☺

xwende

—

Nivîsên Hişê Çêkirî

Koreya Başûr: Hêza Nerm a Ku Ji Nav Xweliyê Rabû

—

Ji aliyê

xwende

di nav

, , de

1. Pêşgotin

Koreya Başûr, welatekî ku di nîvê sedsala 20an de ji ber şer û xizaniyê wêran bibû, di dehsalên dawî de veguherîneke sosyo-aborî û çandî ya bêhempa pêk aniye. Ji xirbeyên Şerê Koreyê û paşmayîna aborî, ev netewe ne tenê bûye hêzek pîşesazî û teknolojîk a cîhanî, lê her wiha bûye hinardekareke girîng a çandê jî. Ev fenomena çandî, ku bi navê “Hallyu” ango “Pêla Koreyî” tê nasîn, çîroka serkeftineke nûjen e ku tê de muzîk, drama, fîlm, moda, bedewî û pêjgeha Koreyî sînorên neteweyî derbas kirine û li seranserê cîhanê temaşevan û heyranên xwe dîl girtine.

Ev gotara akademîk armanc dike ku rabûna Hallyuyê wekî hêzeke nerm a girîng ji bo Koreya Başûr bi awayekî kûr û berfireh vekole. Em ê pêşî li paşxaneya dîrokî û aborî ya Koreya Başûr binêrin, ji nûavakirina piştî şer heta qeyrana darayî ya Asyayê ya 1997an, ku bû xaleke werçerxanê. Paşê, em ê pênase, reh û rîşal û pêşketina destpêkê ya Hallyuyê, ligel faktorên sereke yên ku rê li ber jidayikbûna wê vekirine, şîrove bikin. Stûnên sereke yên Hallyuyê – K-Pop, K-Drama, K-Film, K-Beauty, û K-Food – dê bi hûrgilî werin vekolîn, û bandora wan a cîhanî dê bi mînak û daneyan were ronîkirin. Wekî din, em ê bandora aborî ya Hallyuyê, belavbûna zimanê Koreyî, û rola Hallyuyê wekî amûreke hêza nerm û dîplomasiya çandî binirxînin. Qonaxên pêşketina Hallyuyê û analîzên akademîk ên li ser vê fenomenê dê werin pêşkêş kirin. Di dawiyê de, em ê li ser zehmetî, rexne û paşeroja Hallyuyê rawestin û encamên giştî yên vê lêkolînê derbixin pêş. Bi rêya vê analîzê, em ê hewl bidin ku têgihiştineke kûr li ser ka Koreya Başûr çawa ji nav xweliyê rabû û bi hêza xwe ya nerm a çandî bandorek mayînde li ser cîhanê hişt, peyda bikin.

2. Pêşdîroka Dîrokî û Aborî ya Koreya Başûr: Ji Xweliyê Ber Bi Ronahiyê

Piştî Şerê Koreyê (1950-1953), Koreya Başûr welatekî wêranbûyî û yek ji xizanetirîn welatên cîhanê bû. Aboriya wê bi giranî li ser çandiniyê bû û bi awayekî mezin xwe dispêrt alîkariya biyanî.1 Lêbelê, di nav çend dehsalan de, welat şahidiya pêşketineke aborî ya fenomenal kir ku wekî “Mucîzeya li ser Çemê Han” tê binavkirin.1 Ev veguherîn Koreya Başûr ji neteweyeke pêşneketî veguherand hêzeke pîşesazî ya pêşketî û welatekî bi dahata bilind, ku endamê OECD û G20yê ye.2

Di salên 1960î de, di bin serokatiya General Park Chung Hee de, polîtîkayên aborî yên parêzvanî û plansaziyên pênc-salî hatin destpêkirin.2 Hikûmetê pergala darayî neteweyî kir û bi awayekî stratejîk veberhênan li pîşesaziyên sereke kir. Sektora pîşesaziyê bû motora sereke ya pêşketina aborî.2 Di navbera salên 1962 û 1989an de, GDPya rastîn a Koreya Başûr bi navînî salane zêdetirî 8% mezin bû, ji 2.7 mîlyar USD di 1962an de gihîşt 230 mîlyar USD di 1989an de.2 Dahata serane ya nomînal ji 103.88 USD di 1962an de gihîşt 5,438.24 USD di 1989an de, û di sala 2006an de ji 20,000 USD derbas bû.2 Para sektora hilberînê di GNPê de ji 14.3% di 1962an de gihîşt 30.3% di 1987an de.2 Pîşesaziyên sereke yên ku di vê pîşesazîbûna bilez de roleke girîng lîstin polad û keştîsazî bûn.2 Ji sala 1973an û pê ve, hikûmetê bi awayekî stratejîk veberhênan li pîşesaziyên wekî polad, metalên ne-hesinî, keştîsazî, makîneyên pîşesazî, elektronîk, û petrokîmyayê kir.2 Di salên 1980yî de, Koreya Başûr bû yek ji hilberînerên sereke yên keştiyan û di pîşesaziyên otomobîl û elektronîkê de mezinbûneke girîng dît.2

Li jêr tabloyek heye ku hin nîşaneyên sereke yên aborî yên Koreya Başûr di serdema beriya Hallyuyê de nîşan dide:

Tablo 1: Nîşaneyên Sereke yên Aborî yên Koreya Başûr (1980-1991)

SalGDP (bi Mîlyar USD PPP)GDP serane (bi USD PPP)GDP (bi Mîlyar USD nomînal)GDP serane (bi USD nomînal)Mezinbûna GDP (rastîn)Rêjeya Enflasyonê (ji sedî)Bêkarî (ji sedî)
198082.72,169.465.41,714.6-1.6%28.7%5.2%
198197.12,507.372.91,883.57.2%21.4%4.5%
1982111.72,839.978.31,992.38.3%7.2%4.1%
1983131.63,296.987.82,198.913.4%3.4%4.1%
1984150.73,730.097.52,413.310.6%2.3%3.9%
1985167.74,109.0101.32,482.47.8%2.5%4.0%
1986190.44,620.3116.82,834.911.3%2.8%3.8%
1987220.05,284.7147.93,554.612.7%3.0%3.1%
1988255.06,067.2199.64,748.712.0%7.1%2.5%
1989283.86,684.6246.95,817.17.1%5.7%2.6%
1990323.57,545.1283.46,610.09.9%8.6%2.5%
1991370.4

Çavkanî:.2 Nîşe: Daneyên GDP serane ji bo 1991ê di çavkaniyê de kêm bûn.

Ev tablo bi awayekî berbiçav pêşketina aborî ya bilez a Koreya Başûr beriya qeyrana 1997an û serdema destpêka Hallyuyê nîşan dide. Ew çarçoveyek kwantîtatîf ji bo têgihiştina “rabûna ji xweliyê” peyda dike û nîşan dide ku welat ji ku derê hatiye û çawa bingeha aborî ji bo veberhênanên çandî yên paşerojê ava kiriye.

