yên destanan de, teoriyên cihêreng hene. Yek ji teoriyên herî naskirî ew e ku tîranê Atînayî Peisistratos di sedsala 6-an B.Z. de rolek girîng di berhevkirin û standartkirina guhertoyek nivîskî ya Îlyada û Odîseyayê de lîstiye.² Li gorî hin çavkaniyên kevnar, wek Diogenes Laërtius, qanûnek ji hêla Solon ve hatibû derxistin ku di dema pêşandanên giştî de, diviyabû rapsodek li cihê ku rapsodê berê lê mabû bidomîne. Herwiha, tê gotin ku Peisistratos metnên helbestî yên kurt di yek helbestek hevgirtî de “rêz kirine”.² Ev hewldanên standartkirinê ne tenê ji bo parastina metnan bûn, lê dibe ku armancên siyasî û çandî jî hebûn. Bi “xwedîderketina” li Homeros û standartkirina metnên wî, Atîna dikaribû xwe wekî navendek girîng a çanda Helenîk nîşan bide û îddîayek li ser mîrata çandî ya Yewnanîstanê bike. Mînakek balkêş a vê yekê, îdîaya ye ku Solon an Peisistratos Kataloga Keştiyan di Îlyadayê de guherandiye da ku îdîayên Atînayê yên li ser girava Salamîsê xurt bike.² Ev nîşan dide ku destwerdana di metnên Homeros de dikare xwedî motîvasyonên siyasî be û “rêzkirina” helbestan di bin Peisistratos de dikare wekî hewldanek ji bo afirandina guhertoyek “fermî” an “Atînayî” ya Homeros were dîtin, ku dê di festîvalên girîng ên wekî Panathenaic de were bikar anîn.² Ev ne tenê mijarek wêjeyî ye; ew bi avakirina hêza nerm û nasnameya çandî ve jî girêdayî ye.

Zanayên din jî beşdarî nîqaşên li ser ziman û pêkhatina destanan bûne. Mînak, August Fick hîpotezek pêşniyar kir ku Îlyada di eslê xwe de bi zaravayê Exayî (Aeolî) hatiye nivîsandin û paşê veguheriye forma xwe ya niha ya Îyonî. Wî teoriya xwe li ser bingeha cîgirkirina qismî ya peyvên Îyonî li şûna yên Aeolî ava kir, bi taybetî li cihên ku formên Îyonî li gorî metrîka daktîlîk heksameter bûn.² Ev nîqaş û lêkolîn îro jî berdewam dikin û “Pirsa Homeros” wekî mijarek zindî di nav lêkolînên klasîk de dimîne.

Civaka Homeros

Destanên Homeros neynika civakekê ne ku tê de strukturên civakî, nirx û adetên taybet serdest bûn. Têgihiştina van aliyan ji bo şîrovekirina kiryar û motîvasyonên karakteran û her weha ji bo fêmkirina peyamên kûr ên destanan girîng e.

Yekîneya bingehîn a civaka Homeros oikos (malbat/xanî) bû. Oikos ne tenê malbata navokî, lê di heman demê de xizmên dûr, xulam û kesên girêdayî jî di nav xwe de dihewand. Serokê oikosê bi gelemperî wekî basileus (padîşah an serokek herêmî) dihat binavkirin û xwedî otorîteyek mezin bû. M.I. Finley di berhema xwe ya navdar “Cîhana Odîseûs” de bi hûrgilî li ser girîngiya oikosê wekî yekîneya bingehîn a aborî û civakî di cîhana Homeros de radiweste.⁸ Li jorê oikosan, civakek arîstokratîk hebû ku ji şervan û xwedan erdên dewlemend pêk dihat. Mirovên gelemperî (demos) jî beşek ji civakê bûn, lê xwedî hêz û bandorek kêmtir bûn.

Nirxên civakî yên serdest bi giranî li dora koda qehremaniyê dizivirîn. Têgehên wekî aretê (kamilbûn, hêjabûn, bi taybetî di şer de), timê (şeref, rûmet, qedrê ku ji hêla civakê ve tê dayîn) û kleos (navûdeng, rûmeta nemir a ku bi kirinên lehengî û bi bîranîna di helbestê de tê bidestxistin) ji bo karakterên Homeros xwedî girîngiyeke jiyanî bûn.¹ Windakirina timê dikaribû bibe sedema şer û pevçûnên mezin, wekî ku di navbera Axîlês û Agamemnon de di Îlyadayê de tê dîtin. Ji bilî van nirxên qehremaniyê, xenia (mêvanperwerî) jî di civaka Homeros de roleke navendî dilîst. Xenia ne tenê adeteke civakî bû, lê di heman demê de erkek pîroz bû ku ji hêla Zeus, padîşahê xwedayan ve, dihat parastin. Pêşwazîkirina mêvanan, peydakirina xwarin, stargeh û parastinê ji wan re, û dayîna diyariyan beşek ji vê adetê bû.¹

Derbarê paşxaneya dîrokî ya destanan de, nîqaş hene ka ew Serdema Bronz (Mîkenî, nêzîkî 1600-1100 B.Z.) an Serdema Hesin (Arkaîk a destpêkê, piştî 1100 B.Z.) nîşan didin, an jî tevliheviyek ji hêmanên her du serdeman dihewînin.¹ Bi gelemperî tê pejirandin ku destan piştî hilweşîna şaristaniya Mîkenî ya bi hêz hatine çêkirin, lê dibe ku hin bîranîn û hêmanên çandî yên wê serdemê di nav xwe de biparêzin.¹ Mînak, hin çek û zirxên ku di Îlyadayê de têne teswîr kirin, bêtir dişibin yên serdema Mîkenî, lê strukturên siyasî û civakî yên ku têne xuyang kirin, bêtir nêzîkî serdema Hesin a destpêkê ne. Ev tevliheviya hêmanên ji serdemên cihêreng ne hewce ye ku wekî xeletiyek an tevliheviyek were dîtin. Dibe ku ev yek bi zanebûn an jî wekî encama pêvajoyek dirêj a veguhastina devkî be, ku tê de helbestvanan hêmanên ji serdemên cihêreng tevlihev kirine da ku cîhanek epîk a “bêdem” biafirînin ku hem kevnar û hem jî têkildar xuya dike ji temaşevanên serdemên cihêreng re. Her weha, ev dikare nostaljiyek ji bo serdemek qehremanî ya windabûyî temsîl bike ku bi rastî qet wekî ku tê xuyang kirin tune bû. Ji ber vê yekê, “anakronîzm”ên di destanan de dikarin wekî amûrek hunerî werin şîrove kirin ku ji bo afirandina bandorek taybetî hatine bikar anîn.

Analîza Wêjeyî ya Destanan

Destanên Homeros ne tenê ji ber naveroka xwe ya dîrokî û çandî, lê di serî de ji ber nirxa xwe ya wêjeyî ya bilind têne nasîn. Strukturên vegotinê yên tevlihev, karakterên kûr û zimanê helbestî yê dewlemend, Îlyada û Odîseyayê dixin nav rêza şaheserên wêjeya cîhanê.

Strukturên Vegotinê û Teknîkên Helbestî

Komploya Îlyadayê li ser çend hefteyên krîtîk di sala dehemîn û dawîn a Şerê Troyayê disekine. Bûyera navendî hêrsa Axîlês e (mênis), ku piştî ku Agamemnon, serleşkerê Akayan, Briseisê, xulama wî ya hezkirî, jê distîne, ji şer vedikişe. Vê vekişînê encamên giran ji bo Akayan tîne, heya ku mirina hevalê wî yê nêzîk Patroklos wî neçar dike ku vegere şer û tola xwe ji Hektor, lehengê Troyayî, hilîne.¹ Odîseya, ji aliyê din ve, çîroka rêwîtiya deh salan a Odîseûs e ku piştî Şerê Troyayê hewl dide vegere mala xwe li Îthakayê. Di vê rêwîtiyê de, ew bi gelek xeterî û astengiyan re rû bi rû dimîne, di nav de cinawirên efsanewî, xwedawendên hêrsbûyî û ceribandinên dijwar. Beşek mezin a destanê jî li ser hewldanên kurê wî Telemachos ji bo dîtina bavê xwe û têkoşîna jina wî Penelope li dijî daxwazkerên (suitors) ku dixwazin text û dewlemendiya Odîseûs bi dest bixin, disekine.¹

Karakterên di destanên Homeros de pirreng û tevlihev in, û gelek ji wan bûne arketîp di wêjeya Rojava de. Axîlês lehengê şerker ê bêhempa ye, ku bi hêz û wêrekiya xwe navdar e, lê di heman demê de bi hêrs û serbilindiya xwe jî tê nasîn. Odîseûs, berevajî, lehengê jîr û biaqil e, ku bi hîle (dolos) û sebra xwe dikare ji rewşên herî dijwar jî xilas bibe. Hektor wekî parêzvanê dilsoz ê bajarê xwe Troyayê û malbata xwe tê teswîr kirin, ku di navbera erka xwe ya welatparêziyê û hezkirina xwe ya ji bo jina xwe Andromache û kurê xwe Astyanax de dimîne. Penelope jî wekî sembola jina dilsoz û jîr tê pêşandan, ku bi salan li benda vegera mêrê xwe dimîne û bi hîleyên xwe daxwazkeran ji xwe dûr dixe.¹ Trajediya Hektor, wekî ku James M. Redfield di “Nature and Culture in the Iliad” de amaje dike, ne tenê mirina wî ye, lê di heman demê de têkçûna nirxên ku ew diparêze (dilsoziya ji malbat û bajar re) li hember hêza wêranker a şer û hêrsa kesane ya Axîlês e.¹⁶ Ev dijberiya di navbera qehremaniya civakî ya Hektor û qehremaniya kesane ya Axîlês de yek ji mijarên navendî yên Îlyadayê ye.

