Lagom a Swêdê

1. Pêşgotin

Pênaseya Giştî ya Lagomê û Girîngiya Wê

Lagom, têgeheke navendî û yekta di çanda Swêdê de, bi wateya bingehîn a “ne pir zêde, ne pir kêm, lê tam di cî de” tê pênasekirin. Ev ne tenê peyveke sade ye, lê belê felsefeyeke jiyanê ya kûr e ku hewl dide hevsengî û nermbûnê di hemû aliyên jiyanê de biparêze, ji reftarên rojane bigire heta têkiliyên civakî û biryarên mezin ên jiyanê. Girîngiya Lagomê ji wê yekê diyar dibe ku ew gelek caran wekî bingeha “psîkolojiya neteweyî ya Swêdî” tê dîtin, ku tê de nirxên bingehîn ên wekî lihevkirin, wekhevî û dadperwerî bi awayekî xurt cih digirin. Ev têgeh ne tenê bandorê li ser jiyana takekesî ya Swêdiyan dike, lê di heman demê de di avakirin û domandina sazûmanên civakî, siyasî û aborî yên Swêdê de jî roleke girîng û çêker dilîze. Fêmkirina Lagomê ji bo têgihiştina kûrahiya çand û civaka Swêdî pêdiviyeke bingehîn e.

Armanc û Struktura Gotarê

Armanca sereke ya vê gotara akademîk ew e ku têgeha Lagomê ji perspektîfên cihêreng ên wekî dîrok, siyaset, wêje, çand, erdnîgarî, sînema, civaknasî û derûnnasiyê ve bi awayekî kûr û berfireh vekole û analîz bike. Bi vê yekê, dê hewl bê dayîn ku têgihiştineke holîstîk û piralî ya vê têgeha navendî ya Swêdî were pêşkêşkirin.

Gotar dê bi vekolîna rehên dîrokî û etîmolojîk ên Lagomê dest pê bike, da ku bingeha têgehî ya wê were ronîkirin. Piştre, dê bandor û nîşaneyên Lagomê di aliyên cuda yên civaka Swêdê de werin şîrovekirin; ji çanda rojane, sêwirana navmalê û têkiliyên civakî bigire heta polîtîkayên dewletê, modela refahê, û bandora wê li ser derûnnasiya takekesî û kolektîf. Her beş dê hewl bide ku Lagomê ne tenê wekî têgehek îdealîzekirî, lê di heman demê de bi aliyên wê yên rexneyî û potansiyelên sînordar re jî binirxîne. Di nav vê çarçoveyê de, dê nûneratiya (an kêmasiya nûneratiyê) ya Lagomê di wêje û sînemaya Swêdê de were vekolîn. Aliyên erdnîgarî, bi taybetî têkiliya Lagomê bi jîngehparêzî û xerckirina domdar re, dê werin nirxandin. Di dawiyê de, dê Lagom di konteksta gerdûnî de were danîn, bi berhevdana wê bi têgehên çandî yên din re û bi pêşkêşkirina nirxandinên akademîk ên cihêreng. Ji bo xurtkirina analîzê û pêşkêşkirina delîlên berbiçav, dê tablo û daneyên îstatîstîkî yên têkildar jî di nav gotarê de cih bigirin.

Hîpotez/Pirsa Lêkolînê ya Sereke

Ev gotar dê li ser pirsa navendî ya jêrîn bisekine: Têgeha Lagomê çawa hem wekî hêzeke çêker a ku bingeha hevsengî, xweşî û hevgirtina civakî li Swêdê datîne, û hem jî wekî potansiyel mekanîzmayeke sînordar a ku dibe sedema konformîzm û kêmbûna îfadeya takekesî ya tund, di civaka Swêdê de kar dike? Û bandorên vê dualîteyê yên piralî li ser nasname, reftar û saziyên Swêdî çi ne?

Lagom, wekî têgeheke Swêdî ku wateya “tam di cî de” dide û hevsengiyê di jiyanê de temsîl dike, di nihêrîna pêşîn de wekî felsefeyeke jiyanê ya erênî û kesane xuya dike. Lêbelê, kûrbûna di çavkaniyan de nîşan dide ku Lagom ne tenê rêgezeke jiyanê ya takekesî ye, lê di heman demê de bi kûrahî di nav sazûmanên civakî û siyasî yên Swêdê de jî kok daye, û bandorê li ser têgihiştina wekhevî û lihevkirinê dike. Çavkaniyên wekî û Lagomê wekî bingeha psîkolojiya neteweyî ya Swêdî û nirxên lihevkirin û wekheviyê pênase dikin. Ji ber ku lihevkirin û wekhevî ne tenê taybetmendiyên takekesî ne, lê di heman demê de prensîbên bingehîn ên modela civakî û siyasî ya Swêdê ne (wek mînak, dewleta refahê, demokrasiya civakî), divê Lagom ne tenê wekî felsefeyek kesane, lê wekî hêzeke bingehîn a ku bandorê li ser avahiya civakî û siyasî ya Swêdê dike, were fêm kirin.

Digel vê yekê, tevî ku Lagom bi gelemperî bi erênî tê dîtin û wekî çavkaniya hevsengî û xweşiyê tê pêşkêş kirin, ew dikare di hin kontekstan de bibe sedema konformîzmê û kêmbûna îfadeya takekesî ya tund. Ev yek bi taybetî dema ku bi têgeha “Jantelagen” re, ku kodeke civakî ya nenivîsandî ye li Skandînavyayê û li dijî xwenîşandan û îstisnatiyê ye, têkildar dibe. Pênaseyên Lagomê balê dikişînin ser nermbûn û “tam di cî de” , lê hin çavkanî behsa rexneyên li ser Lagomê dikin ku ew dikare bibe sedema “ne pir baş, ne pir dewlemend” , ku ev yek nêzîkî prensîbên Jantelagen e. Ji ber vê yekê, dibe ku Lagom, di hewla xwe ya ji bo hevsengiyê de, carinan rê li ber îfadeya takekesî ya ku ji “navînî” derdikeve bigire, û bi vî rengî bi awayekî neyekser konformîzmê teşwîq bike. Ev dualîteya Lagomê – wekî çavkaniya başbûnê û di heman demê de potansiyela zordariyê – wê dike mijareke lêkolînê ya balkêş û pirreng.

2. Rehên Dîrokî û Etîmolojîk ên Lagomê

Koka Peyvê û Pêşketina Wê

Ji bo têgihiştina kûrahiya têgeha Lagomê, pêwîst e ku meriv pêşî li rehên wê yên dîrokî û etîmolojîk binêre. Peyva “Lagom” bi awayekî berfireh wekî “tam di cî de”, “ne zêde, ne kêm” tê wergerandin. Lêkolînên etîmolojîk destnîşan dikin ku ev peyv ji forma datîv a pirjimar a kevnar a peyva Swêdî “lag” tê, ku wateya “qanûn” dide. Lêbelê, di vê kontekstê de “lag” ne hewce ye ku behsa qanûnên dadwerî yên fermî bike; bêtir, ew amaje bi qanûnên nenivîsandî yên civakê, hişmendiya hevpar, an jî adet û kevneşopiyan dike. Ji ber vê yekê, wateya wêjeyî ya “Lagom” dikare wekî “li gorî qanûnê (adetê)” an “li gorî hişmendiya hevpar” were şîrovekirin. Ev koka etîmolojîk girîngiyeke taybet dide Lagomê, ji ber ku ew destnîşan dike ku ev têgeh di destpêkê de ne tenê felsefeyek kesane ya ji bo dîtina hevsengiyê bûye, lê belê normek civakî ya ku ji hêla komekê ve hatîye pejirandin û pêdivî bi lihevkirin û guncandina bi bendewariyên komînal re hebûye. Ev yek ji bo têgihiştina rola Lagomê di avakirina nirxên Swêdî yên wekî lihevkirin û wekheviyê de xaleke bingehîn e. Her çend hin çavkanî behsa tomarkirina fermî ya peyvê di salên 1935-40î de dikin, rehên wê yên etîmolojîk û çandî bêguman pir kûrtir û kevntir in.

Efsaneya Etîmolojîk a “Laget Om”

Digel koka etîmolojîk a pejirandî, efsaneyek gelêrî ya berbelav jî heye ku Lagomê bi serdema Vîkîngan ve girê dide. Li gorî vê efsaneyê, peyva Lagom ji hevoka “laget om” (li dora tîmê/komê) tê. Tê gotin ku Vîkîngan dema ku qedeha mêşhingivê (vexwarineke alkolî ya kevnar) di nav xwe de digerandin, ev hevok bikar dianîn da ku her kes tenê “para xwe ya adil” vexwe û ji bo yên din jî bimîne. Her çend piraniya zimannas û lêkolîneran vê yekê wekî etîmolojiyeke çewt binirxînin , berdewamiya vê çîrokê di çanda populer de xwedî girîngiyeke sembolîk e. Ew bi awayekî zelal têgehên parvekirina wekhev, berpirsiyariya komunal, û nermbûna takekesî ji bo berjewendiya giştî radixe ber çavan – ku ev hemû jî bi ruh û felsefeya Lagomê re bi tevahî hevaheng in. Ji ber vê yekê, her çend efsaneya “laget om” ji aliyê dîrokî-zimannasî ve ne rast be jî, ew wekî “rastiyeke çandî” kar dike û beşdarî têgihiştina gelêrî ya Swêdiyan a li ser Lagomê dibe, nemaze di derbarê aliyê wê yê komunal û wekhevîxwaz de.

Girêdana bi Felsefeya Kevnar re

Lêgerîna li hevsengî û nermbûnê ne tenê taybetmendiya çanda Swêdî ye. Hin lêkolîner û nivîskar Lagomê bi têgehên felsefî yên kevnar re didin ber hev. Bi taybetî, ew gelek caran bi konsepta Arîstoteles a “rêya navîn” an “zêrîna navîn” (bi Yewnanî: μέσον) re têkildar tê dîtin, ku di sedsala 4an berî zayînê de wekî rêyek ber bi jîrektî û jiyaneke baş ve hatibû pêşniyar kirin. Ev berhevdan Lagomê dixe nav kevneşopiyeke felsefî ya berfirehtir a cîhanî ku nirxê dide nermbûn, hevsengî û dûrketina ji tundiyan. Wekî din, hin çavkanî îdîa dikin ku rehên felsefî yên Lagomê dikarin di kevneşopiyên Hinduîzm, Budîzm û Greka kevnar de jî werin dîtin. Ev berfirehî nîşan dide ku her çend lêgerîna hevsengiyê meyleke gerdûnî ya mirovahiyê be jî, Lagom şîrove û îfadeyeke taybet a vê lêgerînê ye ku di nav konteksta çandî û dîrokî ya Swêdê de şekil girtiye.