Lêbelê, ev mezinbûna bilez bê kêşe nebû. Di sala 1997an de, Qeyrana Darayî ya Asyayê bandorek giran li Koreya Başûr kir.1 Wonê Koreyî di Cotmeha 1997an de dest bi kêmbûna nirxê kir, û pirsgirêkên deynên neveger ên di bankên bazirganî de rewş xirabtir kir.2 Welat neçar ma ku pakêteke alîkariyê ya 57 mîlyar USD ji Fona Pereyan a Navneteweyî (IMF) qebûl bike, ku di wê demê de mezintirîn operasyona rizgarkirinê di dîroka IMFê de bû.1 Di sala 1998an de, aboriya Koreya Başûr her çaryek bi navînî -6.65% kêm bû.2

Qeyrana Darayî ya Asyayê ya 1997an, her çend di destpêkê de wekî karesatekê dihat dîtin, lê di rastiyê de bû katalîzatorek krîtîk ji bo zayîna Hallyuyê. Berî qeyranê, aboriya Koreyê bi giranî xwe dispêrt pîşesaziyên giran û konglomerayên mezin ên malbatî yên bi navê “chaebol”.2 Qeyranê qelsiyên vê modelê û hewcedariya bi cihêrengkirina aboriyê eşkere kir.1 Wekî bersivekê, Serok Kim Dae-Jung giranî da ser teknolojiya agahdariyê û çanda pop wekî motorên pêşerojê yên Koreyê.3 Çanda pop wekî pîşesaziyek bi potansiyela hinardekirinê ya bilind û lêçûnek destpêkê ya nisbeten kêm (li gorî pîşesaziyên giran) hate destnîşankirin. Di sala 1998an de, Wezareta Çand û Turîzmê hate damezrandin bi armanca parvekirina çanda Koreya Başûr bi cîhanê re.4 Ev nîşana bikaranîna çandê wekî amûreke stratejîk a neteweyî bû. Wekî din, qeyranê zor da chaebolan ku ji nû ve birêxistin bibin û bala xwe bidin ser karên xwe yên bingehîn, ku ev yek rê li ber lîstikvanên piçûktir û karsaziyê vekir.3 Ji ber vê yekê, qeyran ne tenê bû sedema “hewcedariyê” lê her wiha bû sedema “derfetê” ku Koreya Başûr hêza xwe ya nerm keşif bike û pêş bixe. Ev ne tenê vejîneke aborî bû, lê ji nû ve pozîsyonkirina stratejîk a welêt li ser sehneya cîhanî bû.

3. Hallyu Çi Ye? Pênase, Reh û Rîşal û Pêşketina Destpêkê

Peyva “Hallyu” (한류), ku bi wateya “Pêla Koreyî” tê wergerandin, têgeheke Çînî ye ku yekem car di sala 1999an de ji hêla rojnamevanên Çînî ve hate bikaranîn da ku populerbûna çanda pop a Koreyî li cîhanê binav bike.3 Ev têgeh bi awayekî kolektîf ji bo danasîna mezinbûna fenomenal a çand û çanda pop a Koreyî tê bikaranîn, ku her tiştî ji muzîk (K-Pop), fîlm (K-Film), drama (K-Drama) bigire heta lîstikên online, moda (K-Fashion), bedewî (K-Beauty) û pêjgeha Koreyî (K-Food) dihewîne.3

Derketina Hallyuyê ne tenê encama polîtîkayên hikûmetê bû, lê belê tevliheviyeke kompleks a guhertinên civakî-aborî, azadiya afirîneriyê ya nûhatî, û stratejiyên sektora taybet bû. Çend faktorên sereke di jidayikbûna Hallyuyê de roleke krîtîk lîstin:

  • Rakirina qedexeya rêwîtiya derve ji bo Koreyiyan (destpêka 1990î): Hikûmeta Koreyê di destpêka salên 1990î de qedexeya li ser rêwîtiya derve ji bo welatiyên Koreyî rakir. Ev yek rê da ku hejmareke mezin ji Koreyiyan cîhana rojava, nemaze DYA û Ewropayê, keşif bikin. Gelekan li van welatan xwendin an jî dest bi kariyerê kirin berî ku di dawiya salên 1990î de vegerin Koreyê.3 Ev vebûna li cîhanê hişt ku ramanên nû, perspektîfên gerdûnî, û behreyên nû bikevin nav Koreyê, û ev yek bû sotemeniya afirîner ji bo derketina Hallyuyê.
  • Rakirina qanûnên sansurê (1996): Di sala 1996an de, Dadgeha Destûrî ya Koreyê qanûnên sansurê yên ku demek dirêj azadiya afirîneriyê ya hunermendan, nemaze di warê fîlmçêkirinê de, sînordar kiribûn, betal kir.1 Ev biryar azadiyeke mezin da nifşê ciwan û jîndar ê Koreyê ku ramanên nûtir û wêrektir bi rêya sînema û muzîkê îfade bikin. Di vê serdemê de gelek fîlmçêkerên bi bandor derketin holê. Ev ji bo derketina naverokek cihêreng û balkêş krîtîk bû.
  • Zêdekirina giringiyê li ser markasaziyê ji hêla pargîdaniyên pêşeng ên Koreyî (nîveka 1990î): Di nîveka salên 1990î de, hin ji chaebolên mezin ên Koreyê yên wekî Samsung û LG dest bi rêwîtiya xwe ya markasaziyê kirin, bi giranî li ser kalîte, sêwirandin, û kirrûbirra li ser asteke gerdûnî.3 Ev zihniyeta kalîteyê û armanckirina bazara cîhanî bandor li pîşesaziya şahiyê jî kir, û bû sedem ku ew jî berhemên bi kalîte ji bo temaşevanên navneteweyî biafirînin.
  • Veberhênana hikûmetê di binesaziya teknolojîk û piştgiriya ji bo destpêşxeriyan de: Hikûmeta Koreyê veberhênanên mezin di pêşxistina binesaziya înternetê ya teknolojîya bilind de kir, ji ber ku bawer dikir ku girêdana gerdûnî ji bo welatiyên wê girîng e.3 Wekî din, Kore yek ji wan welatan bû ku veberhênan li destpêşxeriyên nû (start-ups) kir, û beşek girîng ji vê sermayeya veberhênanê ji bo pîşesaziya şahiyê hate veqetandin.3 Mînak, di sala 2012an de, fonên hikûmetê zêdetirî 25% ji hemû pereyên sermayeya veberhênanê yên ku li Koreyê hatibûn belavkirin pêk dianîn, û yek ji sê parên hemû sermayeya veberhênanê li Koreyê ji bo pîşesaziya şahiyê dihat xerckirin.3
  • Rol û stratejiya hikûmetê piştî qeyrana 1997an: Wekî ku berê hate gotin, piştî qeyrana darayî, hikûmetê çanda pop wekî sektoreke stratejîk ji bo vejîna aborî û başkirina îmaja welêt destnîşan kir. Wezareta Çandê (paşê Wezareta Çand, Werzîş û Turîzmê) butçeyên girîng ji bo piştgirîkirina pîşesaziyên çandî veqetand.4 Mînak, di sala 2014an de, foneke çandî ya 1 mîlyar USD hate avakirin 7, û di sala 2021an de, Ofîsa Naveroka Çandî ya Wezareta Çandê xwedî butçeyek 5.5 mîlyar USD bû ji bo xurtkirina aboriyê bi rêya hinardekirina çandî.4