Yek ji teknîkên helbestî yên herî berbiçav ên Homeros bikaranîna wekheviyên Homeros (simile) ye. Ev wekheviyên dirêj û hûrgilî, ku tê de bûyerek an karakterek di destanê de bi dîmenek ji cîhana xwezayî an jiyana rojane re tê berawird kirin, ne tenê ji bo xemilandina vegotinê ne. Wekî ku William C. Scott di lêkolîna xwe ya li ser “The Artistry of the Homeric Simile” de destnîşan dike, ev wekhevî ji kevneşopiya devkî derdikevin û fonksiyonên girîng di vegotinê de pêk tînin, wekî karakterîzekirina lehengan, nîşankirina guhertinên di dîmenan de, û diyarkirina mijara vegotinê.²² Wekheviyên Homeros her weha wekî “pencereyên” li ser cîhana rojane ya temaşevanên Homeros kar dikin. Ew dîmenên ji jiyana gundewarî, xwezayê, û pîşeyan tînin nav vegotina epîk a şer û serpêhatiyan, bi vî awayî cîhana epîk bi ezmûna temaşevanan ve girêdidin.²² Bi kişandina paralelên di navbera kiryarên qehremanî û bûyerên rojane de, wekhevî ne tenê kiryarên qehremanî zelaltir dikin, lê di heman demê de wan bi cîhana temaşevanan re têkildar dikin û kûrahiyek psîkolojîk jî lê zêde dikin.

Wekî ku berê hate gotin, bikaranîna formulayan, metrîka heksametera daktîlîk, û dîmenên tîpîk nîşaneyên bestekariya devkî ne.¹ Amûrên wêjeyî yên din ên ku Homeros bi hostayî bikar tîne, destpêkirina çîrokê in medias res (ji nîvê bûyeran), gazîkirina Mûzayan (xwedawendên huner û îlhamê) di destpêka destanan de ji bo alîkariyê, û bikaranîna zimanekî bilind û epîk e.¹

Mijarên Sereke

Destanên Homeros bi mijarên gerdûnî û bêdem tije ne ku îro jî ji bo xwendevanan balkêş in.

• Kleos (rûmet/navûdeng): Yek ji motîvasyonên sereke yên lehengên Homeros lêgerîna li kleosê ye. Kleos tê wateya rûmet û navûdengê ku bi kirinên qehremanî tê bidestxistin û bi riya helbest û stranên epîk ji nifşên paşerojê re tê veguhastin, bi vî awayî nemiriyek sembolîk peyda dike. Ji bo Axîlês di Îlyadayê de, hilbijartinek dijwar di navbera kleos aphthiton (rûmeta bêdawî ya ku bi mirinek zû di şer de tê bidestxistin) û nostos (vegera malê û jiyanek dirêj lê bêrûmet) de heye.¹
• Timê (şeref/rûmet): Timê rûmet û qedrê civakî ye ku li gorî aretê (hêjabûn) û statuya kesekî tê dayîn. Ew bi gelemperî bi xelatên madî (mînak, xenîmeta şer) tê temsîl kirin. Windakirina timê an heqaretek li hember wê dikare bibe sedema hêrs û pevçûnên mezin, wekî ku di navbera Axîlês û Agamemnon de ji ber Briseisê diqewime.¹
• Aretê (kamilbûn/hêjabûn): Aretê têgehek navendî ye ku qalîteya serkeftin, kamilbûn û hêjabûnê îfade dike. Di Îlyadayê de, ew bi giranî bi wêrekî û jêhatîbûna di şer de têkildar e, lê di Odîseyayê de, ew dikare jîrî, sebir û jêhatîbûnên din jî bihewîne. Aretê bi rol û fonksiyona kesekî di civakê de ve girêdayî ye.¹
• Nostos (vegera malê): Ev mijara navendî ya Odîseyayê ye. Nostos ne tenê vegera fizîkî ya Odîseûs bo Îthakayê ye, lê di heman demê de pêvajoyek dijwar a vegerandina nasnameya wî, statuya wî wekî padîşah, û yekîtiya malbata wî ye.⁵ Nakokiya di navbera kleos û nostos de, ku bi taybetî di hilbijartina Axîlês de di Îlyadayê de diyar dibe ²⁴, ne tenê du rêyên jiyanê yên cihêreng temsîl dike, lê di heman demê de du celebên cuda yên epîkê jî nîşan dide. Îlyada wekî epîka kleos (rûmeta di şer de) û Odîseya wekî epîka nostos (rûmeta bi vegera serkeftî) dikare were dîtin. Lêbelê, Odîseûs bi serkeftina nostosa xwe kleosê jî bi dest dixe ²⁴, ku vê dubendiyê tevlihevtir dike û dibe ku pêşveçûnek di nirxên qehremaniyê de an jî adaptasyonek ji temaşevanek cûda re nîşan bide.
• Qeder û Îradeya Azad: Destanên Homeros têkiliyek aloz di navbera qedera ku ji hêla xwedayan ve hatî destnîşankirin û îradeya azad a mirovan de nîşan didin. Her çend hin bûyer û encam pêşbînîkirî xuya dikin jî, karakter hîn jî xwedî şiyana hilbijartinê ne, û kiryarên wan encamên girîng hene.¹
• Destwerdana Xwedayî: Xwedayên Yewnanî yên antropomorfîk (mirovşêwe) bi awayekî aktîf destwerdanê di karûbarên mirovan de dikin. Ew alîgiriyê dikin, alîkariyê didin lehengên xwe yên bijare, an jî astengiyan derdixin pêşiya yên din. Ev destwerdan ne tenê komployê pêşve dixe, lê di heman demê de baweriyên Yewnanî yên li ser têkiliya di navbera cîhana mirovî û ya xwedayî de jî nîşan dide.¹
• Êşa Mirovî (penthos), Hêrs û Serbilindî: Destanên Homeros bi awayekî kûr li ser êş û azara mirovî radiwestin. Penthos (xemgînî, keder) hestek serdest e, nemaze di Îlyadayê de. Hêrsa (mênis) Axîlês motora sereke ya komploya Îlyadayê ye û cewhera wêranker a serbilindî û tolhildanê nîşan dide.¹

Aliyên Civaknasî

Destanên Homeros ne tenê berhemên wêjeyî ne, lê di heman demê de çavkaniyên girîng in ji bo têgihiştina strukturên civakî, adet, nirx û baweriyên dînî yên cîhana Yewnanî ya arkaîk. Analîzek civaknasî dikare alîkariya me bike ku em têkiliyên di navbera karakteran, motîvasyonên wan û çarçoveya çandî ya ku ew tê de tevdigerin baştir fêm bikin.

Panteon û Ajansa Xwedayî

Xwedayên Yewnanî di destanên Homeros de roleke navendî dilîzin. Ew ne tenê hêzên serwext ên dûr in, lê karakterên çalak in ku rasterast destwerdanê di jiyana mirovan de dikin. Panteona Homeros ji xwedayên antropomorfîk pêk tê; ango, ew xwedî şikl û taybetmendiyên mirovî ne. Ew hestên wekî hezkirin, çavnebarî, hêrs û dilovanî nîşan didin, û carinan jî kêmasî û qelsiyên mirovî nîşan didin.¹ Emily Kearns di “Cambridge Companion to Homer” de bi hûrgilî li ser teswîra xwedayan di destanan de radiweste.⁶

Têkiliya di navbera xwedayan û mirovan de aloz e. Xwedayan dikarin alîkariya lehengan bikin, wan biparêzin, an jî wan ber bi qedera wan ve bibin. Di heman demê de, ew dikarin ji ber serbilindiya zêde (hubris) an bêrêziya mirovan hêrs bibin û wan ceza bikin. Destwerdana xwedayî di destanan de pir caran ji bo şirovekirina bûyerên nediyar, guhertinên ji nişka ve di rewşan de, an jî motîvasyonên kûr ên karakteran tê bikar anîn.¹ Ev yek baweriyên Yewnanî yên li ser qeder, îradeya azad û bandora hêzên serwext li ser jiyana mirovan nîşan dide. Temsîla xwedayan ku mîna mirovan tevdigerin, bi kêmasî û alîgiriyên xwe ¹, ne tenê hewldanek ji bo mirovkirina hêzên nediyar e. Dibe ku ew di heman demê de şîroveyek li ser civaka mirovî bi xwe be. Bi nîşandana xwedayan ku di nav pevçûnên piçûk û alîgiriyan de ne, helbestvan dibe ku rexneyek veşartî li ser tevgera arîstokrasiya mirovî ya serdema xwe dike. Ger xwedayên ku divê ji mirovan bilindtir bin, bi heman kêmasiyan (serbilindî, çavnebarî, alîgirî) tevdigerin ku di nav mirovan de dibin sedema kaosê, wê hingê ev dikare wekî şîroveyek li ser cewhera mirovî were xwendin ku hetta di asta xwedayî de jî tê xuyang kirin. An jî, ew dikare were vê wateyê ku pergalên hêzê, çi xwedayî çi mirovî, meyla van celeb tevgeran dikin.

