1. Destpêk: Sailor Moon wekî Fenomeneke Çandî ya Gerdûnî

Sailor Moon, ku di destpêka salên 1990î de wek rêzefîlmeke manga û paşê anîme derket holê, bi lez û bez ji sînorên Japonyayê derbas bû û li seranserê cîhanê bû fenomeneke çandî ya bêhempa. Ev berhem ne tenê ji bo gelek ciwanan bû deriyê ku ew ji cîhana rengîn û cihêreng a anîme û mangayê re vebûn ¹, lê di heman demê de bandorek kûr û mayînde li ser çanda populer, moda, têgihiştinên li ser rolên zayendî, û konsepta “hêza keçan” (girl power) jî hişt.² Girîngiya Sailor Moon ne tenê di serdema xwe ya zêrîn de, ango salên 1990î, eşkere bû, lê îro jî bi nûvejînên rêzefîlmê, eleqeya domdar a fanan, û zêdebûna lêkolînên akademîk ên li ser wê, berdewam dike.⁵ Popularîteya wê ya mayînde û trans-çandî nîşan dide ku temayên wê yên bingehîn ên wekî evîn, hevaltî, fedakarî, edalet, û lêgerîna nasnameyê xwedî nirxek gerdûnî ne ku ji sînorên dem û mekan û çandan wêdetir diçin. Ev ne tenê serkeftineke bazirganî ya mezin bû; Sailor Moon di heman demê de ji bo anîmeyê li qada navneteweyî xalek werçerxanê û pêşveçûnek girîng temsîl kir.¹ Popularîteya destpêkê ya rêzefîlmê li Japonyayê ⁸ rê li ber werger û adaptasyonên navneteweyî vekir.⁹ Her çend ev adaptasyon, nemaze yên li Rojava, carinan rastî sansur û guhertinên mezin hatin (wek mînak, têkiliyên LGBTQ+ hatin veşartin an guhertin) ⁴, dîsa jî bingehek fanan a cîhanî ya bihêz û dilsoz ava kirin. Ev bingeha fanan, di encamê de, eleqeya ji bo naveroka orîjînal a Japonî û kûrbûna li ser temayên wê yên tevlihev zêde kir. Ev yek jî bû sedema nûvejînên rêzefîlmê (wek Sailor Moon Crystal) û zêdebûna analîzên akademîk ên ku hewl didin girîngiya wê ya çandî û civakî ronî bikin.⁵ Ev çerxa domdar a popularîte, adaptasyon, analîz, û nûvejînê, bi awayekî eşkere girîngiya çandî ya kûr û bandora mayînde ya Sailor Moon nîşan dide.

Ev gotar dê bi awayekî kûr û pir-dîsîplînî li fenomena Sailor Moon binêre. Armanca sereke ew e ku bi analîzkirina aspektên wêjeyî, dîrokî, sînemagerî, civaknasî (bi taybetî mijarên zayendî, femînîzm, û nûneratiya LGBTQ+), semîotîk, semantîk, û derûnnasî (bi giranî li ser arketîpên Jungî), têgihiştineke berfireh û akademîk li ser vê berhema çandî ya girîng pêşkêş bike. Di vê çarçoveyê de, dê bi taybetî giranî li ser çavkaniyên akademîk were danîn û hewl bê dayîn ku tablo û daneyên îstatîstîkî yên berdest jî di nav analîzan de cih bigirin, da ku bandor û wergirtina Sailor Moon bi awayekî konkretir were nirxandin.

2. Çarçoveya Dîrokî û Afirandina Sailor Moon

Jidayikbûna Mangayê: Naoko Takeuchi û Konteksta Salên 1990î

Manga Bishōjo Senshi Sailor Moon (美少女戦士セーラームーン, ango “Leşkerê Keça Bedew Sailor Moon”), ji hêla hunermend û nivîskara Japonî Naoko Takeuchi ve hatiye afirandin. Rêzefîlm di navbera salên 1991 û 1997an de di kovara manga ya shōjo (ji bo keçan) ya bi navê Nakayoshi, ku ji hêla weşanxaneya Kodansha ve tê çapkirin, hate weşandin.⁹ Takeuchi, ku berî Sailor Moon di gelek janrên cuda yên mangayê de, wek slice-of-life, romans, û komediya mecha (robot), xebitîbû, ev tecrubeya xwe ya cihêreng ji bo afirandina cîhan û karakterên Sailor Moon bi awayekî hostayî bikar anî.⁹ Di destpêka salên 1990î de, Takeuchi projeyek pêşniyar kir ku tê de lehengên jin ên ciwan bi çalakiya fezayê re dihatin yekkirin. Edîtorê wê, Fumio Osano, pêşniyar kir ku karakterê sereke unîformaya deryavanî ya îkonîk (sailor fuku), ku unîformayeke dibistanê ya hevpar li Japonyayê ye, li xwe bike. Ev hevkarî û pêşniyar bû sedema afirandina mangayeke yek-beşî ya bi navê Codename: Sailor V di sala 1991ê de, ku ewqas populer bû ku paşê wekî rêzefîlmek li kovara RunRun ya Kodansha hate berfireh kirin. Serkeftina Codename: Sailor V rê li ber afirandina Sailor Moon vekir, ku tê de karakterek sereke ya nû, Usagi Tsukino, hate destnîşan kirin, her çend Sailor V (Minako Aino) paşê wekî endamek Leşkerên Sailor beşdarî çîrokê bû.⁹ Takeuchi di afirandina karakterê Usagi Tsukino de ji serpêhatiyên xwe yên dibistana navîn îlham girtiye, bi hêviya ku xwendevanên ciwan karibin bi hest û kêşeyên wê re têkiliyê deynin û xwe tê de bibînin.⁹ Biryara Takeuchi ya ku karakterekî “normal”, hetta bi kêmasiyan (Usagi wek keçeke ku di dersan de ne serkeftî ye, pir digirî, û carinan gêj e tê teswîrkirin ⁴) wekî lehenga sereke hilbijêre, stratejiyek girîng bû ji bo zêdekirina pêwendîdarî û empatîyê di nav temaşevanên ciwan de. Ev yek berevajî lehengên bêkêmasî û îdealîzekirî yên kevneşopî bû û dibe ku yek ji faktorên sereke yên serkeftina wê ya destpêkê û bandora wê ya mayînde be. Tecrubeya Takeuchi di janrên cuda de ⁹ hişt ku ew hêmanên evînî, komedî, çalakî, û zanistî-fantastîk bi awayekî serkeftî û hevseng tevlihev bike. Ev tevlihevî, ligel karakterên pêwendîdar ên wek Usagi ¹⁴, rêzefîlmê ji temaşevanên berfirehtir re balkêş kir. Serkeftina mezin a mangayê ⁹ bi xwezayî rê li ber adaptasyona anîmeyê vekir, ku ew jî di demeke kurt de bû fenomenek cîhanî.

Ji dema weşana xwe ya orîjînal ve, manga Sailor Moon gelek caran ji nû ve hatiye çapkirin û di edîsyonên cihêreng de derketiye, ku ev yek eleqeya domdar û nûjenbûna fransizê nîşan dide. Di nav van edîsyonan de formatê tankōbon ê orîjînal (18 cild), edîsyona shinzōban (12 cild, ku di sala 2003an de همزمان bi weşana rêzefîlma live-action derket û tê de hunera bergê ya nû û hin revîzyon di diyalog û xêzan de hebûn), edîsyona kanzenban (10 cild, ku di sala 2013an de ji bo bîranîna 20 saliya mangayê derket û tê de hunera dîjîtal a remasterkirî, bergên nû, û rûpelên rengîn ên ji dema weşana Nakayoshi hebûn), û herî dawî jî “Eternal Edition” ku ji hêla Kodansha Comics USA ve bi wergereke nû ya Îngilîzî û materyalên zêde hate weşandin, hene.¹²

Adaptasyona Anîmeyê ji hêla Toei Animation ve û Taybetmendiyên Wê

Adaptasyona anîmeyê ya Sailor Moon, ku ji hêla stûdyoya navdar Toei Animation ve hate hilberandin, yekem car di 7ê Adara 1992an de li Japonyayê li ser kanala TV Asahi dest bi weşanê kir û heta 8ê Sibata 1997an berdewam kir, bi giştî 200 beş hatin pêşkêş kirin.¹⁰ Rêzefîlma anîmeyê ji pênc sezonên sereke pêk dihat: Sailor Moon, Sailor Moon R, Sailor Moon S, Sailor Moon SuperS, û Sailor Moon Sailor Stars. Derhênerên sereke yên ku mohra xwe li ser rêzefîlmê hiştin Junichi Sato (ku sezona yekem û beşa yekem a sezona duyem derhêner kir), Kunihiko Ikuhara (ku ji beşa duyem a sezona duyem heta dawiya sezona çarem, SuperS, û her weha fîlma Sailor Moon R: The Movie derhêner kir), û Takuya Igarashi (ku sezona dawî, Sailor Stars, derhêner kir) bûn.¹⁰ Nivîskarên sereke jî Sukehiro Tomita (ji sezona yekem heta S) û Yōji Enokido (ji bo SuperS) bûn.¹⁰

Her çend anîme bi giştî li ser bingeha çîroka mangayê bû jî, ji ber ku manga û anîme bi hevdemî dihatin weşandin û hilberandin ⁹, anîmeyê gelek caran “filler” ango beşên dagirtî yên ku di mangayê de tune bûn, û her weha hin guhertin di pêşketina çîrokê û karakteran de dihewand.¹⁶ Pêwîstiya Toei Animation ji bo weşana heftane ¹⁹ dema ku manga hîn di qonaxa nivîsandinê de bû ⁹, bû sedema afirandina arkên çîrokê yên orîjînal (wek mînak, arka Dara Cîhana Tarî an Makai Tree di destpêka Sailor Moon R de) an jî guhertinên berbiçav di karakterên duyemîn de (mînak, Xwişkên Spectre di Sailor Moon R de xwedî çarenûseke bi tevahî cuda ji mangayê bûn ¹⁸). Van cûdahiyan ¹⁶ di navbera manga û anîmeyê de bû sedema hebûna du “kanon”ên cuda yên Sailor Moon ku fan û lêkolîner dikarin wan bidin ber hev û carinan jî li ser kîjan versiyon “baştir” an “rasttir” e nîqaşan bikin. Lêbelê, ev cûdahî di heman demê de dewlemendiyek da cîhana Sailor Moon, du vegotinên paralel ên heman çîroka bingehîn pêşkêş kir. Bi giştî, tê gotin ku anîmeyê ji mangayê dengek û hewayek hinekî “shonen”tir (ango, bêtir ber bi çîrokên ji bo kuran ve) girt, ku ev yek jî alîkarî kir ku temaşevanên wê ji keçên ciwan wêdetir berfirehtir bibin û kur jî tê de cih bigirin.¹⁰ Anîme bi lez bû serkeftinek mezin, ne tenê li Japonya lê di heman demê de li qada navneteweyî jî, û rê li ber gelek fîlmên anîmasyon, lîstikên vîdyoyê, û berhemên bazirganî yên din vekir.⁸

Tevlêbûna derhênerên xwedî vîzyonên xurt û şêwazên taybet ên wekî Kunihiko Ikuhara ¹⁰ li ser hilberîna anîmeyê, nemaze di sezonên navîn ên wekî Sailor Moon S de, rê da ku temayên kûrtir, tevlihevtir, û carinan tarîtir werin vekolandin. Ev dibe ku ji armanca destpêkê ya mangayê ya ku bi giranî ji bo keçên ciwan hatibû nivîsandin, hinekî wêdetir biçûya. Ikuhara, ku paşê bi karên xwe yên orîjînal û pir sembolîk ên wekî Revolutionary Girl Utena navdar bû ¹⁵, di dema xebata xwe ya li ser Sailor Moon S de dest bi ceribandina temayên wekî nasnameya zayendî, evîna qedexe, fedakarî, û rexneya li ser normên civakî kir.²⁰ Nêzîkatiya Ikuhara, ligel estetîka dîtbarî ya taybet û bikaranîna sembolîzmê, sezona Sailor Moon S ji sezonên din cuda kir û ew ji bo gelek fanan kir sezona herî hezkirî û ji hêla rexneyî ve ya herî pesnkirî. Ev yek jî nîşan dide ku çawa destwerdan û dîtiniya derhênerekî dikare bandorek mezin li ser adaptasyonekê bike û wê ber bi rêgezek nû û kûrtir ve bibe.