Li jêr tabloyek heye ku pênase û rehên etîmolojîk ên Lagomê bi kurtasî pêşkêş dike:

Tablo 1: Pênaseyên Navendî û Rehên Etîmolojîk ên Lagomê

Taybetmendî	Danasîn	Çavkanî
Pênaseyên Giştî	“Ne pir zêde, ne pir kêm, tam di cî de”, “nermbûn”, “hevsengî”, “besbûn”, “guncawbûn”
Koka Etîmolojîk (Pejirandî)	Ji forma datîv a pirjimar a kevnar a “lag” (qanûn); wateya “li gorî qanûnê/adetê/hişmendiya hevpar”
Etîmolojiya Gelêrî (Çewt)	Ji “laget om” (li dora tîmê/komê) – bi serdema Vîkîngan û parvekirina adil ve girêdayî ye
Girîngiya Çandî ya Etîmolojiya Çewt	Teşwîqkirina nirxên parvekirina wekhev, berpirsiyariya komunal û nermbûna takekesî
Girêdana bi Felsefeya Kevnar re	Têkiliya bi “rêya navîn” a Arîstoteles re; rehên potansiyel di Hinduîzm, Budîzm û Greka kevnar de

Ev tablo bi awayekî zelal û berhevkirî agahiyên bingehîn ên li ser wate û koka Lagomê pêşkêş dike, ku ji bo xwendevan wekî bingehekê kar bike. Ew cûdahiya di navbera rastiya zimannasî û têgihiştina çandî de jî ronî dike, û nîşan dide ka çawa efsaneyek etîmolojîk jî dikare beşdarî wateya kûr a têgehekê bibe.

3. Lagom di Çanda Swêdê de: Ji Jiyana Rojane heya Nasnameya Neteweyî

Lagom di Jiyana Rojane de

Felsefeya Lagomê ne tenê têgeheke razber e, lê bi kûrahî di nav tevna jiyana rojane ya Swêdiyan de cih girtiye. Ew di gelek aliyan de xwe dide der, ji adetên kesane bigire heta birêvebirina malbat û kar. Yek ji prensîbên bingehîn ên Lagomê di jiyana rojane de hevsengiya di navbera kar û jiyana taybet de ye. Swêdî girîngiyeke mezin didin vê hevsengiyê, û ev yek di polîtîkayên kar û adetên civakî de jî xuya dike. Mînakeke berbiçav a vê yekê “fika paus” e. Fika ne tenê vexwarina qehwê ye; ew navberek kurt û birêkûpêk e di dema kar de ji bo rihetbûn, sohbeta bi hevkaran re, û nûkirina enerjiyê. Lêkolînek ku ji hêla Dibistana Karsaziyê ya Hankamer li Zanîngeha Baylor (DY) di sala 2015an de hat kirin, destnîşan kir ku kesên ku di dema kar de navberan didin xwedî enerjî, konsantrasyon û motîvasyoneke zêdetir in, û kêmtir bi serêş û êşa piştê dikevin. Fika, bi dirêjahiya xwe ya “tam di cî de” – ne ewqas dirêj ku kêrhatîbûnê xera bike, ne jî ewqas kurt ku bêfeyde be – mînakeke mîkro ya sepandina Lagomê di pratîka rojane ya kar de ye.

Wekî din, Lagom di adetên xwarin û vexwarinê de jî xwe nîşan dide. Nêzîkatiya Lagomê parêzeke hevseng pêşniyar dike, lê ji wê wêdetir, ew parêzvaniya xerckirina domdar, exlaqî û herêmî, bi hilberên teze û demsalî dike. Prensîba “tenê bi qasî ku dilê te bixwaze bixwe” girîng e, ji ber ku birçîbûn bi qasî zêdexwarinê xirab e. Ev nêzîkatî li dijî zêdegaviya di xerckirinê de ye û teşwîq dike ku meriv ji tiştên ku hewce ne zêdetir nexwe.

Lagom di Têkiliyên Civakî de

Di warê têkiliyên civakî de, Lagom lêgerîna lihevkirinê û pêşîgirtina li guhdarîkirina li yên din teşwîq dike. Têkiliyên ku li ser bingeha vê felsefeyê ava dibin, dilsozî, xwebawerî û şiyana rêzgirtina ji bo qada kesane ya her takekesî xurt dikin. Armanc ew e ku di navbera hewcedariyên takekesî û yên komê de hevsengiyek were dîtin.

Lêbelê, ev nêzîkatiya Lagomê di têkiliyên civakî de dikare ji bo kesên ji çandên din cuda were şîrove kirin. Mînak, Swêdî bi gelemperî rasterast û bêyî zêde gotinên xemilandî diaxivin. Ew pirsan tenê dema ku bi rastî dixwazin bersivê bibihîzin dipirsin, û dibe ku bersivên wan pir berfireh û bi hûrgilî bin. Ji bo kesên ku ji çandên ku danûstandina neyekser an jî “small talk” (sohbeta sivik) lê berbelavtir e tên, ev rasterastî û kêmbûna sohbeta sivik dibe ku wekî sarbûn, dûrbûn an tewra bêrûmetî were fêm kirin. Lêkolînên li ser koçberan û xwendekarên navneteweyî li Swêdê destnîşan dikin ku ew gelek caran di avakirina hevaltiyên kûr bi Swêdiyan re zehmetiyan dikişînin û Swêdiyan wekî kesên girtî an mesafedar dibînin. Ev nîşan dide ku “tam di cî de” ya çandekê dibe ku ji bo çandeke din ne wisa be, û Lagom, tevî ku armanca wê lihevkirin e, dikare ji bo biyaniyan wekî “dîwarekî cam” xuya bike ku rê li ber têkiliyên kûrtir digire.

Lagom û Sêwirana Navmalê

Felsefeya Lagomê bi awayekî berbiçav di sêwirana navmalê ya Swêdî de jî xwe dide der. Ev şêwaza sêwiranê, ku bi navê “Skandînavî” jî tê zanîn, bi sadebûn, mînîmalîzm, fonksiyonelî û girîngîdana ronahiyê tê nasîn. Armanc ew e ku hawîrdorek aram, bêqelebalix û rihet were afirandin. Rengên nerm û xwezayî yên wekî spî, gewr û rengên axê bi gelemperî têne bikar anîn da ku hestek firehî û ronahiyê biafirînin.

Prensîbeke girîng a Lagomê di sêwirana navmalê de ew e ku “ji bo her tiştê ku tê malê, tiştek din derdikeve”. Ev yek alîkariyê dide kêmkirina qelebalixiyê û parastina tenê tiştên ku bi rastî pratîkî û watedar in. Ev nêzîkatiya mînîmalîst ne tenê li ser estetîkê ye, lê di heman demê de li ser jiyanek hêsantir û kêmtir stresdar e.

Lagom û Nasnameya Neteweyî

Lagom ne tenê rêgezeke jiyanê ya takekesî ye, lê wekî beşek bingehîn a “psîkolojiya neteweyî ya Swêdî” tê dîtin. Ew bi nirxên navendî yên çanda Swêdî yên wekî lihevkirin, wekhevî, dadperwerî û nermbûnê re bi kûrahî girêdayî ye. Gelek çavkanî Lagomê wekî bingeha şêwaza jiyana Swêdî û yek ji sedemên ku Swêd bi gelemperî di nav welatên herî bextewar ên cîhanê de cih digire, destnîşan dikin.

Lêkolînerê etnolojiyê yê Swêdî Åke Daun, di pirtûka xwe ya navdar “Svensk mentalitet” (Mentalîteya Swêdî) de, bi kûrahî li ser taybetmendiyên neteweyî yên Swêdî, ku Lagom jî beşek girîng ji wan e, radiweste. Daun, tevî ku hewl dide ji stereotipan wêdetir biçe û analîzeke li ser bingeha daneyan pêşkêş bike, meyla Swêdiyan a ber bi nermbûn, dûrketina ji pevçûnê, û girîngîdana li ser xweserî û serbixwebûnê destnîşan dike, ku ev hemû jî bi têgeha Lagomê re têkildar in. Her çend Lagom bi awayekî eşkere di her beşê analîza Daun de neyê gotin jî, ruhê wê di gelek taybetmendiyên “mentalîteya Swêdî” ya ku ew şirove dike de xuya dike.

Tabloya jêrîn prensîbên sereke yên felsefeya Lagomê di jiyana Swêdî de bi kurtasî nîşan dide:

Tablo 2: Prensîbên Sereke yên Felsefeya Lagomê di Jiyana Swêdî de

Prensîb	Sepandin di Jiyana Swêdî de	Çavkanî
Hevsengiya Kar-Jiyan	“Fika paus”ên birêkûpêk, sînorên zelal di navbera kar û jiyana taybet de, polîtîkayên destûra dêûbavtiyê yên comerd, kêmkirina saetên xebatê yên zêde.
Xerckirina bi Zanebûn	Mînîmalîzm di mod û sêwirana malê de, dûrketina ji xerckirina bêserûber, nirxdayîna tiştên bi kalîte û domdar, teserûfkirin.
Têkiliyên Civakî	Giringîdana lihevkirinê, guhdarîkirina li yên din, rêzgirtina li qada kesane, rasterastî di danûstandinê de, dûrketina ji pevçûnên eşkere.
Sêwirana Malê	Mînîmalîst, fonksiyonel, sade, bikaranîna rengên nerm û ronahiyeke zêde, kêmkirina qelebalixiyê, nêzîkbûna bi xwezayê re.
Jîngehparêzî	Kêmkirina bermayiyan, vezîvirandin û ji nû ve bikaranîn, berpirsiyariya takekesî û kolektîf li hember gerstêrkê, xerckirina domdar (wekî îdeal).
Xweşiya Derûnî û Fîzîkî	Kêmkirina stresê, navberdanên ji bo rihetiyê, parêzeke hevseng, girîngîdana li ser têrbûn û ne zêdegaviyê, çalakiya fîzîkî ya nerm.

Ev tablo nîşan dide ka felsefeya Lagomê çawa di warên cihêreng ên jiyana rojane ya Swêdiyan de xwe dide der û bandorê li ser reftar û nirxên wan dike.

