Îzlanda: Di Ronahiya Sagayan, Elfan û Guherînên Hemdem de

Beş 1: Destpêk

1.1. Danasîna Giştî ya Îzlandayê û Mijara Lêkolînê

Îzlanda, wekî neteweyek Nordîk a giravî, xwedî dîrok û çandeke yekane ye ku bi awayekî kûr bi erdnîgariya xwe ya taybet – welatekî volkan, cemed û peravên berbiçav – û îzolasyona xwe ya nisbî ve girêdayî ye.¹ Ev taybetmendiyên cografî ne tenê bandor li ser awayê jiyana niştecihên wê kirine, lê di heman demê de di şekildana çand û wêjeya wê ya dewlemend de jî roleke bingehîn leyîstine. Di nav vê mîrateya çandî de, sagayên serdema navîn û folklora elf (bi Îzlandî: Huldufólk yanî “gelê veşartî”) du stûnên sereke ne ku ne tenê rabirdûya welêt ronî dikin, lê heta roja îro jî bandora xwe li ser nasname û jiyana civakî ya Îzlandiyan diparêzin.² Sagayan, wekî berhemên wêjeyî yên bêhempa, çîrokên bicihbûn, lehengî û pevçûnên civaka kevnar a Îzlandî vedibêjin, dema ku çîrokên elfan têkiliya kûr a Îzlandiyan bi xwezayê re û têgihiştina wan a ji cîhana serxwezayî re nîşan didin.

1.2. Armanc û Berfirehiya Gotarê

Armanca sereke ya vê gotara akademîk ew e ku Îzlandayê ji perspektîfa sagayan û elfan ve lêkolîn bike. Di vê çarçoveyê de, dê bandorên van hêmanên çandî yên li ser Îzlandaya hemdem, heke hebin, bên ronîkirin. Herwiha, ziman û civaka Îzlandî jî dê bikevin ber nirxandinê. Ev lêkolîn dê bi awayekî rexneyî û analîtîk nêzî mijaran bibe û têkiliyên di navbera folklor, dîrok, ziman û civaka Îzlandî de derxe holê, û bi taybetî xwe bispêre çavkaniyên akademîk.

1.3. Rêbaza Lêkolînê

Ev gotar li ser bingeha analîza berfireh a çavkaniyên akademîk ên heyî hatiye amadekirin. Di nav van çavkaniyan de gotarên zanistî yên ji kovarên peer-review, pirtûkên ku ji hêla weşanxaneyên zanîngehan ve hatine çapkirin, û raporên lêkolînê yên têkildarî folklor, wêje, ziman û civaka Îzlandî hene. Rêbazeke rexneyî ji bo nirxandina van çavkaniyan û sentezkirina agahiyan hatiye bikaranîn da ku têgihiştineke kûr û pir-alî ya mijarê pêşkêş bike.

Beş 2: Sagayên Îzlandî: Kelepora Wêjeyî û Dîrokî ya Bêhempa

2.1. Reh û Pêşketina Sagayan: Ji Vegotina Devkî heta Nivîsandina Akademîk

Sagayên Îzlandî, ku wekî Íslendingasögur jî tên nasîn, berhemên wêjeyî yên girîng in ku bi piranî di sedsalên 13an û 14an de li Îzlandayê hatine nivîsandin.⁴ Lêbelê, rehên van çîrokan gelek kûrtir diçin û xwe dispêrin kevneşopiyeke dewlemend a vegotina devkî ya ku bîranînên ji demên berî xwendin û nivîsandinê parastine.⁴ Ev çîrokên devkî serpêhatiyên koçberî, bicihbûn û dîroka malbatên Îzlandî yên ji sedsalên 10an û 11an vedibêjin.² Pêvajoya derbasbûna ji kevneşopiya vegotina devkî, ku tê de helbestvanên dîwanê (skald) roleke navendî di tomarkirina jiyan û karên key û serdaran de dilîstin, ber bi wêjeya nivîskî ve, qonaxeke girîng di dîroka wêjeya Îzlandî de temsîl dike.⁴ Ev veguhertin ji bo parastin û ragihandina van çîrokan ji nifşên paşerojê re xwedî girîngiyeke jiyanî bû.

Nivîsandina sagayan ne tenê çalakiyeke tomarkirinê bû; ew di heman demê de pêvajoyeke afirîner a ji nû ve şîrovekirin û teşedanê bû. Her çend nivîskarên sagayan xwe dispêrin kevneşopiya devkî, lê bi bandora teknîkên wêjeyî yên nû û armancên xwe yên civakî-çandî, wan ev çîrok ji nû ve honandine. Kesayetên wêjeyî yên girîng ên wekî Snorri Sturluson, ku Edda ya Prozayî nivîsandiye û tê de kevneşopiyên devkî yên mîtolojiya Norsî kodîfe kiriye, di vê veguhertinê de roleke mezin leyîstine.⁴ Bandora pergala perwerdehiyê ya dêra serdema navîn jî li ser nivîsandina sagayan xuya ye; di vê serdemê de wergera jiyana pîrozan û nivîsandina sagayên biyografîk ên metranên Îzlandî pêk hatiye, ku ev yek nîşan dide ku sagayan di çarçoveyeke wêjeyî ya berfirehtir de pêş ketine.⁴ Bi vî awayî, sagayan sentezeke bêhempa di navbera materyalê kevneşopî yê devkî û form û teknîkên wêjeyî yên nû de pêk anîne, û gelek caran bûyerên rastî bi xemilandinên mîtolojîk û lehengî tevlihev kirine, ku ev yek wan dike çavkaniyên dîrokî yên girîng û di heman demê de îlhamê dide berhemên nûjen.² Gengeta li ser ka gelo kesên ku sagayan nivîsandine “nivîskar” bûn an tenê “tomarker” bûn, û îhtîmala ku Snorri Sturluson Egil’s Saga nivîsandibe, vê aliyê afirîner ê pêvajoyê hîn bêhtir derdixe pêş.⁶

2.2. Mijarên Sereke û Taybetmendiyên Wêjeyî yên Sagayan

Sagayên Îzlandî cîhaneke dewlemend a mijar û karakteran pêşkêş dikin. Mijarên sereke yên wekî lehengî, rûmet, tolhildan, pevçûnên di navbera malbatan de, zehmetiyên bicihbûna li erdeke nû û dijwar, û pêvajoya veguhertina ji paganîzmê bo Xiristiyantiyê di van berheman de bi awayekî berfireh tên vegotin.² Taybetmendiyên wêjeyî yên sagayan jî gelek balkêş in. Yek ji van taybetmendiyan şêwaza vegotinê ya objektîf û lakonîk e, ku tê de hest û ramanên karakteran bi awayekî nerasterast bi rêya kiryar û diyalogên wan tên îfadekirin.⁴ Bikaranîna diyalogê bi hostayî û danasîna karakteran bi awayekî zindî û pir-alî jî ji hêmanên girîng ên stîla sagayan in. Hêjayî gotinê ye ku sagayan ji aliyê stîlê ve, bi vegotina xwe ya rasterast û fokusê li ser çalakiyê, bêtir nêzîkî romanên nûjen in ne ku kronîkên serdema navîn.⁸

Cureyên cuda yên sagayan hene, ku her yek xwedî taybetmendî û fokusên xwe ne. Sagayên Îzlandiyan (Íslendingasögur) an jî Sagayên Malbatî, ku belkî cureyê herî navdar in, li ser jiyan, têkilî û pevçûnên niştecihên pêşîn ên Îzlandayê di Serdema Sagayan de (nêzîkî 930-1030 PZ) radiwestin.⁴ Mînakên navdar ên vî cureyî Njáls saga û Egils saga ne.⁹ Sagayên Keyan (Konungasögur) jiyana keyên Norwêcî û Skandînavyayî yên din vedibêjin.⁹ Sagayên Efsanewî (Fornaldarsögur) xwendevanan dibin nav cîhaneke mîtolojîk û lehengî, ku tê de çîrokên li ser xwedayên Norsî yên wekî Odin û Thor, û lehengên efsanewî yên berî bicihbûna Îzlandayê cih digirin.⁹ Völsunga saga mînakeke girîng a vî cureyî ye. Herwiha, Sagayên Metranan (Biskupasögur) jî hene ku jiyana metranên Îzlandî yên pêşîn vedibêjin û agahiyên girîng li ser dîroka dêrê li Îzlandayê pêşkêş dikin.⁴ Ev cure û kategorîzasyon, wekî ku Sigurður Nordal pêşniyar kiriye, li gorî dema nivîsandinê û pêşketina wêjeyî têne dabeşkirin, her çend ev çarçove rastî hin rexneyan jî hatiye.⁶ Sagayan bi giştî wekî “tora çîrokan” a hevgirtî têne dîtin ku bi rêya cih, bûyer û protagonîstan bi hev ve girêdayî ne, û gelek caran şecereyên karakteran heta bi koka xwedayî an jî demên mijokî yên kevnar dişopînin.⁴