Van faktoran, ku di nîveka salên 1990î de li hev civiyan, hawîrdorek guncaw afirand ku tê de tovên Hallyuyê karîbûn şîn bibin. Komeke behremend a ciwanên Koreyî, ligel hawîrdoreke çandî ya guncaw û jêhatîbûna operasyonel, rê da ceribandinên di muzîk, drama, û fîlman de, ku di dawiyê de bû sedema mezinbûna fenomenal a Pêla Koreyî.3 Ji ber vê yekê, Hallyu ne tenê “ji jor-xwarê” (hikûmet) an “ji xwarê-jor” (hunermend) bû, lê belê encama hev-bandoriyeke dînamîk a van faktoran bû. Ev têgihîştin ji bo fêmkirina ka çima Hallyu ewqas bi hêz û domdar bûye girîng e.

Hallyu 1.0 (Dawiya 1990î – Destpêka 2000î): Pêlên Destpêkê

Qonaxa yekem a Hallyuyê, ku wekî Hallyu 1.0 tê zanîn, di dawiya salên 1990î de dest pê kir û heta destpêka salên 2000î dom kir.6 Ev qonax bi giranî bi populerbûna dramayên televîzyonê û fîlmên Koreyî li welatên cîran ên Asyayê, nemaze li Çîn, Japonya û welatên Asyaya Başûr-Rojhilat, hate diyarkirin.3 Fîlma “Swiri” (1999), çîrokeke sîxuriyê ya îlhamdar a li ser Koreya Bakur/Başûr, û drama “Autumn in My Heart” (Guhertoya Kurdî: Payîza Dilê Min) (2000) du ji berhemên destpêkê bûn ku li derveyî Koreyê gelek serkeftî bûn û Hallyu bi raya giştî dan nasîn.3 Di sala 2000an de, qedexeya 50-salî ya li ser danûstandina çanda pop di navbera Kore û Japonyayê de hinekî hate rakirin, ku ev yek jî pêşveçûna çanda pop a Koreyî di nav Japoniyan de xurt kir.3

Lêkolînên akademîk ên vê serdemê bi giranî li ser fêmkirina sedem û taybetmendiyên vê fenomena nû hûr dibûn.9 Di vê qonaxê de, hêviyarî û şik li ser domdariya Hallyuyê bi hev re hebûn, û hin kes wê tenê wekî meyleke demkî didîtin.9

4. Stûnên Sereke yên Hallyuyê û Bandora Wan a Cîhanî

Serkeftina Hallyuyê ne tenê ji ber kalîteya bilind a berhemên wê yên takekesî ye, lê ji ber têkiliyeke sinerjîk a xurt di navbera stûnên wê yên sereke de ye. Ev ekosîstema çandî ya hevgirtî bandora giştî ya Hallyuyê pir caran zêde dike û wê ji berhevoka beşên wê zêdetir dike. K-Pop îdol gelek caran di K-Dramayan de dilîzin 10, ku ev yek fanên K-Popê ber bi K-Dramayan ve dikişîne û berevajî. K-Drama û fîlm gelek caran xwarinên Koreyî (K-Food) û meylên bedewiyê (K-Beauty) nîşan didin 10, ku ev yek eleqeya li van sektora zêde dike. Muzîka K-Pop di fîlm û dramayan de tê bikaranîn 13, ku ev yek ezmûna temaşekirinê dewlemend dike û populerbûna muzîkê zêde dike. Navdarên Hallyuyê (ji K-Pop, K-Drama, K-Film) dibin balyozên K-Beauty û K-Fashion.14 Ev têkilî ne tenê “cross-promotion”ek hêsan e, lê belê avakirina cîhaneke çandî ya hevgirtî ye ku tê de xerîdar dikarin bi gelek awayan beşdar bibin. Mînak, fanek dikare bi temaşekirina K-Dramayekê dest pê bike, paşê li muzîka wê (OST) guhdarî bike, eleqedarê xwarina ku tê de tê xwarin bibe, û hewl bide ku wekî karakteran xweşik xuya bike. Ev “rêwîtiya xerîdar” a pir-alî hêza Hallyuyê zêde dike.

K-Pop: Muzîka Ku Cîhanê Dilerizîne

K-Pop, ango muzîka pop a Koreyî, yek ji hêmanên herî berbiçav û bi bandor ên Hallyuyê ye. Ew ji destpêka salên 1990î ve derketiye holê û di salên dawî de populerbûneke cîhanî ya bêhempa bi dest xistiye, ku ev yek ji bo muzîkeke ku bi piranî bi zimanekî din ji bilî Îngilîzî tê gotin, serkeftineke neasayî ye.8

Dîrok û Pêşketin: Koka K-Popê ya nûjen dikare bi koma Seo Taiji and Boys di destpêka salên 1990î de were şopandin.1 Deng û koreografiya wan a senkronîzekirî tevliheviyeke pir Amerîkî ya muzîka dansê, hip-hop, rap, û rockê bû, lê ji bo Koreya Başûr nû bû – her weha gotinên stranên wan ên bi hişmendiya civakî, ku qanûnên sansurê yên welêt hejandin.8 Tevî vê yekê, di sala 1993an de komê 2.13 mîlyon albûm firotin, û populerbûna wan rê li ber reforma sansurê û jidayikbûna pîşesaziya K-Popê vekir.1 Pargîdaniyên şahiyê yên ku pisporê avakirin û perwerdekirina hunermendên K-Popê ne, di pey serkeftina Seo Taiji and Boys de hatin damezrandin, ku bi SM Entertainment di sala 1995an de dest pê kir.1 Koma H.O.T. (High-Five Of Teenagers), ku di sala 1996an de ji hêla SM Entertainment ve hate afirandin, wekî yekem koma “fermî” ya K-Popê tê dîtin.8

Taybetmendî: K-Pop bi tevliheviya xwe ya cureyên muzîkê yên cihêreng, koreografiyên tevlihev û senkronîzekirî, vîdyoyên muzîkê yên bi kalîteya hilberînê ya bilind, û giringîdana zêde li mode û xuyabûna dîtbarî ya hunermendan tê nasîn.8 Perwerdehiya dijwar û sîstematîk a “îdolan” ji hêla pargîdaniyên şahiyê ve jî taybetmendiyeke din a vê pîşesaziyê ye.