Walter Burkert, di lêkolînên xwe yên berfireh ên li ser dînê Yewnanî de, tekez dike ku dînê Yewnanî, berevajî gelek dînên din, ne xwediyê pirtûkek pîroz a otorîter an jî kastek kahînan a bi hêz bû. Li şûna wê, helbestvanên epîk û lîrîk di şekildanîn û veguhastina baweriyên dînî de roleke sereke lîstine.³⁶ Rîtuelên qurbanê, ku di destanan de jî bi awayekî berbiçav têne xuyang kirin, beşek girîng a têkiliya di navbera mirovan û xwedayan de bûn.³⁶

Adet û Nirxên Civakî

Wekî ku berê hate destnîşan kirin, xenia (mêvanperwerî) di civaka Homeros de nirxek bingehîn bû. Ew ne tenê adetek civakî bû, lê erkek pîroz bû ku binpêkirina wê dikaribû encamên giran hebin. Di Odîseyayê de, em gelek mînakên xenia ya rast (mînak, pêşwaziya Faiakiyan ji Odîseûs re) û binpêkirina wê (mînak, tevgera Kîklop Polîfêmos an jî ya daxwazkeran li qesra Odîseûs) dibînin.¹ Saziya xenia di cîhanek bêyî dewletek navendî ya xurt an pergala qanûnî ya fermî de (wekî ku ji hêla Finley ve hatî destnîşan kirin ⁸) ne tenê adetek civakî bû, lê mekanîzmayek bingehîn ji bo saxbûn, danûstendina çandî, û parastina rêkûpêkiya civakî bû. Ew torgilokek nefermî ya ewlehî û agahdariyê peyda dikir. Binpêkirina wê ne tenê bêexlaqî bû, lê dikaribû civakê bixe xeterê.

Rîtuelên cenazeyê û baweriyên li ser jiyana axretê jî di destanan de cihekî girîng digirin. Rûmeta miriyan (geras thanontōn) û bîranîna wan bi pêkanîna rêûresmên cenazeyê yên rast ve girêdayî bû. Bêyî van rêûresman, giyanê mirî nedikarî bi aramî derbasî cîhana miriyan bibe.²³ Jiyana axretê, ku bi gelemperî wekî Hades tê binavkirin, bi piranî wekî cîhek tarî, sar û bêhêvî tê teswîr kirin. Giyanên miriyan li wir wekî sîberên (eidola) bêhêz û bêhiş digerin.²³ Ev teswîra neyînî ya jiyana axretê, girîngiya bidestxistina kleos (rûmeta nemir) di jiyanê de hê bêtir derdixe pêş. Erwin Rohde di berhema xwe ya klasîk “Psyche” de bi hûrgilî li ser baweriyên Yewnanî yên di derbarê giyan, nemirî û kulta miriyan de radiweste.⁴⁰

Rolên zayendî di civaka Homeros de bi piranî kevneşopî bûn. Mêr di qada giştî, şer û siyasetê de serdest bûn, dema ku jin bi piranî bi karûbarên malê û mezinkirina zarokan ve sînordar bûn. Lêbelê, destan karakterên jin ên bihêz û tevlihev jî pêşkêş dikin. Penelope, jina Odîseûs, tevî ku di nav sînorên civakî de ye, bi jîrbûn û sebra xwe dikare li hember zexta daxwazkeran bisekine û malbata xwe biparêze.¹² Karakterê Penelope, bi jîrbûn û berxwedana xwe di nav civakek baviksalarî de, ne tenê îstîsnayek e. Dibe ku ew temsîla ajans û stratejiyên jinan ên ku di nav sînorên civakî yên serdemê de mimkun bûn, nîşan bide. Nêzîkatiya “psîkolojiya yên marjînalîzekirî” ⁴⁷ dikare were bikar anîn da ku kiryarên wê ne wekî pasîfbûn an bêîstîqrarî, lê wekî manevrayên jîr ên ji bo saxbûn û parastina oikosê şîrove bike. Ev ne tenê li ser Penelope ye, lê dibe ku ew ronahiyê bide ser awayên ku jinên din ên di pozîsyonên bi vî rengî de dikarin di nav civakên baviksalarî de hêz û bandorê bikar bînin, her çend bi awayên neyekser bin jî. Helen, ku wekî sedema Şerê Troyayê tê dîtin, karakterek din ê aloz e ku di navbera sûcdarkirin û dilovaniyê de dimîne.⁵⁰ Xwedawendên wekî Thetis (dayika Axîlês) jî xwedî hêz û bandorek girîng in.⁴²

Lêgerînên Semiyotîk û Semantîk

Ziman û sembolîzma di destanên Homeros de qatek din a wateyê li van berhemên mezin zêde dike. Analîza semiyotîk (lêkolîna nîşanan û sîstemên nîşanan) û semantîk (lêkolîna wateya peyvan û hevokan) dikare alîkariya me bike ku em têgihiştinên kûr ên cîhanbîniya Homeros û awayê ku ew wateyê bi rêya ziman û sembolan ava dike, bi dest bixin.

Zimanê Homeros: Analîza Têgehên Sereke

Zimanê Homeros, ku bi gelemperî wekî Yewnaniya Epîk tê binavkirin, tevliheviyek ji zaravayên kevnar ên Yewnanî ye, bi taybetî Îyonî û Aeolî. Ev zimanê helbestî yê taybet bi gelek têgehên bingehîn ên ku çarçoveya etîk û çandî ya cîhana Homeros ava dikin, dewlemend e. Têgihiştina wate û girîngiya van têgehan ji bo şîrovekirina rast a destanan krîtîk e. Gregory Nagy di berhema xwe ya girîng “The Best of the Achaeans” de gelek ji van têgehan bi hûrgilî analîz dike.²⁶ Li jêr, em ê hin ji van têgehên sereke û wateyên wan di tabloyekê de pêşkêş bikin:

Tablo 1: Têgehên Sereke yên Homeros û Wateyên Wan

Têgeha Yewnanî (Transkrîpsiyon)	Wergera Kurdî ya Giştî	Şirove/Wateya Kûr di Konteksta Homeros de	Nimûneyên Ji Destanan (Bi Kurtî)	Zanayên Sereke/Çavkaniyên Akademîk
κλέος (kleos)	Rûmet, navûdeng	Rûmeta nemir a ku bi kirinên qehremanî û bîranîna di helbesta epîk de tê bidestxistin; armanca sereke ya gelek lehengan.	Hilbijartina Axîlês ji bo mirinek zû û kleos aphthiton (rûmeta bêdawî) li şûna jiyanek dirêj û bêrûmet (Îlyada IX). Odîseûs bi vegera xwe kleosê bi dest dixe.	Nagy 24; Adkins; Vernant 24
τιμή (timê)	Şeref, rûmet, qedr	Rûmeta civakî û qedrê ku ji hêla civakê ve li gorî aretê û statuyê tê dayîn; pir caran bi xelatên madî tê temsîl kirin. Windakirina wê dibe sedema pevçûnan.	Pevçûna Axîlês û Agamemnon ji ber timê (standina Briseisê, Îlyada I).	Adkins 29; Nagy 28; Gill 29
ἀρετή (aretê)	Kamilbûn, hêjabûn, mêrxasî	Qalîteya serkeftin û kamilbûnê, bi taybetî di şer de (Îlyada), lê di heman demê de jîrî, sebir û jêhatîbûnên din (Odîseya). Bi rol û fonksiyona kesekî ve girêdayî ye.	Aretêya Axîlês di şer de; aretêya Odîseûs di jîrbûn û stratejiyê de.	Adkins 29; Jaeger 31; MacIntyre 29
νόστος (nostos)	Vegera malê	Ne tenê vegera fizîkî, lê di heman demê de vegerandina nasname, statu, û rêkûpêkiya malbatî û civakî. Mijara navendî ya Odîseyayê.	Tevahiya rêwîtiya Odîseûs ji bo nostosê.	Nagy 24; Pucci 24; Frame
ξενία (xenia)	Mêvanperwerî	Erk û peymanek pîroz a dualî di navbera mêvandar û mêvan de, ku tê de pêşwazîkirin, parastin, xwarin û diyarkirin heye. Ji hêla Zeus ve tê parastin.	Pêşwaziya Faiakiyan ji Odîseûs re; binpêkirina xenia ji hêla Polîfêmos û daxwazkeran ve.	Finley 8; Pitt-Rivers; Herman 9
αἰδώς (aidōs)	Şerm, rêz, hurmet	Hesta şermê li hember kirinên nerast an bêrûmet; rêzgirtina ji bo adetên civakî, xwedayan, û kesên din. Dikare hem erênî (rêz) hem jî neyînî (şerm) be.	Şerma Hektor dema ku difikire ku ji şer bireve (Îlyada XXII); rêza Telemachos ji mêvanan re.	Cairns 29; Williams; Clarke
ἄτη (atê)	Korbûn, dînbûn, xirabî	Korbûnek an dînbûnek demkî ku ji hêla xwedayan ve tê şandin an jî ji ber serbilindiya zêde (hubris) çêdibe, û dibe sedema kirinên bêaqil û trajediyê.	Agamemnon îdîa dike ku atê bû sedema ku wî Briseis ji Axîlês stand (Îlyada XIX).	Dodds; Snell; Adkins
μοῖρα (moira)	Qeder, par, beş	Para an beşa ku ji her mirovî re di jiyanê de hatiye destnîşankirin; qedera ku hetta xwedayan jî nikarin bi tevahî biguherînin.	Mirina Patroklos û Hektor wekî moiraya wan.	Greene; Dietrich; Adkins
νέμεσις (nemesis)	Xezeba rast, tolhildana xwedayî	Xezeba rast an tolhildana ku ji ber binpêkirina rêkûpêkiya xwedayî an exlaqî, bi taybetî ji ber hubrisê, tê.	Cezayê daxwazkeran ji ber tevgera wan a bêrûmet.	Edmunds; Lloyd-Jones
πένθος (penthos)	Xemgînî, keder, êş	Êş û kedera kûr a ku ji ber windahî, mirin, an bextreşiyek din çêdibe.	Penthosa Axîlês ji bo Patroklos; penthosa Penelope ji bo Odîseûs.	Nagy; Segal; Griffin
δόλος (dolos)	Hîle, fêl, dek	Jîrbûn û şiyana bikaranîna hîle û fêlan ji bo bidestxistina armancan, bi taybetî di rewşên dijwar de. Taybetmendiyek sereke ya Odîseûs.	Hîleyên Odîseûs ji bo xapandina Polîfêmos an jî ji bo têkbirina daxwazkeran.	Detienne & Vernant; Pucci