Şêwaza “realîst” û “objektîf” a ku gelek caran ji bo sagayan tê tekezkirin, dibe ku ne tenê teknîkek wêjeyî be, lê di heman demê de stratejiyek be ji bo xurtkirina pêbaweriya çîrokan û îddîayên dîrokî yên tê de. Di civakekê de ku hîn jî di bin bandora kevneşopiya devkî de bû û girîngî dida şahidî û rastbêjiyê, pêşkêşkirina bûyeran bi şêwazeke rasterast û bêalî dikaribû bandora rastiyê xurtir bike.⁸ Bi taybetî Sagayên Îzlandiyan, ku li ser bûyerên dîrokî yên tê îddîakirin radiwestin, dibe ku ev şêwaz ji bo xurtkirina girêdana bi rabirdûyê re û meşrûkirina statuya malbatan an jî îddîayên li ser axê hatibe bikaranîn.⁶ Her çend sagayan bûyerên rastî bi xemilandinên mîtolojîk tevlihev dikin jî, ew dîsa jî wekî çavkaniyên dîrokî yên girîng têne dîtin.² Dema ku hêmanên serxwezayî di nav çarçoveyeke bi giştî “realîst” de cih digirin, dibe ku ew jî ji hêla temaşevanên serdema navîn ve bi awayekî ciddîtir hatibin qebûlkirin, wekî ku nîqaşên li ser paşguhkirina berê ya hêmanên serxwezayî ji hêla lêkolîneran ve nîşan didin.¹² Ji ber vê yekê, “realîzma” sagayan ne tenê taybetmendiyek estetîk e, lê dibe ku fonksiyonek wê ya pragmatîk jî hebe di ragihandina û pejirandina naveroka sagayan de di çarçoveya çanda Îzlandî ya serdema navîn de.

Tablo 1: Cureyên Sereke yên Sagayên Îzlandî

Cureyê Sagayê	Kurte Danasîn û Taybetmendiyên Sereke	Mînakên Navdar	Çavkanî
Sagayên Îzlandiyan (Íslendingasögur) / Sagayên Malbatî	Li ser jiyan, têkilî û pevçûnên niştecihên pêşîn ên Îzlandayê di Serdema Sagayan de (nêzîkî 930-1030 PZ) radiwestin. Bi gelemperî li Îzlandayê derbas dibin.	Njáls saga, Egils saga, Laxdæla saga	⁴
Sagayên Keyan (Konungasögur)	Jiyana keyên Norwêcî û carinan keyên din ên Skandînavyayî vedibêjin. Gelek caran xwedî nirxeke dîrokî ne.	Heimskringla (ji hêla Snorri Sturluson ve)	⁵
Sagayên Efsanewî (Fornaldarsögur)	Çîrokên lehengên mîtolojîk û efsanewî yên berî bicihbûna Îzlandayê vedibêjin. Bi gelemperî li Skandînavyaya kevnar derbas dibin û hêmanên fantastîk dihewînin.	Völsunga saga, Hrólfs saga kraka	⁹
Sagayên Metranan (Biskupasögur)	Jiyana metranên Îzlandî yên pêşîn û dîroka dêrê li Îzlandayê vedibêjin. Çavkaniyên girîng ji bo dîroka Xiristiyantiyê li Îzlandayê ne.	Hungrvaka, Þorláks saga byskups	⁴
Sagayên Hemdem (Samtíðarsögur)	Bûyerên dîrokî yên nêzîkî dema nivîsandina xwe vedibêjin, bi taybetî bûyerên sedsala 12an û 13an li Îzlandayê, wekî Serdema Sturlungan.	Sturlunga saga (berhevokek)	¹³

Beş 3: Elfên Îzlandî (Huldufólk): Di Navbera Mîtolojî û Baweriya Hemdem de

3.1. Koka Elfan di Folklora Îzlandî de: Ji Mîtolojiya Norsî heta Çîrokên Gelêrî

Di folklora Îzlandî û Faroeyî de, Huldufólk (ango “gelê veşartî”) yan jî elf, hebûnên mîstîk in ku dişibin mirovan lê di cîhaneke paralel a di nav xwezayê de dijîn û dikarin li gorî dilê xwe xuya bibin an veşartî bimînin.³ Koka baweriya bi van hebûnan bi giranî vedigere mîtolojiya Norsî ya kevnar. Di vê mîtolojiyê de, álfar (elf) hebûnên nîv-xwedayî bûn ku bi zayînî, bedewî û xwezayê re, û bi taybetî bi xwedayên Vanir re, dihatin têkildarkirin.¹ Dema ku niştecihên Norsî di sedsalên 9an û 10an de hatin Îzlandayê, wan ev bawerî û çîrokên xwe bi xwe re anîn.³

Teşedana baweriya bi elfan li Îzlandayê ne tenê berdewamiya mîtolojiya Norsî ye, lê di heman demê de adaptasyoneke çandî ye li hemberî erdnîgarî û şert û mercên dijwar ên Îzlandayê. Niştecihên pêşîn bi hawîrdoreke dijwar û nepêşbînîkirî re rû bi rû man, ku tê de teqînên volkanîk û erdhejên pir caran diqewimîn.³ Ji bo ku van bûyerên xwezayî yên bi hêz fêm bikin û wateyê bidin wan, wan çîrokên hebûnên wekî elf û Huldufólk afirandin ku di perestgehê de dijîn û wê kontrol dikin.³ Pêvajoyên jeofîzîkî bandoreke kûr li perestgeha Îzlandî dikin, û ev bêîstîqrarî û nepêşbînîbûna hawîrdorê di mîtolojî û folklorê de bi awayekî zelal xuya dike.¹ Tarîtiya zivistanên dirêj, bayê qîrîn, perestgehên fireh û wêran, û karakterê gel ê ku mêldarê gumanên serxwezayî ye, zemîneke guncaw ji bo geşbûna van çîrokên tirsnak û baweriyan peyda kiriye.¹⁵ Ji ber vê yekê, baweriya bi elfan ji baweriyeke pasîf wêdetir e; ew mekanîzmayeke çandî ya çalak e ku ji bo ravekirin, rêzgirtin û hetta danûstandina bi hêzên xwezayê re pêş ketiye.