Rola Medyaya Civakî: Medyaya civakî di belavkirina K-Popê de li seranserê cîhanê roleke krîtîk lîstiye. Platformên wekî YouTube, X (berê Twitter), Instagram, û TikTok rê dane hunermendên Koreyî ku bi lez bigihîjin temaşevanên nû û rekorên temaşekirinê bişkînin.8 Van platforman her wiha rê didin fanan ku rasterast bi hunermendan re têkiliyê deynin û civakên fanan ên gerdûnî yên dilsoz ava bikin. Strana “Gangnam Style” ya PSY di sala 2012an de bû mînakeke berbiçav a hêza medyaya civakî; vîdyoya wê ya henekî, ku tê de PSY bi cil û bergên tuxedo reqsekê dike ku dişibe siwarbûna hespan, yekem vîdyo bû ku li ser YouTube gihîşt mîlyarek temaşevanan.7

Mînakên Serkeftinê: Gelek komên K-Popê sînorên çandî û erdnîgarî derbas kirine û navdariyeke cîhanî bi dest xistine. BTS (Bangtan Sonyeondan) yek ji mînakên herî berbiçav e. Wan bi stranên xwe yên ku mijarên wekî tenduristiya derûnî, xwe-hêzkirin, û wekheviyê vedikolin, fanbasseke gerdûnî ya bi navê ARMY kişandiye.16 Di sala 2021an de, BTS bû hunermendê muzîkê yê herî zêde firotanê li cîhanê û tûrên arene yên firotî li dar xist.8 Koma keçan BLACKPINK jî serkeftineke mezin a navneteweyî bi dest xistiye. Di sala 2020an de, vîdyoya muzîkê ya strana wan “How You Like That” pênc Rekorên Cîhanî yên Guinnessê şikand, ku sê ji wan berê di destê BTSê de bûn.8 Albûma wan a sala 2022an “Born Pink” di rêza yekem de li ser nexşeya Billboard 200 debut kir.8 Komên din ên wekî EXO, Twice, Red Velvet, ITZY, û MONSTA X jî di nav hunermendên K-Popê yên serkeftî de ne.7

Bandora Aborî: K-Pop beşeke girîng ji dahata Hallyuyê pêk tîne. Tê texmînkirin ku pîşesaziya K-Popê tenê di sala 2019an de bi qasî 5 mîlyar USD dahat çêkiriye.8 Di sala 2020an de jî heman reqem hatiye ragihandin.16 Ev sektor ne tenê ji firotina muzîkê, lê her wiha ji tûrên konseran, firotina kelûpelan (merchandise), û peymanên reklamê jî dahateke girîng bi dest dixe.

K-Drama: Çîrokên Ku Dil Dijînin

Dramayên Koreyî, ango K-Drama, ji berhemeke çandî ya marjînal veguherîne hêzeke şahiyê ya gerdûnî.10 Ew bi şiyana xwe ya vegotina çîrokên balkêş bi kalîteya hilberînê ya awarte û kişandina çandî temaşevanan li seranserê cîhanê dîl digirin.10

Pêşketin û Taybetmendî: Di destpêkê de, dramayên malbatî yên bi hestiyariya hevpar û paşxaneya çandî ya ku ji nifûseke mezin a Asyayiyan re balkêş bû, pir populer bûn û hewesa giştî ji bo berhemên şahiyê yên Koreyî zêde kirin.3 Dramayên dîrokî yên wekî “Dae Jang Geum” (Jewel in the Palace) û dramayên romantîk ên wekî “Winter Sonata” di dawiya salên 1990î û destpêka salên 2000î de li Asyayê gelek populer bûn û rê li ber belavbûna K-Dramayan vekirin.14 K-Drama bi gelemperî bi çîrokên xwe yên hestyarî, karakterên baş-pêşxistî, sînemotografiya xweşik, û muzîka (OST – Original Soundtrack) bîranînê têne nasîn.

Serkeftinên Navneteweyî: Di salên dawî de, K-Drama serkeftinên mezin li ser sehneya navneteweyî bi dest xistine. “Squid Game”, ku di sala 2021an de hate weşandin, bû rêzefîlma Netflixê ya herî zêde temaşekirî li gorî saetên temaşekirinê, bi 1.65 mîlyar saetên temaşekirinê di 28 rojên xwe yên pêşîn de.7 Dramayên din ên populer ên navneteweyî “Descendants of the Sun”, “Vincenzo”, “Crash Landing On You”, û “Kingdom” in.7

Cihêrengiya Mijar û Adaptasyon: Yek ji hêzên K-Dramayan cihêrengiya mijarên wan e. Ew gelek caran gelek cureyan di nav rêzefîlmekê de tevlihev dikin, wekî romans bi nehênî an fantaziyê, ku temaşevanan bi zivirînên nediyar ve mijûl dihêle.10 Adaptasyona K-Dramayan jî beşdarî populerbûna wan a gerdûnî bûye. Rêzefîlmên serkeftî gelek caran li welatên din tên adaptekirin, û çîroka orîjînal bi temaşevanên nû didin nasîn. Mînak, dramayên populer ên wekî “Good Doctor” û “Boys Over Flowers” li seranserê cîhanê bûne îlham ji bo adaptasyonan.10

Bandora Platformên Streaming: Zêdebûna platformên streaming di gihandina K-Dramayan ji temaşevanên gerdûnî re roleke bingehîn lîstiye.7 Platformên wekî Netflix, Viki, û yên din bi mîlyonan temaşevanan bi vegotina çîrokên Koreyî dane nasîn, valahiyên çandî pire kirine û qada xwe berfireh kirine.10 Netflix di sala 2019an de yekem drama xwe ya orîjînal a Koreyî, “Kingdom”, dest pê kir, ku kişandineke navneteweyî ya berbiçav bi dest xist.7

Bandora Çandî û Aborî: K-Drama bûne amûreke bi hêz ji bo danasîna çanda Koreya Başûr, û bûne alîkar ku eleqeya cîhanî li ser kevneşopî, şêwaza jiyanê, û nirxên wê zêde bibe.10 Dîmenên ku xwarinên Koreyî yên wekî kimchi an bibimbap nîşan didin, li seranserê cîhanê heyranokek ji bo xwarin û pijandina Koreyî çêkiriye.10 Ji hêla aborî ve, hinardekirina naveroka televîzyonê ya Koreyî di sala 2022an de gihîşt 561.3 mîlyon USD, ku ji sala borî 29.6% zêdebûn nîşan dide.10 K-Drama her wiha bûne platformek ji bo markayên luks ku xwe bigihînin temaşevaneke berfireh û eleqedar, ku tê de kinc, çente û aksesûarên sêwiranan bi awayekî bêkêmasî di nav vegotinê de têne tevnandin.14