4. Bandora Lagomê li ser Siyaset û Civaka Swêdê

Lagom û Modela Refahê ya Swêdê (“Folkhemmet”)

Têgeha Lagomê ne tenê di jiyana takekesî û çanda rojane ya Swêdiyan de, lê di heman demê de di avakirin û domandina modela siyasî û civakî ya Swêdê de jî xwedî bandoreke kûr û berfireh e. Bi taybetî, Lagom wekî yek ji stûnên îdeolojîk ên ku modela refahê ya Swêdê, ku bi navê “Folkhemmet” (mala gel) tê nasîn, û demokrasiya civakî ya welêt piştgirî dike, tê dîtin. Bingehê vê têkiliyê di têgihiştina Lagomê ya “heke her kes têra xwe bide, dê ji bo hemû civakê têra xwe hebe” de ye. Ev ne tenê li ser ji nû ve dabeşkirina dewlemendiyê ye, lê bêtir li ser avakirina sîstemeke ewlehiya civakî ya berfireh û xurtkirina çanda lênêrîna hevdu û berpirsiyariya kolektîf e.

Ev têgihiştin ji dîrokeke dijwar a Swêdê, ku tê de newekheviya civakî û feqîrî berbelav bû, derketiye holê. Lagom di vê kontekstê de wekî bangek neteweyî ji bo dadmendiyê derket pêş û piştî derbasbûna ber bi demokrasiya civakî ve, veguherî etosek neteweyî ku armanca wê dabînkirina hewcedariyên bingehîn ji bo hemû welatiyan bû. Konsepta “Folkhemmet”, ku ji hêla Partiya Sosyal Demokrat a Swêdê ve wekî vîzyonek ji bo civakekê ku tê de hemû welatî wekî endamên malbatekê ne û xwedî maf û derfetên wekhev in, hate pêşxistin, bi awayekî xurt bi ruhê Lagomê re hevaheng e. Armanca Folkhemmet avakirina civakekê li ser bingeha wekhevî, hevgirtin û berpirsiyariya hevpar bû, ku ev nirx bi prensîbên Lagomê yên nermbûn, parvekirin û “besbûnê” re li hev dikin. Lagom, di vê çarçoveyê de, wekî mekanîzmayek çandî kar dike ku vê peymana civakî ya nenivîsandî xurt dike û wê di jiyana rojane û biryarên siyasî de pêk tîne.

Hevsengî, Wekhevî û Lihevkirin di Siyaseta Swêdê de

Lagom bi gelemperî wekî “rêya navîn a zêrîn” a Swêdê tê binavkirin, ku ev yek bi taybetî di polîtîkayên aborî û civakî yên piştî Şerê Cîhanê yê Duyemîn de xuya bû, dema ku Swêd hewl da di navbera kapîtalîzma serbest û aboriya plankirî ya sosyalîst de hevsengiyekê bibîne. Ev lêgerîna li hevsengiyê ne tenê di polîtîkayên makro de, lê di çanda siyasî û birêvebirinê de jî xwe dide der.

Çanda lihevkirinê (konsensus) di pêvajoyên biryardayînê de yek ji taybetmendiyên herî berbiçav ên siyaseta Swêdê û herwiha rêveberiya Swêdî ye. Armanc ew e ku bi rêya nîqaş û danûstandinên berfireh bigihîjin çareseriyekê ku ji bo piraniya aliyan, heke ne ji bo hemûyan be jî, “tam di cî de” û pejirandî be. Ev nêzîkatî, ku hewl dide ji tundiyan dûr bisekine û berjewendiyên cihêreng li hev bîne, bi felsefeya Lagomê re bi tevahî li hev dike. Ew ne tenê li ser dîtina çareseriyek pratîkî ye, lê di heman demê de li ser parastina hevgirtina civakî û hesta ku her kes beşdarî pêvajoyê bûye û dengê wî hatiye bihîstin e.

Rexne û Nîqaşên li ser Rolê Lagomê di Siyasetê de

Tevî ku Lagom bi gelemperî bi nirxên erênî yên wekî wekhevî û lihevkirinê re têkildar tê dîtin, hin rexne û nîqaşên akademîk jî li ser rol û bandora wê hene. Dîroknasê navdar Lars Trägårdh yek ji wan kesan e ku vê têgihiştina klîşeyî ya Lagomê serûbin dike. Trägårdh, di berhemên xwe de (wekî “Är svensken människa?” ku bi Henrik Berggren re nivîsandiye), arguman dike ku Swêdî ne ewqas di “vala normal” û kolektîvîst de ne ku tê texmîn kirin, lê belê dibe ku ew “takekesparêzên tund” bin ku dewleta refahê ji bo zêdekirina xweseriya xwe ya takekesî bikar tînin, ne ji bo xurtkirina girêdanên kolektîf ên kevneşopî. Ji vê perspektîfê, Lagom ne wekî nîşanek ji bo kolektîvîzmê, lê belê wekî amûrek an stratejiyek ji bo parastina vê xweseriya takekesî di nav sîstemeke dewletî ya xurt û civakek bi bendewariyên civakî yên bilind de tê şîrove kirin. “Tam di cî de” dibe ku ne tenê ji bo berjewendiya civakê, lê di heman demê de ji bo parastina qada takekesî û dûrketina ji zexta civakî ya zêde jî be. Bi guncandina bi normên “tam di cî de”, takekes xwe ji çavdêrî û destwerdana zêde ya civakê diparêze û bi vî rengî qada xwe ya xweseriyê misoger dike. Ev şîroveya Trägårdh rexneyek kûr li têgihiştinên rûerdî yên Lagomê dike û wê di çarçoveyeke nû de datîne.

Wekî din, Vanessa Barker di analîza xwe ya li ser sîstema cezayî ya Swêdê de amaje dike ku her çend girtîgehên Swêdê bi gelemperî wekî “lagom” (ango, ne pir zêde û ne jî pir kêm ceza didin) têne dîtin û bi mirovatiyê têne nasîn, hin pratîkên di nav sîstemê de hene ku dibe ku mafên mirovan binpê bikin. Ev yek paradoksekê di modela Swêdî ya ku bi Lagomê serbilind e de nîşan dide û dipirse ka gelo Lagom her gav dibe garantiyek ji bo dadmendî û başbûna bêkêmasî. Ev nîşan dide ku sepandina îdeala Lagomê di pratîkên sazûmanî de dibe ku her gav ne bêqisûr be û dibe ku nakokî û kêmasiyên xwe hebin.

5. Lagom di Wêje û Sînemaya Swêdê de

Vekolîna nûneratiya Lagomê di wêje û sînemaya Swêdê de karekî dijwar e, ji ber ku materyalên lêkolînê yên berdest ku rasterast vê mijarê analîz dikin kêm in. Ev yek bi serê xwe valahiyek girîng di lêkolînên çandî yên Swêdê de nîşan dide. Lêbelê, bi analîzkirina hin berhem û nêrînên neyekser, meriv dikare hin têgihiştinan bi dest bixe.

Potansiyela Analîzê di Wêjeyê de

Her çend nûneratiyên rasterast ên Lagomê kêm bin jî, dibe ku ev têgeh bi awayekî neyekser di wêjeya Swêdî de xuya bibe. Mînak, karakterên ku ji zêdegaviyê û tundiyan dûr disekinin, li hevsengiyeke kesane an civakî digerin, an jî bi zexta konformîzmê (ku dikare bi aliyekî Lagomê yê Jantelagen-vari re têkildar be) re rû bi rû dimînin, dikarin wekî îfadeyên vê felsefeyê werin şîrove kirin. Lêkolîna li ser nivîskarên klasîk ên Swêdî ku “mentalîteya Swêdî” an rexneya civakî dikin (wekî August Strindberg) an jî nivîskarên hevdem ên ku bi nasname û çanda Swêdî re mijûl dibin, dibe ku ji bo dîtina şopên Lagomê kêrhatî be.

Pirtûka “Lagom Sisu Mañana. A Globalisation Survival Kit” ji hêla John Alexander ve , her çend ne berhemeke bi tevahî akademîk be jî, Lagomê wekî yek ji wan “peyvên ku gelek tiştan rave dikin” û nirx û pêşîniyên çandekê dihewînin, bi nav dike. Ev nîşan dide ku Lagom di têgihiştina çanda Swêdî de xwedî cihekî girîng e, her çend ev yek her gav bi awayekî eşkere di wêjeyê de neyê tematîzekirin.

Aliyekî din ê balkêş lêkolîna li ser wêjeya koçberan a Swêdî ye. Teza Andrea Castro ya li ser hip-hopa Swêdî sînorên sembolîk ên di navbera “Swêda lagom a serdest û konvansiyonel” û “Swêda orten a pirçandî ya koçber-Swêdî” de ronî dike. Di vir de, “Swêda lagom” wekî sembola çanda serdest a Swêdî tê bikaranîn, ku ji hêla hunermendên koçber ve tê pirsîn, rexne kirin û carinan jî ji nû ve tê pênase kirin. Ev nîşan dide ku Lagom ne tenê têgeheke hundurîn e ji bo Swêdiyan, lê di heman demê de di danûstandinên çandî û têkoşînên ji bo nasname û naskirinê de jî roleke derveyî dilîze. Ew dibe xalek referansê ji bo pênasekirina “yên din” û ji bo danîna sînorên çandî. Ji ber vê yekê, Lagom di wêjeya hevdem de, nemaze ya ku ji hêla komên marjînal ve tê hilberandin, dikare wekî amûrek ji bo rexneya civakî û ji nû ve pênasekirina nasnameya Swêdî were bikar anîn. Wêjeya nivîskarê Swêdî yê bi eslê Tûnisî Jonas Hassen Khemiri, ku di de tê behs kirin, mînakek e ji bo lêkolîna ka çawa mijarên “cudahî” û adaptasyona bi civaka Swêdî re têne tematîzekirin, ku dibe ku bi têgihiştinên Lagomê re têkeve têkiliyê.

Potansiyela Analîzê di Sînemayê de

Di warê sînemayê de jî, nûneratiyên rasterast ên Lagomê kêm xuya dikin. Fîlmên derhênerê navdar Ingmar Bergman, ku gelek caran wekî nûnerê “ruha Skandînavî” tê dîtin, bi gelemperî mijarên kûr ên hebûnî, têkiliyên mirovî yên aloz, û carinan jî atmosfera “tarî” û melankolîk a ku bi Skandînavyayê re têkildar tê dîtin, vedikolin. Her çend ev fîlm rasterast behsa Lagomê nekin jî, dibe ku hin aliyên psîkolojîk ên ku bi Lagomê re têkildar in (wekî xwekontrolkirin, hundirînî, an jî lêgerîna hevsengiyekê di nav kaosê de) bi awayekî neyekser di karakter û çîrokên wî de werin dîtin. Teza Annelies Van de Vijver a li ser resepsiyona fîlmên Bergman destnîşan dike ku “Swêd wekî avahiyek sosyo-çandî” (mînak, îdealîzekirina havîna Swêdî, an jî têgihiştina tarîtiyê) bandorê li ser têgihiştina temaşevanan a fîlmên wî dike, lê Lagom bi awayekî eşkere di vê analîzê de cih nagire.