Çîrokên cuda li ser koka elfan hene, ku yek ji wan a herî navdar çîroka zarokên Hewa ye. Li gorî vê efsaneyê, dema ku Xwedê serdana Hewa dike, hin zarokên wê qirêj bûne û wê ew ji Xwedê vedişêre. Ji ber vê yekê, Xwedê biryar dide ku ev zarok ji mirovan herheyî veşartî bimînin, û bi vî awayî Huldufólk çêdibin.³ Ev çîrok tevliheviya balkêş a bandorên pagan ên Norsî û motîfên Xiristiyanî yên paşê li ser folklora Îzlandî nîşan dide. Di folklorê de, behsa cureyên cuda yên elfan jî tê kirin, wekî Ljósálfar (Elfên Ronahiyê) ku li Álfheimar (Cîhana Elfan) dijîn û ji rojê geştir in, û Dökkálfar (Elfên Tarî) ku di bin erdê de dijîn û ji ziftê reştir in.¹⁴ Her çend gelek caran têgînên álfar û Huldufólk bi hev re an li şûna hev tên bikaranîn, hin çavkanî destnîşan dikin ku dibe ku di eslê xwe de cudahiyên hûr di navbera wan de hebûne, lê di vegotinên gelêrî yên hemdem de ew bi gelemperî wekî hevwate têne bikar anîn.³

3.2. Cih û Girîngiya Elfan di Çanda Kevneşopî û Hemdem a Îzlandî de

Baweriya ku elf û Huldufólk li cihên xwezayî yên taybet ên wekî zinarên berbiçav, girên kesk, û zeviyên lavayê yên bi moh girtî dijîn, di çanda Îzlandî de xwedî cihekî girîng e.³ Ji van cihan re gelek caran wekî álfasteinn (kevirê elfan), álfakirkja (dêra elfan) an álfaborg (bajarê elfan) tê gotin, û tê bawer kirin ku divê rêz li wan were girtin û neyên xerakirin.²⁰ Ev rêzgirtin ne tenê di çîrokên kevnar de, lê di jiyana nûjen de jî xwe nîşan dide. Yek ji diyardeyên herî balkêş ên vê baweriyê ew e ku projeyên avahîsaziyê, wekî çêkirina rêyan an avakirina xaniyan, carinan hatine guhertin an jî bi tevahî hatine rawestandin da ku zirar negihêje warên ku tê bawer kirin elf lê dijîn.³ Ev yek ne tenê rêzgirtina kûr a Îzlandiyan ji xwezayê re, lê di heman demê de hêza domdar a folklorê di civaka hemdem de jî nîşan dide.

Lêkolîn û anketên cuda yên ku li Îzlandayê hatine kirin, nîşan didin ku baweriya bi elfan an jî qebûlkirina îhtîmala hebûna wan hîn jî di nav nifûsê de berbelav e. Mînak, lêkolîneke Zanîngeha Îzlandayê ya ku di sala 2007an de hatiye kirin ¹⁴ destnîşan kir ku nêzîkî 62% ji beşdaran îhtîmala hebûna elfan qebûl dikin. Lêkolînên din jî rêjeyên bi vî rengî an jî hinekî kêmtir nîşan dane, lê bi giştî piştrast dikin ku ev bawerî ji xurafeyeke ji bîrkirî wêdetir e.

Tablo 2: Encamên Hilbijartî yên Lêkolînên li ser Baweriya bi Elfan li Îzlandayê

Sala Lêkolînê	Sazî/Lêkolîner	Pirs/Mijara Lêkolînê ya Sereke (Heke Heye)	Rêjeyên Bersivan ên Hilbijartî	Çavkanî
1974	Erlendur Haraldsson (psîkolog)	Hebûna elfan	%15 îhtîmal didîtin ku hebin, %7 piştrast bûn ku hene, %5 elf dîtibûn. %33 îhtîmala hebûna wan ne piştrast û ne jî red dikirin.	²²
1998	Rojnameya DV	Baweriya bi elfan (Pirs: Erê/Naxêr)	%54.4 ji beşdaran gotin erê.	¹⁷
1998	Zanîngeha Îzlandayê (lêkolîna berfirehtir)	Baweriya bi elfan	%54.4 ji Îzlandiyan diyar kirin ku ew bi rastî bi elfan bawer dikin.	¹⁴
2006	Lêkolîneke akademîk (nav nehatiye diyarkirin)	Baweriya bi gelê veşartî, perî, UFO, hwd.	Ji bo gelê veşartî: %35 gotin dibe ku hebin, %18 gotin “dibe”, %9 piştrast bûn ku hene, %39 gotin ne mimkûn e an ne gengaz e ku hebin.	¹⁷
2006-2007	Zanîngeha Îzlandayê (Terry Gunnell û yên din)	Baweriya bi elfan/gelê veşartî	Nêzîkî %62 ji beşdaran diyar kirin ku bi kêmanî mimkûn e elf bijîn. %5 ji 1000 beşdaran gotin ku wan elf dîtine, û zêdetirî %50 “îhtîmala hebûna wan qebûl dikirin”. Encamên anketê nîşan dan ku baweriyên kevneşopî yên Îzlandiyan li ser elfan tevî guhertinên radîkal ên di civaka Îzlandî de di navbera 1974 û 2006an de “hema hema statîk” mane.	¹⁴
2022	Prósent (şîrketa lêkolîna bazarê)	Baweriya bi elfan (Pirs: Erê/Naxêr/Nizanim/Naxwazim bersiv bidim)	%31 gotin “erê”, %57 gotin “na”. Heke tenê kesên ku bersiv dane bên hesibandin, %35 dibêjin bawer dikin, %65 nabawer dikin. Kesên li gundan (%45) ji yên li bajaran (%30) zêdetir bawer dikin. Jin (%44) ji mêran (%27) zêdetir bawer dikin.	¹⁷

Baweriya bi elfan ne tenê wekî kevneşopiyeke folklorîk a balkêş dimîne, lê di heman demê de bi awayekî çalak beşdarî “xeyala Îzlandî” (Icelandic imaginary) ya globalbûyî dibe.¹ Ev “xeyal”, ku li ser têgihiştinên taybet ên perestgeh û folklora Îzlandî ava bûye, di warên wekî tûrîzm û hunerên populer de, nemaze di muzîkê de (wekî mînaka koma Of Monsters and Men), tê bikaranîn û xwedî hêzeke marketingê ya girîng e.¹ Elf di sûvenirên Îzlandî de piştî pafînan duyemîn tiştê herî populer in, û gerên ji bo dîtina elfan bûne pîşesaziyeke piçûk.²³ Ev yek nîşan dide ku baweriya bi elfan ji qada kesane û herêmî derketiye û ketiye nav dîskursa giştî û bazara global. Her çend ev yek dikare bibe alîkar ji bo parastina hin aliyên çandê û bilindkirina hişmendiya li ser girîngiya xwezayê ²⁰, metirsiya banalîzekirin û bazirganîkirina zêde ya van baweriyan jî heye, ku dikare zirarê bide wateya wan a kûr a çandî.²⁴ Ji ber vê yekê, têkiliyên tevlihev ên di navbera folklor, nasname, globalbûn û aboriyê de derdikevin holê, ku hem fersendan û hem jî kêşeyan ji bo parastina otantîkbûna çandî diafirînin. Rola elfan di parastina nasnameya çandî ya Îzlandî de, nemaze li hemberî zextên globalbûn û modernîzasyonê, girîng e; Huldufólk hem rabirdûyê û hem jî xwezaya bêhempa ya Îzlandayê temsîl dikin.¹

Beş 4: Bandora Sagayan û Elfan li ser Îzlandaya Îro

4.1. Rolê Sagayan di Avakirin û Parastina Nasnameya Neteweyî ya Îzlandî de

Sagayên Îzlandî ne tenê berhemên wêjeyî yên serdema navîn in, lê di heman demê de wekî bingehek ji bo avakirin û parastina nasnameya neteweyî ya Îzlandî jî xizmet kirine. Bi taybetî di dema têkoşîna ji bo serxwebûnê ji Danîmarkayê di sedsala 19an û destpêka sedsala 20an de, sagayan roleke navendî leyîstin.⁸ Siyasetmedar û rewşenbîrên Îzlandî sagayan wekî delîlek ji bo hebûna “serdemeke zêrîn” a serbixwe û bi rûmet di dîroka Îzlandayê de bi kar anîn, û bi vî awayî hewl dan ku serbilindiya neteweyî xurt bikin û daxwaza serxwebûnê meşrû bikin.⁸ Helbestvanê navdar ê sedsala 19an, Jónas Hallgrímsson, bi awayekî hostayî cih û warên ku di sagayan de behsa wan tê kirin, wekî sembolên ruhê neteweyî yê Îzlandî û wekî xalên girêdanê bi rabirdûyeke bi heybet re ji nû ve xeyal kir û di helbestên xwe de ji bo hişyarkirina hestên neteweyî û teşwîqkirina guhertina siyasî bi kar anî.²⁵

Lêbelê, bikaranîna sagayan ji bo avakirina nasnameya neteweyî pêvajoyek yekalî û bêgengeşî nebûye. Di navbera nêzîkatiyên neteweperest ên romantîk, ku sagayan wekî îfadeya pak a “ruhekî gelêrî” yê Îzlandî didîtin, û hewlên ji bo şîrovekirina sagayan wekî wêjeyeke zindî, rexneyî û gerdûnî de tengezarî hebûne. Mînak, nivîskarê xelatgirê Nobelê Halldór Laxness û hevalên wî eleqedar bûn ku wêjeya Îzlandî ya serdema navîn “ji destê neteweperestan rizgar bikin”. Wan gelek sagayan bi rastnivîsa nûjen ji bo raya giştî weşandin û tekezî li ser wê yekê kirin ku sagayan ne tenê belgeyên dîrokî ne, lê wêjeyeke zindî ne ku dikarin ji nifşên nû re jî biaxivin.⁸ Romana Laxness a bi navê Gerpla (Leşkerên Bextewar), ku di sala 1952an de hatiye weşandin, wekî rexneyek li ser kesên ku dixwestin kevneşopiya sagayê bixin xizmeta şîroveyeke romantîk a rabirdûyê û neteweperestiyeke teng tê dîtin.⁸ Ev nîşan dide ku têkiliya di navbera sagayan û nasnameya neteweyî de ne statîk e, lê dînamîk e û di bin bandora şîroveyên cuda û berjewendiyên siyasî û çandî yên demê de ye.