K-Film: Sînemaya Ku Xelatên Cîhanî Werdigire

Sînemaya Koreyî, ango K-Film, di dehsalên dawî de bi awayekî berbiçav pêş ketiye û bûye beşeke girîng a Hallyuyê. Ew dîroka tevlihev, guhertinên çandî û bandorên gerdûnî yên herêmê belge kiriye û nîşan daye.13

Vejîna Sînemaya Koreyî: Piştî serdemeke ku hilberîn gelek caran di bin çavdêriya hişk a hikûmetê de bû, di salên 1990î û 2000î de qanûnên hişk hinekî sist bûn. Di vê serdemê de, derhênerên wekî Park Chan-wook (“Oldboy”) û Bong Joon-ho (“Memories of Murder”, “The Host”) navdariyeke navneteweyî bi dest xistin. Fîlmên wan hêmanên cureyî bi şîroveyên kûr ên civakî li hev anîn, û ev dehsal wekî “ronesansa sînemaya Koreyî” hatin binavkirin.13

“Hallyuwood”: Ev portmanteau, ku peyvên “Hallyu” (Pêla Koreyî) û “Hollywood”ê li hev dicivîne, ne tenê lîstikeke peyvan a xweş e, lê her wiha alîkariya “Hallyuwood” kiriye ku derkeve pêş û bibe hestiyariyeke navneteweyî.13 Serdema salên 1990î/2000î ya sînemaya Koreyî, ku tevneke dewlemend a cureyan ji melodrama, tirsnak û fîlmên aksiyonê pêşkêş dikir, şahidiya rabûna Hallyuwoodê kir. Van fîlman, ligel muzîk û dramayên televîzyonê, dest bi kişandina temaşevanek gerdûnî kirin.13

Fîlmên Xelatgir: Serkeftina herî mezin a sînemaya Koreyî ya nûjen bê guman fîlma “Parasite” (Parazît) a Bong Joon-ho bû. Di sala 2020an de, “Parasite” çar Xelatên Oscarê wergirt, di nav de Fîlma Herî Baş, Derhênerê Herî Baş, Senaryoya Orîjînal a Herî Baş, û Fîlma Navneteweyî ya Herî Baş.8 Ew bû yekem fîlma ne-îngilîzî di dîroka Oscarê de ku xelata Fîlma Herî Baş wergirt. Ev serkeftina dîrokî wekî guherîneke paradigmayê di perestgeha şahiyê de tê dîtin, ku îfadeya çandî ya Koreyî di asta herî baş de nîşan dide û temaşevanên li seranserê cîhanê dîl digire.14 Her wiha, lîstikvana Yuh-Jung Youn ji bo rola xwe di fîlma “Minari” de Xelata Oscarê ya Lîstikvana Piştgiriyê ya Herî Baş wergirt, ku ew kir yekem lîstikvana Koreyî ku vê xelatê werdigire.17

K-Beauty: Veşartiyên Bedewiya Koreyî

K-Beauty, ango pîşesaziya bedewiyê ya Koreyî, pîşesaziya kozmetîkê ya cîhanî bi bahoz girtiye û bûye hêzek serdest di meylên lênêrîna çerm û makyajê de li seranserê cîhanê.15

Felsefe û Taybetmendî: K-Beauty giranî dide ser lênêrîna çermê (skincare) li şûna makyajê, bi armanca bidestxistina çermekî xwezayî, şil (dewy), û bêqisûr.15 Rûtînên lênêrîna çermê yên pir-gavî, ku gelek caran heta 10 gavan dihewînin, formulasyonên nûjen, û pakêtên lîstokî lê sofîstîke taybetmendiyên wê yên sereke ne.15 Berevajî standardên bedewiyê yên Rojava ku gelek caran makyajê derdixin pêş, K-Beauty li ser tenduristiya demdirêj a çermê hûr dibe.15 Meylên wekî BB cream, maskeyên rûyê yên pel (sheet masks), û xuyanga “çermê camî” (glass skin) bandorek girîng li standardên bedewiyê yên cîhanî kirine.15

Rehên Dîrokî: Rehên K-Beauty digihîjin serdema Sê Keyaniyan (sedsala 1mîn BZ – sedsala 7an PZ), û serdema wê ya zêrîn di dema Xanedana Goryeo de (918–1392) derketiye holê, ku tê de çermê ronî sembola paqijî û tenduristiyê bû.15 Jinan malzemeyên xwezayî yên wekî hingiv û ava birincê bikar dianîn. Di dema Xanedana Joseon de (1392–1897), standardên bedewiyê ber bi makyajeke minimal ve guherîn, û giranî li ser lênêrîna çermê bi rêya dermanên giyayî û rîtuelên paqijkirinê yên hûrgilî bû.12 Ev giringîdana li ser tenduristiya demdirêj a çermê û tercîha ji bo malzemeyên xwezayî û paqij îro jî K-Beauty diyar dike.15

Bandora Gerdûnî: Salên 1990î û 2000î destpêka serdestiya Koreya Başûr di nûjeniya kozmetîkê de nîşan dan. Bi piştgiriya hikûmetê, rabûna Hallyuyê, û pêşketinên di lêkolînên dermatolojîk de, markayên bedewiyê yên Koreyî zû navûdengek ji bo kalîte, bandorkerî, û afirîneriyê bi dest xistin.15 K-Beauty yekem car di sala 2011an de bi destpêkirina BB cream li Rojava derket, ku wekî berhemeke lênêrîna çermê ya pir-karî ku wekî bingeh, nermker û parêzvana rojê kar dike, hate firotin.12 Îro, Koreya Başûr wekî rêberê pîşesaziya bedewiyê ya cîhanî tê dîtin, û analîst pêşbînî dikin ku K-Beauty dê mezinbûn û berfirehbûneke mezin çêbike.12

Girêdana bi Hallyu re: Têkiliya di navbera K-Beauty û Hallyuyê de, nemaze bi îdolên K-Pop û akterên Koreyî re, pir girîng e. Van navdaran di teşekirina standardên bedewiyê de roleke krîtîk dilîzin, bi çermên xwe yên bêqisûr û şêwazên makyajê yên meyldar bi mîlyonan kes li seranserê cîhanê îlham didin, û wan dikin bandorkerên hejmar yek di pîşesaziya bedewiyê de.12 Pargîdaniya kozmetîkê Amorepacific sponsoriya K-Dramaya populer “My Love from the Star” (2014) kir, ku tê de karakterê sereke berhemên pargîdaniyê bikar dianî. Ev yek bû sedema zêdebûneke berbiçav di firotina berhemên lênêrîna çermê de (heta 75%) û lîpstîkê de (heta 400%).12 Hevkariyên di navbera markayên K-Beauty û komên K-Popê de, wekî hevkariya di navbera VT Cosmetics û BTS (VTxBTS) de, nîşan didin ka K-Beauty çawa li xaçerêya şahî, markasazî, û sêwirandinê geş dibe.15