Belavbûna Cîhanî, Adaptasyonên Çandî û Sansur (bi taybetî li Rojava)

Di salên 1990î de, Sailor Moon li gelek welatên cîhanê hate wergerandin, dûblaj kirin, û weşandin, di nav de welatên Amerîkaya Bakur, Ewropa, Amerîkaya Latînî, û Asyaya Başûr-Rojhilat.⁹ Ev belavbûna gerdûnî rolek krîtîk di populerkirina anîmeyê de li Rojava lîst û ji bo gelek kesan bû yekemîn nasîna wan bi vê forma hunerî ya Japonî.¹ Dahata ji firotina mafên weşanê û berhemên bazirganî yên Sailor Moon li seranserê cîhanê gihîşt astên pir bilind; wek mînak, tê ragihandin ku rêzefîlmê zêdetirî 35 mîlyon kopiyên mangayê firotiye û nêzîkî 13 mîlyar dolar dahata ji zêdetirî 5,000 berhemên bazirganî yên cihêreng çêkiriye.⁸

Lêbelê, pêvajoya adaptasyon û herêmîkirina Sailor Moon ji bo bazarên Rojava, nemaze dûblaja Îngilîzî ya destpêkê ku ji hêla pargîdaniya DiC Entertainment (paşê Cloverway Inc.) ve hate hilberandin, rastî gelek guhertin, jêbirin, û sansurek berfireh hat. Armanca van guhertinan ew bû ku rêzefîlm ji bo temaşevanên ciwan ên Amerîkî “guncawtir” bibe, “Amerîkanîze” bibe, û ji hêmanên çandî yên Japonî yên ku dibe ku “biyanî” werin dîtin, “bêalî” bibe.²³ Di encamê de, gelek referansên çandî yên Japonî (wek xwarin, nivîsên li ser tabelayan, adetên rojane) hatin jêbirin an guhertin ²⁴, navên karakteran hatin guhertin (mînak, Usagi Tsukino bû Serena, Ami Mizuno bû Amy, hwd.) ²⁴, û ya herî girîng û nîqaşber, naveroka têkildarî nasnameyên LGBTQ+ bi awayekî sîstematîk hate sansur kirin an bi tevahî hate jêbirin.⁴ Mînakên herî berbiçav ên vê sansurê ev bûn: têkiliya evînî ya lezbiyenî ya di navbera Sailor Uranus (Haruka Tenoh) û Sailor Neptune (Michiru Kaioh) de wekî têkiliyek di navbera du “pismaman” de hate pêşkêş kirin ⁴; karakterê mêr ê hevzayend Zoisite, ku di guhertoya orîjînal a Japonî de bi Kunzite re di têkiliyekê de bû, di dûblaja DiC de wekî jinek hate pêşkêş kirin da ku têkilî heteroseksuel xuya bike ¹¹; û karakterê genderqueer Fisheye, ku di orîjînalê de mêr bû lê xwe wekî jin didît û kincên jinan li xwe dikir, di dûblajê de bi tevahî wekî jinek hate binavkirin.¹¹ Ji ber naveroka wê ya ku tê de karakterên ku di navbera zayendan de diguherin (gender-bending) hebûn, sezona dawî ya rêzefîlmê, Sailor Moon Sailor Stars, di dûblaja destpêkê ya Amerîkî de bi tevahî nehate weşandin.⁴ Sansurkirina berfireh a naveroka Sailor Moon li Rojava ne tenê guhertinek rûkalî bû, lê di heman demê de nîşana têkoşîna çandî û normên civakî yên wê demê bû li hember mijarên wekî homoseksuelî û nasnameya zayendî. Ev yek jî bû sedem ku fanên paşerojê li guhertoyên orîjînal ên Japonî yên bi jêrenivîs bigerin û rexneyên tund li van pratîkên sansurê bikin. Belavbûna cîhanî ya Sailor Moon ⁹ potansiyela wê ya ji bo bandorek gerdûnî nîşan da. Lêbelê, tirsên pargîdaniyên weşanê yên Rojava ji bertekên temaşevanên kevneperest an jî ji ber rêwerzên weşanê yên hişk ên ji bo bernameyên zarokan ²⁶ bû sedema van guhertinên mezin. Ev sansur ¹¹ ne tenê naveroka orîjînal û niyeta afirînerê wê xera kir, lê di heman demê de ji bo temaşevanên ciwan ên queer ên ku li nûneratiyê digeriyan, peyamek neyînî û marjînalîzeker şand.² Dema ku di salên paşîn de guhertoyên nû û bêsansur ên rêzefîlmê ⁵ derketin, ew wekî sererastkirinek ji van kiryarên berê hatin dîtin û ji hêla civaka fanan ve bi germî hatin pêşwazî kirin.

Di sala 1994an de, hewldanek ji bo afirandina adaptasyonek Amerîkî ya ku tê de hem hêmanên live-action (lîstikvanên rastîn) hem jî anîmasyonê bi hev re bûn, hate kirin. Ev proje, ku carinan bi xeletî wekî “Saban Moon” tê binavkirin (her çend Saban Entertainment, afirînerên Mighty Morphin Power Rangers, rasterast tê de nebû), ji hêla Toon Makers, Inc. û Renaissance-Atlantic Entertainment ve dihat pêşxistin. Pîlotek 10-deqîqe û vîdyoyek muzîkê ji bo pêşandana projeyê ji torên televîzyonê re hate çêkirin, lê proje di dawiyê de nehate firotin û qet nehate weşandin. Materyalên ji bo vê projeya “windabûyî” di Arşîva Mafên Mirovan a Pirtûkxaneya Kongreyê ya Dewletên Yekbûyî de hatin tomar kirin û piştî gelek salan ji hêla fanek lêkolîner ve hatin dîtin û ji raya giştî re hatin eşkere kirin.⁸ Vedîtina materyalên “Saban Moon” ne tenê kuriozîteyek ji bo fanan e, lê di heman demê de girîngiya arşîvkirin û parastina hewildanên afirîner ên “windabûyî” an “neserkeftî” jî radixe ber çavan. Ew pencereyekê li ser pêvajoyên adaptasyonê yên alternatîf û têgihiştinên çandî yên cihêreng ên heman materyalê vedike. Hewldana adaptasyona Amerîkî ya live-action/anîmasyon ⁸ nîşan dide ku ji destpêkê ve potansiyela Sailor Moon ji bo bazara Rojava hatiye dîtin. Lêbelê, têkçûna vê projeyê û paşê serkeftina (her çend sansurkirî be jî) anîmeya Japonî ya orîjînal nîşan dide ku dibe ku temaşevanên Rojava ji bo anîmeya “rastîn” ji ya ku hilberînerên Amerîkî wê demê texmîn dikirin, bêtir amade bûn. Vedîtina van materyalên arşîvkirî ⁸ ji bo fanan nirxek dîrokî û nostaljîk heye, û ji bo lêkolîneran jî ew dikare bibe çavkaniyek ji bo têgihiştina pêvajoyên adaptasyon û danûstandinên çandî yên di navbera Japonya û Rojava de di salên 1990î de.

Tablo 1: Pêşketina Kronolojîk a Sailor Moon (Manga û Anîme)

Sal	Bûyera Girîng (Manga/Anîme/Adaptasyon)	Hûrgulî	Çavkanî
1991-1997	Weşana Mangayê (Japonya)	Nakayoshi (Kodansha), Naoko Takeuchi. 18 cildên tankōbon (1992-1997).	9
1992-1997	Weşana Anîmeyê (Japonya)	TV Asahi (Toei Animation). Derhêner: J. Sato, K. Ikuhara, T. Igarashi. 200 beş.	10
1993	Xelata Kodansha Manga	Ji bo Sailor Moon di kategoriya keçan de.	9
1995	Destpêka Weşana Dûblaja Îngilîzî (DY)	DiC Entertainment. Bi sansur û guhertinên mezin.	9
1997-2001	Weşana Mangaya Îngilîzî (Mixx/Tokyopop)	Di MixxZine û paşê wek cildên grafîk.	12
2003	Edîsyona Shinzōban a Mangayê	12 cild. Bi navê Pretty Guardian Sailor Moon.	12
2003-2004	Rêzefîlma Live-Action (Japonya)	Pretty Guardian Sailor Moon (PGSM).	12 (bi neyekserî)
2011	Kodansha Comics Lîsansa Mangayê Diger	Ji bo weşana Îngilîzî ya nû û bêsansur.	12
2013	Edîsyona Kanzenban a Mangayê	10 cild. Ji bo 20 saliya mangayê.	12
2014-2021	Sailor Moon Crystal (Anîmeya Nû)	Adaptasyonek nêzîktir ji mangayê re.	30 (bi neyekserî), 9
2014	Dûblaja Nû ya Îngilîzî (Viz Media)	Bêsansur û dilsoztir ji orîjînalê re.	5 (bi neyekserî), 10
2018-2020	“Eternal Edition” a Mangayê (Îngilîzî)	Ji hêla Kodansha Comics ve. Wergera nû, bergên nû.	12

Ev tablo pêşveçûna Sailor Moon wekî fransizeke pir-platformî û gerdûnî bi awayekî zelal nîşan dide, û tevlîheviya dîroka weşana wê hêsan dike.

3. Analîza Wêjeyî û Tematîk

Sailor Moon di Nav Janra Keçên Sihirbaz (Mahō Shōjo) de: Nûjenî û Kevneşopî

Janra mahō shōjo, ango “keça sêrbaz”, xwedî dîrokek dirêj e di nav anîme û mangaya Japonî de. Ew bi gelemperî li ser keçên ciwan disekine ku bi awayekî sêrbaz hêzên taybet distînin û wan ji bo armancên cihêreng bikar tînin. Kökên vê janrê vedigerin salên 1960î bi sernavên wekî Himitsu no Akko-chan (Nehîniya Akko-chan, 1962 manga) û Mahōtsukai Sally (Sêrbaz Sally, 1966 manga û anîme).²⁷ Di salên 1970î de, Toei Animation rêzek ji van berheman hilberand ku bi navê Majokko Series (Rêzefîlma Keçên Sêrbaz ên Piçûk) dihatin nasîn, û têgîna majokko (魔女っ子, keça sêrbaz a piçûk) populer kir. Di salên 1980î de, bi derketina sernavên wekî Mahō no Princess Minky Momo (Prensesa Sêrbaz Minky Momo) û Mahō no Tenshi Creamy Mami (Firişteya Sêrbaz Creamy Mami), û her weha Mahō no Star Magical Emi, têgîna “mahō shōjo” bixwe di sernavê Lalabel, the Magical Girl (1980) de hate bikaranîn û hêdî hêdî li şûna majokko cîh girt.²⁷ Van rêzefîlmên destpêkê bi gelemperî li ser keçên ku hêzên xwe ji bo çareserkirina pirsgirêkên rojane, alîkariya kesên din, an jî ji bo pêkanîna xewnên xwe yên kesane bikar tînin, disekinîn. Şer û pevçûnên mezin ne hêmanek navendî bûn.

Lêbelê, bi derketina Sailor Moon (1991 manga, 1992 anîme), janra mahō shōjo şoreşek û veguherînek mezin derbas kir. Naoko Takeuchi bi awayekî serkeftî hêmanên “lehengê veguherîner” (transforming hero) ji pêşandanên tokusatsu (rêzefîlmên Japonî yên bi efektên taybet) ên populer ên wekî rêzefîlma Super Sentai (ku paşê li Rojava wek Power Rangers hate adaptekirin) û Kamen Rider bi berjewendiyên kevneşopî yên keçan ên wekî evîn, hevaltî, û moda re tevlihev kir.¹⁴ Beriya Sailor Moon, rêzefîlmên keçên sêrbaz bi gelemperî xwedî dengek komîk bûn û sêrbazî pir caran ji bo zêdekirina aloziyên civakî dihat bikaranîn. Sailor Moon bi awayekî berbiçav hêmanên şer, çalakî, û lehengiyê xiste navenda çîrokê.¹³ Ew ne tenê keçên ku dikarin veguherin bûn, lê “leşkerên keç ên bedew” bûn ku ji bo parastina Erd û gerdûnê li dijî hêzên tarî û xirab şer dikirin. Ev konsepta “keçên şervan ên sêrbaz” ¹³ nûjeniyek mezin bû.