Îro jî sagayan di wêje, huner û perwerdehiya Îzlandî de cihekî girîng digirin.¹ Gelê Îzlandî, ku bi rêjeyeke bilind xwenda ye, qîmetê dide vê kevneşopiya wêjeyî ya bêhempa, û sagayan di dibistanan de wekî beşek ji mufredatê tên xwendin.⁷ Sagayan ne tenê çîrokan vedibêjin, lê di heman demê de dîmenên erdnîgarî yên Îzlandayê bi wateyên çandî û dîrokî yên kûr barkirine û tiştekî ku dikare wekî “perestgeha mîtolojîk a Îzlandî” (Icelandic mythscape) were binavkirin afirandine.¹ Ev yek tê wê wateyê ku gelek cih li Îzlandayê bi bûyer û karakterên sagayan ve girêdayî ne, û ev girêdan beşek ji bîra kolektîf û nasnameya herêmî ye. Wekî ku Hreinsson (2013) pêşniyar dike, vegotina çîrokan, nemaze sagayan, di vê “civaka niştecihan” de ji bo “çêkirina efsaneya nasnameyê û bîra kolektîf” roleke bingehîn leyîstiye.¹

4.2. Baweriya bi Elfan û Têkiliya wê bi Xweza, Jîngehparêzî û Jiyana Civakî ya Hemdem re

Baweriya bi elfan (Huldufólk) li Îzlandayê ne tenê beşek ji folklora kevnar e, lê di heman demê de têkiliyeke kûr bi têgihiştin û rêzgirtina Îzlandiyan ji xwezayê û hawîrdorê re jî nîşan dide.¹ Tê bawer kirin ku Huldufólk wekî beşek cewherî ya hawîrdora xwezayî ne û fikarên wan ên sereke parastina derdora wan e.¹ Ev bawerî dibe sedema rêzgirtineke taybet ji bo cihên ku tê gotin warên elfan in, û carinan bandoreke rasterast li ser biryarên plansaziya bajarî û projeyên avahîsaziyê dike. Wekî mînak, gelek çîrok û rapor hene ku behsa guhertina rêyan an rawestandina projeyên înşaetê dikin da ku zirar negihêje zinar an girên ku tê bawer kirin elf lê dijîn.³ Qanûneke Îzlandî ya ku di sala 2012an de hatiye derxistin, cihên ku ji aliyê folklorîk ve girîng têne dîtin diparêze, ku ev yek nîşan dide ka rêzgirtina çandî ya kûr ji axê re çawa dikare bandorê li ser qanûnsaziya nûjen bike.²¹

Baweriya bi elfan li Îzlandayê dikare wekî formeke çalak a “zanîna ekolojîk a kevneşopî” (Traditional Ecological Knowledge – TEK) were şîrovekirin. Ev bawerî rêgez û prensîbên ji bo jiyaneke lihevhatî bi hawîrdoreke hesas û gelek caran dijwar re pêşkêş dike. Terry Gunnel, profesorê folklorê, dibêje: “Her kes haydar e ku erd zindî ye, û mirov dikare bibêje ku çîrokên mirovên veşartî û hewcedariya bi baldarî xebitîna bi wan re têgihiştinekê nîşan dide ku erd rêzê dixwaze”.²¹ Strmiska (2000) jî amaje dike ku Huldufólk “ne ewqas serxwezayî ne lê belê zêde-xwezayî ne” û “rêzgirtineke kûr” ji bo axê û têkiliya Îzlandiyan bi hawîrdora xwe re temsîl dikin, ne ku serweriya li ser xwezayê.¹ Ji ber vê yekê, li şûna ku baweriya bi elfan tenê wekî “xurafeyek balkêş” were dîtin, ew dikare wekî pergaleke nirxê ya çandî ya ku prensîbên jîngehparêziya domdar dihewîne, were nirxandin. Ev perspektîf dikare ji bo nîqaşên hemdem ên li ser jîngehparêzî û domdariyê jî têgihiştinên nû pêşkêş bike, û nîşan bide ku çawa folklor dikare bibe amûreke bi bandor ji bo aktîvîzma jîngehê.²¹

Çîrokên elfan di heman demê de girêdanên çandî yên mirovan bi cihên taybet re xurt dikin.¹ Dema ku perestgehek bi çîrok û efsaneyan tê barkirin, ew ji tenê cihekî fîzîkî wêdetir dibe û dibe beşek ji nasnameya çandî û bîra kolektîf. Nîqaş li ser wê yekê ku gelo baweriya bi elfan tenê “xurafeyek” e an jî awayekî kûr ê îfadekirina têkiliya Îzlandiyan bi hawîrdora xwe re ye, berdewam dike.¹⁹ Hin raporên medyayê yên li ser destwerdana elfan di projeyên avahîsaziyê de, her çend carinan bi awayekî “hinekî henekî” bin jî, dîsa jî “fikara berbelav a ku ew temsîl dikin kêm nakin”.²² Ev yek nîşan dide ku ev bawerî, çi wekî baweriyeke rastîn be, çi wekî rêzgirtineke çandî be, di civaka Îzlandî de xwedî cihekî taybet e.

Beş 5: Zimanê Îzlandî: Parastin, Guherîn û Zehmetiyên Serdemê

5.1. Taybetmendiyên Dîrokî û Strukturel ên Zimanê Îzlandî û Hewlên Parastina Wî (Lînguîstîk Purîzm)

Zimanê Îzlandî, ku endamekî şaxa Bakur a malbata zimanên Germanî ye, rasterast ji Norweciya Kevin (Old Norse) a ku niştecihên Viking di sedsala 9an de bi xwe re anîn giravê, derketiye.²⁷ Yek ji taybetmendiyên herî berbiçav ên zimanê Îzlandî kevneperestiya wî ya awarte ye. Ji dema bicihbûnê ve, ziman bi awayekî berbiçav hindik guheriye, ku ev yek dihêle Îzlandiyên nûjen karibin metnên kevnar ên wekî sagayan bi têgihiştineke baş bixwînin û fêm bikin.²⁷ Ev parastina formên kevnar bûye sedem ku Îzlanda carinan wekî “girava zimanî” (language island) were binavkirin, ji ber ku ew ji guherînên mezin ên ku di zimanên din ên Skandînavyayî de qewimîne, bi piranî dûr maye.²⁷

Siyaseta purîzma zimanî, ku bi Îzlandî wekî málhreinsun (paqijkirina ziman) tê zanîn, li Îzlandayê xwedî dîrokeke dirêj û roleke navendî ye.²⁷ Armanca sereke ya vê siyasetê ew e ku pêşî li ketina zêde ya peyvên deynkirî yên biyanî (bi taybetî di serdema nûjen de ji Îngilîzî) li ziman bigire. Li şûna pejirandina peyvên biyanî, hewl tê dayîn ku ji bo têgehên nû peyvên nû ji reh û rêçên Îzlandiya Kevin an Norweciya Kevin werin afirandin, an jî peyvên kevnar ên ku ji bikaranînê ketine ji nû ve bi wateyên nû werin vejandin.²⁷ Prensîbên vê purîzmê li ser şopandina şêwazên axaftinê yên gelêrî (bi taybetî yên gundewarî), şêwaza wêjeya klasîk a Îzlandiya Kevin, û şêwaza nivîskarên herî baş ên ku ji hêla gel ve tên xwendin, ava dibe.²⁷