Teza Katie Moffat a li ser “Nordicness” di sînemayê de behsa kirrûbirra têgehên çandî yên Skandînavî, tevî “lagom” û “hygge”, di çarçoveya fenomena “Scandimania” de dike. Lêbelê, ew arguman dike ku ev wêneya kurkirî û gelek caran îdealîzekirî ya “Nordicness” (wekî hevseng, bextewar û otantîk) dikare aloziyên bingehîn ên civakî, bi taybetî yên têkildarî nijad, etnîsîte û koçberiyê li welatên Nordîk, veşêre. Ev nêrîn destnîşan dike ku Lagom di sînemayê de an jî di dîskursa populer a li ser sînemayê de dibe ku bêtir wekî klîşeyek ji bo armancên kirrûbirrê were bikar anîn, ne ku wekî mijarek kûr û rexneyî ya hunerî were vekolîn. Sînema, wekî amûrek çandî ya bihêz, dikare beşdarî avakirin û belavkirina vê wêneya îdealîzekirî bibe, an jî berevajî vê, dikare wêneyek rexneyîtir û aloztir pêşkêş bike. Ji ber vê yekê, analîza sînemaya Swêdî divê ne tenê li nûneratiyên rasterast ên Lagomê bigere, lê her weha li wê yekê jî bigere ka fîlm çawa bi vê wêneya kirrûbirrkirî ya Lagomê re dikevin têkiliyê û wê xurt dikin an dipirsin.

Kêmasiya analîzên rasterast ên Lagomê di sînemayê de, wekî ku di hin çavkaniyên din de jî diyar dibe , valahiyek din a girîng di warê lêkolînên sînemaya Swêdî de ye. Pirtûka “Welcome Home Mr. Swanson: Swedish Emigrants and American Movies” li ser wêneyê koçberên Swêdî û nasnameya Swêdî di fîlman de radiweste, lê rasterast behsa Lagomê nake.

Bi giştî, her çend Lagom beşek bingehîn a çanda Swêdî be jî, nûneratî û analîza wê ya eşkere di wêje û sînemayê de bi qasî ku tê hêvî kirin ne berfireh e. Lêkolînên pêşerojê dikarin bi kûrahî li ser şopên vê têgehê di berhemên hunerî yên Swêdî de rawestin û ka ew çawa bi mijarên nasname, civak û rexneya çandî re têkildar dibe.

6. Perspektîfên Civaknasî yên Lagomê

Lagom, Jantelagen û Kontrola Civakî

Di analîza civaknasî ya Lagomê de, yek ji têgehên herî girîng û nêzîk “Jantelagen” (Qanûna Jante) ye. Jantelagen, ku bi eslê xwe ji romana nivîskarê Danîmarkî-Norwêcî Aksel Sandemose “En flyktning krysser sitt spor” (Penaberek Rêya Xwe Derbas Dike) (1933) tê, kodeke civakî ya nenivîsandî ye ku bi taybetî li welatên Skandînavîyayê xwedî bandoreke xurt e. Ew bi tundî li dijî pesindana xwe, îdîaya ku meriv ji yên din çêtir an jîrtir e, û her cure xwenîşandan û îstisnatiyê derdikeve. Prensîbên bingehîn ên Jantelagenê bi gelemperî weha têne kurtkirin: “Tu nefikire ku tu kesekî taybet î”, “Tu nefikire ku tu bi qasî me baş î”, “Tu nefikire ku tu ji me jîrtir î”.

Têkiliya di navbera Lagom û Jantelagen de pir nêzîk e. Her du têgeh jî nermbûn, ne-derketina pêş, û guncandina bi normên komê re teşwîq dikin. Heke Lagom “tam di cî de” be, wê demê Jantelagen pênase dike ka ew “cî” çi ye û çi ji wê derdikeve. Susie Scott Jantelagenê wekî mînakek ji “politeness as collective facework” (nezaket wekî xebata rûyê kolektîf) analîz dike. Li gorî vê nêrînê, armanca Jantelagenê ne tenê nefsbiçûkiya takekesî ye, lê parastina “rûyê kolektîf” ê civakê ye. Bi nehiştina kesekî ku pir derkeve pêş an pesnê xwe bide, civak hevsengiya xwe ya navxweyî û hesta wekheviyê di nav endamên xwe de diparêze. Ev yek mekanîzmayek kontrola civakî ya pir bi hêz û gelek caran neyekser diafirîne. Kesên ku ji van norman dûr dikevin, dikarin bi awayekî neyekser werin cezakirin an jî marjînalîzekirin.

Ji ber vê yekê, têkiliya di navbera Lagom û Jantelagen de dikare wekî aliyekî potansiyel tarî an sînordar ê Lagomê were dîtin. Zexta ji bo konformîzmê û guncandina bi îdeala “lagom” re, ku ji hêla Jantelagen ve tê xurt kirin, dikare azwerî, afirînerî û îfadeya takekesî ya ku ji “navînî” cuda ye, asteng bike. Ev yek ji bo têgihiştina ka çima konformîzm li Swêdê (û welatên din ên Skandînavî) dikare ewqas xurt be, xaleke girîng e.

Lagom û Têkiliyên Civakî (Berfirehkirina Beşa Çandê)

Wekî ku di beşa çandê de hate destnîşankirin, Lagom bandoreke mezin li ser awayê ku Swêdî têkiliyên civakî ava dikin û diparêzin dike. Giringîdana lihevkirinê, dûrketina ji pevçûnên eşkere, û rêzgirtina ji bo qada kesane dikare bibe sedema têkiliyên aram û birêz. Lêbelê, ev yek dikare wekî sarbûn an mesafedarbûnê jî were şîrove kirin, nemaze ji hêla kesên ku ji çandên ku têkiliyên germtir û îfadeyên hestyarî yên eşkeretir teşwîq dikin, tên. Ji perspektîfeke civaknasî, ev dikare bibe sedema hin kêşeyan di warê entegrasyona civakî ya komên koçber de, ku dibe ku di adaptasyona bi van normên têkiliyê re zehmetiyan bikişînin.

Lagom û Hevgirtina Civakî

Ji aliyekî ve, Lagom dikare wekî hêzeke girîng ji bo xurtkirina hevgirtina civakî were dîtin. Bi teşwîqkirina nirxên wekî wekhevî, dadperwerî, parvekirin û berpirsiyariya hevpar, Lagom dikare bibe alîkar ku hestek aidiyet û pêwendiya di navbera endamên civakê de çêbibe. Fikra ku divê her kes “para xwe ya adil” bistîne û kes zêde ji yên din dernakeve pêş, dikare bibe sedema kêmbûna çavnebarî û newekheviyên civakî yên tund.

Lêbelê, ji aliyê din ve, zexta ji bo konformîzmê ya ku bi Lagom û Jantelagen re têkildar e, dikare ji bo komên ku ji “norma lagom” a serdest dûr dikevin, bibe sedema marjînalîzasyonê. Teza li ser hip-hopa Swêdî mînakeke baş e ji bo vê yekê. Ew destnîşan dike ku çawa “Swêda lagom a serdest û konvansiyonel” dikare ji hêla komên koçber ên li “orten” (herêmên derdorê yên pirçandî) ve wekî tiştekî dûr û biyanî were dîtin. Di civakeke ku her ku diçe pirçandîtir dibe de, pênaseya “tam di cî de” dikare ji hêla çanda serdest ve were ferz kirin û ji bo kesên ku bi vê pênaseyê re naguncin, bibe sedema hesta biyanîbûn û marjînalîzasyonê. Ev yek pirsên girîng li ser rola Lagomê di avakirina hevgirtineke civakî ya berfireh û înklusîv de di konteksta Swêda hevdem de derdixe holê.

Lagom û Guherîna Civakî

Di cîhanek ku bi lez diguhere de, pirs ev e ka çandeke ku nirxê dide Lagomê (nermbûn, hevsengî, dûrketina ji tundiyan) çiqasî dikare bi guherînên civakî yên bilez û radîkal re (wekî globalîzasyon, pêşketinên teknolojîk, pirçandîbûn) biguncîne. Dibe ku Lagom hem bibe hêzek ji bo parastina aramî û domdariyê di dema guherînê de, û hem jî bibe astengek li pêşiya adaptasyonên nûjen û pêwîst, heke ew wekî parêzvanek statukoyê were şîrove kirin.

Lêkolîna Katerina Maltseva ya li ser nirx û normên civakî li Swêdê , her çend rasterast behsa Lagomê neke jî, pîvanên psîkolojîk ên wekî “Xwe kêm nîşan dide, xwe digire, bi dîqet” (SWE II: Self-effacing, self-contained, discrete) destnîşan dike. Hebûna van pîvanan di nav nimûneyek Swêdî de nîşan dide ku ev nirxên ku bi etosa Lagom û Jantelagen re hevaheng in, di civaka Swêdê de bi awayekî pîvandî û berbiçav hene û bandorê li ser reftar û têgihiştinên mirovan dikin. Ev yek girîngiya berdewam a van norman di şekildana reftara civakî de nîşan dide, tewra di serdemeke guherînê de.

7. Analîza Derûnnasî ya Lagomê: Xweşî û Hevsengiya Jiyanê

Lagom û Xweşiya Derûnî

Ji perspektîfeke derûnnasî, Lagom bi gelemperî wekî felsefeyek jiyanê ya ku piştgiriyê dide xweşî û başbûna derûnî tê dîtin. Ev yek ji ber wê yekê ye ku Lagom giringiyê dide hevsengiyê di hemû aliyên jiyanê de, nermbûnê di reftar û xwestekan de, û têrbûnê bi tiştên ku meriv xwediyê wan e. Van prensîban dikarin bibin alîkar ji bo kêmkirina stresê, dûrketina ji zêdegavî û bargiraniya hestyarî, û birêkûpêkkirina hestan bi awayekî saxlemtir. Mînak, adetên wekî “fika paus” (navbera qehwê) li Swêdê, ku firsendê dide ji bo rihetbûn û têkiliya civakî di dema kar de, ne tenê adeteke çandî ye, lê di heman demê de xwedî bandorên erênî yên li ser xweşiya derûnî û fîzîkî ye. Lêkolîn destnîşan dikin ku kesên ku navberan didin xwedî enerjî, konsantrasyon û motîvasyoneke zêdetir in û kêmtir bi pirsgirêkên wekî serêş û êşa piştê dikevin. Ev yek bi tevahî bi prensîbên Lagomê yên “ne pir zêde, ne pir kêm” re hevaheng e.