Nûjeniyên sereke yên ku Sailor Moon anîn janra mahō shōjo ev bûn:

1. Baldariya li ser Bedewî û Hêzê di Dema Veguherînê de: Dîmenên veguherînê yên di Sailor Moon de ne tenê ji bo guhertina kincan bûn. Wan bi awayekî estetîk bedewiya karakteran bi rêya makyaj, kincên biriqok, û pozên elegant derdixist pêş, û bi vî awayî têkiliya kevneşopî ya di navbera “şirînî” û “qelsî” ya ku bi jinan ve dihat girêdan, dijber dikir.²⁷
2. Tîmek ji Keçên Sêrbaz: Berevajî piraniya rêzefîlmên berê yên ku bi gelemperî li ser yek lehengeke sêrbaz a tenê disekinîn, Sailor Moon tîmek ji pênc (û paşê zêdetir) Leşkerên Sailor wekî karakterên sereke destnîşan kir. Ev yek rê da ku dinamîkên komê, hevaltî, û hevkariyê bibin temayên navendî.²⁷
3. Formata Lehengên Şerker û Veguherîner: Formata ku tê de lehengên keç hêzên xwe yên sêrbaz ji bo şerkirina dijminan bikar tînin û di pêvajoyê de vediguherin alter egoyên xwe yên bihêztir, bû taybetmendiyek diyarker a Sailor Moon û bandorek mezin li ser rêzefîlmên mahō shōjo yên paşerojê kir.³

Her çend Sailor Moon gelek konvansiyonên janrê yên berê şikand jî (mînak, lehengên wê hêzên xwe ji bo armancên mezin û altruîst ên wekî rizgarkirina cîhanê bikar tînin, ne ji bo armancên piçûk û xweperest ên ku di hin rêzefîlmên berê de dihatin dîtin ¹³), ew hîn jî di çarçoveya “welatê keçan” (girls’ country) de ma, ji ber ku girîngiyek mezin dida temayên wekî evîn, hevaltî, û hestan.⁶ Lêbelê, bi tevlihevkirina trop û hêmanên ji çîrokên kuran (wek teknolojî, şerên mezin) û çîrokên keçan, Sailor Moon cîhek lîmînal û hîbrîd di navbera van her du kategoriyan de dagir kir.⁵ Ev sentez ne tenê janrê nûjen kir lê di heman demê de temaşevanên berfirehtir jî kişand, tevî temaşevanên mêr.²⁷ Şoreşa ku Sailor Moon di janra mahō shōjo de kir ne tenê bi zêdekirina çalakiyê bû, lê di heman demê de bi ji nû ve pênasekirina wateya “hêza keçan” bû. Ew nîşan da ku mêranî, bedewî, û hêza laşî dikarin bi hev re hebin, û ku hestyarî û têkiliyên civakî (nemaze hevaltiya di navbera jinan de) dikarin bibin çavkaniyên hêzê yên girîng û bibandor.⁴

Dema ku Sailor Moon wekî pêşengek û şoreşgerek di janra xwe de tê dîtin, girîng e ku meriv pêşiyên wê û bandorên li ser wê jî nas bike. Wek mînak, hin çavkanî destnîşan dikin ku rêzefîlma Majokko Megu-chan (Keça Sêrbaz Megu-chan) ya salên 1970î ji hêla estetîk û struktura çîrokê ve hin bingehên ku pir kes bi janra keça sêrbaz re têkildar dikin, kodîfî kiribû, û tê texmîn kirin ku Sailor Moon gelek îlhama xwe jê girtiye.²⁸ Ev yek nîşan dide ku pêşketina janrê pêvajoyek gav bi gav û îteratîf bûye, ku her sernavek nû li ser bingeha serkeftin û kêmasiyên yên beriya xwe ava dibe. Takeuchi van hêmanên heyî girt û bi îlhama ji çandên cihêreng (wek Super Sentai ¹⁴) û dîtiniya xwe ya yekta re ew veguherandin tiştek nû û bibandor.

Temayên Navendî: Evîn, Hevaltî, Qurbanîdan, Edalet, û Têkoşîna Başî û Xerabiyê

Di bingeha vegotina Sailor Moon de komek tema yên gerdûnî û bi hêz hene ku bi awayekî tevlihev bi hevûdu re girêdayî ne û kûrahiyek hestyarî û felsefî didin çîrokê.

Evîn bê guman tema navendî ya herî berbiçav a Sailor Moon e, ku di hemî alî û şêweyên xwe de tê vekolandin.² Ew ne tenê wekî hestek romantîk di navbera Usagi Tsukino (Sailor Moon) û Mamoru Chiba (Tuxedo Mask) de, ku çarenûsa wan bi hev ve girêdayî ye û di serdemên cihêreng de ji nû ve hevdu dibînin ²⁹, tê pêşkêş kirin. Belkî, evîn wekî hêzek bingehîn a gerdûnî, wekî dijberê çavbirçîtî, nefret, û hêzên tarî yên ku dijminên rêzefîlmê temsîl dikin, tê pênase kirin. Her arkek çîrokê ya sereke aliyek cûda yê evînê û fonksiyona wê ya di jiyanê û têkoşînê de dikole.² Evîn di Sailor Moon de ne tenê hestek e, lê çavkaniyek hêzê ye; Usagi û Leşkerên din bi gelemperî hêza xwe ya herî mezin ji girêdanên xwe yên evînî û dilsoziya xwe ya ji bo parastina kesên ku jê hez dikin, distînin.²

Hevaltî, nemaze têkiliyên kûr û piştevaniya di navbera Leşkerên Sailor de, stûneke din a tematîk a sereke ye ku bi qasî evîna romantîk girîng e, heke ne bêtir be jî.² Hêza rastîn a Sailor Moon û tîmê wê ne tenê ji hêzên wan ên sêrbaz ên takekesî, lê ji têkiliyên wan ên homososyal, ji girêdana wan a xurt a bi hevûdu re tê.⁵ Leşkerên Sailor, tevî ku xwedî kesayetî, jêhatîbûn, û ezmûnên cihêreng in, li ser bingeha nirxên hevpar ên wekî edalet, dilovanî, û lêgerîna zanînê (wek ku di karakterê Ami/Sailor Mercury de tê dîtin) tên cem hev.² Rêzefîlm bi berdewamî girîngiya piştevaniya hevalan, baweriya bi hev, û hêza ku ji yekîtiyê tê, radixe ber çavan. Têkiliyên civakî û girêdanên hestyarî ne tenê wekî tiştek xweş, lê wekî pêdiviyek jiyanî ji bo serkeftin û bextewariyê têne pêşkêş kirin.² Hevaltî ne tenê piştgiriyek hestyarî ye, lê bingeha hêza kolektîf a Leşkerên Sailor e.

Qurbanîdan temayek dubare û bi bandor e di seranserê Sailor Moon de, ku hem ji hêla lehengan ve hem jî carinan (bi awayekî trajîk) ji hêla hin dijminan ve tê ezmûn kirin. Ev tema bi awayekî kûr bi kevneşopiya Bûdîst a Japonî re, ku tê de qurbanîdana xwe ji bo bawerî, prensîb, an jî ji bo xatirê kesên din wekî fezîleta herî bilind tê dîtin, têkildar e.³¹ Leşkerên Sailor gelek caran amade ne ku jiyana xwe ji bo parastina hevûdu, evîndarên xwe, an jî tevahiya cîhanê bixin xeterê. Qurbanîdan ne tenê wekî trajediyek, lê wekî îfadeya herî bilind a evîn, dilsozî, û wêrekiyê tê pêşkêş kirin.

Edalet û têkoşîna di navbera hêzên başî û xerabiyê de motîvasyonên bingehîn ên çalakiyên lehengan in. Leşkerên Sailor xwe wekî “leşkerên evîn û edaletê” pênase dikin û li dijî neheqî, zilm, û hêzên tarî yên ku dixwazin enerjiya mirovan bidizin, xewnên wan tune bikin, an jî cîhanê têk bibin, şer dikin.²⁹ Têkoşîna di navbera ronahiyê (sembola Padîşahiya Heyvê û hêviyê) û tarîtiyê (sembola dijminên cihêreng û bêhêvîtiyê) bi awayekî dîtbarî û tematîk di seranserê rêzefîlmê de tê pêşandan.²⁹

Ji bilî van temayên navendî, Sailor Moon temayên din ên girîng jî dikole, wek çarenûs û takdîr, nemaze di çarçoveya têkiliya hezar salî ya di navbera Prenses Serenity (Usagi) û Prens Endymion (Mamoru) de, ku çarenûsa wan ew e ku di her jiyanê de ji nû ve hev bibînin û ji hev hez bikin.²⁹ Çerxên jiyanê, mirin, û ji nû ve zayînê jî motîfên dubare ne, ku bi baweriyên Rojhilatî re têkildar in. Di dawiyê de, pejirandina rabirdûyê û fêrbûna ji xeletiyên berê ji bo pêşkeftina karakteran û çareserkirina aloziyên niha girîng e.²⁹ Tevliheviya van temayan di Sailor Moon de wê ji kategorîzekirina hêsan direvîne. Ew ne tenê çîrokek evînê ye, ne jî tenê çîrokek şer e. Belkî, ew vekolînek li ser rewşa mirovî ye ku tê de ev hêman hemî bi hevûdu re têkildar in û ji bo pêşkeftina karakter û çîrokê bi awayekî yekgirtî girîng in.

Struktura Vegotinê, Pêşketina Karakteran, û Arketîpên Vegêranê

Vegotina Sailor Moon, hem di manga hem jî di anîmeyê de, bi gelemperî strukturek “arkên çîrokê” (story arcs) dişopîne. Her arkek çîrokê dijminek sereke ya nû, komek dijminên piçûktir, û armancek nû ji bo Leşkerên Sailor destnîşan dike, ku bi gelemperî bi vedîtina hêzek nû an hevalbendek nû re têkildar e.⁹ Di nav van arkan de, nemaze di adaptasyona anîmeyê de, gelek beş strukturek episodîk a “cinawirê hefteyê” (monster of the week) dişopînin, ku tê de dijminek piçûk planek ji bo berhevkirina enerjiyê an têkbirina Leşkeran pêk tîne, û di dawiya beşê de ji hêla Sailor Moon û hevalên wê ve tê têkbirin.¹⁶ Her çend ev struktura “cinawirê hefteyê” carinan wekî dubarekirin an “filler” tê dîtin, nemaze ji hêla fanên ku bêtir girêdayî çîroka mangayê ne ¹⁶, ew di heman demê de fersendê dide pêşketina karakteran a gav bi gav û vekolîna têkiliyên di navbera wan de. Her şerek piçûk dibe dersek ji bo Usagi û hevalên wê, û dibe alîkar ku ew hêdî hêdî hêz û baweriya xwe zêde bikin. Van beşên “filler” ¹⁶, her çend carinan ji hêla fanên mangayê ve têne rexne kirin, ji bo pêşkeftina karakterê Usagi ji keçek negihîştî berbi rêberek berpirsiyar û ji bo xurtkirina girêdanên hevaltiyê yên di navbera Leşkeran de girîng bûn.²

Pêşketina karakteran, nemaze ya lehenga sereke Usagi Tsukino, yek ji hêmanên herî navendî û balkêş ên Sailor Moon e. Di destpêka rêzefîlmê de, Usagi wekî keçeke dibistanê ya 14 salî ya tîpîk, hinekî tembel, pir hestyar (bi hêsanî digirî), ji dersan hez nake, û bi giranî bi xwarin, lîstikên vîdyoyê, û xewnên romantîk re eleqedar e, tê pêşkêş kirin.⁴ Ew ji berpirsiyariyên xwe yên nû wekî Sailor Moon ditirse û pir caran hewl dide ku ji wan bireve. Lêbelê, her ku çîrok pêşve diçe, Usagi bi dijwarî û windahiyan re rû bi rû dimîne, û ew hêdî hêdî vediguhere lehengek wêrek, dilovan, fedakar, û rêberek bihêz ku ji bo parastina kesên ku jê hez dike û tevahiya cîhanê şer dike.⁵ Ev pêşveçûna karakterê wê ne tenê realîst e lê di heman demê de ji bo temaşevanên ciwan jî pir îlhamdar e. Karakterên din ên wekî Leşkerên Sailor ên din û Tuxedo Mask jî di seranserê rêzefîlmê de pêş dikevin û kûrahiyên nû yên kesayetiya xwe nîşan didin.