Purîzma zimanî ya Îzlandî ne tenê hewleke teknîkî ya parastina ziman e; ew di heman demê de îfadeyeke xurt a nasnameya neteweyî û girêdana bi mîrateya çandî ya dewlemend a welêt re ye, nemaze bi sagayan. Ji ber ku Îzlandî ji dema bicihbûnê ve hindik guheriye û Îzlandiyên nûjen dikarin metnên kevnar ên wekî sagayan bixwînin ²⁷, û ji ber ku ev siyaseta zimanî ji hêla piraniya nifûsê ve tê piştgirî kirin û bi kevneşopiyeke wêjeyî ya xurt ve girêdayî ye ²⁸, parastina ziman rasterast bi parastina gihîştina vê mîrateya wêjeyî ve girêdayî ye. Nasnameya zimanî ya ji bo kevneşopiya ku ji hêla bav û kalên wan ve hatiye parastin, heta di bin serweriya Danîmarkayê de jî, di nav Îzlandiyan de xurt e.²⁷ Ji ber vê yekê, purîzma zimanî ne tenê li ser peyvan e; ew li ser parastina pireke zindî ya bi rabirdûya neteweyî û çavkaniyên bingehîn ên nasnameya Îzlandî re ye. Saziyên wekî Enstîtuya Árni Magnússon ji bo Lêkolînên Îzlandî û Encûmena Zimanê Îzlandî (niha beşek ji Enstîtuya Árni Magnússon) di van hewlên parastin û pêşxistina zimanê Îzlandî de roleke navendî dilîzin.²⁸

5.2. Zimanê Îzlandî li Hemberî Globalbûn û Bandora Zimanên Biyanî (Bi Taybetî Îngilîzî)

Tevî hewlên xurt ên purîzmê, zimanê Îzlandî di serdema globalbûnê de bi zehmetiyên nû re rû bi rû ye, nemaze ji ber serdestiya zimanê Îngilîzî di qadên navneteweyî de.²⁸ Bandora Îngilîzî bi taybetî di warên wekî perwerdehiya bilind, medya, teknolojî, û di nav nifşên ciwan de zêde dibe.²⁸ Wekî ku di ²⁸ de tê gotin, “pevçûnek di navbera pêwîstiya xwedîbûna nifûseke bi Îngilîzî perwerdekirî ji bo danûstandina li cîhana berfireh, û daxwaza parastina zimanê xwecihî û bi tevahî fonksiyonel de heye.” Ji ber vê yekê, hikûmeta Îzlandî hewl dide ku pozîsyona zimanê Îzlandî di cîhana dîjîtal û di warê هوش مصنوعی (AI) de xurt bike. Bernameya Teknolojiya Zimanî ya Îzlandayê (Icelandic Language Technology Programme) mînakeke vê hewldanê ye, ku armanc dike çavkanî û amûrên teknolojîk ji bo zimanê Îzlandî pêş bixe da ku ew di serdema dîjîtal de jî zindî bimîne û were bikaranîn.³²

Stratejiya Îzlandayê ya ji bo parastina zimanê xwe di serdema dîjîtal de, nemaze hevkariya wê ya bi pargîdaniyên teknolojiyê yên mezin re (wekî mînaka hevkariya serkeftî bi OpenAI re ji bo baştirkirina piştgiriya Îzlandî di modelên GPT de ³³), modelek potansiyel ji bo zimanên din ên piçûk pêşkêş dike ku dixwazin di hawîrdora teknolojîk a global de bijîn. Ev nêzîkatî, ku veberhênana neteweyî, hevkariyên hevkar, lîsansên çavkaniya vekirî, tevlêbûna gel, û tevlêbûna stratejîk bi lîstikvanên teknolojiyê yên mezin re dihewîne, wekî “pirtûkek lîstikê” an “nexşeyek” ji bo civakên din ên zimanî yên piçûk tê pêşniyar kirin.³³ Lêbelê, serkeftina vê modelê bi amadebûna pargîdaniyên teknolojiyê yên global ji bo hevkariyê û veberhênana di piştgirîkirina zimanên piçûk de ve girêdayî ye. Ev yek dikare bibe sedema girêdayîbûnekê û hewce dike ku zimanên piçûk bi awayekî stratejîk danûstandinan bikin û çavkaniyên xwe bi bandor bikar bînin. Ji ber vê yekê, dema ku Îzlanda modelek pêşkêş dike, serîlêdana wê li zimanên din ên piçûk dibe ku bi faktorên wekî asta piştgiriya hikûmetê, hebûna çavkaniyên dîjîtal, û kapasîteya danûstandina bi pargîdaniyên teknolojiyê yên mezin re ve girêdayî be. Nîqaş li ser wê yekê ku gelo Îzlandî dikare wekî zimanê yekane yê fonksiyonel ê Îzlandayê di hemû waran de bimîne, di ronahiya van geşedanan de berdewam dike.²⁸

Beş 6: Civaka Îzlandî: Nirx, Nasname û Dinamîkên Hemdem

6.1. Struktura Civakî, Nirxên Çandî yên Sereke (Wekhevî, Girêdana bi Xwezayê re, Kevneşopî)

Civaka Îzlandî xwedî strukturek û komek nirxên çandî yên taybet e ku bi dîrok, erdnîgarî û pêşketinên wê yên civakî ve girêdayî ne. Yek ji nirxên herî berbiçav ên ku bi Îzlandaya hemdem re têkildar e, wekheviya zayendî ye.³⁴ Îzlanda bi gelemperî di rêzbendiyên navneteweyî yên wekheviya zayendî de, wekî Indeksa Ciyawaziya Zayendî ya Foruma Aborî ya Cîhanê, di rêzên pêşîn de cih digire.³⁶ Ev yek encama polîtîkayên demdirêj û tevgereke civakî ya xurt e ku ji bo maf û derfetên wekhev ji bo hemû zayendan têkoşiyaye. Qanûnên wekî Qanûna Wekheviya Rewş û Mafan Bêyî Cinsiyet (Gender Equality Act) bingeheke qanûnî ya xurt ji bo vê wekheviyê peyda dike.³⁶

Lêbelê, her çend Îzlanda di warê wekheviya zayendî de bi pêşketinên xwe yên girîng navdar e jî, hîn jî di hin waran de kêşe berdewam dikin. Wekî mînak, cudahiya mûçeyan di navbera jin û mêran de, her çend kêm bûbe jî, bi tevahî ji holê ranebûye, û cudabûna zayendî ya di hin sektorên bazara kar de hîn jî diyar e.³⁵ Ev yek nîşan dide ku gihîştina wekheviya tam pêvajoyeke domdar e û ne tenê bi qanûnan, lê di heman demê de bi guhertina normên çandî û strukturên aborî yên kûr ve jî girêdayî ye. Analîzeke akademîk divê ji pesindayîna destkeftiyan wêdetir biçe û li ser kêşeyên mayînde û faktorên ku nahêlin wekheviya tam pêk were jî raweste, da ku wêneyek realîsttir û rexneyîtir a rewşê pêşkêş bike.