Prensîba “Goldilocks” / “Tam di Cî de”

Têgeha Lagomê gelek caran bi “prensîba Goldilocks” re tê berhevdan: ne pir germ, ne pir sar, lê “tam di cî de”; ne pir mezin, ne pir piçûk, lê “tam di cî de”. Balkêş e ku ev prensîb ne tenê di çarçoveya çandî ya Lagomê de watedar e, lê di warên zanistî yên din de jî tê bikar anîn. Mînak, di biyolojî û derman de, lêkolîner behsa “bandora Goldilocks” an rewşên “Lagom” dikin ku tê de guherbarek biyolojîkî (wekî asta şekirê xwînê an tansiyonê) di nav rêzeke teng a optîmal de ye ji bo fonksiyona saxlem; ji vê rêzê kêmtir an zêdetir dibe sedema pirsgirêkan. Wek mînak, lêkolîn destnîşan dikin ku hem nirxên HbA1c yên pir kêm û hem jî yên pir bilind bi zêdebûna rîska bûyerên dil-vaskuler û mirinê re têkildar in, ku ev yek “rewşek Goldilocks an Lagom” a HbA1c wekî optîmal pêşniyar dike. Hebûna vê prensîbê di pergalên biyolojîk de nîşan dide ku lêgerîna “tam di cî de” dibe ku ne tenê felsefeyek çandî be, lê prensîbek bingehîn a xwezayî be ji bo fonksiyona optîmal û domdar. Ev yek giraniyek zanistî ya taybet dide têgeha Lagomê û wê ji çarçoveya tenê çandî derdixe.

Lagom û Xwe-Birêkûpêkkirin

Jiyana li gorî Lagomê pêdivî bi asteke bilind a xwe-birêkûpêkkirin û hişmendiyê heye. Ji bo ku meriv bizanibe kengê “bes e” û kengê divê meriv raweste, pêwîst e ku meriv hewcedariyên xwe yên rastîn nas bike û bikaribe xwe ji xwestekên zêde û tiştên nehewce dûr bixe. Ev pêvajo du qonaxên bingehîn dihewîne: yekem, “hîn nebûna” pir tiştên ku me hîn bûne (wekî xwestina tiştên ku yên din dixwazin), û duyem, dîtina tiştên ku bi rastî me bextewar dikin û ji bo me watedar in.

Lêbelê, ev pêdiviya bi xwe-birêkûpêkkirinê dikare wekî xwe-kontrolkirineke dijwar û westîner jî were dîtin, ku dibe ku spontanî û rastiya hestyarî asteng bike. Heke Lagom wekî rêgezeke hişk û zordar were sepandin, ew dikare bibe sedema frustrasyon û hesta kêmbûnê. Ji bo ku Lagom bi rastî sûdmend be û bibe çavkaniya aramî û xweşiyê, divê ew ne wekî zincîreke ku meriv bi nermbûnê ve girê dide, lê wekî ronahiyek ku ber bi jiyanek hevsengtir û watedartir ve rê nîşan dide, were dîtin.

Lagom û Têrbûn li hember Xwestekên Bêdawî

Yek ji aliyên herî girîng ên derûnnasî yên Lagomê ew e ku ew li dijî fikra serdest a “zêdetir her gav çêtir e” derdikeve û li şûna wê têrbûna bi tiştên heyî û besbûnê teşwîq dike. Di cîhanek ku bi domdarî me ber bi xerckirina zêdetir, bidestxistina zêdetir û xwestina zêdetir ve dihêle, Lagom alternatîfek pêşkêş dike: kêfxweşbûna bi “bes”, û dîtina xweşiyê di sadebûn û têrbûnê de. Nivîskara Swêdî Majken Nilsson, di pirtûka xwe “A Good Kind of Crazy” de, diyar dike ku Lagom hunera “bes” e û ew li dijî çanda zêdegavî û lêgerîna bêdawî ya ji bo “zêdetir” a ku bi taybetî di çanda Amerîkî de serdest e, radiweste. Ev nêzîkatî dikare bibe alîkar ji bo kêmkirina hestên kêmasî, çavnebarî û stresa ku ji ber hewldana domdar a ji bo bidestxistina tiştên nû û “çêtir” çêdibe.

Daneyên Îstatîstîkî yên Têkildarî Xweşiyê û Hevsengiya Kar-Jiyanê li Swêdê

Daneyên îstatîstîkî yên ji Swêdê bi gelemperî wêneyekî erênî yê xweşî û hevsengiya kar-jiyanê nîşan didin, ku dibe ku bi bandora çanda Lagomê re têkildar be. Swêd bi rêkûpêk di rêzbendiyên navneteweyî yên bextewariyê û kalîteya jiyanê de di rêzên jorîn de cih digire. Di sala 2016an de, rêjeya kar li Swêdê yek ji yên herî bilind ên OECD bû, ku zêdetirî sê-çaran (75%) ji kesên di navbera 15-64 salî de karekî bi meaş dikirin, li gorî navînî ya OECD ya 68%. Tevî vê rêjeya bilind a kar, karkerên Swêdî salane bi qasî 1,441 saetan dixebitin, ku ev ji navînî ya welatên OECD (1,716 saet di 2022an de) bi qasî 18% kêmtir e, lê hilberîna wan bi welatên din ên YE re baş tê berhevdan. Wekî din, tenê 1% ji karkerên Swêdî bi rêkûpêk zêdetirî 50 saetan di hefteyê de dixebitin, ku ev yek ji rêjeyên herî kêm ên di nav welatên OECD de ye.

Mafê betlaneyê yê salane li Swêdê herî kêm 25 roj e, bêyî ku betlaneyên giştî yên fermî werin hesibandin. Sîstema destûra dêûbavtiyê jî pir comerd e: ji bo her zarokekî 480 roj destûr heye, ku dikare di navbera dêûbavan de were parve kirin, û 90 roj ji van rojan bi taybetî ji bo her dêûbavekî veqetandî ne û nayên veguheztin. Ev polîtîkayên hanê bi awayekî çalak piştgiriyê didin hevsengiya di navbera kar û jiyana malbatî de û dibin alîkar ku zexta li ser dêûbavan kêm bibe. Dema ku ji Swêdiyan tê pirsîn ku têrbûna xwe ya giştî ya jiyanê li ser pîvanek ji 0 heta 10 binirxînin, ew bi navînî 7.3 didin, ku ev yek ji nirxandinên herî bilind ên di nav welatên OECD de ye.

Her çend Lagom bi xweşiyê re têkildar be jî, girîng e ku meriv ji bîr neke ku zexta ji bo guncandina bi îdeala “lagom” re dibe ku ji bo hin kesan bibe çavkaniya stresê, nemaze heke ew hest bikin ku ew nikarin bigihîjin vê hevsengiya “bêkêmasî” an heke ew ji hêla xwezayî ve meyla wan ber bi tundiyan ve hebe. Wekî din, lêkolînên li ser komên taybetî li Swêdê, wekî psîkologên nû mezûn bûne an xwendekarên navneteweyî , destnîşan dikin ku zextên kar, adaptasyona çandî û faktorên din dikarin bandorek neyînî li ser başbûna derûnî bikin, tevî ku çanda giştî ya Swêdê Lagomê teşwîq dike. Ev yek nîşan dide ku Lagom ne panacayek e û dibe ku ji bo her kesî an di her rewşê de negihîje armancên xwe yên îdeal.

Tablo 3: Daneyên Îstatîstîkî yên Hevsengiya Kar-Jiyanê li Swêdê (Berhevdana bi Navînî ya OECD/YE re)

Nîşanker	Swêd	Navînî ya OECD/YE (Heke Heye)
Saetên Xebatê yên Salane (serê karker)	~1,441 (2022)	OECD: 1,716 (2022)
Rêjeya Karkerên ku >50 Saet/Hefte Dixebitin	1%	OECD: 10% (2022)
Rojên Betlaneyê yên Salane yên Kêmtirîn	25 roj (bêyî betlaneyên giştî)	Guherbar e (YE: kêmtirîn 20 roj)
Dirêjahiya Destûra Dêûbavtiyê ya Bi Meaş	480 roj (90 roj ji bo her dêûbavekî)	Pir guherbar e
Rêjeya Beşdarbûna Hêza Kar (25-64 salî)	Nêzîkî 90% (2022)	OECD: ~74% (2022, jin+mêr)
Têrbûna Jiyanê ya Giştî (0-10)	7.3	OECD Navînî: 6.7 (2021-2023)
انعطاف پذیری در تصمیم گیری در مورد زمان کار	46.2% (bi hin sînoran biryar didin)	YE27 (2019): Guherbar, kêmtir e

Têbînî: Daneyên OECD/YE dibe ku ji salên cuda bin li gorî hebûna wan.

Ev tablo bi awayekî berbiçav nîşan dide ka prensîbên hevsengiyê çawa di polîtîka û pratîkên kar ên Swêdê de hatine bicîh kirin, ku ev yek bi etosa Lagomê re hevaheng xuya dike.

8. Erdnîgariya Lagomê: Berdewamî û Têkiliya bi Xwezayê re

Lagom û Berpirsiyariya Jîngehê

Felsefeya Lagomê ne tenê li ser hevsengiya kesane û civakî ye, lê di heman demê de berpirsiyariyek kûr li hember jîngeh û gerstêrkê jî dihewîne. Yek ji stûnên bingehîn ên Lagomê ew e ku her takekes ji bo başbûna hevpar berpirsiyar e, û ev berpirsiyarî paşeroja jîngehê û çavkaniyên xwezayî jî di nav xwe de digire. Ji ber vê yekê, Lagom bi awayekî xurt li dijî çanda xerckirina bêserûber û materyalîzma zêde derdikeve û li şûna wê nirxdayîna tiştên heyî, kêmkirina hewcedariyan, û xerckirina bi zanebûn teşwîq dike. Gotina Swêdî ya navdar “Ne ew kesê ku herî zêde heye bextewar e, lê ew kesê ku herî kêm hewce dike” vê nêzîkatiyê bi kurtasî îfade dike.