Rêzefîlm bi awayekî berbiçav arketîpên vegotinê yên klasîk bikar tîne. “Rêwîtiya lehengê” (hero’s journey) bi zelalî di pêşketina Usagi de tê dîtin. Karakterên wekî Luna û Artemis rola “şêwirmend” an “rêberê sêrbaz” (mentor/magical guide) dilîzin, ku lehengan perwerde dikin û rêberiya wan dikin.³² Dijminên cihêreng ên rêzefîlmê arketîpa “siya” (shadow) temsîl dikin, ku hêzên tarî û neyînî yên ku divê leheng bi ser bikevin an jî bi wan re rû bi rû bimînin, nîşan didin.³² Çîroka “Prensesa Heyvê ya windabûyî” ya ku divê were dîtin û parastin, û paşê derdikeve holê ku Usagi bi xwe ew prenses e, jî arketîpek navendî ye ku bi temayên çarenûs û nasnameya veşartî ve girêdayî ye.³⁰ Bikaranîna van arketîpan ne tenê ji bo hêsankirina çîrokê ye, lê di heman demê de ji bo girêdana bi têgihiştinên gerdûnî û nehişmend ên li ser lehengî, şêwirmendî, û têkoşîna di navbera başî û xerabiyê de ye. Ev yek dibe alîkar ku Sailor Moon ji temaşevanên ji çandên cihêreng re watedar û têkildar be. Mînak, têkoşîna Usagi ya ji bo hevsengkirina jiyana xwe ya normal a wekî xwendekarek û berpirsiyariyên xwe yên giran ên wekî lehengek, rêwîtiyek arketîpal a mezinbûn û xwe-vedîtinê ye ku gelek kes dikarin pê re têkildar bibin û jê îlhamê bigirin.²

Struktura vegotinê ya Sailor Moon carinan çerxî ye, ku bi temayên çarenûsê, ji nû ve zayînê, û hevdîtinên dubarekirî yên di navbera karakteran de tê xurt kirin.²⁹ Mînak, Leşkerên Sailor û Tuxedo Mask di jiyana xwe ya niha de ji nû ve hevdu dibînin û dibin heval û evîndar, wekî ku di jiyana xwe ya berê de li Padîşahiya Heyvê bûn.²⁹ Ev çerxên dubarebûnê hestek epîk û mîtolojîk didin çîrokê.

Tablo 2: Analîza Tematîk a Arkên Çîrokê yên Sereke di Sailor Moon de

Navê Arkê (Anime)	Dijmin(ên) Sereke	Temayên Navendî yên ku di Arkê de Têne Vekolandin	Pêşketina Karaktera Usagi di Arkê de	Çavkanî
Dark Kingdom	Queen Beryl, Queen Metalia, Dark Generals	Vedîtina nasnameyê, hêza hevaltiyê, evîna yekem, bîranînên rabirdûyê, fedakarî	Ji keçeke tirsnak û negihîştî ber bi lehengek ku berpirsiyariya xwe qebûl dike û ji bo hevalên xwe şer dike. Fêrbûna girîngiya karê tîmê.	9
Black Moon (R)	Prince Demande, Wiseman, Spectre Sisters, Rubeus	Rabirdû vs. paşeroj, berpirsiyariya dêûbavtiyê (bi Chibiusa), çavnebarî, evîna qedexe, hêza girêdanên malbatî û hevaltiyê di bin gefê de	Pêşveçûna di têkiliya bi Mamoru re, fêrbûna li ser berpirsiyariyên mezintir, nîşandana aliyekî parêzvan û dayikane ji Chibiusa re.	2
Infinity (S)	Death Busters (Professor Tomoe, Mistress 9, Pharaoh 90)	Hevaltiyên nû û dijwar (Outer Senshi), ehlaqê zanistê, fedakariya kesane ji bo qenciya mezintir, tarîtî û ronahiya di hundurê her kesî de, dawiya cîhanê, ji nû ve zayîn	Rûbirûbûna bi biryarên dijwartir, pêşengiya tîmek mezin û cihêreng, nîşandana wêrekî û fedakariyek mezintir, pejirandina hêza xwe ya rastîn.	2
Dream (SuperS)	Dead Moon Circus (Queen Nehelenia, Zirconia, Amazon Trio/Quartet)	Hêza xewn û hêviyan, bêgunehiya zaroktiyê, tirsên hundurîn, evîna pak, parastina xewnên kesên din	Zêdetir gihîştîbûn di têgihiştina hestan de, parastina xewnên Chibiusa û yên din, rûbirûbûna bi tirsên xwe.	2
Stars	Shadow Galactica (Sailor Galaxia, Chaos, Sailor Animamates)	Evîna fedakar a dawî, nasnameya rastîn, têkoşîna li hember bêhêvîtiyê, hêza baweriyê, lêgerîna cîhekî ji bo xwe, mirin û ji nû ve zayîna gerdûnî	Gihîştina asta herî bilind a hêz, fedakarî, û têgihiştina evînê. Pejirandina çarenûsa xwe wekî parêzvana gerdûnê û sembola hêviyê.	2

Ev tablo bi kurtasî nîşan dide ka çawa her arkek çîrokê ne tenê dijminek nû destnîşan dike, lê di heman demê de aliyên cihêreng ên temayên bingehîn ên rêzefîlmê dikole û beşdarî pêşkeftina karaktera Usagi dibe.

4. Analîza Sînemagerî û Estetîka Vîzuel

Teknîkên Anîmasyonê û Stîla Vîzuel a Salên 90î: Reng, Kompozîsyon, û Dîmenên Îkonîk

Anîmeya Sailor Moon ya ku di salên 1990î de hate hilberandin, xwedî estetîkek dîtbarî ya cihêreng û naskirî ye ku bûye beşek ji mîrateya çanda populer a wê serdemê. Ev estetîk bi paleteke rengîn a geş û zindî, ku tê de rengên wekî pembe, şînê ezmanî, û binefşî bi awayekî berbiçav têne bikaranîn, tê nasîn. Şêwaza hunerî ya giştî carinan wekî “xewnok” an jî bi bandora teknîka “watercolor” (boyaxa avî) tê teswîr kirin, ku ev yek hewayek romantîk û efsûnî dide rêzefîlmê.³ Sêwirana karakteran, her çend di eslê xwe de ji hêla Naoko Takeuchi ve ji bo mangayê hatibe çêkirin jî, ji bo pêvajoya anîmasyonê, ku wê demê bi giranî bi destan û li ser celan dihat kirin, hate hêsan kirin û adaptekirin.¹⁶ Tevî vê hêsankirinê, cil û bergên karakteran, nemaze unîformayên dibistanê û kincên wan ên di jiyana sivîl de, bi awayekî zelal bandora modaya salên 1980î û destpêka 1990î nîşan didin, wek kincên bi bejn bilind, rengên pastel, û çakêtên denim.³ Takeuchi bi xwe jî eleqeyek mezin ji modaya bilind (high fashion) re hebû, û ev yek bi taybetî di xêz û sêwiranên wê yên orîjînal ên di mangayê de diyar e.¹⁶

Yek ji taybetmendiyên hilberîna anîmeyên televîzyonê yên dirêj ên salên 1990î, nemaze yên ku heftane dihatin weşandin, ew bû ku di kalîteya hunerî û şêwaza anîmasyonê de di navbera beşên cihêreng de û heta carinan di nav heman beşê de jî neguhêrî û cûdahî dihatin dîtin.³⁴ Ev yek ji ber çend faktoran bû: budçeyên bisînor, demên teng ên hilberînê, û rastiya ku gelek tîmên anîmasyonê yên cihêreng û gelek anîmatorên sereke (key animators) li ser beşên cihêreng an jî dîmenên cihêreng ên heman beşê dixebitîn.³⁴ Ji ber vê yekê, temaşevanên baldar dikarin cûdahiyên di şêwaza xêzkirina karakteran an jî herikîna anîmasyonê de bibînin, li gorî kîjan derhênerê anîmasyonê an tîmê berpirsiyarê wî beşî an dîmenî bû. Bi gelemperî, stûdyoyan girîngiyek zêdetir didan kalîteya dîmenên nêzîk (close-ups) û dîmenên hêdî yên danûstandinê, ji ber ku ev dîmen ji dîmenên çalakiyê yên bilez dirêjtir li ser ekranê diman.³⁴ Tevî van kêşeyên hilberînê, dîmenên îkonîk ên wekî pozên Leşkerên Sailor dema ku xwe didin nasîn (“In the name of the Moon, I’ll punish you!”), dîmenên panoramîk ên bajarê Tokyo ku pir caran wekî paşxana çîrokê dixuye, û nemaze dîmenên veguherînê yên karakteran, bûne beşek bingehîn û nayê jêbirin a nasnameya dîtbarî ya rêzefîlmê.

Neguhêriya di şêwaza hunerî de, her çend carinan ji hêla hin temaşevanan ve wekî kêmasiyek teknîkî were dîtin jî, di heman demê de dikare wekî şahidiyek ji pêvajoya hilberîna anîmeya televîzyonê ya wê serdemê were şîrove kirin. Ew “destê mirovî”, ked û cûrbecûriya afirîner a di nav tîmên mezin ên ku li ser van projeyan dixebitîn de nîşan dide.³⁴ Anîmeya salên 1990î, nemaze rêzefîlmên dirêj ên wekî Sailor Moon, bi gelemperî ji hêla gelek anîmator û studyoyên piçûk ve dihatin hilberandin da ku daxwaziya weşana heftane bicîh bînin.¹⁹ Ev yek bû sedema cûdahiyên di şêwaza hunerî de di navbera beşan de, ku ji hêla derhênerên anîmasyonê yên cihê ve dihatin rêvebirin.³⁴ Her çend ev carinan dibe sedema xêzkirinên “off-model” (li derveyî modela standard a karakterê), ew di heman demê de cûrbecûrî û şîroveyên hunerî yên cihêreng jî pêşkêşî temaşevanan dike.³⁴ Ji bo hin fanan, ev yek beşek ji xweşî û nostaljiya rêzefîlmên klasîk e.

Estetîka “retro” ya Sailor Moon ya salên 1990î ³ îro ji nû ve populerbûnek mezin dijî, ku nîşan dide ku ev şêwaz xwedî nirxek nostaljîk û estetîk a mayînde ye ku ji nifşên nû re jî balkêş e. Ev ne tenê di vejîna modaya salên 90î de xuya dike, lê di heman demê de di huner, sêwirana grafîkî, û hetta di hin meylên înternetê yên îroyîn de jî (wek estetîka “90s Anime Aesthetic” an “Vaporwave”) bandora xwe nîşan dide. Ev yek şahidiyê ji bandora domdar a rêzefîlmê li ser çanda dîtbarî ya gerdûnî dike. Paleta rengîn a pastel û geş ³, sêwiranên karakteran ên bi çavên mezin û porên rengîn, û modaya salên 90î ³ ku di Sailor Moon de têne dîtin, bûne beşek ji vê estetîka mezin. Vegera vê estetîkê di nav ciwanên îroyîn de ³ nîşan dide ku Sailor Moon ne tenê berhemek ji dema xwe bû, lê di heman demê de bandorek dîtbarî ya kûr û mayînde hiştiye ku nifşên nû jî îlhamê jê digirin. Firotina bilez û dubare ya berhemên makyajê yên bi temaya Sailor Moon ji hêla markayên populer ve ³ vê rastiyê bi awayekî konkret piştrast dike.