Nirxeke din a girîng di civaka Îzlandî de girêdana kûr a bi xwezayê re ye.¹ Ev yek ne ecêb e, ji ber ku Îzlandî li ser giraveke bi perestgehên dramatîk û hêzên xwezayî yên bi hêz dijîn. Ev girêdan ne tenê di folklor û çîrokên elfan de, lê di heman demê de di hewlên jîngehparêziyê û rêzgirtina ji hawîrdorê re jî xuya dike. Rola kevneşopiyê û mîrateya dîrokî, nemaze sagayan, di şekildana nirxên hemdem û nasnameya neteweyî de jî pir girîng e.⁷ Wekî ku di ³⁷ de tê gotin, çanda Îzlandî bi giranî ji hêla dîrok û kevneşopiyên ji kokên xwe ve tê pênase kirin. Tewra sîstema navlêkirinê ya taybet a Îzlandî, ku li ser bingeha navê bav (patronîmîk) an jî carinan navê dê (matronîmîk) ava dibe û paşnavên malbatî yên daîmî bikar nayên, îfadeyeke vê girêdana bi bav û kalan re û di heman demê de ferdiyetparêziyê ye.³⁴

6.2. Nasnameya Îzlandî di Ronahiya Kelepora Dîrokî, Folklorîk û Guherînên Civakî yên Hemdem de

Nasnameya Îzlandî ya hemdem bi awayekî tevlihev ji kelepora dîrokî û folklorîk, û herwiha ji guherîn û dinamîkên civakî yên nûjen teşe digire. Bîra çandî (cultural memory), ku bi taybetî bi rêya sagayan û çîrokên folklorîk tê ragihandin, di şekildana xwe-wênekirina Îzlandiyan û têgihiştina wan a ji rabirdû û niha re roleke bingehîn dilîze.¹³ Wekî ku di ¹³ de tê gotin, bîranîn “mijarekên niha yên girîng bi vegotinên li ser û ji rabirdûyê re li hev dixîne,” û bi vî awayî rabirdûyê ji bo niha watedar dike. Perestgeha Îzlandî bi xwe jî di avakirina vê nasnameyê de wekî lîstikvanekî çalak tevdigere; ew ne tenê paşxaneyek e, lê bi wateyên çandî, dîrokî û mîtolojîk barkirî ye, ku ev yek di hunerên dîtbarî yên wekî wênesaziya perestgehê û di muzîka Îzlandî de bi awayekî berbiçav xuya dike.¹ Analîzên li ser wênesaziya perestgehê nîşan didin ka çawa ev forma hunerî beşdarî avakirina têgeha “Îzlandîbûnê” (Icelandicness) bûye.³⁹

Nasnameya Îzlandî ya hemdem ne tenê bi parastina kevneşopiyan, lê di heman demê de bi danûstandineke çalak û carinan bi tengezarî bi modernîte, globalbûn û “xeyalên” derve yên li ser Îzlandayê re teşe digire. Ev yek bi taybetî di awayê ku çand tê “objektîfkirin” û “bazirganîkirin” de, nemaze di sektora tûrîzmê ya ku bi lez mezin dibe, diyar dibe.¹ “Xeyala Îzlandî” ya globalbûyî, ku ji hêla hunermend û pîşesaziyên çandî ve tê bikaranîn û xwedî hêzeke marketingê ye, nîşan dide ku nasname ne tenê ji hundur ve, lê ji derve jî tê şekildandin.¹ Ev dikare bibe sedema “qirêjbûna” nasnameya neteweyî û çêbûna “hîperrastiyê”, ku tê de wêneyên îdealîzekirî yên çandê ji rastiya wê ya tevlihev girîngtir dibin.²⁴ Di rûbirûbûna bi zextên kapîtalîzm û globalbûnê re, Îzlandî divê paradîgmayên serdest ên pêşketinê bi têgihiştina xwe ya li ser perestgeh û dîroka folklorîk li hev bînin.²⁰ Ev yek danûstandineke çalak û pêvajoyeke domdar a ji nû ve pênasekirinê nîşan dide.

Guherînên civakî yên mezin ên wekî krîza aborî ya 2008an û hewlên paşê ji bo reforma destûrî jî bandoreke kûr li ser xwe-wênekirina Îzlandiyan û nîqaşên li ser nasname û pêşeroja welêt kirine.⁴⁰ Pêvajoya reforma destûrî, her çend hîn bi dawî nebûbe jî, daxwaza ji bo nûbûn û beşdariya demokratîk a zêdetir diyar kir.⁴⁰ Pergala perwerdehiyê ya Îzlandî jî di ragihandina mîrateya çandî, nirxên neteweyî û jêhatîbûnên sedsala 21an de roleke girîng dilîze, û hewl dide ku di navbera parastina nasnameya xwecihî û amadekirina nifşên nû ji bo cîhaneke globalbûyî de hevsengiyekê bibîne.⁴² Ji ber vê yekê, nasnameya Îzlandî ne tiştekî statîk e ku tenê ji rabirdûyê tê parastin; ew di pêvajoyeke domdar a ji nû ve pênasekirin û danûstandinê de ye, ku tê de hêmanên kevneşopî bi dînamîkên hemdem ên global re dikevin têkiliyê. Ev dikare bibe sedema hem xurtkirina hin aliyên nasnameyê û hem jî kêşeyên ji bo otantîkbûnê.

Beş 7: Encama Giştî

7.1. Kurteya Xalên Sereke

Vê gotara akademîk Îzlanda ji perspektîfa du hêmanên çandî yên bingehîn, sagayan û elfan (Huldufólk), û herwiha ziman û civaka wê ya hemdem vekoland. Hat dîtin ku sagayên Îzlandî, wekî berhemên wêjeyî yên bêhempa yên serdema navîn, ne tenê çîrokên dîrokî û lehengî vedibêjin, lê di heman demê de di avakirina nasnameya neteweyî ya Îzlandî de roleke navendî leyîstine û heta roja îro jî di wêje, huner û bîra kolektîf de xwedî bandoreke domdar in. Baweriya bi elfan, ku rehên wê di mîtolojiya Norsî û adaptasyona bi hawîrdora taybet a Îzlandayê de ne, ne tenê wekî beşek ji folklorê, lê di heman demê de wekî îfadeya rêzgirtina ji xwezayê re û heta wekî faktorek di biryarên plansaziya hemdem de jî derdikeve pêş. Zimanê Îzlandî, bi kevneperestiya xwe ya berbiçav û siyaseta purîzma zimanî, wekî stûneke girîng a nasnameya çandî tê parastin, lê di heman demê de bi zehmetiyên globalbûn û serdestiya zimanê Îngilîzî re rû bi rû ye. Civaka Îzlandî ya hemdem bi nirxên wekî wekheviya zayendî û girêdana bi xwezayê re tê nasîn, lê di heman demê de di pêvajoyeke danûstandina çalak bi modernîte û bandorên global re ye.

7.2. Nirxandina Giştî

Têkiliya di navbera mîrateya dîrokî û folklorîk a Îzlandayê û jiyana wê ya hemdem de têkiliyeke tevlihev û pir-alî ye. Ev mîras ne tenê wekî depoyeke pasîf a rabirdûyê, lê wekî çavkaniyeke zindî ya hêz, nasname û îlhamê kar dike. Sagayan û çîrokên elfan ne tenê di pirtûkan û muzeyan de mane; ew di awayê ku Îzlandî xwe û cîhana xwe fêm dikin, di têkiliya wan bi perestgehê re, û heta di nîqaşên li ser pêşeroja welêt de jî dijîn. Lêbelê, ev mîras di heman demê de mijara adaptasyon, ji nû ve şîrovekirin û carinan jî bazirganîkirinê ye, nemaze di serdema globalbûn û zêdebûna tûrîzmê de. Ji ber vê yekê, parastina vê mîrateyê ne tenê bi vegotina çîrokên kevnar, lê di heman demê de bi têgihiştineke rexneyî û afirîner a ji rola wê di cîhana îro de pêkan e. Îzlanda mînakeke balkêş e ku çawa neteweyek piçûk dikare bi awayekî çalak bi mîrateya xwe ya dewlemend re têkildar be û di heman demê de bi kêşeyên serdema nûjen re rû bi rû bimîne.

7.3. Pêşniyarên ji bo Lêkolînên Pêşerojê

Her çend ev gotar hewl da ku gelek aliyên mijarê ronî bike jî, hin war hene ku dikarin bibin mijara lêkolînên pêşerojê yên kûrtir:

Lêkolînên berawirdî yên li ser rola folklorê (wekî çîrokên elfan) di parastina jîngehê de li Îzlandayê û li çandên din ên xwecihî an herêmî.
Analîzeke kûrtir a li ser bandora “xeyala Îzlandî” ya globalbûyî li ser xwe-têgihiştina nifşên ciwan ên Îzlandî.
Vekolîna stratejiyên demdirêj ên ji bo hevsengkirina purîzma zimanî bi pêwîstiyên pratîkî yên cîhaneke globalbûyî re, nemaze di warê perwerdehiyê û teknolojiyê de.
Lêkolînên etnografîk ên li ser ka çawa nirxên kevneşopî û modern di jiyana rojane ya malbatên Îzlandî de li hev tên.