Di pratîkê de, ev berpirsiyariya jîngehê bi reftarên wekî kêmkirina bermayiyan, zêdekirina vezîvirandin û ji nû ve bikaranînê, dûrketina ji bikaranîna plastîk û materyalên din ên ne-vezîvirandinê, û piştgirîkirina hilberîna domdar û herêmî ve girêdayî ye. Teza Sofie Joosse ya li ser “besbûnê” (sufficiency) li Swêdê , her çend rasterast behsa Lagomê neke jî, bi vê etosa jîngehparêz a Lagomê re bi tevahî hevaheng e. Ew li ser hewcedariya lezgîn a pêşxistina hestek “baş û bes” di civakên dewlemend ên wekî Swêdê de radiweste, da ku zexta li ser çavkaniyên gerstêrkê kêm bibe.

Lagom û Têkiliya bi Xwezayê re

Lagom di heman demê de têkiliyek nêzîk û rêzdar bi xwezayê re jî teşwîq dike. Ev yek di çanda Swêdî de bi gelemperî xuya dike, ku tê de hezkirineke kûr ji bo derketina derve, çalakiyên li xwezayê (wekî meş, kamp, masîgirtin), û parastina bedewiya xwezayî heye. Erdnîgariya Swêdê bixwe, bi daristanên xwe yên berfireh, hezaran gol, û peravên dirêj, dibe ku bandorek girîng li ser pêşketin û domandina vê nirxê kiribe. Wekî ku di de tê gotin, “Zêdebûnên wê yên di erdnîgarî, avhewa û dîrokê de bûne sedem ku nifûsek ku qîmetê dide durustî, xwebesbûn û lihevkirinê derkeve holê.” Ev hezkirina ji xwezayê re ne tenê ji bo rihetiya kesane ye, lê di heman demê de bi têgihiştina ku mirov beşek ji ekosîstemek mezintir e û divê bi wê re di nav ahengekê de bijî, têkildar e.

Daneyên Îstatîstîkî yên Têkildarî Jîngehê, Xerckirinê û Teserûfê

Dema ku meriv li daneyên îstatîstîkî dinêre, wêneyek tevlihev derdikeve holê. Ji aliyekî ve, Swêd di hin warên jîngehparêziyê de pêşketî ye. Mînak, di sala 2022an de, rêjeya vezîvirandina bermayiyên şaredariyê li Swêdê 40% bû, ku nêzîkî navînî ya Yekîtiya Ewropayê (YE) ya 49% bû. Swêd di vegerandina enerjiyê ji bermayiyan de jî xwedî sîstemeke pêşketî ye, û di sala 2021an de, bi giştî 99.1% ji bermayiyên şaredariyê hatin vezîvirandin (ev rêje vegerandina enerjiyê û dermankirina biyolojîkî jî dihewîne). Lêbelê, ji bo gihîştina armancên YE yên sala 2025an, hîn bêtir hewldan hewce ne. Di warê vezîvirandina pakêtan de, Swêd di sala 2022an de gihîşte rêjeya 67%, ku ev jî nêzîkî navînî ya YE ya 65% bû.

Ji aliyê din ve, tevî ku Lagom û hişmendiya jîngehê di çanda Swêdê de nirxên girîng in, daneyên li ser şêwazên xerckirinê nîşan didin ku Swêd, wekî welatekî pêşkeftî û dewlemend, hîn jî bi pirsgirêka xerckirina zêde û şopa ekolojîk a mezin re rû bi rû ye. Raporên hikûmeta Swêdê û saziyên Ewropî destnîşan dikin ku şêwazên xerckirina Swêdiyan (wekî yên piraniya Ewropiyên din) ne domdar in û ji sînorên gerstêrkê derbas dibin. Şopa ekolojîk a xerckarên Swêdî, ku wekî 7.0 hektar serê kesekî tê pîvandin, ji navînî ya Ewropî jî bilindtir e. Ev yek “nakokiya Lagomê” an “paradoksa Lagomê” derdixe holê: îdealek çandî ya nermbûn û besbûnê li hember rastiyên aboriyek xerckirinê ya ku ji hêla globalîzasyon û bazarê ve tê rêvebirin. Dibe ku faktorên aborî, çanda xerckirinê ya gerdûnî, û reklam bandorek xurt li ser reftarên Swêdiyan bikin û sepandina prensîbên Lagomê di warê xerckirina domdar de dijwar bikin.

Lêbelê, aliyekî din ê ku dibe ku bi Lagomê re têkildar be, rêjeyên bilind ên teserûfa malbatî li Swêdê ne. Di sala 2019an de, Swêd bi rêjeya teserûfa malbatî ya 15.5% di nav welatên YE de di rêza herî jor de bû. Her çend daneyên nûtir ên taybetî ji bo Swêdê di çavkaniyên berdest de kêm bin jî (daneyên giştî yên Eurostat ji bo Q4 2024 rêjeya teserûfê ya YE li dora 14.5% destnîşan dikin ), ev meyla dîrokî ya teserûfê dikare wekî nîşanek ji xerckirina bi zanebûn, plansazkirina ji bo pêşerojê, û dûrketina ji deynên nehewce were şîrove kirin – ku ev hemû jî bi etosa Lagomê re hevaheng in. Ev dikare wekî “Lagoma aborî” were dîtin: ne xerckirina hemû tiştî, lê parastina hevsengiyekê di navbera hewcedariyên îro û ewlehiya sibê de.

Li jêr du tablo hene ku hin ji van daneyan bi awayekî berhevkirî pêşkêş dikin:

Tablo 4: Rêjeyên Teserûfa Malbatî û Vezîvirandinê li Swêdê (Berhevdana Navneteweyî)

Nîşanker	Swêd	Navînî ya YE / Welatên Din ên OECD (Nêzîkî)
Rêjeya Teserûfa Malbatî (Netto)	15.5% (2019)	YE (Q4 2024): 14.5%
Vezîvirandina Bermayiyên Şaredariyê	40% (2022)	YE Navînî (2022 تخمینی): 49%
Rêjeya Giştî ya Dermankirina Bermayiyên Şaredariyê (tevî vegerandina enerjiyê)	99.1% (2021)	–
Vezîvirandina Pakêtan (Giştî)	67% (2022)	YE Navînî (2022 تخمینی): 65%

Tablo 5: Şopa Xerckirinê û Reftara Jîngehparêzî ya Berdewam li Swêdê

Nîşanker	Swêd	Çavkanî
Şopa Ekolojîk a Xerckirinê (serê kesekî)	7.0 ha (ji navînî ya Ewropî bilindtir e)
Şopa Materyalî ya YE (serê kesekî, 2022)	14.9 ton (Swêd wekî beşek ji YE)
Zextên Jîngehê yên ji Xerckirina Swêdê (derve)	Zextên li ser biyocurengiyê û hilweşandina daristanên tropîkal bi piranî ji ber îthalatê ne
Armanca Kêmkirina Bermayiyên Xwarinê (serê kesekî)	Kêmkirina 20% ji 2020 heta 2025
Polîtîkayên Hikûmetê yên ji bo Xerckirina Domdar	Plana çalakiyê “Du Caran Bifikire” (Think Twice) ji bo xerckirina domdar a malbatan (fokus: xwarin, jiyan, rêwîtî)

Van tabloyên hanê hem aliyên erênî yên hewldanên Swêdê di warê domdariyê de (wekî rêjeyên bilind ên vezîvirandinê û teserûfê) û hem jî kêşeyên berdewam (wekî şopa ekolojîk a bilind) radixin ber çavan. Ev yek careke din “paradoksa Lagomê” di civaka hevdem de destnîşan dike.

9. Lagom di Konteksta Gerdûnî de: Rexne û Nirxandinên Akademîk

Berhevdana bi Têgehên Din re

Her çend Lagom têgeheke yekta ya Swêdî be jî, prensîbên bingehîn ên hevsengî, nermbûn û besbûnê di gelek çand û felsefeyên din ên cîhanê de jî cih digirin. Berhevdana Lagomê bi van têgehan re dikare alîkariyê bide ji bo têgihiştina hem taybetmendiyên wê yên yekta û hem jî aliyên wê yên gerdûnî.

Hygge (Danimarkî): Têgeha Danîmarkî “Hygge” ( تلفظ: hoo-gah) di salên dawî de li seranserê cîhanê populerbûneke mezin bi dest xistiye. Hygge bêtir balê dikişîne ser afirandina hestek rihetî, germî, nêzîkbûn û xweşiyê, nemaze di nav malê de û di nav heval û malbatê de. Ew li ser kêfa ji kêliyên piçûk û afirandina atmosferake xweş e. Lagom, ji aliyê din ve, bêtir li ser dîtina hevsengiya rast û “tam di cî de” di kirina tiştan û di hemû aliyên jiyanê de ye. Her çend ew ji hev cuda bin jî, Lagom û Hygge ne li dijî hev in û dikarin hev temam bikin; meriv dikare bi awayekî “lagom” ji “hygge” kêfê bistîne.
Niksen (Hollandî): Têgeha Hollandî “Niksen” bi wateya “nekirina tiştekî bi zanebûn”, “bêkarî” an jî “destberdan” tê. Ew li ser girîngiya rihetbûn û valakirina hişê radiweste. Dibe ku ev yek bi aliyê Lagomê yê dûrketina ji zêde-xebat û stresa zêde re têkildar be. Lêbelê, Lagom bêtir çalak e di lêgerîna hevsengiyekê de di navbera çalakî û rihetiyê de, ne ku tenê dev ji çalakiyê berde.
Têgehên Wekhev di Çandên Din de: Gelek çandên din jî xwedî têgeh û felsefeyên wekhev in ku nirxê didin nermbûn û hevsengiyê. Mînak, felsefeya Greka kevnar bi têgeha “Metron Ariston” (μέτρον ἄριστον), ku tê wateya “nermbûn/pîvan baştirîn e”, vê yekê îfade dike. Di çandên Rûsî û Ukraynî de peyva “Normal’no” (нормально), ku tê wateya rewşek bes û domdar, heye. Di Polonî de “W sam raz”, di Taylandî de “พอเพียง” (phor phiang), di Îndonezî û Javanezî de “Pas”, û di Almaniya Swîsrî de “Gäbig” jî têgehên wekhev in ku hesteke “tam di cî de” an “guncaw” îfade dikin. Hebûna van têgehên wekhev di çandên cihêreng de nîşan dide ku lêgerîna li hevsengî û dûrketina ji tundiyan meyleke mirovî ya berfireh e. Lagom, di vê çarçoveyê de, îfadeya Swêdî ya vê lêgerîna gerdûnî ye, ku bi taybetmendî û nirxên çanda Swêdî hatiye xemilandin û şîrove kirin.