Analîza semantîk a van têgehan ne tenê li ser pênaseyên ferhengî ye, lê li ser têgihiştina “pergala nirxê” ya tevahî ye ku ew tê de cih digirin. Guhertinên di girîngiya van têgehan de di navbera Îlyada û Odîseyayê de (mînak, pêşîgirtina nostosê li ser kleosa şerî ji bo Odîseûs) dibe ku guhertinek di nirxên civakî an jî adaptasyonek ji temaşevanek cûda re nîşan bide. Mînak, ger timê bi aretê ve girêdayî be ⁵, û aretê di Îlyadayê de bi giranî qehremaniya şer be, lê di Odîseyayê de jîrbûn û sebir jî wekî aretê têne hesibandin, wê hingê bingeha timê jî diguhere. Ev ne tenê guhertinek semantîk e; ew guhertinek di etîka bingehîn a cîhana epîk de ye.

Sembolîzm û Nîşan

Destanên Homeros bi sembolên dewlemend û watedar tije ne ku qatên kûr li vegotinê zêde dikin. Şîrovekirina van sembolan û fonksiyona wan a semiyotîk (ango, ew çawa wekî nîşanan kar dikin ku wateyên ji xwe wêdetir temsîl dikin) ji bo têgihiştina kûr a peyamên destanan girîng e.⁵²

• Mertala Axîlês (Îlyada 18): Ev mertala ku ji hêla xwedayê hesinkar Hephaestus ve ji bo Axîlês tê çêkirin, yek ji beşên herî navdar ên Îlyadayê ye. Ew ne tenê amûrek parastinê ye, lê di heman demê de berhemek hunerî ya bêhempa ye ku wekî mîkrokozmosek cîhanê tê teswîr kirin. Li ser mertalê dîmenên ji jiyana mirovî hatine neqişandin: du bajar, yek di dema aştiyê de (bi dawet û dadgehkirinê) û yek di dema şer de; dîmenên çandinî, şivantî, reqs û stêrkên li ezmanan.²² Ev mertal sembola tevliheviya jiyana mirovî, têkiliya di navbera şaristanî û xwezayê de, û cîhê mirov di kozmosê de ye. Ew di heman demê de li ser huner, çand û qederê jî radiweste.
• Hiriya (Kefenê) Penelopeyê (Odîseya): Penelope, ji bo ku daxwazkeran ji xwe dûr bixe û li benda vegera Odîseûs bimîne, îdîa dike ku ew ji bo xezûrê xwe Laertes kefenekê ditevine û heya ku ew xilas nebe nikare bizewice. Lêbelê, ew bi şev tiştê ku bi roj tevandiye vedike. Ev hîre sembola dilsoziya Penelope, jîrbûna wê ya bêhempa, şiyana wê ya ji bo derbaskirina demê û kontrolkirina qedera xwe di nav sînorên civakî de, û berxwedana wê ya li hember zexta daxwazkeran e.¹⁷ Çalakiya wê ya tevnkirin û vekirinê her weha wekî metaforek ji bo çêkirina çîrokê û kontrola li ser vegotinê jî tê dîtin, ku bi xwezaya paşverû û pêşverû ya vegotina Odîseyayê re paralel e.
• Birîna Odîseûs (Odîseya): Dema ku Odîseûs bi dizî vedigere Îthakayê, xizmetkara wî ya pîr Eurykleia wî bi birînek kevn a li ser lingê wî nas dike, ku wî di dema nêçîra berazek kovî de di xortaniya xwe de girtibû. Ev birîn ne tenê nîşanek fizîkî ye; ew sembola nasnameya Odîseûs, bîranîna êşa borî, û girêdana wî ya bi rabirdûya wî re ye.⁵⁵ Ew wekî “metonîmiyek” ji bo çîroka jiyana wî û pêvajoya ku ew kî ye kar dike. Ew nîşan dide ku rabirdû her dem beşek ji niha ye û nasnameya mirov bi ezmûnên wî yên borî ve bi awayekî nelivî girêdayî ye.
• Derya (bi taybetî di Odîseyayê de): Derya di Odîseyayê de ne tenê cîhek fizîkî ye, lê sembolek pirreng e. Ew rêwîtiya dirêj û dijwar a Odîseûs, xeter û nenasê, û hêzên qederê an xwedayî (bi taybetî hêrsa Poseidon) temsîl dike.⁵⁸ Derya hem astengek e ku Odîseûs divê derbas bike da ku bigihîje mala xwe, hem jî rêyek e ku wî ber bi ezmûn û têgihiştinên nû ve dibe. Ew di heman demê de sembola bêîstîkrarî û guherînê ye, berevajî aramî û ewlehiya ku Îthaka temsîl dike.

Sembolên sereke yên wekî Mertala Axîlês û Hiriya Penelopeyê ne tenê tiştên bi wate ne, lê ew di heman demê de “metasembol” in ku li ser pêvajoya afirandina hunerî û vegotinê bi xwe şîrove dikin. Mertala ku ji hêla Hephaestus ve hatî çêkirin, mîna helbesta ku ji hêla Homeros ve hatî “çêkirin” e; Hiriya Penelopeyê, ku tê tevnkirin û vekirin, mîna vegotina Odîseyayê ye ku bi paşvekişandin û pêşveçûnan tije ye.¹⁷ Ev tê wê wateyê ku Homeros ne tenê çîrokan vedibêje, lê di heman demê de di nav çîrokên xwe de li ser hunera çîrokbêjiyê jî radiweste. Ev xweseriya refleksîf nîşanek sofîstîkebûna hunerî ye.

Bikaranîna çarçoveyên semiyotîk ên nûjen, wekî yên Charles Sanders Peirce û Ferdinand de Saussure ⁵², dikare têgihiştinên nû li ser ka wate çawa di van metnên kevnar de têne çêkirin û şîrove kirin peyda bike. Mînak, birîna Odîseûs ⁵⁵ dikare wekî “nîşanek” were analîz kirin ku hem nîşan dide (kesê ku birîn lê ye Odîseûs e) hem jî wateyên kûrtir (rabirdûya wî, nasnameya wî, êşa wî) hildigire. Bi karanîna termînolojiya Peirce, birîn dikare wekî “nîşanek îndeksîkal” (rasterast bi Odîseûs ve girêdayî ye ji ber ku ew li ser laşê wî ye) û “nîşanek sembolîk” (wateyên çandî yên li ser qehremanî, êş, û nasnameyê hildigire) were dîtin. Ev çarçoveya teorîk dikare ji analîzên wêjeyî yên kevneşopî wêdetir kûrahiyek analîtîk peyda bike.

Aliyên Navmetnî

Destanên Homeros di valahiyekê de nehatine afirandin; ew beşek ji kevneşopiyek mîtolojîk û wêjeyî ya berfirehtir in. Ji ber vê yekê, têkiliyên navmetnî – ango, têkiliyên di navbera van destanan û metnên din de, çi yên berî wan, çi yên hevdem, çi jî yên piştî wan – ji bo têgihiştina kûr a wate û girîngiya wan girîng in.

Pietro Pucci di berhema xwe ya bi navê “Odysseus Polutropos: Intertexual Readings in the Odyssey and the Illiad” de bi taybetî li ser xwendinên navmetnî yên di navbera Îlyada û Odîseyayê de disekine.⁶² Her çend her du destan ji hêla heman helbestvanî ve hatine hesibandin (an jî ji heman kevneşopiyê derketine), ew di mijar, awaz û nêrîna xwe ya li ser cîhanê de cûdahiyên girîng nîşan didin. Odîseya bi gelek awayan bersivê dide mijar û pirsên ku di Îlyadayê de hatine raber kirin, an jî wan ji nû ve şîrove dike. Mînak, têgeha qehremaniyê di Odîseyayê de ji ya Îlyadayê cuda ye. Dema ku Îlyada bi giranî li ser kleosa ku bi mêrxasiya di şer de tê bidestxistin disekine, Odîseya bêtir girîngiyê dide nostosê û jîrbûn, sebir û jêhatîbûna ji bo saxbûnê. Odîseûs ne lehengekî trajîk ê mîna Axîlês e; ew lehengekî pragmatîk e ku ji bo vegera malê û vegerandina rêkûpêkiyê têdikoşe.