Beş 8: Çavkanî

² Icelandic Literature. (n.d.). EBSCO Research Starters.
⁴ Clunies Ross, M. (2020, December 17). The Icelandic Eddas and Sagas. Oxford Research Encyclopedia of Literature.
¹⁴ Iceland Elves: The Truth About The Hidden People. (n.d.). Cars Iceland.
³ Iceland Folklore: A Journey into Mythical Iceland. (n.d.). Go Car Rental Iceland.
¹⁵ Icelandic Folklore | Myths & Creatures. (n.d.). Iceland Review.
¹ Long, P., &sonar, A. (n.d.). Howling ghosts in mountains stacked with fear: Icelandic landscape and folklore in Monster’s and Men’s My Head is an Animal. Staffordshire University ePrints.
⁷ The Editors of Encyclopaedia Britannica. (n.d.). Iceland: The arts. Britannica.
⁹ What is Icelandic Culture? (n.d.). Iceland Review.
¹⁹ Do Hidden People & Elves Really Exist in Iceland? Discover the Truth. (n.d.). Panorama Glass Lodge.
²¹ Elves inspire Icelanders to protect their wild landscapes. (2023, August 2). Environmental Health News.
⁴⁶ Elf. (2024, May 15). In Wikipedia.
²² Zipes, J. (2017, August 24). Elves Live Here: On Modern Icelandic Elflore and the Shades of Belief. Literary Hub.
⁴ Clunies Ross, M. (2020, December 17). The Icelandic Eddas and Sagas. Oxford Research Encyclopedia of Literature. ⁴
⁶ Sagas of Icelanders. (2024, May 1). In Wikipedia.
¹⁶ Gunnell, T. (2023). Supernatural Women as a Threat to Men in Icelandic Folk Legends. Ethnologia Europaea, 53(1).
¹⁸ Svetel, P. (2022). Between the Visible and the Invisible: Landscape, Supernatural Beings and Respect in Northeast Iceland. Studia mythologica Slavica, 25.
¹¹ The Medieval Icelandic Sagas. (n.d.). edX.
¹⁰ The Legendary Sagas of the North. (n.d.). University of Iceland.
⁸ From Sagas to Novels. (n.d.). Icelandic Literature Center.
²⁶ Understanding Icelandic Folklore and its Impact. (n.d.). Slice of Iceland.
²⁰ Hafstein, V. T. (2000). The Elves’ Point of View: Cultural Identity in Contemporary Icelandic Elf-Tradition. Fabula, 41(1-2), 87-104. (Ev çavkanî bi rêya ResearchGate hatiye dîtin, lê agahiyên bingehîn li vir tên dayîn)
¹⁷ The Elves of Iceland. (n.d.). Your Friend in Reykjavik.
²³ Martin, G. (n.d.). Travel Tale: The Environmentalist Elves of Iceland. Natural Habitat Adventures.
²⁷ H., S., & M., H. (2014). The Conservativeness of Icelandic. Keio University.
²⁸ Hilmarsson-Dunn, A., & Kristinsson, A. P. (n.d.). The language situation in Iceland. Árni Magnússon Institute for Icelandic Studies.
³⁰ Linguistic purism in Icelandic. (2024, April 25). In Wikipedia.
²⁹ The Icelandic Language – What Makes it Special? (n.d.). Your Friend in Reykjavik.
¹³ Starý, J. (2025). Cultural Memory in the Icelandic Contemporary Sagas. De Gruyter. (Têbînî: Ev çavkanî wekî “inaccessible” hatibû nîşankirin, lê heke agahiyên wê hatibin bikaranîn, divê were lîstekirin)
³⁴ Icelandic Naming System: A Unique Tradition in Modern Times. (n.d.). ICLS.
²⁵ Crocker, C. (2020). Sites of Saga, Sites of Self: Jónas Hallgrímsson’s Reimagining of Iceland. ScanCan, 1(1).
³⁸ Larsen, M. (2019). From Oral Story to Film: A Millennium of Reassessing Icelandic Identity in Gísla Saga. Literature/Film Quarterly, 48(4).
⁴² Alisauskiene, S., & Einarsdóttir, S. (2025). Linguistically sustaining pedagogy in Icelandic compulsory schools: teachers’ perspectives and practices. European Journal of Applied Linguistics and TEFL.
⁴³ Pettersson, R. (2021). Þátttaka í íslenskri löggjöf um menningararf (Participation in Icelandic Legislation on Cultural Heritage). Nordisk kulturpolitisk tidsskrift, 26(2).
¹² Raudvere, C., & Nordberg, A. (Eds.). (2014). Folklore in Old Norse – Old Norse in Folklore.
¹ Long, P., & Stule, A. (n.d.). Howling ghosts in mountains stacked with fear: Icelandic landscape and folklore in Monster’s and Men’s My Head is an Animal. Staffordshire University ePrints. ¹
³⁹ Kossowska, A. (2023). Landscape Painting and the Construction of “Icelandicness”: Icelandic Modern National Art vis-à-vis its Danish Origins. IKONotheka.
²⁰ Hafstein, V. T. (2000). The Elves’ Point of View: Cultural Identity in Contemporary Icelandic Elf-Tradition. Fabula, 41(1-2), 87-104. ²⁰
²⁴ Oskarsson, A. (2018). A Study of Nationalism and Cultural Objectification: Stories from Icelandic Northern Lights Tours [Master’s thesis, Uppsala University]. DiVA portal.
³² Language Technology Programme for Icelandic 2024-2026. (2024, March). Government of Iceland.
³³ The Icelandic Approach: Preserving and Revitalizing Linguistic and Cultural Diversity in AI. (2024, September 24). Máltæknimiðstöð.
³⁵ Iceland: Report to the UN. (n.d.). United Nations.
³⁶ About Gender Equality. (n.d.). Government of Iceland.
³⁷ Iceland Cultures, People and Traditions Guide. (n.d.). Iceland.org.
⁴⁴ Iceland: Overview. (2025, January 9). Eurydice – European Union.
⁴⁵ White paper on education reform. (2014, June). Government of Iceland.
⁴⁰ Bergmann, E. (2025, April 2). Iceland’s Constitutional Revision and the “New Constitution”. nordics.info.
⁴¹ Kristinsson, G. H. (2014). Iceland and the Nordic Model of Consensus Democracy. Icelandic Review of Politics and Administration, 10(2).
³¹ The Árni Magnússon Institute for Icelandic Studies. (n.d.). UNESCO Policy Monitoring Platform.
Clunies Ross, M. (2020, December 17). The Icelandic Eddas and Sagas. Oxford Research Encyclopedia of Literature. ⁴
Long, P., & Stule, A. (n.d.). Howling ghosts in mountains stacked with fear: Icelandic landscape and folklore in Monster’s and Men’s My Head is an Animal. Staffordshire University ePrints. ¹
Svetel, P. (2022). Between the Visible and the Invisible: Landscape, Supernatural Beings and Respect in Northeast Iceland. Studia mythologica Slavica, 25. ¹⁸
H., S., & M., H. (2014). The Conservativeness of Icelandic. Keio University. ²⁷
Hilmarsson-Dunn, A., & Kristinsson, A. P. (n.d.). The language situation in Iceland. Árni Magnússon Institute for Icelandic Studies. ²⁸
Oskarsson, A. (2018). A Study of Nationalism and Cultural Objectification: Stories from Icelandic Northern Lights Tours [Master’s thesis, Uppsala University]. DiVA portal. ²⁴
Kossowska, A. (2023). Landscape Painting and the Construction of “Icelandicness”: Icelandic Modern National Art vis-à-vis its Danish Origins. IKONotheka. ³⁹
Language Technology Programme for Icelandic 2024-2026. (2024, March). Government of Iceland. ³²
The Icelandic Approach: Preserving and Revitalizing Linguistic and Cultural Diversity in AI. (2024, September 24). Máltæknimiðstöð. ³³
Iceland: Report to the UN. (n.d.). United Nations. ³⁵
About Gender Equality. (n.d.). Government of Iceland. ³⁶
Iceland: Overview. (2025, January 9). Eurydice – European Union. ⁴⁴
White paper on education reform. (2014, June). Government of Iceland. ⁴⁵
Bergmann, E. (2025, April 2). Iceland’s Constitutional Revision and the “New Constitution”. nordics.info. ⁴⁰
Kristinsson, G. H. (2014). Iceland and the Nordic Model of Consensus Democracy. Icelandic Review of Politics and Administration, 10(2). ⁴¹