Nêrîn û Rexneyên Akademîk

Lagom, wekî têgeheke navendî ya çanda Swêdî, bûye mijara gelek nêrîn û rexneyên akademîk.

Lars Trägårdh û Takekesparêziya Swêdî: Yek ji nîqaşên akademîk ên herî girîng û dijber li ser Lagomê ji hêla dîroknas Lars Trägårdh ve tê pêşkêş kirin. Trägårdh (bi gelemperî bi hevkarê xwe Henrik Berggren re) têgihiştina kevneşopî ya Lagomê wekî nîşanek ji kolektîvîzm û hevgirtina civakî ya Swêdî dipirse. Ew arguman dike ku modela refahê ya Swêdî û “Folkhemmet” ne ji bo xurtkirina girêdanên kolektîf ên kevneşopî (wekî malbat an civatên herêmî), lê belê ji bo zêdekirina xweserî û serbixwebûna takekesî ji van girêdanan hatiye sêwirandin. Di vê çarçoveyê de, Lagom ne wekî îfadeya kolektîvîzmê, lê belê wekî stratejiyek ji bo birêvebirin û parastina vê takekesparêziya radîkal di nav civakekê de ku dewletek xurt û bendewariyên civakî yên bilind hene, tê dîtin. “Tam di cî de” dibe ku tê wateya “tam di cî de ji bo ku ez xweseriya xwe biparêzim bêyî ku pir zêde bi komê re bikevim pevçûnê an jî pir zêde ji hêviyên wê dûr bikevim.” Ev şîroveya Trägårdh, ku di pirtûka wan a bi navê “Är svensken människa?” (Gelo Swêdî Mirov e?), ku paşê wekî “The Swedish Theory of Love” hate wergerandin, bi kûrahî tê pêşxistin, rexneyek bingehîn li têgihiştinên rûerdî yên Lagomê dike û wê di çarçoveyeke nû û dijber de datîne.
Åke Daun û “Mentalîteya Swêdî”: Etnolog Åke Daun, di berhema xwe ya klasik “Svensk mentalitet” (Mentalîteya Swêdî) de, taybetmendiyên neteweyî yên Swêdî, tevî meyla ber bi nermbûn, dûrketina ji pevçûnê, şermokî, û girîngîdana li ser serbixwebûnê, analîz dike. Her çend Daun rasterast rexneyek tund li Lagomê neke jî, analîza wî ya li ser konformîzmê û “tirsa ji pevçûnê” dikare wekî rexneyek neyekser li ser aliyên sînordar ên çanda Lagomê were şîrove kirin. Nivîskarên wekî Visa Heinonen û Minna Autio , di lêkolînên xwe yên li ser mentalîteya xerckirinê ya Fînlandî û Swêdî de, behsa xebata Daun dikin û “mentalîteya nermbûnê” ya ku di van çandan de serdest e, destnîşan dikin.
Nivîskarên Populer lê Bandorker: Pirtûkên nivîskarên wekî Linnea Dunne (“Lagom: The Swedish Art of Balanced Living”) û Lola A. Åkerström (“Lagom: The Swedish Secret of Living Well”) Lagomê ji temaşevanek navneteweyî re bi gelemperî bi awayekî erênî û wekî rêyek ber bi jiyanek hevsengtir û bextewartir ve pêşkêş dikin. Her çend ev pirtûk bi tevahî ne akademîk bin jî, wan roleke girîng di belavbûn û populerîzekirina têgeha Lagomê de li seranserê cîhanê lîstiye.
Rexneya li ser “Trenda Lagomê”: Bi populerbûna Lagomê re, hin rexne jî derketine holê ku hişyarî didin ku Lagom nebe tenê “trenda nû ya jiyanê” ya ku dişibe Hygge. Ev rexnegir destnîşan dikin ku Lagom ji bo Swêdiyan tiştekî kûr, rojane û bi kok e, ne tenê modeyek demkî ye ku ji bo xerckirinê tê bikar anîn. Gerdûnîbûna Lagomê wekî “trenda jiyanê” dibe ku wateya wê ya çandî ya kûr û aliyên wê yên rexneyî (wekî potansiyela konformîzmê an astengkirina nûbûnê) ji nedîtî ve bê û bibe sedema sadekirin û banalîzekirina têgehê. Popularîzekirina Lagomê dikare bibe sedema windabûna nuwazeyên wê yên çandî û civakî.
Lagom di Konteksta Karsazî û Rêveberiyê de: Teza ku dipirse gelo Lagom dikare bibe mifteya karsaziyek domdar destnîşan dike ku Lagom di çanda karsaziya Swêdî de bi kûrahî kok daye û dikare bandorek erênî li ser domdarî û hevsengiya kar-jiyanê bike. Lêbelê, heman tez hişyarî dide ku ev model dibe ku ji bo pargîdaniyên ne-Swêdî yên ku di çarçoveyên çandî yên cihêreng de dixebitin, bi heman rengî bi bandor nebe. Vê yekê rexneyek li ser gerdûnîbûna Lagomê wekî modelek karsaziyê ya gerdûnî tîne ziman.
Lagom û Navneteweyîbûna Xwendina Bilind: Teza Ashley パール Lanuza ya li ser “Internationalization in a Lagom Culture: A Case Study of a Swedish University” arguman dike ku çanda Lagomê ya Swêdî, bi girîngîdana xwe ya li ser lihevkirin, nermbûn û dûrketina ji rîskên mezin, dikare ji bo pêşxistina rojeveke navneteweyî ya nûjen û dînamîk di saziyên xwendina bilind ên Swêdê de bibe “paradigmayek dijwar a yekta”. Ev rexneyek girîng e ku destnîşan dike ka Lagom çawa dikare di hin waran de nûbûn, guherîn û adaptasyona bi daxwazên gerdûnî re asteng bike.

Van nêrîn û rexneyên cihêreng nîşan didin ku Lagom têgeheke pirreng û aloztir e ji ya ku di nihêrîna pêşîn de xuya dike. Ew ne tenê felsefeyeke jiyanê ya erênî ye, lê di heman demê de xwedî bandorên kûr ên civakî, siyasî û psîkolojîk e ku hem aliyên çêker û hem jî yên potansiyel sînordar dihewîne.

10. Encamname

Kurteya Xalên Sereke

Di vê gotara akademîk de, têgeha Swêdî ya Lagomê ji perspektîfên cihêreng ên dîrokî, etîmolojîk, çandî, siyasî, civaknasî, derûnnasî, erdnîgarî, û bi awayekî sînordartir, wêjeyî û sînemagerî hate vekolîn. Lagom, ku bi wateya “ne pir zêde, ne pir kêm, lê tam di cî de” tê pênasekirin, wekî felsefeyeke jiyanê ya ku hevsengî û nermbûnê diparêze, derket pêş. Rehên wê yên etîmolojîk bi “qanûn” û “adet”ê ve girêdayî ne, ku destpêkê de aliyekî wê yê komunal û normatîf nîşan dide. Di çanda Swêdê de, Lagom di jiyana rojane, têkiliyên civakî, sêwirana malê û nasnameya neteweyî de xwe dide der. Ew bi awayekî kûr bandor li ser modela refahê ya Swêdê (“Folkhemmet”) û çanda siyasî ya lihevkirinê kiriye. Ji aliyê derûnnasî ve, Lagom bi gelemperî bi xweşî, kêmkirina stresê û têrbûnê re têkildar e, û bi “prensîba Goldilocks” re tê berhevdan. Di warê erdnîgarî û jîngehê de, Lagom berpirsiyariya jîngehê û xerckirina domdar teşwîq dike, her çend di pratîkê de nakokî hebin jî.

Lêbelê, analîzê her weha dualîteya Lagomê jî ronî kir. Tevî ku ew çavkaniya hevsengî û hevgirtina civakî ye, ew dikare bi têgeha Jantelagen re têkildar bibe û bibe sedema konformîzm, kontrola civakî, û astengkirina îfadeya takekesî ya tund an nûbûnê. Rexneyên akademîk, nemaze yên Lars Trägårdh, têgihiştina kevneşopî ya Lagomê wekî nîşana kolektîvîzmê dipirsin û wê bi takekesparêziya Swêdî re girê didin.

Senteza Aliyên Cihêreng ên Lagomê

Lagom ne têgehek yekalî ye ku bi hêsanî were pênasekirin. Ew tevneke aloztir ji nirx, reftar, bendewarî û pratîkên civakî ye ku di çarçoveya dîrokî û çandî ya Swêdê de şekil girtiye. Ew hem felsefeyeke kesane ye ji bo jiyanek hevseng, hem normek civakî ye ku lihevkirin û wekheviyê teşwîq dike, hem jî îdeolojiyek e ku bandor li ser sazûmanên siyasî û civakî kiriye. Ji bo têgihiştina Lagomê, pêwîst e ku meriv hem li wateya wê ya îdealîzekirî û hem jî li sepandinên wê yên pratîkî û carinan jî nakokbar binêre. Girîng e ku meriv Lagomê di konteksta wê ya Swêdî ya taybet de fêm bike, lê di heman demê de prensîbên wê yên bingehîn ên hevsengiyê bi têgehên gerdûnî yên wekhev re bide ber hev da ku wateya wê ya berfirehtir were dîtin.

Nirxandina Giştî ya Têgehê û Girîngiya Wê

Lagom bêguman yek ji kilîtên girîng e ji bo têgihiştina kûrahiya civak û çanda Swêdê, û herwiha “modela Swêdî” ya navdar. Di cîhana hevdem de, ku bi lez û bez, zêdegavî, stres û lêgerîna bêdawî ya ji bo “zêdetir” tê nasîn, felsefeya Lagomê dersên girîng û hêja li ser hevsengî, nermbûn, têrbûn û jiyanek watedartir pêşkêş dike. Ew dikare wekî alternatîfek ji bo çanda xerckirinê ya bêserûber û materyalîzmê were dîtin.

Lêbelê, divê Lagom bi awayekî rexneyî were nirxandin û neyê îdealîzekirin. Wekî ku di vê gotarê de hate destnîşankirin, Lagom dikare aliyên sînordar jî hebin, wekî potansiyela ji bo konformîzmê, tepeserkirina afirîneriyê, an jî dijwarî di adaptasyona bi guherînên bilez re. “Paradoksa Lagomê” – ku tê de îdealek çandî ya nermbûnê bi rastiyên civakek xerckirinê ya pêşkeftî û zextên globalîzasyonê re dikeve nakokiyê – mijarek navendî ye ji bo têgihiştina Lagomê di sedsala 21-an de. Gelo Lagom dikare di cîhanek ku her gav li “zêdetir” û “nûtir” digere de bijî û watedar bimîne, pirsek vekirî ye.