Herwiha, destanên Homeros bi kevneşopiyên mîtolojîk ên berfirehtir ên Yewnanî re di nav têkiliyê de ne. Ew çîrok û karakterên ji çerxên mîtolojîk ên din (mînak, çerxa Tebayî an jî çîrokên Herakles) digirin nav xwe an jî bi awayekî neyekser îşaret bi wan dikin.³ Ev yek ne tenê cîhana destanan dewlemendtir dike, lê di heman demê de nîşan dide ku Homeros û temaşevanên wî bi vê kevneşopiya mîtolojîk a hevpar nas bûn. Têgihiştina van têkiliyên navmetnî dikare alîkariya me bike ku em wateyên kûrtir û nuansên di destanan de bibînin.

Nêrînên Derûnnasî li ser Karakterên Homeros

Destanên Homeros ne tenê çîrokên serpêhatî û şer in; ew di heman demê de lêkolînên kûr ên li ser psîkolojiya mirovî ne. Karakterên Homeros, bi taybetî lehengên sereke, xwedî kesayetiyên tevlihev, motîvasyonên kûr û cîhanên navxweyî yên dewlemend in. Serlêdana teorî û têgehên derûnnasiyê dikare têgihiştinên nû li ser van karakteran û tevgerên wan peyda bike.

Psîkolojiya Leheng

• Axîlês: Lehengê navendî yê Îlyadayê, Axîlês, karakterek pir tevlihev û dramatîk e. Hêrsa wî ya navdar (mênis), ku destan pê dest pê dike, ne tenê bersivek ji bêrûmetkirina wî ji hêla Agamemnon ve ye, lê di heman demê de diyardeyek ji kesayetiya wî ya narsîsîst û hestiyariya wî ya ji bo şerefê ye. Têkiliya wî ya bi dayika xwe Thetis re, ku xwedawendek deryayê ye, aliyekî din ê girîng ê psîkolojiya wî ye. Thetis hem parêzvan û hem jî çavkaniya xemgîniya wî ye, ji ber ku ew qedera wî ya trajîk (mirinek zû lê bi rûmet) dizane. Travmaya ku Axîlês piştî mirina hevalê xwe yê herî nêzîk Patroklos dijî, xaleke werçerxanê di karakterê wî de ye. Êşa wî ya kûr wî ber bi tolhildanek hovane û hetta bêrehm ve dibe. William Witherspoon McCrary di pirtûka xwe ya bi navê “Homeric Subjects: Psychoanalysis and the Iliad” de, bi karanîna teoriyên psîkoanalîtîk ên wekî têkiliyên obje, psîkolojiya xwe, û teoriya girêdanê, analîzek kûr a kesayetiya Axîlês û têkiliyên wî pêşkêş dike.⁶⁹ McCrary arguman dike ku hundirîbûna karakterên Homeros ne tune ye, lê veşartî ye, û psîkoanalîz dikare alîkariya eşkerekirina wê bike.
• Odîseûs: Lehengê Odîseyayê, Odîseûs, bi jîrbûna xwe ya pratîkî (mêtis), şiyana xwe ya ji bo hîle û xwevegirtinê, û berxwedêriya xwe ya li hember dijwariyan tê nasîn.¹³ Rêwîtiya wî ya dirêj û bi xeter ne tenê ceribandinek fizîkî ye, lê di heman demê de rêwîtiyek psîkolojîk e ku tê de ew bi travmayên şer, windakirina hevalan, û dûrbûna ji malê re rû bi rû dimîne. Pêvajoya vegerandina nasnameya wî piştî ku ew wekî parsekek li Îthakayê xuya dike, yek ji aliyên herî balkêş ên psîkolojiya wî ye. Odîseûs neçar e ku hestên xwe kontrol bike, nasnameya xwe veşêre, û bi sebir plana xwe ya ji bo tolhildanê ji daxwazkeran pêk bîne. Lêkolînên li ser travmaya şer û PTSD (Nexweşiya Stresê ya Piştî Travmayê) jî ji bo têgihiştina ezmûnên Odîseûs hatine bikar anîn.⁷²

Serlêdana teoriyên psîkoanalîtîk ên nûjen li ser metnên kevnar ên wekî Homeros ne hewce ye ku wekî anakronîzmek were dîtin. Belkî, ew dikare qalibên tevger û têkiliyên mirovî yên gerdûnî yên ku di van çîrokan de hatine kod kirin, ronî bike. Ev nêzîkatî rê dide me ku em “cîhanên navxweyî” yên karakteran bi awayekî ku ji şîroveyên wêjeyî yên kevneşopî wêdetir e, lêkolîn bikin.⁶⁹ Helbestvanên Homeros, her çend termînolojiya nûjen bikar neanîbin jî, xwedî têgihiştinek kûr a psîkolojiya mirovî bûn.

Li jêr tabloyek berawirdî ya profîlên derûnnasî yên Axîlês û Odîseûs tê pêşkêş kirin:

Tablo 2: Profîlên Derûnnasî yên Berawirdî yên Axîlês û Odîseûs

Taybetmendî	Axîlês (Îlyada)	Odîseûs (Odîseya)
Taybetmendiyên Derûnnasî yên Sereke	Hêrsa (mênis) tund, narsîsîzm, girêdana bi rûmetê (timê û kleos), hestiyariya ji bo bêrûmetiyê, dilsoziya ji hevalan re (Patroklos), travma û êşa kûr.	Jîrbûna pratîkî (mêtis), şiyana hîle (dolos) û xwevegirtinê, sebir, berxwedêrî, nostaljiya ji bo malê (nostos), lêgerîna li nasnameyê, travmaya şer û rêwîtiyê.
Diyardeyên Wan di Destanan de	Vekişîna ji şer piştî standina Briseisê, redkirina pêşniyarên Agamemnon, hêrsa hovane piştî mirina Patroklos, reftarên bêrehm li hember Hektor.	Stratejiyên ji bo xilasbûna ji Kîklop, Sîrenan, Kirke û Kalîpsoyê; veşartina nasnameyê li Îthakayê; plana tolhildanê ya bi sebir li dijî daxwazkeran.
Têgehên Psîkoanalîtîk/Jungî yên Têkildar	Narsîsîzma birîndar (Kohut), têkiliyên obje (Klein, Kernberg), mekanîzmayên parastinê (înkar, proje), arketîpa Lehengê Trajîk, Siya (hêrsa wêranker).	Egonun hêzdar, prensîba rastiyê, mekanîzmayên parastinê yên gihîştî (sublimasyon, xwevegirtin), arketîpa Hîlekar/Rêwî, pêvajoya îndividuasyonê (Jung).
Zanayên Sereke/Çavkaniyên Akademîk	McCrary 69; Schein 14; Slatkin (têkiliya bi Thetis re).42	Pucci 62; Shay 73; Barnouw 70; Leader (Jung).74

Têgihîştina travmayê di karakterên Homeros de – wek mînak, travmaya Axîlês piştî mirina Patroklos, travmaya Odîseûs ji ber şer û windahiyên bêhejmar, an jî travmaya Penelope ji ber bendewariya dirêj û zexta daxwazkeran ⁵⁵ – girîngiyek nû dide van çîrokan ji bo temaşevanên hevdem ên ku bi pirsgirêkên tenduristiya derûnî re rû bi rû ne. Ev yek “mirovbûna” van lehengên epîk kûrtir dike û wan ji fîgurên mîtolojîk ên dûr wêdetir dike. Naskirina van hêmanên travmayê dihêle ku em kiryarên karakteran ne tenê wekî taybetmendiyên epîk, lê wekî bersivên psîkolojîk ên li hember êş û windahiyê bibînin.

Cîhanên Navxweyî yên Kesayetiyên Din ên Sereke

• Penelope: Wekî ku berê hate gotin, Penelope karakterek pir balkêş e ji perspektîfa derûnnasî. Jîrbûna wê, ajansa wê ya di nav sînorên civakek baviksalarî de, travmaya wê ya ji ber nebûna Odîseûs û zexta domdar a daxwazkeran, û mekanîzmayên wê yên xweparastinê (wekî hîlekariya hûrê) hemû aliyên ku dikarin bi kûrahî werin analîz kirin in.⁴⁶ Michael Grenke Penelopeyê wekî “ramangerek afirîner” bi nav dike, ku bi awayekî çalak li hember rewşa xwe disekine.⁴⁶ Lêkolîna li ser “Psîkolojiya Yên Marjînalîzekirî” ⁴⁷ jî perspektîfek femînîst pêşkêş dike û arguman dike ku kiryarên Penelope yên ku carinan wekî bêîstîqrar an dijberî hev xuya dikin, di rastiyê de performansên stratejîk in ji bo saxbûnê di nav çandek ku ji bo jinan xeternak e.
• Karakterên din: Karakterên wekî Hektor, bi têkoşîna xwe ya di navbera erka welatparêziyê û hezkirina ji malbatê re, an jî Agamemnon, bi serbilindî û bêewlehiya xwe, jî dikarin ji perspektîfek derûnnasî werin lêkolîn kirin da ku motîvasyon û têkiliyên wan ên tevlihev baştir werin fêm kirin.