Xebatên wergirtî

Howling ghosts in mountains stacked with fear: Icelandic landscape and folklore in Monster’s and Men’s My Head is an Animal, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://eprints.staffs.ac.uk/4170/1/The%20Screams%20all%20Sound%20the%20Same%20-%20Accepted%20Version.doc
Icelandic literature | EBSCO Research Starters, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.ebsco.com/research-starters/history/icelandic-literature
Icelandic Folklore: Elves, Huldufólk, and Trolls – Go Car Rental Iceland, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.gocarrental.is/culture/facts/iceland-folklore/
Eddas and Sagas of Iceland | Oxford Research Encyclopedia of Literature, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://oxfordre.com/literature/display/10.1093/acrefore/9780190201098.001.0001/acrefore-9780190201098-e-1215?d=%2F10.1093%2Facrefore%2F9780190201098.001.0001%2Facrefore-9780190201098-e-1215&p=emailAIPx1cyYY2x3.
Eddas and Sagas of Iceland | Oxford Research Encyclopedia of …, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://oxfordre.com/literature/display/10.1093/acrefore/9780190201098.001.0001/acrefore-9780190201098-e-1215
Sagas of Icelanders – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Sagas_of_Icelanders
Iceland – Music, Poetry, Sagas | Britannica, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.britannica.com/place/Iceland/The-arts
From Sagas to Novels | Icelandic Literature Center – Miðstöð íslenskra bókmennta, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.islit.is/en/promotion-and-translations/icelandic-literature/from-sagas-to-novels/
What is Icelandic Culture? – Iceland Review, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.icelandreview.com/travel/what-is-icelandic-culture/
The Legendary Sagas of the North | University of Iceland, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://old-english.hi.is/the_legendary_sagas_of_the_north
UIcelandX: The Medieval Icelandic Sagas | edX, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.edx.org/learn/world-history/the-university-of-iceland-the-medieval-icelandic-sagas
NORDISTICA TARTUENSIA 20, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://maailmakeeled.ut.ee/sites/default/files/2023-10/Folklore_in_Old_Norse_Old_Norse_in_Folkl.pdf
Lucie Korecká Cultural Memory in the Icelandic Contemporary Sagas, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://publications.cuni.cz/bitstream/handle/20.500.14178/3025/Cultural%20Memory%20in%20the%20Icelandic%20Contemporary%20Sagas.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Iceland Elves: What They are & Where to Find Them, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.carsiceland.com/blog/iceland-elves
Icelandic Folklore | Myths & Creatures, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.icelandreview.com/travel/icelandic-folklore-myths-creatures/
http://www.berghahnjournals.com, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.berghahnjournals.com/view/journals/ethnologia-europaea/53/1/ee530105.pdf
THE ELVES OF ICELAND | Your Friend in Reykjavik, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://yourfriendinreykjavik.com/elves-of-iceland/
ojs.zrc-sazu.si, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://ojs.zrc-sazu.si/sms/article/download/13903/12079/40540
Do Hidden People & Elves Really Exist in Iceland? Discover the Truth, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://panoramaglasslodge.com/do-hidden-people-elves-really-exist-in-iceland-discover-the-truth/
The Elves’ Point of View Cultural Identity in Contemporary Icelandic …, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.researchgate.net/publication/249927483_The_Elves’_Point_of_View_Cultural_Identity_in_Contemporary_Icelandic_Elf-Tradition
Elves inspire Icelanders to protect their wild landscapes – EHN.org, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.ehn.org/elves-inspire-icelanders-to-protect-their-wild-landscapes
“Elves Live Here.” On Modern Icelandic Elflore and the Shades of Belief – Literary Hub, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://lithub.com/elves-live-here-on-modern-icelandic-elflore-and-the-shades-of-belief/
Travel Tale: The Environmentalist Elves of Iceland – Natural Habitat Adventures, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.nathab.com/blog/travel-tale-the-environmentalist-elves-of-iceland
http://www.diva-portal.org, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1221155/FULLTEXT01.pdf
Saga-Sites of Memory: Jónas Hallgrímsson, Icelandic Nationalism, and the Íslendingasögur, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://scancan.net/index.php/scancan/article/view/209/417
Icelandic Folklore: Myths and Cultural Impact, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.sliceoficeland.is/blog/understanding-icelandic-folklore-and-its-impact
http://www.flang.keio.ac.jp, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.flang.keio.ac.jp/webfile/AWC/AWC2014/2014HS_HM_CT.pdf
ritaskra.arnastofnun.is, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://ritaskra.arnastofnun.is/media/skraning_pdf/The_language_situation_in_Iceland.pdf
The Icelandic Language – What Makes it Special? | Your Friend in Reykjavik, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://yourfriendinreykjavik.com/the-icelandic-language-what-makes-it-special/
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Linguistic_purism_in_Icelandic#:~:text=Linguistic%20purism%20in%20Icelandic%20is,not%20possible%2C%20Old%20Norse%20roots.
The arni magnusson institute for icelandic studies – Policy Monitoring Platform – UNESCO, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.unesco.org/creativity/en/policy-monitoring-platform/arni-magnusson-institute-icelandic-studies
http://www.government.is, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.government.is/library/01-Ministries/Ministry-of-culture-and-business-affairs/Language-technology-programme-for-icelandic-2024-2026-web.pdf
The Icelandic Approach: Preserving and Revitalizing Linguistic and …, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://xn--mieind-qwa.is/en/greinar/islenska-adferdin-hvernig-studla-ma-ad-fjolbreytni-tungumala-og-menningar-a-svidi
Icelandic Naming System: A Unique Tradition in Modern Times, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.icls.edu/blog/icelandic-naming-system
http://www.un.org, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.un.org/womenwatch/daw/Review/responses/ICELAND-English.pdf
About Gender Equality – Government of Iceland, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.government.is/topics/human-rights-and-equality/equality/about-gender-equality/
Iceland Cultures, People and Traditions Guide, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.iceland.org/culture/
From Oral Story to Film: A Millennium of Reassessing Icelandic Identity in Gísla saga, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://lfq.salisbury.edu/_issues/48_4/from_oral_story_to_film_a_millenium_of_reassessing_icelandic_identity_in_gisla_saga.html
(PDF) Landscape Painting and the Construction of “Icelandicness …, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.researchgate.net/publication/371198647_Landscape_Painting_and_the_Construction_of_Icelandicness_Icelandic_Modern_National_Art_vis-a-vis_its_Danish_Origins
Iceland’s Constitutional Revision and the “New Constitution”, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://nordics.info/show/artikel/icelands-constitutional-revision-and-the-new-constitution
(PDF) Iceland and the Nordic Model of Consensus Democracy, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.researchgate.net/publication/265969764_Iceland_and_the_Nordic_Model_of_Consensus_Democracy
Full article: Icelandic teachers’ perspectives and strategies for supporting children’s plurilingual development in compulsory schools – Taylor & Francis Online, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/20004508.2025.2466890?src=
Cultural heritage and participation in Icelandic legislation and policies, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.scup.com/doi/10.18261/nkt.26.2.10
Overview – Eurydice – European Union, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/national-education-systems/iceland/overview
http://www.government.is, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://www.government.is/media/menntamalaraduneyti-media/media/frettir2015/Hvitbok_ENSKA_04.pdf
Elf – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 17, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Elf

Îzlanda: Di Ronahiya Sagayan, Elfan û Guherînên Hemdem de

Xebatên wergirtî

Bunu paylaş:

Yorum bırakın Cevabı iptal et

Ji nivîsên nû agahdar be!