Analîza Dîmenên Veguherînê (Transformation Sequences) û Şer

Dîmenên veguherînê yên Leşkerên Sailor yek ji hêmanên herî îkonîk, bibîranîn, û pir caran analîzkirî yên rêzefîlma Sailor Moon in.³ Van dîmenan, ku tê de keçên normal vediguherin alter egoyên xwe yên lehengî, bi gelemperî bi koreografiyek stîlîzekirî, bikaranîna rîtbon, stêrk, birqokên rengîn, û paleteke rengîn a pastel û geş têne xemilandin. Ew bi awayekî bêkêmasî estetîka “keça sêrbaz” û hewaya efsûnî ya rêzefîlmê dihewînin.³ Di anîmeyên mahō shōjo û tokusatsu de, dîmenên veguherînê yên stok (ango, dîmenên ku di her beşê de bi heman awayî têne bikar anîn) ¹⁹ teknîkek hevpar e ji bo kêmkirina lêçûnên anîmasyonê û domandina hevgirtinê di hilberînê de. Lêbelê, ji perspektîfek vegotinî û sembolîk, ev dîmen di Sailor Moon de ³ wekî kêliyên sembolîk ên pir girîng kar dikin. Ew ne tenê guhertinek laşî û cilûbergê, lê di heman demê de guhertinek psîkolojîk û pejirandina nasnameya lehengî jî temsîl dikin. Di van kêliyan de, karakter tirs û fikarên xwe yên rojane li dû xwe dihêlin û rola xwe ya wekî parêzvanên evîn û edaletê qebûl dikin. Ji bo temaşevanên ciwan, nemaze keçan, ev dikare bibe peyamek hêzdar a li ser potansiyela veguherîn, xwe-derbaskirin, û dîtina hêza hundurîn.

Lêbelê, şîrovekirina van dîmenên veguherînê ne yekalî ye. Her çend gelek kes wan wekî kêliyên hêzwergirtinê û pîrozkirina mêranî û bedewiya jinê dibînin ⁴, hin rexnegir amaje dikin ku ew dikarin bibin potansiyel ji bo mêzekirina laşê jinê (sexualization), nemaze ji ber ku karakter di dema veguherînê de carinan bi awayekî silûetî tazî xuya dikin berî ku unîformayên wan li ser wan çêbibin.⁴ Unîformaya deryavanî bi xwe jî, ku di hin kontekstên çanda populer a Japonî de (wek otaku culture) carinan tê fetişîzekirin, di Sailor Moon de ji nû ve tê watedarkirin û dibe cil û bergek hêzê û sembola nasnameya lehengî.⁵

Dîmenên şer di Sailor Moon de, her çend carinan, nemaze di beşên “filler” de, formulaîk bin û li ser bingeha şemaya “cinawirê hefteyê” bin, bi gelemperî li ser hevkariya tîmê û bikaranîna stratejîk a hêz û jêhatîbûnên taybetî yên her Leşkerekê disekinin. Anîmeyê, li gorî mangayê, gelek êrîşên nû û veguherînên cihêreng ji bo karakteran destnîşan kir, ku ev yek cûrbecûrî û dînamîzmek zêdetir da dîmenên çalakiyê.¹⁶ Her çend Tuxedo Mask carinan ji bo rizgarkirina Sailor Moon xuya dibe, bi gelemperî serkeftina dawî bi saya hêz û wêrekiya Leşkerên Sailor bi xwe pêk tê.

Muzîk û Deng wek Hêmanên Vegotinê

Muzîk û sêwirana deng di anîmeya Sailor Moon de ne tenê hêmanên paşxanê ne, lê beşek yekbûyî û girîng a ezmûna temaşekirinê û vegotina çîrokê ne. Muzîka orîjînal a rêzefîlmê, ku bi piranî ji hêla bestekar Takanori Arisawa ve hatî çêkirin, ne tenê li Japonya lê li seranserê cîhanê pir populer bû û gelek xelat wergirtin, di nav de Xelata Mezin a Dîska Zêrîn ji Columbia Records û sê Xelatên Navneteweyî yên JASRAC ji bo mafên weşanê yên navneteweyî.¹⁰ Serkeftina mezin a muzîka Sailor Moon ¹⁰ girîngiya sêwirana deng di anîmeyê de radixe ber çavan. Soundtrack ne tenê atmosfera hestyarî ya dîmenan (çi romantîk, çi komîk, çi dramatîk, çi çalakî) xurt dike, lê di heman demê de temayên sereke yên rêzefîlmê yên wekî evîn, hevaltî, wêrekî, û hêviyê jî vedibêje û bi temaşevanan dide hîs kirin.

Stranên vekirinê û girtinê yên her sezonê, nemaze strana vekirinê ya îkonîk a sezona yekem “Moonlight Densetsu” (Efsaneya Ronahiya Heyvê), bûne beşek nayê veqetandin ji nasnameya Sailor Moon û di bîra nifşek fanan de cîh girtine.¹⁰ “Moonlight Densetsu” ne tenê stranek e, lê wekî sirûdekê ye ku bi hest û nostaljiya rêzefîlmê re yek bûye. Ev yek nîşan dide ku çawa hêmanên bihîstwerî dikarin bi qasî hêmanên dîtbarî di avakirina nasname û mîrasa rêzefîlmekê de bibandor bin.

Dengê karakteran jî rolek krîtîk di kesayetîkirin û zindîkirina wan de dilîze. Li Japonya, seiyuu (akterên deng) yên ku dengê Leşkerên Sailor û karakterên din kirin, ji ber performansên xwe yên bibîranîn pir populer bûn. Di adaptasyonên navneteweyî de, kalîte û guncawbûna dengên dûblajê her gav mijarek nîqaşê di nav fanan de bûye, ku ev yek girîngiya performansên dengî di wergirtina temaşevanan de nîşan dide.

Fîlmên sînemayî yên Sailor Moon jî bi gelemperî bi muzîka xwe ya orîjînal a bi kalîte û carinan bi asta anîmasyonê ya bilindtir ji rêzefîlma televîzyonê têne zanîn, ku ev yek ji ber budçeyên mezintir û demên hilberînê yên dirêjtir e.¹⁷

Bikaranîna motîfên muzîkê yên taybetî (leitmotifs) ji bo karakter û rewşên cihêreng – teknîkek hevpar di gelek anîmeyan, fîlm, û hetta operayan de – di Sailor Moon de jî bi awayekî bibandor tê bikar anîn. Her Leşkerek Sailor bi gelemperî temayek muzîkê ya xwe heye ku dema ew hêzên xwe bikar tînin an di kêliyên girîng ên çîroka xwe de ne, tê lêdan. Ev ne tenê ji bo naskirina karakteran dibe alîkar, lê di heman demê de hestên taybetî (wek wêrekî, xemgînî, an hêvî) bi wan ve girêdide û ji temaşevanan re dibe alîkar ku bi awayekî kûrtir bi çîrokê re têkiliyê deynin. Ev teknîk kûrahiyek din li vegotina sînemagerî ya Sailor Moon zêde dike û bandora hestyarî ya li ser temaşevanan xurtir dike.

5. Analîza Civaknasî: Zayend, Femînîzm, û Nasnameyên Queer

Nûneratiya Jinan û Rexneya li ser Stereotîpên Patrîarkal

Sailor Moon bi gelemperî wekî rêzefîlmek ku peyamên femînîst û hêzdar ji bo keç û jinên ciwan dihewîne, tê dîtin û pesinandin.⁴ Yek ji aliyên herî girîng ên rêzefîlmê ew e ku ew karakterên jin ên bihêz, serbixwe, û pir-qatî di rolên lehengî yên sereke de pêşkêş dike – rolên ku di çanda populer de bi kevneşopî ji mêran re hatine veqetandin.⁴ Lehenga sereke, Usagi Tsukino, ji qalibên stereotîpîk ên keça ciwan a ku ji hêla normên patrîarkal ve tê hêvî kirin, dûr dikeve. Ew ne lehengeke bêkêmasî ye; ew keçek dibistanê ya navîn e, carinan gêj û hêsirbar e, lê di heman demê de xwedî wêrekî û dilovaniyek mezin e û dikare berpirsiyariyên giran bigire ser milên xwe û gerdûnê ji xetereyên mezin xilas bike.⁵ Ev tevliheviya “normalbûn” û “awartebûn”ê wê ji bo temaşevanên ciwan re pêwendîdartir û nêzîktir dike.²

Rêzefîlm bi awayekî eşkere hêza xwe ji têkiliyên homososyal ên di navbera keçan de, ango ji hevaltî û piştevaniya di navbera Leşkerên Sailor de, digire, ne ji têkiliyek romantîk a bi mêrekî re wekî çavkaniya sereke ya hêzê.⁵ Hevaltî û girêdana xurt a di navbera Leşkerên Sailor de ne tenê wekî piştgiriyek hestyarî, lê wekî bingehek ji bo hêza wan a kolektîf û serkeftina wan li dijî dijminan tê pêşkêş kirin.²

Lêbelê, Sailor Moon ji rexneyan jî bêpar nemaye. Hin rexnegir amaje dikin ku karakter, nemaze di dema veguherîn û şer de, bi unîformayên xwe yên kin, pêlavên bilind, û pozên xwe yên stîlîzekirî têne seksualîzekirin.⁴ Hinekên din jî destnîşan dikin ku Usagi, tevî ku lehenga sereke ye, pir caran hewceyê rizgarkirin û alîkariya ji hêla karakterê mêr Tuxedo Mask ve ye, ku ev yek dikare wekî dijberiyek bi temaya serxwebûn û hêza jinê re were dîtin.³⁰ Nakokiya di navbera hêzdîtina femînîst û potansiyela seksualîzekirinê de di Sailor Moon de tansiyonek navendî ye ku bûye mijara gelek nîqaş û analîzên akademîk. Ji aliyekî ve, Sailor Moon keçan wekî lehengên çalak û bihêz nîşan dide ⁴, girîngiyê dide hevaltiya jinan ², û stereotîpên “keça di tengasiyê de” dijber dike.¹⁴ Ji aliyê din ve, sêwirana karakteran (lingên dirêj, kincên kurt) ²⁵ û hin senaryoyên ku tê de Tuxedo Mask Usagi xilas dike ³⁰ dikarin wekî lihevhatina bi çaverêyên patrîarkal an jî wekî seksualîzekirina karakterên ciwan werin şîrove kirin.³⁷ Ev dualî nîşan dide ku metnek çandî dikare di heman demê de hem hêmanên pêşverû hem jî yên kevneperest bihewîne, û şîrovekirina wê bi perspektîfa temaşevan û çarçoveya çandî ve girêdayî ye.

Tevî van rexneyan, gelek lêkolîner û fan amaje dikin ku Sailor Moon bi pîrozkirina mêranî, hestyarî, û hêza ku ji têkilî û girêdanên hestyarî tê, modelek alternatîf û berfirehtir a hêzê pêşkêş dike.⁴ Ew unîformaya dibistanê ya ku di hin kontekstan de tê fetişîzekirin, vediguherîne cil û bergek hêzê û sembola berxwedanê.⁵ Baldariya Sailor Moon li ser “hestan” wekî çavkaniyek hêzê ⁴ dikare wekî rexneyek li ser rasyonelîzma mêrsentorîk a ku bi kevneşopî di çîrokên lehengî yên Rojava de serdest e, were dîtin. Di gelek çîrokên lehengî yên kevneşopî de, hêz bi taybetmendiyên “mêranî” yên wekî hêza laşî, mentiq, û tepeserkirina hestan ve tê girêdan. Sailor Moon vê normê dijber dike. Usagi, ku pir hestyar e û bi hêsanî digirî ⁴, hêza xwe ya herî mezin ji evîn, hevaltî û dilovaniya xwe digire.² Ev yek ne tenê ji bo keçên ciwan peyamek hêzdar e, lê di heman demê de dikare wekî îzালেনcek ji têgihiştinên teng ên li ser çi tê wateya “bihêzbûn” were dîtin.