Serlêdana Çarçoveyên Psîkoanalîtîk û Jungî

Wekî ku di analîza Axîlês de hate dîtin, têgihiştinên ji teoriyên psîkoanalîtîk ên wekî têkiliyên obje (Melanie Klein, Ronald Fairbairn, Donald Winnicott, Otto Kernberg), psîkolojiya xwe (Heinz Kohut), û teoriya girêdanê (John Bowlby) dikarin ji bo têgihiştina kûr a cîhanên navxweyî yên karakterên Homeros, motîvasyonên wan ên nehişmendî, û qalibên têkiliyên wan ên bi kesên din re pir bikêr bin.⁶⁹

Ji aliyê din ve, arketîpên Jungî jî çarçoveyek dewlemend ji bo şîrovekirina destanên Homeros peyda dikin. Arketîpên wekî Leheng, Siya (aliyên neyînî û veşartî yên kesayetiyê), Anima (aliyê mê yê nehişmendî di mêran de) û Animus (aliyê nêr yê nehişmendî di jinan de), Kalê Aqilmend, û Hîlekar dikarin di karakter û bûyerên Îlyada û Odîseyayê de werin dîtin.⁷⁴ Mînak, Odîseûs bi gelemperî wekî temsîla arketîpa Hîlekar tê dîtin, ku bi jîrbûn û adaptasyona xwe dikare astengiyan derbas bike.⁷⁵ Rêwîtiya Odîseûs bi tevahî dikare wekî pêvajoyek îndividuasyonê were şîrove kirin – ango, pêvajoya ku tê de kesek xweya yekta û tevahî pêş dixe bi yekkirina aliyên hişmendî û nehişmendî yên kesayetiya xwe.⁷⁴ Hevdîtinên wî yên bi karakterên jin ên bihêz û efsûnî re (wekî Kirke û Kalîpso) dikarin wekî hevdîtinên bi dîmenên cihêreng ên arketîpa Anima re werin şîrove kirin, ku ji bo pêşkeftina wî ya psîkolojîk girîng in. Ev arketîp ne tenê ji bo kategorîzekirina karakteran in, lê ew dikarin wekî nexşeyek ji bo “rêwîtiya leheng” a gerdûnî û pêvajoya îndividuasyonê kar bikin. Rêwîtiya Odîseûs, bi ceribandin û hevdîtinên xwe yên bi fîgurên arketîpal re, dibe metaforek ji bo lêgerîna mirovî ya ji bo xwe-pêkhatinê.

Mîrateya Mayînde ya Homeros

Bandora Îlyada û Odîseyayê li ser şaristaniya Rojava ew qas kûr û berfireh e ku hema hema ne mimkûn e ku mirov bi tevahî bipîve. Ev her du destan ne tenê wekî berhemên wêjeyî yên mezin têne hesibandin, lê di heman demê de wekî “kevirên bingehîn” ji bo gelek kevneşopiyên wêjeyî, hunerî û felsefî yên ku li pey wan hatine, kar kirine.¹ Nivîskar û hunermend bi hezaran salan îlhama xwe ji çîrok, karakter û mijarên Homeros girtine û ew bi awayên cihêreng ji nû ve şîrove kirine û adaptasyon kirine.

Mînakên herî berbiçav ên vê bandorê di wêjeya klasîk a Romayî de têne dîtin. Destana Aeneid a Virgilius, ku çîroka damezrandina Romayê vedibêje, bi awayekî eşkere di bin bandora Îlyada û Odîseyayê de hatiye nivîsandin. Di Serdema Navîn û Ronesansê de, berhemên Homeros ji nû ve hatin keşifkirin û wergerandin, û bandorek mezin li ser nivîskarên wekî Dante Alighieri (di Divina Commedia de) û gelekên din kirin. Di serdema nûjen de, nivîskarên wekî James Joyce di romana xwe ya navdar Ulysses de, struktur û mijarên Odîseyayê ji bo vegotina rojekê di jiyana Leopold Bloom de li Dublinê bikar anîn.¹

Bandora Homeros ne tenê bi wêjeyê re sînordar e. Di hunerên dîtbarî de, ji wênesaziya vazoyan a Yewnanî ya kevnar bigire heya tabloyên Ronesansê û peykerên nûjen, gelek berhem ji dîmen û karakterên Homeros îlhama xwe girtine. Di felsefeyê de, têgehên Homeros ên li ser exlaq, qehremanî û cewhera mirovî bûne mijara nîqaş û şîroveyan. Heya îro jî, adaptasyon û şîroveyên hevdem ên destanên Homeros di wêje, fîlm, şano û medyaya din de berdewam dikin.⁷⁹ Edith Hall di pirtûka xwe “The Return of Ulysses” de bi hûrgilî li ser bandora berfireh a Odîseyayê li ser çanda hevdem radiweste.⁸⁰

Girîngiya berdewam a mijarên Homeros – wekî şer û aşitî, qehremanî û fedakarî, vegera malê û lêgerîna li nasnameyê, êş û dilovaniya mirovî – sedema sereke ya balkêşiya wan a bêdem e. Mîrateya Homeros ne statîk e; belkî, ew “metnek zindî” ye ku her serdem li gorî fikar û perspektîfên xwe ji nû ve “keşif dike” û şîrove dike.⁴⁴ Ev tê wê wateyê ku destan ne tenê metnên kevnar in ku divê werin parastin, lê çavkaniyên îlham û têgihiştinê ne ku bi berdewamî bi çanda hevdem re dikevin diyalogê. Mînak, ezmûnên şerên cîhanî yên sedsala 20-an û têgihiştina me ya nûjen a li ser travmayê, rê li ber şîroveyên nû yên li ser tundî, êş û encamên psîkolojîk ên şer di Îlyadayê de vekiriye.

Nakokiya di navbera dîtina Homeros wekî “bavê kanona Rojava” û girêdana wî bi “kevneşopiyên devkî yên ne-Rojava” re (wekî ku di epîkên Yûgoslavî an Afrîkî de têne dîtin) ⁷⁹ tengezariyek afirîner e. Ev tengezarî ne pirsgirêkek e ku were çareser kirin, lê çavkaniyek dewlemendiyê ye ku têgihiştina me ya “wêjeya cîhanî” û cîhê Homeros di nav wê de berfireh dike. Ew me neçar dike ku em kategoriyên kevneşopî yên “Rojava” û “ne-Rojava” ji nû ve binirxînin û Homeros hem wekî xalek destpêkê ya kevneşopiyek taybetî û hem jî wekî beşek ji diyardeyek mirovî ya berfirehtir (vegotina epîk a devkî) bibînin. Ev perspektîfa dualî rê dide xwendinên berawirdî yên dewlemendtir û têgihiştinek kûrtir a gerdûnîbûn û taybetmendiya bêhempa ya destanên Homeros.

Encamname

Destanên Homeros, Îlyada û Odîseya, du şaheserên nemir ên wêjeya cîhanê ne ku bi hezaran sal in mirovahiyê dîl girtine û îlhama xwe dane. Wekî ku di vê gotarê de bi rêya analîzên wêjeyî, civaknasî, semiyotîk, semantîk û derûnnasî hate nîşandan, ev destan ne tenê çîrokên serpêhatî yên lehengên kevnar in, lê di heman demê de lêkolînên kûr û pirrengî ne li ser cewhera mirovî, civak, û têkiliya di navbera mirovan û hêzên serwext de.

Analîza wêjeyî hunera vegotinê ya bêhempa ya Homeros, bikaranîna teknîkên helbestî yên sofîstîke, û afirandina karakterên tevlihev û ji bîr neçûyî eşkere kir. Mijarên wekî kleos, timê, aretê, û nostos ne tenê têgehên çandî ne, lê di heman demê de motorên dramatîk in ku kiryar û qederên lehengan şekil didin. Ji perspektîfa civaknasî ve, destan neynika adet, nirx û baweriyên civaka Yewnanî ya arkaîk in. Saziya xenia, rola xwedayan, û rîtuelên cenazeyê têgihiştinên girîng li ser awayê jiyan û têkiliyên civakî yên wê serdemê peyda dikin. Lêgerînên semiyotîk û semantîk kûrahiya wateyê di zimanê Homeros û sembolên ku ew bikar tîne de ronî kirin. Mertala Axîlês, hiriya Penelopeyê, û birîna Odîseûs ne tenê tişt an nîşanên fizîkî ne, lê sembolên pirreng in ku li ser mijarên wekî huner, dem, nasname û travmayê radiwestin. Di dawiyê de, nêrînên derûnnasî rê dan me ku em bikevin nav cîhanên navxweyî yên karakteran û motîvasyonên wan ên kûr, hêrs, tirs, hêvî û daxwazên wan baştir fêm bikin. Serlêdana teoriyên psîkoanalîtîk û Jungî alîkariya me kir ku em qalibên tevgerê yên gerdûnî û pêvajoyên psîkolojîk ên ku di bin rûyê vegotina epîk de veşartî ne, bibînin.

Van perspektîfên cihêreng hevûdu temam dikin û têgihiştinek holîstîk û dewlemend a destanên Homeros peyda dikin. Ew nîşan didin ku Îlyada û Odîseya ne tenê çîrokên serpêhatî ne, lê lêkolînên kûr ên li ser rewşa mirovî, civak, û kozmosê ne. Tevî ku ev destan ji cîhanek pir cuda ji ya me derketine, mijarên bingehîn ên ku ew vedikolin – evîn, windahî, şer, lêgerîna li wateyê, têkoşîna ji bo rûmetê, û zehmetiyên vegera malê – bi awayekî gerdûnî mirovî ne. Ev gerdûnîbûn, digel kûrahiya wan a psîkolojîk û sofîstîkebûna hunerî, sedema sereke ya mayîndebûna wan û balkêşiya wan a bêdem e. Destanên Homeros îro jî ji bo lêkolînên akademîk û têgihiştina çandî çavkaniyên girîng dimînin û dê bi sedsalan berdewam bikin ku nifşên nû yên xwendevan û lêkolîneran îlhama xwe bidin.