K-Food: Tehmên Koreyî yên Gerdûnîbûyî

Pêjgeha Koreyî, ango K-Food, bi saya Hallyuyê ji kevneşopiyeke xwarinê ya marjînal veguheriye pêjgeheke ku li seranserê cîhanê tê nasîn û jê tê hezkirin.11

Xwarinên Kevneşopî û Nûjen: Pêjgeha Koreyî xwedî dîrokeke kûr û dewlemend e ku rehên wê di çandinî, felsefe û kevneşopiyê de ne. Di dîrokê de, xwarina Koreyî li dora birinc (밥, bap), şorbe (국, guk), û rêzek xwarinên kêlekî (반찬, banchan) dizivire.11 Xwarinên bingehîn ên wekî kimchi, ku dîroka wê digihîje demên kevnar, û xwarinên tirşkirî yên wekî doenjang (된장, pasteya fasûlyeya soyê) û gochujang (고추장, pasteya îsotê) ji bo nasnameya pêjgehê ya gelê Koreyî navendî ne.11 Xwarina kevneşopî ya Koreyî giranî dide ser hevsengî, malzemeyên demsalî, û parastina tehmên xwezayî.11

Belavbûna Gerdûnî bi rêya Hallyuyê: Hallyu, bi naveroka xwe ya şahiyê, di gerdûnîkirina xwarina Koreyî de roleke bingehîn lîstiye.10 Bi nîşandana pêjgeha Koreyî di K-Dramayan û vîdyoyên muzîkê de, eleqeya li kevneşopiyên pêjgehê yên Koreyê zêde bû. Yek ji kêliyên girîng ên ku xaçerêya Hallyu û xwarinê nîşan dide, serkeftina cîhanî ya koma K-Popê BTS bû, ku gelek caran xwarinên Koreyî di vîdyoyên xwe yên muzîkê, hevpeyivîn, û postên medyaya civakî de nîşan didan. Fanên wan, ku wekî ARMY têne nasîn, li pey wan çûn, xwarina Koreyî hembêz kirin û daxwazeke cîhanî jê re çêkirin.11 Bi heman awayî, dîmenên xwarinê di K-Dramayên wekî “Boys Over Flowers” û “The King: Eternal Monarch” de xwarinên Koreyî yên îkonîk ji temaşevanên cîhanî re nasînertir û xwestîtir kirin.11

Nîşandana xwarinê di K-Dramayan de bandorek girîng li meylên xwarinê yên cîhanî kiriye. Mînak, Mirîşka Sorkirî ya Koreyî (Korean Fried Chicken) piştî ku di gelek K-Dramayan de hate pêşandan, bû hestiyariyeke cîhanî, dema ku xwarinên wekî tteokbokki (떡볶이, kekên birincê yên tûj) û samgyeopsal (삼겹살, goştê berazê yê sorkirî) populerbûna xwe zêde kirin.11

Festîval û Restoran: Bandora Hallyuyê hevdem bû bi gerdûnîkirina xwarina Koreyî, ku ew ji nifûsên ne-Koreyî re gihîştîtir kir. Di salên 2010an de, xwarina Koreyî şahidiya zêdebûneke populerbûnê kir, nemaze li bajarên mezin ên li seranserê DYA, Ewropa, û Asyaya Başûr-Rojhilat. Restoranên ku pisporê barbecueya Koreyî, kimchi, bibimbap, û xwarinên din ên kevneşopî ne, li seranserê cîhanê vebûn, û alîkarî kirin ku pêjgeha Koreyî wekî lîstikvanek berbiçav di sehneya xwarinê ya cîhanî de cih bigire.11 Serkeftina Hallyuyê her wiha alîkariya zêdebûna festîval û bûyerên xwarinê yên Koreyî li qada navneteweyî kir. Mînak, Festîvala K-Food li bajarên wekî Los Angeles û New York bûye bûyereke mezin, ku heyranên xwarinê yên ku dixwazin tehmên Koreyî yên otantîk keşif bikin, dikişîne.11

Bandora Aborî: Hinardekirina xwarinên Koreyî yên wekî kimbap û tteokbokki serkeftineke bêhempa dijîn, ku ev yek jî beşdarî aboriya hinardekirinê ya Koreya Başûr dibe.18

5. Bandora Aborî ya Hallyuyê: Hejmar û Îstatîstîk

Bandora aborî ya Hallyuyê ji hejmarên rasterast ên hinardekirinê wêdetir diçe; ew xwedî bandorek “multiplier” a girîng e ku li seranserê aboriyê belav dibe, ji turîzmê bigire heta hilberên xerîdar û afirandina karan. Hinardekirina rasterast a naveroka çandî (muzîk, drama, lîstik) dahatê çêdike.19 Ev populerbûn turîzmê teşwîq dike 20, ku di sektorên mêvanperwerî, veguhastin û firotanê de dahat û karan çêdike. Eleqeya bi Hallyu re daxwazê ji bo hilberên xerîdar ên Koreyî (K-Beauty, K-Food, K-Fashion) zêde dike 11, ku ev jî hinardekirin û hilberîna navxweyî zêde dike. Pêşkeftina van hemû sektora hewcedariya bi bêtir karkeran çêdike, ji hunermend û hilberîneran bigire heta xebatkarên turîzmê û firoşyaran.21 Wekî din, navûdengê erênî yê ku ji hêla Hallyu ve hatî çêkirin dikare veberhênana biyanî ya rasterast (FDI) di pîşesaziyên çandî û yên din de jî bikişîne.22 Ji ber vê yekê, bandora aborî ya Hallyuyê ne xêzekî ye, lê belê tevneke tevlihev a bandorên hevgirtî ye ku ji nirxa destpêkê ya naveroka çandî pir wêdetir diçe. Ev nîşan dide ku veberhênana li çandê ne tenê lêçûnek e, lê motorek ji bo mezinbûna aborî ya berfireh e.

Dahata Hinardekirinê ya Giştî û Sektorel:

Hallyu ji bo aboriya Koreya Başûr bûye çavkaniyeke girîng a dahatê. Di sala 2023an de, hinardekirina giştî ya berhem û xizmetên girêdayî Hallyuyê gihîşt 14.16 mîlyar USD (19.54 trîlyon KRW), ku ji sala 2022an (18.59 trîlyon KRW) 5.1% zêdebûn nîşan dide.20 Ev zêdebûn bi piranî ji hinardekirina turîzmê û kelûpelên xerîdar (otomobîl, aksesûar, xwarin û kozmetîk) hat, ku bi hev re 21.8% mezin bûn.24 Lêbelê, hinardekirina kelûpelên naveroka çandî kêmbûnek dît, ku bi piranî ji ber kêmbûna 12.1% di hinardekirina lîstikan de bû.24

Di sala 2021an de, hinardekirina pîşesaziya naveroka çandî ya Koreyê bi giştî 12.45 mîlyar USD bû.19 Li gorî daneyên ji bo sala 2021an, dabeşkirina hinardekirinê li gorî sektoran wiha bû:

Tablo 2: Dahata Hinardekirina Berhemên Naveroka Çandî yên Koreya Başûr (2021, bi 1,000 USD)

KategorîHinardekirin (bi 1,000 USD)
Weşan (Publishing)428,379
Karton (Cartoon)81,980
Muzîk (Music)775,274
Fîlm (Movies)43,033
Lîstik (Gaming)8,672,865
Anîmasyon (Animation)156,835
Weşan (Broadcasting)717,997
Reklam (Advertisement)258,167
Karakter (Characters)412,990
Zanîn û Agahî (Knowledge and Information)660,850
Çareseriyên Naverokê (Content Solutions)244,527
Giştî12,452,897

Çavkanî:.19

Ev tablo girîngiya aborî ya Hallyuyê bi awayekî konkret nîşan dide û rê dide xwendevanan ku beşdariya relatîf a her sektorekê (K-Pop, K-Drama, Lîstik, hwd.) di hinardekirina giştî de bibînin. Wekî ku tê dîtin, sektora lîstikan (Gaming) di sala 2021an de para herî mezin a hinardekirina naveroka çandî pêk aniye.

Beşdariya di GDPya Koreya Başûr de:

Bandora Hallyuyê li ser Hilbera Navxweyî ya Giştî (GDP) ya Koreya Başûr jî berbiçav e. Di sala 2004an de, tê texmînkirin ku Hallyuyê 0.2% ji GDPya Koreyê pêk aniye, ku bi qasî 1.87 mîlyar USD bû.3 Di sala 2019an de, ev bandor bi awayekî girîng zêde bû û tê texmînkirin ku Hallyuyê 12.3 mîlyar USD zêde kiriye ser aboriya Koreyê.3

Geşepêdana Turîzmê bi Saya Hallyuyê:

Hallyu bûye motoreke girîng ji bo sektora turîzmê ya Koreya Başûr. Hinardekirina turîzmê ya girêdayî Hallyuyê di sala 2023an de, piştî bandora pandemiyê, 55% zêde bû û gihîşt texmînî 2.4 mîlyar USD.20 Ev sektor 17% ji nirxa giştî ya hinardekirina Hallyuyê pêk tîne.20 Koma K-Popê BTS tenê her sal herî kêm 800,000 turîstan dikişîne Koreya Başûr, ku zêdetirî 3.9 mîlyar USD ji aboriya Koreya Başûr re çêdike.23

Tablo 3: Îstatîstîkên Hilbijartî yên Turîzma Hallyuyê

NîşaneHejmar/NirxSal/DemÇavkanî
Zêdebûna hinardekirina turîzma Hallyuyê55%2023 (li gorî 2022)20
Nirxa texmînî ya hinardekirina turîzma Hallyuyê2.4 mîlyar USD202320
Para turîzmê di hinardekirina giştî ya Hallyuyê de17%202320
Turîstên ku ji hêla BTS ve têne kişandin (salane)Herî kêm 800,000Her sal23
Dahata aborî ji turîzma girêdayî BTSZêdetirî 3.9 mîlyar USDHer sal23
Hejmara fanên Hallyuyê li cîhanêNêzîkî 178 mîlyon202220
Hejmara fanên Hallyuyê li Ewropayê13.2 mîlyon202220

Çavkanî: Li gorî snippetên diyarkirî hatine berhevkirin.

Ev tablo bandora rasterast a Hallyuyê li ser sektora turîzmê nîşan dide, ku yek ji awayên herî berbiçav ên “nerm” e ku Hallyu bandorê li aboriyê dike. Ew nîşan dide ka çawa eleqeya çandî vediguhere serdanên fîzîkî û xerckirina pereyan.

Afirandina Kar û Bandora li ser Pîşesaziyên Pêwendîdar:

Hallyu ne tenê dahatê çêdike, lê di heman demê de derfetên kar jî diafirîne. Tê pêşbînîkirin ku zêdebûna 100 mîlyon USD di hinardekirina Naveroka-K de dê 2,982 karên nû biafirîne.21 Di sala 2023an de, turîzma girêdayî Hallyuyê ji bo 47,000 kesan kar peyda kir, ku ji hejmara karên ku ji hêla hinardekirina kelûpelên xerîdar ên girêdayî Hallyuyê ve hatine afirandin (45,000 kes) zêdetir e.20 Pîşesaziya naveroka çandî ya Koreyî bi giştî bandorek mezin a aborî û civakî ya pêlbiûpêl heye, ji ber ku ew xerckirin û hinardekirinê di pîşesaziyên pêwendîdar de, wekî moda, bedewî, û xwarinê, dimeşîne.19

6. Hallyu û Belavbûna Zimanê Koreyî

Belavbûna zimanê Koreyî ne tenê nîşaneke pasîf a populerbûna Hallyuyê ye, lê di heman demê de faktorek çalak e ku girêdana bi çanda Koreyî re kûrtir dike û domdariya Hallyuyê xurtir dike. Hallyu (K-Pop, K-Drama) eleqeya destpêkê ji bo zimanê Koreyî çêdike.25 Kesên ku dest bi fêrbûna zimanê dikin, dikarin naveroka Hallyuyê bêyî werger an bi wergereke kêm fêm bikin, ku ev yek ezmûneke otantîktir peyda dike. Têgihiştina zimanê rê dide têgihiştineke kûrtir a gotinên stranan, diyalogên di dramayan de, û referansên çandî, ku ev yek girêdana hestyarî û entelektuelî bi naverokê re xurtir dike. Xwendevanên zimanê dibin beşek ji civakeke gerdûnî ya fêrbûna zimanê Koreyî, ku ev yek hesta aîdiyetê û tevlêbûnê zêde dike. Ev tevlêbûna kûrtir dikare bibe sedema parvekirina çalak a çanda Koreyî bi kesên din re û piştgirîkirina domdar a berhemên Hallyuyê. Ji ber vê yekê, ziman wekî pirekê kar dike ku eleqeya rûserî vediguherîne tevlêbûneke çandî ya watedartir û domdartir.

Zêdebûna Hejmara Xwendevanên Zimanê Koreyî li Cîhanê:

Yek ji bandorên herî girîng ên Hallyuyê zêdebûna eleqeya cîhanî ji bo fêrbûna zimanê Koreyî ye. Bazara gerdûnî ya fêrbûna zimanê Koreyî di sala 2024an de bi 7.2 mîlyar USD hate nirxandin û tê pêşbînîkirin ku heta sala 2034an bigihîje 67 mîlyar USD, bi rêjeyek mezinbûna salane ya hevedudanî (CAGR) ya berbiçav a 25.1%.25

Li gorî Rapora Zimanê ya Duolingo ya sala 2024an, zimanê Koreyî di rêza 7emîn de ye di nav zimanên herî populer ên ku li seranserê cîhanê li ser vê platformê têne fêr kirin.27 Di sala 2022an de, li ser Duolingo 10.7 mîlyon xwendevanên zimanê Koreyî hebûn.28 Heta Kanûna 2021an, zimanê Koreyî li 1,806 dibistanan li 42 welatan wekî zimanekî biyanî dihat hînkirin, ku Japonya, Tayland û DYA di serî de bûn.25

Rola Enstîtuya King Sejong û Platformên Online:

Enstîtuya King Sejong (KSI), ku ji hêla hikûmeta Koreya Başûr ve tê piştgirî kirin, di belavkirina ziman û çanda Koreyî de roleke navendî dilîze.