Sailor Moon û Civaka LGBTQ+: Karakterên Queer û Mijarên Identîteyê

Sailor Moon di dema xwe de, ango di destpêka salên 1990î de, di warê nûneratiya karakter û têkiliyên LGBTQ+ de yek ji rêzefîlmên herî pêşeng û wêrek bû, nemaze di mangaya orîjînal a Naoko Takeuchi de.² Rêzefîlm gelek karakterên ku bi eşkere ne heteroseksuel bûn an jî nasnameyên zayendî yên ne-normatîf dihewandin, pêşkêş kir.

Di nav karakterên herî naskirî de Sailor Uranus (Haruka Tenoh) û Sailor Neptune (Michiru Kaioh) hene, ku di mangayê û anîmeya Japonî ya orîjînal de wekî cotek lezbiyen ên evîndar û bi hêz hatin pêşkêş kirin.⁴ Têkiliya wan a kûr û dilsoziya wan a ji hev re yek ji aliyên herî bibîranîn ên rêzefîlmê bû. Di arka Dark Kingdom de, du ji dijminên sereke, Zoisite û Kunzite, di mangayê û anîmeya Japonî de wekî cotek mêrên hevzayend hatin teswîr kirin.¹¹ Di arka Dead Moon Circus de, karakterê Fisheye wekî mêrekî ku bi awayekî mêranî xwe îfade dikir, kincên jinan li xwe dikir, û bi mêran re eleqedar dibû, hate pêşkêş kirin, ku ev yek wî dike karakterek genderqueer an jî trans-femînîn.¹¹ Di sezona dawî ya anîmeyê de, Sailor Stars, karakterên Sailor Starlights têne destnîşan kirin, ku ew di jiyana xwe ya sivîl de wekî mêrên ciwan xuya dikin lê dema ku vediguherin Leşkerên Sailor dibin jin.²² Ev nûneratî, her çend di adaptasyonên Rojava de bi giranî rastî sansur û guhertinê hatibe jî, ji bo dema xwe pir pêşverû bû.

Wekî ku berê hate behs kirin, ev nûneratiya dewlemend a LGBTQ+ di gelek adaptasyonên Rojava de, nemaze di dûblaja Îngilîzî ya destpêkê ya DiC de, rastî sansurek mezin û sîstematîk hat.⁴ Têkiliya Haruka û Michiru wekî “pismam”ên pir nêzîk hate guhertin ⁴, zayenda Zoisite ji mêr bo jin hate guhertin da ku têkiliya wî bi Kunzite re heteroseksuel xuya bike ¹¹, û nasnameya zayendî ya Fisheye jî hate guhertin.²⁴ Ev sansur bi gelemperî ji ber tirsên li ser bertekên temaşevanên kevneperest, rêwerzên hişk ên weşanê ji bo bernameyên zarokan, û normên civakî yên wê demê yên li Rojava yên ku homofobî û transfobî tê de berbelav bûn, pêk hat.¹¹ Sansurkirina karakterên LGBTQ+ di adaptasyonên Rojava de ne tenê hewldanek ji bo “parastina” temaşevanên ciwan bû, lê di heman demê de nîşana homofobî û transfobiya sazûmanî ya di pîşesaziya medyayê ya wê demê de bû. Ev yek jî diyar dike ka çawa normên çandî yên serdest dikarin şîrovekirin û belavkirina berhemên çandî yên biyanî şekil bikin û wan ji naveroka wan a orîjînal dûr bixin. Hebûna karakterên queer di Sailor Moon ya orîjînal de ¹¹ ji bo salên 1990î pir pêşverû bû. Lêbelê, biryara sansurkirina van karakteran di dûblajên Îngilîzî de ⁴ nîşan dide ku bazarên Rojava ji bo asteke wisa ya nûneratiyê ne amade bûn, an jî pargîdaniyên weşanê wisa dihesibandin. Ev yek ne tenê “windakirina” van karakteran ji bo temaşevanên Rojava yên wê demê bû, lê di heman demê de firsendek ji bo perwerdekirin û normalîzekirina nasnameyên queer jî ji dest çû.

Tevî sansurê, Sailor Moon ji bo gelek temaşevanên ciwan ên queer li seranserê cîhanê bû çavkaniyek girîng a nûneratiyê, pejirandinê, û hêviyê.² Ew cîhek peyda kir ku keç û zarokên queer bikarin xwe û têkiliyên xwe di çîrokan de bibînin, hetta ku ew bi awayekî veşartî an subtekstuel be jî.² Tevî sansurê, subtexta queer di Sailor Moon de ji bo gelek fanan eşkere ma û bû sedema afirandina civakên fan ên ku van nasnameyan pîroz dikirin û ji nû ve şîrove dikirin, bi rêya fanfiction, fanart, û nîqaşên serhêl.³⁹ Ev yek hêza temaşevanan di şîrovekirin û ji nû ve watedarkirina metnên medyayê de nîşan dide, hetta dema ku ew wate ji hêla hilberîneran ve têne tepisandin an guhertin. Vegera van karakteran û têkiliyan di weşanên nû û bêsansur ên rêzefîlmê de (wek dûblaja Viz Media) ⁵ wekî gavek erênî û sererastkirinek ji bo van kiryarên berê yên sansurê tê dîtin û ji hêla civaka fanan ve bi coşeke mezin hate pêşwazî kirin. Lêkolînên nûjen ên di warê lêkolînên medyayê û zayendî de hîn jî Sailor Moon wekî rêzefîlmek femînîst û queer a girîng û bibandor dinirxînin.⁵

Tablo 3: Nûneratiya Zayendî û Queer di Sailor Moon de: Mînak û Guhertinên Adaptasyonê

Karakter/Têkilî	Nûneratiya di Manga/Anîmeya Japonî ya Orîjînal de	Guhertin/Sansur di Adaptasyonên Rojava de (mînak, Dûblaja DiC)	Bandora Potansiyel a Sansurê	Çavkanî
Haruka Tenoh (Sailor Uranus) & Michiru Kaioh (Sailor Neptune)	Cotek lezbiyen ên evîndar û bi hêz. Têkiliya wan a romantîk û laşî eşkere ye.	Wekî “pismam”ên pir nêzîk hatin pêşkêş kirin. Hemî referansên romantîk û hestyarî yên di navbera wan de hatin jêbirin an ji nû ve şîrove kirin.	Veşartina nûneratiyeke lezbiyenî ya bihêz û erênî. Potansiyela marjînalîzekirina temaşevanên queer. Kêmbûna têgihiştina kûrahiya têkiliya wan.	4
Zoisite & Kunzite (Dark Generals)	Di mangayê û anîmeya Japonî de cotek mêrên hevzayend ên evîndar.	Zayenda Zoisite ji mêr bo jin hate guhertin, da ku têkiliya wan heteroseksuel xuya bike.	Jêbirina nûneratiyeke hevzayend a mêr. Xurtkirina heteronormatîvîteyê.	11
Fisheye (Amazon Trio)	Karakterek mêr ku bi awayekî mêranî xwe îfade dike, kincên jinan li xwe dike, û bi mêran re eleqedar dibe (genderqueer/trans-femînîn).	Di dûblajê de bi tevahî wekî jinek hate binavkirin û dengê jinekê jê re hate dayîn.	Jêbirina nûneratiyeke genderqueer/trans. Kêmbûna têgihiştina li ser cihêrengiya nasnameyên zayendî.	11
Sailor Starlights	Di jiyana sivîl de mêr in, lê dema vediguherin Leşkerên Sailor dibin jin (guhertina zayenda laşî). Têkiliya romantîk a Seiya (Starlight) bi Usagi re.	Sezona Sailor Stars di dûblaja destpêkê ya Amerîkî de bi tevahî nehate weşandin, beşek ji ber vê naveroka “guhertina zayendê” ya ku dihat fikirîn ku pirsgirêkdar e.	Windakirina sezona dawî ya çîrokê ji bo temaşevanên Rojava. Jêbirina nûneratiyeke din a li ser fluidîteya zayendî û têkiliyên ne-kevneşopî.	4

Ev tablo bi awayekî berbiçav nîşan dide ka çawa nûneratiya queer a di Sailor Moon de, ku ji bo dema xwe pêşverû bû, di pêvajoya adaptasyonê de ji bo bazarên Rojava rastî guhertin û sansurek mezin hatiye. Ev yek ne tenê bandor li têgihiştina temaşevanan a li ser karakteran kiriye, lê di heman demê de firsendên ji bo nîqaşên li ser cihêrengiya zayendî û cinsî jî sînordar kiriye.

Bandora li ser Çanda Ciwanan, Nirxên Civakî, û Avakirina Civakên Fan

Sailor Moon ji dema derketina xwe ve bandorek kûr û berfireh li ser çanda ciwanan li seranserê cîhanê kiriye, nemaze li ser keç û jinên ciwan. Rêzefîlm bi pêşkêşkirina komek karakterên jin ên bihêz, cihêreng, û pêwendîdar, ji bo gelek temaşevanan bûye çavkaniyek îlhamê û rolmodelek erênî.² Ew ji temaşevanan re modelek ji bo nirxên wekî dilovanî, wêrekî li hember dijwariyan, girîngiya hevaltî û piştevaniya hev, û şopandina xewn û armancan pêşkêş kiriye.² Wekî din, tê destnîşan kirin ku Naoko Takeuchi bi têxistina referansên ji zanist, mîtolojî, û wêjeyê nav çîroka xwe, meraqa rewşenbîrî û hezkirina ji fêrbûnê di nav temaşevanên xwe yên ciwan de geş kiriye.²

Yek ji mîrasên herî girîng ên Sailor Moon avakirina civakên fan ên mezin, çalak, û pir cihêreng li seranserê cîhanê ye. Ji ber populerbûna rêzefîlmê û derketina înternetê di heman serdemê de, fanan bi lez platformên serhêl bikar anîn da ku li ser rêzefîlmê nîqaş bikin, teoriyan parve bikin, û naveroka xwe ya afirîner biafirînin. Konvansiyonên anîme û manga, çalakiyên cosplay (li xwekirina kincên karakteran), afirandina fanart (hunera fanan), û nivîsandina fanfiction (çîrokên fanan) bûne beşek bingehîn ji ezmûna fanbûna Sailor Moon.³⁹ Van civak û çalakiyan ne tenê ji bo parvekirina eleqeyek hevpar in, lê di heman demê de ji bo gelek fanan hestek nasname, aîdiyet, û pejirandinê jî peyda dikin, nemaze ji bo kesên ku dibe ku di jiyana xwe ya rojane de xwe marjînalîzekirî hîs bikin.⁴¹ Tevlêbûna kûr a fanan, wekî ku di pratîkên wekî çêkirina ema (tabloyên dua yên darîn) li Perestgeha Azabu Hikawa li Tokyo de tê dîtin (cihê ku karakterê Rei Hino/Sailor Mars wekî miko lê dixebite) ⁴², nîşan dide ku Sailor Moon kariye girêdanek hestyarî û hetta manewî bi temaşevanên xwe re deyne. Ev ne tenê eleqeyek pasîf e, lê tevlêbûnek çalak e ku tê de fan wateyên xwe diafirînin û wan bi cîhana rastîn ve girêdidin. Ev asta dilsoziyê û tevlêbûna afirîner ji bo berhemên çanda populer kêm e û girîngiya rêzefîlmê di jiyana fanan de nîşan dide.

Rastiya ku fan ji çandên cihêreng nirx û peyamên gerdûnî di Sailor Moon de dibînin (mînak, girîngiya hevaltiyê, hêza keçan, têkoşîna ji bo edaletê) ² şiyana rêzefîlmê ya ji bo derbaskirina sînorên çandî û avakirina pirek di navbera temaşevanên ji paşerojên cihêreng de nîşan dide. Lêkolînên li ser temaşevanên li welatên Asyaya Başûr-Rojhilat, wek Endonezya ⁷ û Fîlîpîn ⁴⁶, nîşan didin ku her çend rêzefîlm ji Japonyayê tê û xwedî referansên çandî yên Japonî ye jî, temaşevanên ji paşerojên çandî yên cihêreng dikarin temayên wê yên bingehîn bi jiyana xwe û nirxên xwe re têkildar bikin. Mînak, li Endonezyayê, Sailor Moon di salên 1990î de wekî rêzefîlmek ku nîşan dide jin dikarin bibin leheng û xwedî hêz hat dîtin, û ev yek di demekê de bû ku nûneratiya lehengên jin di medyaya herêmî de kêm bû.⁷ Ev yek nîşan dide ku çîrokên baş-hûnandî yên bi karakterên pêşkeftî û temayên gerdûnî dikarin li seranserê cîhanê deng vedin û bandorek erênî li ser temaşevanan bikin.