Çavkanî

• Dickey, E. (2007). Ancient Greek Scholarship: A Guide to Finding, Reading, and Understanding Scholia, Commentaries, Lexica, and Grammatical Treatises : From Their Beginnings to the Byzantine Period. Oxford University Press. ²
• Foley, J. M. (1997). Oral Tradition and its Implications. In I. Morris & B. B. Powell (Eds.), A New Companion to Homer (pp. 146–173). Brill. ³
• Fowler, R. (Ed.). (2004). The Cambridge Companion to Homer. Cambridge University Press. ⁶
• Griffin, J. (1980). Homer on Life and Death. Clarendon Press. ⁸¹
• Knox, B. (2002). Introduction. In M. I. Finley, The World of Odysseus (New Edition). New York Review of Books. ⁸²
• Leader, C. (2009). The Odyssey – A Jungian Perspective: Individuation and Meeting with the Archetypes of the Collective Unconscious. British Journal of Psychotherapy, 25(4), 506-519. ⁷⁴
• Martin, R. P. (1989). The Language of Heroes: Speech and Performance in the Iliad. Cornell University Press. ⁸⁵
• McCrary, W. W. (2015). Homeric Subjects: Psychoanalysis and the Iliad. (Doctoral dissertation). University of California, Berkeley. ⁶⁹
• Morris, I., & Powell, B. B. (Eds.). (1997). A New Companion to Homer. Brill. ³
• Nagy, G. (1979). The Best of the Achaeans: Concepts of the Hero in Archaic Greek Poetry. Johns Hopkins University Press. ²⁴
• Nagy, G. (1996). Homeric Questions. University of Texas Press. ⁸⁷
• Nagy, G. (2017). Homer the Preclassic. University of California Press. ⁸⁹
• Pucci, P. (1987). Odysseus Polutropos: Intertextual Readings in the Odyssey and the Iliad. Cornell University Press. ²⁴
• Redfield, J. M. (1975). Nature and Culture in the Iliad: The Tragedy of Hector. University of Chicago Press. ¹⁶
• Schein, S. L. (1984). The Mortal Hero: An Introduction to Homer’s Iliad. University of California Press. ¹⁴
• Scott, W. C. (2009). The Artistry of the Homeric Simile. Dartmouth College Press. ²²
• Segal, C. (1994). Singers, Heroes, and Gods in the Odyssey. Cornell University Press. ⁹⁴
• Slatkin, L. M. (2011). The Power of Thetis and Selected Essays (2nd ed.). Center for Hellenic Studies. ⁴²
• ThoughtCo. (2017, March 8). 19 Epic Terms to Know from Homeric Epic. ⁵
• West, M. L. (2001). Studies in the Text and Transmission of the Iliad. K. G. Saur. ⁴