Pêşniyarên ji bo Lêkolînên Pêşerojê

Ji bo têgihiştineke hîn kûrtir û berfirehtir a Lagomê, lêkolînên pêşerojê dikarin li ser van xalan bisekinin:

Nûneratiya Lagomê di Wêje û Sînemayê de: Pêdivî bi lêkolînên hûrgilî heye ku ka Lagom çawa (an çima na) di berhemên wêjeyî û sînemayî yên Swêdî yên klasîk û hevdem de tê tematîzekirin an jî bi awayekî neyekser tê îfadekirin.
Lêkolînên Berhevdana Çandî yên Kûrtir: Her çend hin têgehên wekhev hatibin destnîşankirin jî, lêkolînên berhevdana kûrtir ên Lagomê bi têgehên nermbûn û hevsengiyê yên di çandên din de (nemaze yên ne-Rojava) dikarin têgihiştinên nû pêşkêş bikin.
Lagom di Civaka Pirçandî ya Swêdê de: Pêwîst e ku bêtir were lêkolîn kirin ka Lagom çawa di nav komên koçber û nifşên nû yên li Swêdê de tê fêm kirin, şîrove kirin, pejirandin an red kirin. Gelo Lagom di civakeke ku her ku diçe pirçandîtir dibe de diguhere an ji nû ve tê pênase kirin?
Bandorên Psîkolojîk ên Emprîkî: Pêdivî bi lêkolînên emprîkî yên psîkolojîk ên zêdetir heye ku bandora jiyana li gorî Lagomê (an jî zexta ji bo jiyana li gorî Lagomê) li ser xweşiya derûnî, stres, û têrbûna jiyanê di nav komên cihêreng ên civaka Swêdê de bipîvin.
Lagom û Pêşeroja Domdariyê: Gelo prensîbên Lagomê dikarin bi awayekî bi bandortir ji bo pêşxistina şêwazên jiyanê û polîtîkayên aborî yên domdar werin bikar anîn, nemaze di çarçoveya kêşeyên gerdûnî yên wekî guherîna avhewa û kêmbûna çavkaniyan de?

Pêşeroja Lagomê dê bi wê ve girêdayî be ka civaka Swêdê û dibe ku cîhana berfirehtir çawa dikare prensîbên wê yên bingehîn ên hevsengî, dadperwerî û besbûnê bi kêşe û derfetên serdema nû re biguncîne. Dibe ku Lagom hewce bike ku ji nû ve were şîrove kirin û bi awayên nû were sepandin da ku di cîhanek guherbar de têkildar û watedar bimîne, bêyî ku naveroka xwe ya bingehîn a ku li ser “jiyanek baş a ku ne pir zêde û ne jî pir kêm e” winda bike.

Çavkanî

Iberdrola. “Lagom – Scandinavian lifestyle to be happy.”
Vaia. “Lagom: Just the Right Amount of Sweden in Your Life.”
Iberdrola. “Lagom scandinavian lifestyle sweden.” (URL beşa “#:~:text=” dihewîne, lê naverok bi giştî li ser prensîbên Lagomê ye)
Psychology Spot. “Lagom Swedish concept balance.”
Study in Sweden. “What is lagom?” (Feb 14, 2024)
Big Think. “Swedish philosophy lagom just enough.”
Study in Sweden. “What is ‘lagom’?” (URL beşa “#:~:text=” dihewîne)
BMJ Open. “Goldilocks effects in biology and medicine: the Lagom concept.” (PDF)
Dictionary.com. “Lagom.”
Wikipedia. “Lagom.”
DiVA portal. “Lagom, the key to a sustainable business?” (PDF)
Iberdrola. “Lagom – Scandinavian lifestyle to be happy.” (Dîsa, lê dibe ku ji bo xalên taybetî yên dîrokî hatibe bikaranîn)
StudySmarter. “Lagom: Meaning & Swedish Art of Balanced Life.”
ScholarWorks @ SeattleU. “Reflections on Experiential Learning through the Context of SDAD 584.” (PDF)
OpenEdition Journals. “Entretien : “Sweden: a model of leftwing nationalism?””
OpenEdition Journals. “Entretien : “Sweden: a model of leftwing nationalism?”” (Guhertoya Îngilîzî)
WordPress.com (The Void). “On Swedishness, stoicism and drama queens.”
NYU Staging Entrepreneur. “Lagom The Swedish Secret Of Living Well.” (PDF)
DiVA portal. “100% Swedish.” (PDF li ser hip-hopa Swêdî)
Korea Journal Central. “The Study of Intersectionality of the Migration Literature in Sweden: Jonas Hassen Khemiri’s Montecore.”
John Alexander Sweden. “Publications.”
University of Stirling DSpace. “Crisis Politics in Contemporary Nordic Film Culture.” (Teza PhD ya Katie Moffat, PDF)
ASCOEA E-learning. “Sweden Culture Smart The Essential Guide To.” (PDF)
DiVA portal. “Making sense of sufficiency: Entries, practices and politics.” (Teza PhD ya Sofie Joosse, PDF)
Psychology Today South Africa. “The Radical Lesson of Just Enough.”
Get Fit Now. “The Secret to Happiness and Wellness is Lagom.”
Zocalo Public Square. “The Swedish Concept of ‘Lagom’ Could Tame America’s Urban Supremacism.”
ERIC – Education Resources Information Center. “An American Professor’s Perspective on the Dialectics of Teaching Interpersonal Communication in the Swedish Classroom.” (PDF)
NYU Staging Entrepreneur. “Lagom The Swedish Secret Of Living Well.”
Google Books. “Swedish Mentality – Åke Daun.”
Taylor & Francis Online. “Ta Det Onda Med Det Goda (Accepting the Bad that Comes with the Good) – A Cultural Framework for Identity Narratives of Difficult Experiences in Sweden.”
eScholarship.org. “The Zorn Trials and the Jante Law: On Shining Musically in the Land of Moderation.” (PDF)
NYU Staging Entrepreneur. “Lagom The Swedish Secret Of Living Well.”
Everand. “Swedish Mentality by Åke Daun (Ebook).”
ResearchGate. “Nordic Exceptionalism revisited: Explaining the paradox of a Janus-faced penal regime.” (Gotara Vanessa Barker)
Law.ox.ac.uk. “Theoretical Criminology – Barker.”
Amazon.com. “The Swedish Theory of Love: Individualism and Social Trust in Modern Sweden.”
All Things Nordic. “ATN Book Review: ‘The Swedish Theory of Love…’”
Baltic Media. “Reach the Swedish Market: Effective Translation & Localization 2025.”
DiVA portal. “100% Swedish.”
Queen’s University SDM. “Swedish Mentality.” (PDF, nirxandina pirtûka Daun)
Amazon.co.uk. “Swedish Mentality – Ake Daun.” (Nirxandinên bikarhêneran)
GUPEA – Gothenburg University Publications Electronic Archive. “Cursed horror films – Bachelor thesis in Film Studies.” (PDF)
GUPEA – Gothenburg University Publications Electronic Archive. (Teza li ser Extreme Cinema, PDF)
Dokumen.pub. “Swedish Mentality – 9780271071916.” (Pêşgotina pirtûka Daun)
NYU Staging Entrepreneur. “Lagom The Swedish Secret Of Living Well.”
Biblio UGent. (Teza PhD li ser Ingmar Bergman, PDF)
LUCRIS Lund University. “Welcome Home Mr. Swanson: Swedish Emigrants and American Movies.” (PDF)
Sweden.se. “Work–life balance in Sweden.”
World Economic Forum. “Sweden is a top performer on well-being. Here’s why.”
Europe-data.com. “Household saving rate saw a slight increase in the EU in Q4 2024.”
The Good Life Journey. “Savings rate OECD.”
European Environment Agency. “SE – Municipal waste factsheet.” (PDF)
Avfall Sverige. “Swedish waste management 2021.” (PDF)
Umweltbundesamt.de. “New methods and indicators supporting policies for sustainable consumption in Sweden.” (Pêşkeşiya Nils Brown, Statistics Sweden, PDF)
Government.se. “Think Twice – An action plan for sustainable household consumption.” (PDF)
Eurostat. “Reconciliation of work and family life – statistics.”
Eurostat. “Flexibility at work – statistics.”
Eurostat. “Quarterly sector accounts – households.”
Eurostat. “SDG 12 – Responsible consumption and production.”
European Environment Agency. “Consumption – Zero pollution monitoring assessment.”
Researcher.Life (Susie Scott). “Politeness as collective facework: the case of Swedish Jante Law.” (PDF)
Amazon.com. “Swedish Mentality – Åke Daun (ebook).”
Everand. “Swedish Mentality by Åke Daun.”
NYU Bulletins. “Cinema Studies (CINE1-CE).” (Qursa Ingmar Bergman)
Brunel University Research Archive. (Teza li ser Ingmar Bergman, PDF)
Learning News. “What is Swedish style leadership…”
UCL Pi Media. “How much lagom is lagom?”
SU Polopoly FS. “Online Thesis Master Document.” (Teza Ashley Lanuza, PDF)
ResearchGate. “The Art of Swedish Management.”
ResearchGate. “NORDIC MANAGEMENT ICELANDIC MANAGERS IN NORDIC COMPARISON.”
SU Polopoly FS.
ResearchGate. “Internationalization in a Lagom Culture A Case Study of a Swedish University.” (Pêşdîtina teza Lanuza)
DiVA portal. “The well-being of Swedish psychologists in their early work-life.” (Teza Master, PDF)
DiVA portal. “Psychological well-being of Asian international students in Sweden.” (Teza Master, PDF)
Dokumen.pub.
ResearchGate. “The Finnish Consumer Mentality and Ethos in the Intersection between East and West.” (Gotara Heinonen & Autio)
Amazon.com.
Kulutustutkimus.net. (Nirxandina pirtûka “Finnish Consumption!”, PDF)
ResearchGate (Journal of Cognition and Culture). “Social Support Predicts Perceived Cultural Salience of Prosocial Ideas…” (Gotara Maltseva)
BMJ Open.
Wikipedia.
ScholarWorks @ SeattleU.
OpenEdition Journals.
DiVA portal.
John Alexander Sweden.
University of Stirling DSpace.
LUCRIS Lund University.
Circular Economy Europa. (Rapora li ser aboriya dorhêlî, profîla Swêdê)
Researcher.Life.
GUPEA. (Teza li ser koçberan, PDF)
GUPEA.
GUPEA.