Wergrtina Temaşevanan li Kontekstên Çandî yên Cûda (mînak, Japonya, Rojava, Asyaya Başûr-rojhilat)

Wergrtina Sailor Moon li çaraliyê cîhanê ne yekreng bû; ew li gorî kontekstên çandî, normên civakî, û pratîkên pîşesaziya medyayê yên her herêmê cihêrengî nîşan da.

Li Japonya, welatê xwe yê zikmakî, Sailor Moon ji destpêkê ve serkeftinek mezin bi dest xist. Manga di sala 1993an de Xelata Kodansha Manga ya bi prestîj di kategoriya shōjo de wergirt.⁹ Rêzefîlm wekî beşek girîng ji pêla “hêza keçan” (girl power) a salên 1990î li Japonyayê tê dîtin û bandorek mezin li ser nifşek keçên ciwan kir.

Li Rojava, nemaze li Amerîkaya Bakur, rêzefîlm di destpêkê de bi rêya dûblajên Îngilîzî yên ku ji hêla pargîdaniyên wekî DiC Entertainment ve hatibûn hilberandin, hate nas kirin. Wekî ku berê hate nîqaş kirin, van dûblajan rastî sansurek berfireh hatibûn, ku tê de guhertina navan, jêbirina referansên çandî yên Japonî, û ya herî girîng, veşartin an guhertina karakter û têkiliyên LGBTQ+ hebû.⁴ Tevî van guhertinan, Sailor Moon bingehek fanan a mezin û dilsoz li Rojava ava kir û ji bo gelek kesan bû yekemîn nasîna wan bi cîhana anîmeyê.¹ Bi demê re, û bi zêdebûna gihîştina înternetê, fanên Rojava hay ji cûdahiyên di navbera guhertoyên dûblajkirî û orîjînala Japonî bûn. Ev yek bû sedema daxwazek mezin ji bo weşanên bêsansur û dilsoztir ji materyalê orîjînal re, ku di dawiyê de bi weşanên nû yên wekî dûblaja Viz Media pêk hat.

Li herêmên Asyaya Başûr-Rojhilat, wek Endonezya, Sailor Moon di salên 1990î de di nav keçên ciwan de pir populer bû.⁷ Ew wekî rêzefîlmek ku hêza keçan nîşan dide, nirxên erênî yên wekî hevaltî, dilovanî, û xebata tîmê hîn dike, û karakterên ku temaşevan dikarin xwe tê de bibînin pêşkêş dike, hate dîtin.⁷ Popularîteya Sailor Moon li Endonezyayê heta roja îro jî berdewam dike, ku ev yek bi ji nû ve weşandina anîmeyê li ser televîzyonên herêmî û firotina domdar a berhemên bazirganî yên orîjînal û sexte tê xuyang kirin.⁷ Li Fîlîpînan, lêkolînek akademîk ⁴⁶ destnîşan dike ku populerbûna anîmeyê (tevî Sailor Moon) li wî welatî ne encama hewildanên rasterast ên hikûmeta Japonî ji bo hinardekirina çandê bû, lê bêtir ji ber rola wergirên Fîlîpînî – ango, torên televîzyonê, pargîdaniyên lîsansê, tîmên herêmîkirinê (dûblaj û werger), û temaşevanên Fîlîpînî bi xwe – bû. Balkêş e ku di pêvajoya herêmîkirinê de li Fîlîpînan, “Japonîtî” an teswîrên Japonya û çanda wê bi zanebûn nehatin veşartin an bêalî kirin, berevajî pratîkên li hin welatên Rojava. Temaşevanên Fîlîpînî yên ji nifşên cihêreng wateyên xwe yên hestyarî û kognîtîf ji anîmeyê derxistine ku bi jiyana wan a kesane û rastiyên sosyo-dîrokî yên Fîlîpînan re têkildar in.

Cûdahiya di wergirtin û adaptasyona Sailor Moon de li çaraliyê cîhanê nîşan dide ka çawa berhemên çandî di pêvajoya gerdûnîbûnê de ne tenê bi awayekî pasîf têne wergirtin, lê bi awayekî çalak têne guhertin, ji nû ve têne şîrove kirin, û li gorî kontekstên herêmî têne adaptekirin. Ew her weha rola girîng a temaşevanan di afirandina wateyê de û bandora normên çandî yên herêmî û strukturên pîşesaziya medyayê li ser çawaniya belavkirin û wergirtina berhemên çandî yên biyanî ronî dike. Sansurkirina li Rojava ¹¹ berevajî nêzîkatiya li Fîlîpînan e ku Japonîtî nehate veşartin.⁴⁶ Ev cûdahî dibe ku ji ber faktorên wekî têkiliyên dîrokî yên cihêreng bi Japonyayê re, astên cihêreng ên “fikara çandî” li hember bandorên biyanî, û strukturên pîşesaziya medyayê yên cihêreng be. Li Rojava, dibe ku tirsek mezintir ji “biyani”bûna naverokê ji bo temaşevanên ciwan hebûya, dema ku li Fîlîpînan, dibe ku anîme wekî beşek ji herikîna berfireh a çanda populer a Asyayî hatibe dîtin û pejirandin.

Tablo 4: Daneyên Statîstîkî yên Hilbijartî yên li ser Wergrtina Temaşevanan û Bandora Çandî ya Sailor Moon

Kategoriya Daneyê	Agahî / Hejmar	Çavkanî
Firotina Manga û Dahata Bazirganiyê (Gerdûnî)	Zêdetirî 35 mîlyon kopiyên mangayê hatine firotin. Nêzîkî 13 mîlyar dolar dahat ji zêdetirî 5,000 berhemên bazirganî yên cihêreng. Cilda yekem a mangayê rekora firotinê ji bo çapa yekem a mangayeke shōjo şikand.	8
Temaşevanên Mezinan (Rojava)	Li gorî daneyên ji kanala YTV ya Kanadayê di salên 1990î de, 22% – 38% ji temaşevanên Sailor Moon mezin bûn.	11
Pratîkên Fanên Japonî (Perestgeha Azabu Hikawa)	Di lêkolînekê de li ser ema (tabloyên dua) yên li Perestgeha Azabu Hikawa (Tîrmeh 2010), ji 31 emayên hatine pêşandan, 7 bi fanên manga/anîme re têkildar bûn. Ji van 7an, 5 bi awayekî eşkere bi Sailor Moon re têkildar bûn (bi xêz û nivîs). Duayên ji bo aştiya cîhanê hevpar bûn.	42
Wergrtina li Fîlîpînan (Anketa Pir-Nifşî)	Populerbûna anîmeyê ji ber wergirên Fîlîpînî bû. Japonîtî di herêmîkirinê de nehate veşartin. Temaşevanan wateyên xwe yên bi konteksta Fîlîpînî re têkildar derxistin. (Hejmarên rêjeyî yên taybetî ji bo tercîhên dûblaj/jêrenivîs an bandora li ser têgihiştina Japonya di kurteya berdest de nehatin diyarkirin, lê anket hate kirin).	46
Tercîhên Fanên Anîmeyê (Anketa Giştî ya Dûblaj/Jêrenivîs)	Di anketek pîlot de (186 bersivdar, 79% jin, 66.7% di navbera 18-25 salî de), 94 kes (nêzîkî nîvî) diyar kirin ku akterên deng sedema sereke ya hilbijartina di navbera dûblaj û jêrenivîsan de ye, bi tercîhek ji bo akterên deng ên Japonî di jêrenivîsan de.	51

Tevî ku daxwaza vê raporê bi giranî li ser analîza kalîtatîf e, têxistina van daneyên kwantîtatîf ên berdest dê argumanan xurt bike û dimeneke din li analîzê zêde bike. Ev tablo bandora çandî û wergirtina temaşevanan a Sailor Moon bi awayekî konkret û hejmarî nîşan dide, û piştrast dike ku bandora rêzefîlmê ne tenê anekdotîk e, lê di heman demê de bi daneyên berbiçav jî tê piştgirî kirin.

6. Analîza Semîotîk û Semantîk

Sembolîzma Heyvê, Stêrkan, û Hêmanên Kozmîk

Di cîhana Sailor Moon de, heyv ne tenê laşekî esmanî ye ku li ezmanan dibiriqe; ew sembolek navendî, pir-qatî, û bi wateyên kûr ên çandî, mîtolojîk, û psîkolojîk barkirî ye. Di çarçoveya psîkolojiya analîtîk a Carl Jung de, heyv bi awayekî kevneşopî bi prensîba mêranî, nehişmendiya kolektîf, çerxên jiyan û mirinê, û çavkaniya jiyanê ve tê girêdan.³¹ Jung heyvê wekî “cihê kombûna giyanên çûyî” û “parêzvana tovê” binav dike, ku ev yek wateyek mêranî ya kûr dide wê.³¹ Ev têgihiştin bi rola navendî ya Padîşahiya Heyvê (Silver Millennium), Prenses Serenity, û hêza mêranî ya ku ji hêla Leşkerên Sailor ve tê temsîl kirin, di Sailor Moon de pir baş li hev tê.

Ji bilî van wateyên gerdûnî, sembolîzma heyvê di Sailor Moon de bi awayekî kûr di nav folklor û kevneşopiyên Japonî de jî rehên xwe berdide. Yek ji referansên herî eşkere çîroka “Kevroşka li ser Heyvê” (月の兎, Tsuki no Usagi) ye, ku di folklora Japonî û Asyaya Rojhilat de hevpar e. Li gorî vê çîrokê, li şûna “zilamê li ser heyvê” yê Rojava, kevroşkek li ser heyvê dijî û pir caran tê teswîr kirin ku mochi (pasteyeke birincê ya asê) dikute.³¹ Navê lehenga sereke, Usagi Tsukino, bi xwe jî wergera rasterast a “kevroşka heyvê” ye. Ev referans di rêzefîlmê de bi awayên cihêreng tê bikar anîn, wek şîfreya ji bo lîstika vîdyoyê ya Sailor V (“Kevroşka li ser heyvê mochi dikute”).⁴⁷

Çîrokeke din a kevneşopî ya Japonî ya ku bi temaya heyvê re têkildar e û dibe ku bandor li Sailor Moon kiribe, “Çîroka Kevneşopî ya Birrîna Bambûyê” (Taketori no Okina no Monogatari) ye, ku yek ji kevintirîn çîrokên folklorî yên Japonî ye.³¹ Ev çîrok li ser Prenses Kaguya ye, keçeke esmanî ya ji paytexta heyvê ku li ser erdê tê dîtin û mezin dibe, lê di dawiyê de divê vegere mala xwe ya li heyvê. Di vê çîrokê de, heyv wekî cîhek paqij, nemir, û bêkêmasî tê teswîr kirin, berevajî erdê ku wekî cîhek qirêj û bi êş tê dîtin.³¹ Prenses Kaguya, ji ber koka xwe ya heyvî, dikare ji standardên hişk ên civakî û sîstema zewacê ya li ser erdê azad be.³¹ Van temayên paqijî, nemirî, û azadiya ji normên erdî dikarin bi awayekî sembolîk di karakterê Prenses Serenity û Padîşahiya Heyvê ya îdealîzekirî ya di Sailor Moon de werin dîtin. Bikaranîna sembolîzma heyvê di Sailor Moon de ne tenê xemilandinek estetîk e, lê bingehek tematîk û çandî ya kûr ji rêzefîlmê re peyda dike. Ew rêzefîlmê hem bi kevneşopiyên çandî yên taybet ên Japonî hem jî bi têgihiştinên gerdûnî yên li ser mêranî, kozmos, û sirên jiyanê ve girêdide.