xebatên wergirtî

1. Homeric epics | World Literature I Class Notes – Fiveable, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://library.fiveable.me/world-literature-i/unit-2/homeric-epics/study-guide/AaA8UuAvllwbLBzC
2. Homeric scholarship – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Homeric_scholarship
3. A New Companion to Homer | Brill, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://brill.com/display/title/2264
4. Homeric Question – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Homeric_Question
5. 19 Terms to Know from Homeric Epic – ThoughtCo, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.thoughtco.com/epic-terms-learned-from-homeric-epic-119092
6. The Cambridge Companion to Homer – Cambridge University Press, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.cambridge.org/core/books/cambridge-companion-to-homer/0FBFD3DD273E91F224EDCE430CF73D2A
7. Homer and His Epic Legacy | Algor Cards, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://cards.algoreducation.com/en/content/Ga_DZpLh/homers-legacy-epic-tradition
8. The World of Odysseus by Moses I. Finley | Goodreads, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.goodreads.com/book/show/215485.The_World_of_Odysseus
9. Odyssey: Analysis of Setting | EBSCO Research Starters, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.ebsco.com/research-starters/literature-and-writing/odyssey-analysis-setting
10. Xenia, civility, manners, and hospitality in Homer’s Odyssey, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.civic-renaissance.com/p/xenia-civility-manners-and-hospitality
11. Odyssey/Themes/Xenia – Gerald R. Lucas, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://grlucas.net/grl/Odyssey/Themes/Xenia
12. Cambridge Companion to Homer, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, http://assets.cambridge.org/052181/3026/frontmatter/0521813026_frontmatter.pdf
13. The Epic Hero – The Center for Hellenic Studies, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://chs.harvard.edu/curated-article/gregory-nagy-the-epic-hero/
14. The Mortal Hero by Seth Schein – Paper – University of California Press, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.ucpress.edu/books/the-mortal-hero
15. The Mortal Hero: An Introduction to Homer’s Iliad by Seth L. Schein | Goodreads, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.goodreads.com/book/show/416171.The_Mortal_Hero
16. Nature and Culture in the Iliad: The Tragedy of Hector – Redfield, James – AbeBooks, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.abebooks.com/9780226706528/Nature-Culture-Iliad-Tragedy-Hector-0226706524/plp
17. Penelope, Queen of Ithaca & Wife of Odysseus, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.greekmyths-greekmythology.com/penelope-queen-ithaca/
18. The Many Faces of Odysseus in Classical Literature – Inquiries Journal, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, http://www.inquiriesjournal.com/articles/1015/the-many-faces-of-odysseus-in-classical-literature
19. Odysseus Character Analysis in The Odyssey – LitCharts, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.litcharts.com/lit/the-odyssey/characters/odysseus
20. The Portrait Of A Hero On The Example Of Hector In Iliad – Aithor, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://aithor.com/essay-examples/the-portrait-of-a-hero-on-the-example-of-hector-in-iliad
21. The Heroic Contrasts of Achilles and Hector in The Iliad: Glory, Duty, and Fallibility Essay, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://ivypanda.com/essays/the-heroic-contrasts-of-achilles-and-hector-in-the-iliad-glory-duty-and-fallibility/
22. http://www.dartmouth.edu, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.dartmouth.edu/library/digital/publishing/scott2009/ocm318673021.pdf
23. Key Topics – The Cambridge Guide to Homer, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.cambridge.org/core/books/cambridge-guide-to-homer/key-topics/F26BDA0D82E175E00C0CDC5C5ABECB7F
24. Kleos – The Cambridge Guide to Homer, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.cambridge.org/core/books/cambridge-guide-to-homer/kleos/BEA12D583890C7F10C868778B892E9B7
25. Kleos, Nostos and Ponos in Homeric Tradition – OSF, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://osf.io/frfph/download
26. Part I. Hour 1. The Homeric Iliad and the glory of the unseasonal hero, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://chs.harvard.edu/chapter/part-i-hour-1-the-homeric-iliad-and-the-glory-of-the-unseasonal-hero/
27. erişim tarihi Ocak 1, 1970, https://press.princeton.edu/books/paperback/9780691002252/the-best-of-the-achaeans
28. Timê, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://uh.edu/~cldue/3307/time.html
29. Timē and aretē in Homer | The Classical Quarterly | Cambridge Core, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.cambridge.org/core/journals/classical-quarterly/article/time-and-arete-in-homer/220BEE781490C528FF875BAF78E9B071
30. Lessons from Horror: The Rejection and Failures of Arête – Bridgewater College Digital Commons, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://digitalcommons.bridgewater.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1017&context=vej
31. Arete Part 2 – Jackson Hole Classical Academy, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.jacksonholeclassicalacademy.org/news-detail?pk=1366241
32. The concept of nostos (homecoming) in the epic | Epic Poetry of Homer and Virgil Class Notes | Fiveable, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://library.fiveable.me/epic-poetry-homer-and-virgil/unit-9/concept-nostos-homecoming-epic/study-guide/lEoG0zlAM3tXByoB
33. Force, Resistance and Nostos in the Formation of Odysseus’ Character – CUNY Academic Works, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://academicworks.cuny.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5218&context=gc_etds
34. Text | Homeric Odyssey – Kosmos Society, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://kosmossociety.org/homeric-odyssey/
35. Shields of Contradiction and Direction: Ekphrasis in the Iliad and the Aeneid – McGill University, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.mcgill.ca/classics/files/classics/2001-02.PDF
36. Greek Religion by Walter Burkert | Goodreads, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.goodreads.com/book/show/168032.Greek_Religion
37. Walter Burkert – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Walter_Burkert
38. Structure and History in Greek Mythology and Ritual (Sather Classical Lectures (Hardcover)), erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.amazon.com/Structure-history-mythology-classical-lectures/dp/0520037715
39. Structure and History in Greek Mythology and Ritual (Sather Classical Lectures) (Volume 47) – Amazon.com, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.amazon.com/Structure-History-Mythology-Classical-Lectures/dp/0520047702
40. Psyche: The Cult of Souls and Belief in Immortality among the Greeks by Erwin Rohde, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, http://www.gutenberg.org/ebooks/66555
41. Psyche: The cult of Souls and the Belief in Immortality among the Greeks (International Library of Philosophy): Rohde, Erwin – Amazon.com, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.amazon.com/Psyche-Immortality-International-Library-Philosophy/dp/0415614015
42. The Power of Thetis and Selected Essays – The Center for Hellenic …, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://chs.harvard.edu/book/slatkin-laura-the-power-of-thetis-and-selected-essays/
43. The Power of Thetis and Selected Essays – Wiley, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.wiley.com/en-au/The+Power+of+Thetis+and+Selected+Essays-p-00266108
44. The Power of Thetis – UC Press E-Books Collection, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://publishing.cdlib.org/ucpressebooks/view?docId=ft0z09n7fd;chunk.id=0;doc.view=print
45. 15. Back to the Loom – The Center for Hellenic Studies, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://chs.harvard.edu/chapter/15-back-to-the-loom/
46. Penelope: The Odyssey’s Creative Thinker | St. John’s College, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.sjc.edu/news/penelope-odysseys-creative-thinker
47. Penelope and the Psychology of the Marginalized, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://ecommons.cornell.edu/items/b0eff760-34d9-4541-bdc5-933cfa966807
48. aithor.com, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://aithor.com/essay-examples/odyssey-by-homer-penelope-characteristics#:~:text=In%20Homer’s%20Odyssey%2C%20Penelope%20shows,and%20she%20never%20gives%20up.
49. Penelope – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Penelope
50. Helen of Troy and Her Shameless Phantom (Myth and Poetics) – Amazon.com, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.amazon.com/Helen-Troy-Shameless-Phantom-Poetics/dp/0801475058
51. Helen of Troy and Her Shameless Phantom by Norman Austin – Books-A-Million, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.booksamillion.com/p/Helen-Troy-Her-Shameless-Phantom/Norman-Austin/9780801429552?id=7247575760635
52. Semiotics | Oxford Research Encyclopedia of Literature, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://oxfordre.com/literature/display/10.1093/acrefore/9780190201098.001.0001/acrefore-9780190201098-e-1005?d=%2F10.1093%2Facrefore%2F9780190201098.001.0001%2Facrefore-9780190201098-e-1005&p=emailAgCwLMmx3.ZFw
53. The Metaphor of Ekphrasis: or Why does your Ekphrasis look different from mine? – Eagle Scholar, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://scholar.umw.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1637&context=student_research
54. Penelope’s Loom and Mars Retrograde — The Archetypal Eye – Safron Rossi, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.thearchetypaleye.com/blog/2020/9/9/penelopes-loom-and-mars-retrograde
55. Scars and Time: Trauma and Reading Homer – Sententiae Antiquae, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://sententiaeantiquae.com/2021/01/31/scars-and-time-trauma-and-reading-homer/
56. Men and Scars – The Art of Manliness, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.artofmanliness.com/character/knowledge-of-men/men-and-scars/
57. Erich Auerbach, Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature, trans. Willard R. Trask. Princeton, 1953, repr. 19, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://complit.utoronto.ca/wp-content/uploads/COL1000H_Erich-Auerbach_Odysseuss-Scar.pdf
58. Imagery in Homer’s Odyssey: A Detailed Exploration – Free Essay Example – Edubirdie, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://hub.edubirdie.com/examples/essay-on-imagery-in-the-odyssey/
59. A Winelike Sea | Lapham’s Quarterly, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.laphamsquarterly.org/sea/winelike-sea
60. Symbols in The Odyssey: Symbols That Represent Odysseus & Others Explored – Custom-Writing.org, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://custom-writing.org/blog/the-odyssey-symbols
61. Top 3 Symbols in The Odyssey | Best Odyssey Study Guide – Kaitlyn Essays, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://kaitlynessays.com/symbolism-in-homers-the-odyssey/
62. Odysseus Polutropos: Intertexual Readings in the Odyssey and the Illiad (Cornell Studies in Classical Philology) Paperback – 1995 – Biblio, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.biblio.com/book/odysseus-polutropos-intertexual-readings-odyssey-illiad/d/1639344028
63. Man in the middle voice : name and narration in the Odyssey – University at Buffalo, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.buffalo.edu/~peradott/MMV2L.pdf
64. The Eyes of Odysseus. Gaze, Desire and Control in the Odyssey Upon his arrival in Ithaca, Odysseus first encounters Athena, disg, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://archiv.ub.uni-heidelberg.de/volltextserver/24781/1/Gaze%20Odyssey%20repositorium.pdf
65. Odysseus Polutropos: Intertextual Readings in the Odyssey and the Iliad – Google Books, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://books.google.com/books/about/Odysseus_Polutropos.html?id=tktiAAAAMAAJ
66. Odysseus Polutropos: Intertextual Readings in the Odyssey and the Iliad (Cornell Studies in Classical Philology, 46): Pucci, Pietro: 9780801418884 – Amazon.com, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.amazon.com/Odysseus-Polutropos-Intertextual-Classical-Philology/dp/0801418887
67. Michael Schoenhals – jstor, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.jstor.org/stable/20059009
68. A Survey of the Functions of Similes in Homer’s Odyssey – SciSpace, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://scispace.com/pdf/a-survey-of-the-functions-of-similes-in-homer-s-odyssey-4rj0u4kpqs.pdf
69. escholarship.org, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://escholarship.org/content/qt9sb197nq/qt9sb197nq.pdf
70. bmcr.brynmawr.edu, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://bmcr.brynmawr.edu/2005/2005.07.45/#:~:text=In%20describing%20the%20workings%20of,purpose%2C%20that%20of%20returning%20home.
71. Odysseus, Hero of Practical Intelligence. Deliberation and Signs in …, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://bmcr.brynmawr.edu/2005/2005.07.45/
72. See the Tears and Hear the Tales: Ancient Lessons from the Odyssey to Address Timeless Human Needs for Recovery – FireScholars, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://firescholars.seu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1016&context=classicalstudies
73. Odysseus in America: Combat Trauma and the Trials of Homecoming, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://bmcr.brynmawr.edu/2003/2003.07.39/
74. Read – The Odyssey – A Jungian Perspective: Individuation … – PEP, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://pep-web.org/search/document/BJP.025.0506A
75. A jungian look at The Odyssey as the Trickster vs Himself : r/Jung – Reddit, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.reddit.com/r/Jung/comments/1g7iu2p/a_jungian_look_at_the_odyssey_as_the_trickster_vs/
76. Jungian archetypes – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Jungian_archetypes
77. 12 Jungian Archetypes: The Foundation of Personality – Positive Psychology, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://positivepsychology.com/jungian-archetypes/
78. AN INTERPRETATION OF JUNGIAN ARCHETYPES IN HEMINGWAY’S THE OLD MAN AND THE SEA, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://jahan-e-tahqeeq.com/index.php/jahan-e-tahqeeq/article/download/1017/908/
79. Homer in the Twentieth Century: Between World Literature and the …, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://academic.oup.com/book/26203
80. Introduction: Homer; Analysis and Influence | Request PDF, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.researchgate.net/publication/236715101_Introduction_Homer_Analysis_and_Influence
81. Homer on Life and Death – Jasper Griffin – Google Books, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://books.google.com/books/about/Homer_on_Life_and_Death.html?id=9XsocIb5bfQC
82. The Iliad a book by Homer, Robert Fagles, Bernard Knox, et al. – Bookshop.org US, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://bookshop.org/a/12022/9780140275360
83. Bernard Knox – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Bernard_Knox
84. Finley’s Impact on Homer (Chapter 4) – Cambridge University Press, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.cambridge.org/core/books/m-i-finley/finleys-impact-on-homer/B77A03BF987F477636D284528E1421C1
85. Richard P. Martin | Penguin Random House, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.penguinrandomhouse.com/authors/243300/richard-p-martin/
86. Richard P. Martin | Department of Classics, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://classics.stanford.edu/people/richard-p-martin
87. Homeric Questions – The Center for Hellenic Studies, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://chs.harvard.edu/read/nagy-gregory-homeric-questions/
88. Books about Nagy, Gregory – BiblioVault, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.bibliovault.org/BV.titles.epl?tquery=Nagy%252C%2520Gregory
89. Homer the Preclassic by Gregory Nagy – Paper – University of California Press, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.ucpress.edu/books/homer-the-preclassic
90. Nature and Culture in the Iliad: The Tragedy of Hector: Redfield, James – Amazon.com, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.amazon.com/Nature-Culture-Iliad-Tragedy-Hector/dp/0226706524
91. Nature and Culture in the Iliad: The Tragedy of Hector – Amazon.com, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.amazon.com/Nature-Culture-Iliad-Tragedy-Hector/dp/0822314223
92. erişim tarihi Ocak 1, 1970, https://www.jstor.org/stable/10.1525/j.ctt1pnx40.11
93. The Mortal Hero by Seth Schein – Paper – University of California Press, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.ucpress.edu/book/9780520056268/the-mortal-hero
94. NESTOR AND TIlE HONOR OF ACHILLES (Iliad 1.247-84) By line 245 of the first book of the Iliad the quarrel between Achilles and A – SMEA, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, http://smea.isma.cnr.it/wp-content/uploads/2015/07/Segal_Nestor-and-the-honor-of-Achilles.pdf
95. O Homer, Where Art Thou?: Teaching the Iliad and the Odyssey through Popular Culture, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, http://journaldialogue.org/issues/issue-1/o-homer-where-art-thou-teaching-the-iliad-and-the-odyssey-through-popular-culture/
96. Leading universities and scholars in Homeric studies today? : r/classics – Reddit, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://www.reddit.com/r/classics/comments/1fnj3ec/leading_universities_and_scholars_in_homeric/
97. Homerus. Odyssea. Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, 2026 – Bryn Mawr Classical Review, erişim tarihi Mayıs 13, 2025, https://bmcr.brynmawr.edu/2019/2019.01.05/