Ji bilî heyvê, Sailor Moon her weha mîtolojiya Yewnanî ya Selene (xwedawenda heyvê) û evîndarê wê yê nemir Endymion jî dihewîne, ku ev yek bi eşkere di navên Prenses Serenity û Prens Endymion de xuya dike.³¹ Stêrk û gerstêrkên din ên pergala rojê jî bi Leşkerên Sailor ên cihêreng û hêzên wan ên elementî ve girêdayî ne, ku her yek xwedî sembolîzm û taybetmendiyên xwe yên astrolojîk û mîtolojîk in.⁴⁸ Ev yek qatek din a wateyê û tevliheviyê li cîhana Sailor Moon zêde dike.

Îkonografiya Karakteran: Sembolên Gerstêrkan, Reng, û Cilûberg

Îkonografiya dîtbarî ya karakterên di Sailor Moon de pir bi hêz, cihêreng, û yekser tê nasîn e. Ev yek ne tenê ji bo serkeftina bazirganî û populerbûna berhemên merşendayzê girîng bûye, lê di heman demê de ji bo avakirina nasnameyên cihêreng û bibîranîn ên karakteran û ji bo ku temaşevan bikaribin bi hêsanî bi wan re têkiliyê deynin û wan ji hev cuda bikin jî rolek krîtîk lîstiye.

Her Leşkerek Sailor bi gerstêrkek taybetî ya pergala rojê ve girêdayî ye, û ev girêdan bi sembola astrolojîk/astronomîk a wê gerstêrkê tê temsîl kirin.⁴⁸ Van sembolan bi gelemperî li ser eniya Leşkeran di taca wan de, li ser broşên veguherînê yên wan, an jî di sêwirana êrîşên wan ên sêrbaz de xuya dibin. Mînak, sembola gerstêrka Venusê (♀) bi Sailor Venus re, sembola Marsê (♂) bi Sailor Mars re, û hwd. têkildar e. Sembolên gerstêrkan, rengên taybet ³, û unîformayên cihêreng ⁵ ne tenê ji bo cudakirina karakteran ji hev in. Ew di heman demê de wateyên sembolîk jî hildigirin. Mînak, sembola astrolojîk a Marsê (♂) bi mêranî û şer ve girêdayî ye, ku bi kesayetiya agirîn û wêrek a Sailor Mars re hevaheng e.⁴⁹ Bikaranîna van sembolên naskirî kûrahiyekê dide karakteran û dihêle ku temaşevan bi lez taybetmendiyên wan ên bingehîn fam bikin.

Reng jî di îkonografiya karakteran de rolek navendî dilîzin. Her Leşkerek Sailor xwedî paleteke rengîn a taybet e ku bi hêmana xwezay

xebatên wergirtî

1. The Incredible Untold Story of Sailor Moon : r/sailormoon – Reddit, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.reddit.com/r/sailormoon/comments/2isj5q/the_incredible_untold_story_of_sailor_moon/
2. Sailor Moon Set a New Standard for Storytelling for Generations to Come – CBR, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.cbr.com/sailor-moon-new-storytelling-standard/
3. Sailor Moon 90s Anime Aesthetics and Today’s Pop Culture | COVE, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://editions.covecollective.org/chronologies/sailor-moon-90s-anime-aesthetics-and-today%E2%80%99s-pop-culture
4. “Sailor Moon” – A Feminist Revival – Center for Asian American Media, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://caamedia.org/blog/2014/05/22/sailor-moon-a-feminist-revival/
5. iopn.library.illinois.edu, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://iopn.library.illinois.edu/journals/jams/article/download/948/919/4063
6. (PDF) 30 Years Later, Re-Examining the “Pretty Soldier”: A Gender Study Analysis of Sailor Moon – ResearchGate, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/366292307_30_Years_Later_Re-Examining_the_Pretty_Soldier_A_Gender_Study_Analysis_of_Sailor_Moon
7. The Influence of Sailor Moon for Indonesian Girls in the 90s – ResearchGate, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.researchgate.net/profile/Ranny-Rastati/publication/359011573_The_Influence_of_Sailor_Moon_for_Indonesian_Girls_in_the_90s/links/653a098d5d51a8012b6f868e/The-Influence-of-Sailor-Moon-for-Indonesian-Girls-in-the-90s.pdf
8. In Search of “Sailor Moon” | Now See Hear!, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://blogs.loc.gov/now-see-hear/2022/08/in-search-of-sailor-moon/
9. Sailor Moon | Manga, Anime, Characters, Cat, Main Character …, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.britannica.com/topic/Sailor-Moon
10. Sailor Moon (TV series) – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Sailor_Moon_(TV_series)
11. Sailor Moon, a Japanese series grounded in manga and anime, began airing translations in the West through – cejsh, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-1040cf9e-7aa1-46c6-9ee6-c9ba34324773/c/Hoskin_Westernization_and_Transmogrification_of_Sailor_Moon.pdf
12. Sailor Moon – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Sailor_Moon
13. In the name of the moon, I’ll destroy capitalism! – Overland literary journal, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://overland.org.au/previous-issues/issue-253/in-the-name-of-the-moon-ill-destroy-capitalism/
14. Radical Girl-Power in Sailor Moon | Your appetite; so dangerous, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://adamsorice.wordpress.com/2014/03/02/radical-girl-power-in-sailor-moon/
15. James_Somerton_Transcripts/_videos/7d5uPR2FwLE.md at main – GitHub, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://github.com/tustin2121/James_Somerton_Transcripts/blob/main/_videos/7d5uPR2FwLE.md
16. 10 Changes the Sailor Moon Anime Made That Fans Need Really Need to Know About, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://screenrant.com/sailor-moon-anime-changes-from-manga-dub-list/
17. How The Sailor Moon Movies Fit Within the Franchise | Den of Geek, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.denofgeek.com/culture/how-the-sailor-moon-movies-fit-within-the-franchise/
18. 10 Best Forms & Techniques Only in the ’90s Sailor Moon Anime – CBR, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.cbr.com/sailor-moon-best-forms-techniques-only-90s-anime/
19. What Went Into Producing a Sailor Moon Episode? – Tuxedo Unmasked, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.tuxedounmasked.com/what-went-into-producing-a-sailor-moon-episode/
20. Kunihiko Ikuhara: A Revolutionary Director of Anime – YouTube, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=dNNJ80N1Aoc
21. Revolutionary Girl Utena – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Revolutionary_Girl_Utena
22. Style, Substance, and Adaptation: Examining Revolutionary Girl …, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://lfq.salisbury.edu/_issues/51_4/style_substance_and_adaptation_examining_revolutionary_girl_utena_and_adolescence_of_utena.html
23. Moon Prism Power!: Censorship as adaptation in the case of Sailor Moon – Participations – Journal of Audience and Reception Studies, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.participations.org/14-01-16-close.pdf
24. 15 Biggest Changes in the Original Sailor Moon English Dub – CBR, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.cbr.com/sailor-moon-biggest-changes-english-dub/
25. Anime and Identity: The Reception of Sailor Moon by Adolescent …, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://digitalcommons.ursinus.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1000&context=eastasia_sum
26. LGBTQ+ Shoujo with Mistranlations/Misadaptations? – Reddit, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.reddit.com/r/shoujo/comments/1fkwkg5/lgbtq_shoujo_with_mistranlationsmisadaptations/
27. Magical girl – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Magical_girl
28. Who is the First Magical Girl? : r/MagicalGirlsCommunity – Reddit, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.reddit.com/r/MagicalGirlsCommunity/comments/1aexg04/who_is_the_first_magical_girl/
29. Sailor Moon “Dark Kingdom Arc” Themes, Motifs, & Symbols | Takuto’s Anime Cafe, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://animecafehost.wordpress.com/2021/11/21/sailor-moon-dark-kingdom-arc-themes-motifs-symbols/
30. Sailor Moon | The magical girls revolution – Hypercritic, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://hypercritic.org/collection/naoko-takeuchi-sailor-moon-1991-review
31. Sailor Moon, Feminine Images, Symbolism of the moon and Social Background Konoyu Nakamura, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.i-repository.net/contents/outemon/ir/404/404190302.pdf
32. English & Language Arts Lesson Plan:, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://easc.osu.edu/sites/easc.osu.edu/files/exploring-archetypes-manga-gr9-ela-lessonplan-all.pdf
33. SAILOR MOON from a Jungian Perspective? : r/Jung – Reddit, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.reddit.com/r/Jung/comments/1e7t9ys/sailor_moon_from_a_jungian_perspective/
34. The Inconsistent Art Style Quality in Sailor Moon S (also in other seasons) : r/sailormoon – Reddit, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.reddit.com/r/sailormoon/comments/1936jnq/the_inconsistent_art_style_quality_in_sailor_moon/
35. How Children’s Television Represents Gender (Annotated Bib) – Sites@GeorgiaTech, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://sites.gatech.edu/1102tvfem/2018/09/20/how-childrens-television-represents-gender-annotated-bib/
36. (PDF) Young Females As Super Heroes: Superheroines in the Animated Sailor Moon, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/295704336_Young_Females_As_Super_Heroes_Superheroines_in_the_Animated_Sailor_Moon
37. Understanding the Misrepresentation and Sexualization of Women in Anime, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://klauridsen.domains.unf.edu/understanding-the-misrepresentation-and-sexualization-of-women-in-anime/
38. Sailor Moon and Femininity – Contemporary Japanese Literature, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://japaneselit.net/2011/12/29/sailor-moon-and-femininity/
39. Firing the Canon: Queer Representation in the Magical Girl Genre – Washington University Open Scholarship, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://openscholarship.wustl.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1047&context=mfa_illustration
40. (PDF) The Influence of Sailor Moon for Indonesian Girls in the 90s, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/359011573_The_Influence_of_Sailor_Moon_for_Indonesian_Girls_in_the_90s
41. ir.library.oregonstate.edu, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://ir.library.oregonstate.edu/xmlui/bitstream/handle/1957/8736/thesis.pdf
42. (PDF) Fan Created Tradition: The Votive Prayer Tablets of the Sailor …, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/353594520_Fan_Created_Tradition_The_Votive_Prayer_Tablets_of_the_Sailor_Moon_Pilgrimage
43. erişim tarihi Ocak 1, 1970, https://www.researchgate.net/profile/Ranny-Rastati/publication/359011573_The_Influence_of_Sailor_Moon_for_Indonesian_Girls_in_the_90s/links/653a098d5d51a8012b6f868e/The-Influence-of-Sailor_Moon_for_Indonesian_Girls_in_the_90s.pdf
44. erişim tarihi Ocak 1, 1970, https://www.researchgate.net/profile/Ranny-Rastati/publication/359011573_The_Influence_of_Sailor_Moon_for_Indonesian_Girls_in_the_90s/links/653a098d5d51a8012b6f868e/The-Influence-of_Sailor_Moon_for_Indonesian_Girls_in_the_90s.pdf
45. The Influence of Sailor Moon for Indonesian Girls in the 90s – :: Border Crossings: The Journal of Japanese-Language Literature Studies, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.bcjjl.org/journal/view.php?number=236
46. Doctoral Dissertation Historicizing Audience Reception of Anime by Post World War II Filipino Multigenerational Viewers, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://ritsumei.repo.nii.ac.jp/record/2000343/files/k_1712_youyaku.pdf
47. web.mit.edu, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, http://web.mit.edu/philip/www/sailormoon/3rdweek.pdf
48. Symbols and Meanings : r/sailormoon – Reddit, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.reddit.com/r/sailormoon/comments/1iuaoj5/symbols_and_meanings/
49. i think it’s really funny how sailor mars’ planetary symbol is ♂ (that’s commonly used for men) when she has zero interest in men to begin with : r/sailormoon – Reddit, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.reddit.com/r/sailormoon/comments/1id4lde/i_think_its_really_funny_how_sailor_mars/
50. Westernization and The Transmogrification of Sailor Moon – InterAlia: A Journal of Queer Studies, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://interalia.queerstudies.pl/issues/13_2018/InterAlia_13-2018_hoskin.pdf
51. http://www.diva-portal.org, erişim tarihi Mayıs 15, 2025, https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:936733/FULLTEXT01.pdf