Tablo 4: Îstatîstîkên Xwendevanên Zimanê Koreyî (Enstîtuya King Sejong û Duolingo)

Sazî/PlatformNîşaneHejmar/DaneyênSal/DemÇavkanî
Enstîtuya King SejongHejmara xwendekarên qeydkirî (cîhanî)101,675202029
Hejmara xwendekarên qeydkirî (cîhanî)138,425202129
Hejmara xwendekarên qeydkirî (cîhanî)178,973202229
Hejmara xwendekarên qeydkirî (cîhanî)216,226202329
Zêdebûna xwendekaran (2022-2023)~20.8%202329
Hejmara navendan (welat)13 (3 welat)200729
Hejmara navendan (welat)213 (76 welat)202029
Hejmara navendan (welat)248 (85 welat)202329
Hejmara navendan (welat)256 (88 welat)202429
DuolingoHejmara xwendevanên Koreyî10.7 mîlyonHezîran 202228
Rêjeya zimanê Koreyî (herî populer)7emîn202427
Zêdebûna salane ya xwendevanên Koreyî29% (li gorî Hezîrana 2021)Hezîran 202228

Çavkanî: Li gorî snippetên diyarkirî hatine berhevkirin.

Ev tablo bi awayekî zelal nîşan dide ka Hallyu çawa eleqeya li zimanê Koreyî zêde kiriye. Daneyên ji saziyeke fermî ya hikûmetê (KSI) û platformeke bazirganî ya populer (Duolingo) du aliyên vê meylê nîşan didin û berfirehiya bandorê piştrast dikin. Wekî din, platformên online ên wekî Rosetta Stone, Preply, û iTalki jî gihîştina fêrbûna zimanê Koreyî ji bo gelek kesan li seranserê cîhanê hêsantir kirine.25

Motîvasyonên Fêrbûna Zimanê Koreyî:

Sedemên ku mirov zimanê Koreyî fêr dibin cihêreng in, lê gelek ji wan rasterast bi Hallyuyê ve girêdayî ne:

  • Eleqeya bi çanda Koreyî û Hallyuyê re: Ev yek ji sedemên herî girîng e. Populerbûna K-Pop, K-Drama, û fîlmên Koreyî gelek kesan teşwîq dike ku zimanê fêr bibin da ku karibin van naverokan di forma xwe ya orîjînal de fêm bikin û bi çandê re têkiliyeke kûrtir deynin.25 Di lêpirsîna KSI ya sala 2023an de, “eleqeya bi Kore û çanda wê re” (34%) wekî sedema herî zêde ya fêrbûna zimanê Koreyî hate destnîşankirin, li pey wê “eleqeya bi zimanê bi xwe re” (24%).26
  • Derfetên aborî û pîşeyî: Aboriya bihêz a Koreya Başûr û hebûna pargîdaniyên gerdûnî yên wekî Samsung, LG, û Hyundai daxwazê ji bo pisporên bi şarezayiya zimanê Koreyî çêdike.25
  • Armancên akademîk: Zêdebûna hejmara xwendekarên ku dixwazin li Koreya Başûr bixwînin jî faktorek e.26
  • Kêf û hobî: Ji bo hin kesan, fêrbûna zimanê Koreyî tenê ji bo kêfê ye. Mînak, li Japonyayê, ku zimanê Koreyî duyemîn zimanê herî populer ê ku tê fêr kirin e, 29% ji xwendevanan dibêjin ku ew ji bo kêfê fêr dibin.27

7. Hallyu Wekî Hêza Nerm û Dîplomasiya Çandî

Stratejiya hêza nerm a Koreya Başûr bi rêya Hallyuyê modelek “hîbrîd” e ku tê de destpêşxeriyên hikûmetê û dînamîzma sektora taybet bi hev re dixebitin. Hikûmet bi awayekî eşkere Hallyu wekî amûrek ji bo berjewendiyên neteweyî (aborî, îmaj) dibîne û piştgirî dike.4 Lêbelê, serkeftina destpêkê ya Hallyuyê bi giranî ji hêla hunermend û pargîdaniyên sektora taybet ve hate rêvebirin, ku ji azadiya nû ya afirîner sûd werdigirtin.3 Ev model bi xwe re tengezariyekê jî tîne: hevsengiya di navbera danasîna “berjewendiyên neteweyî” û parastina otantîkbûn û azadiya afirîner a ku di serî de Hallyu ewqas balkêş kir. Zêde destwerdana hikûmetê an jî girêdana Hallyuyê bi armancên siyasî yên teng re dikare bibe sedema bertekan (wek tevgerên dij-Hallyu) an jî kêmbûna pêbaweriya wê.30 Temaşevanên gerdûnî bi gelemperî ji propagandaya eşkere hez nakin; balkêşiya Hallyuyê beşek jê ji ber ku ew wekî şahiyek “organîk” tê dîtin. Ji ber vê yekê, kêşeya stratejîk ji bo Koreya Başûr ew e ku çawa piştgiriyê bide Hallyuyê bêyî ku wê “kontrol bike” an jî wê bike amûreke propagandayê ya yekalî. Pêdivî bi nêzîkatiyek heye ku hem berjewendiyên neteweyî pêş bixe hem jî rêzê li xweseriya afirîner û tercîhên temaşevanên gerdûnî bigire.

Teoriya Hêza Nerm a Joseph Nye û Sepandina wê li ser Hallyuyê:

Teoriya hêza nerm, ku ji hêla zanyarê siyasî Joseph Nye ve hatiye pêşxistin, şiyana welatekî ya bandorkirina li ser tevger an ramana welatên din bi rêya kişandin û razîkirinê li şûna bikaranîna hêza leşkerî an aborî (hêza hişk) vedibêje.18 Çavkaniyên hêza nerm dikarin çand, nirxên siyasî, û polîtîkayên derve bin. Hallyu, bi naveroka xwe ya çandî ya balkêş, populerbûna gerdûnî, û şiyana xwe ya afirandina têkiliyên erênî, wekî çavkaniyeke girîng a hêza nerm ji bo Koreya Başûr tê dîtin.14 Ew hiş û hestên mirovan dixemilîne, pêbaweriya kesane teşwîq dike, û hevkariyê pêş dixe.18

Stratejiya Hikûmeta Koreya Başûr di Bikaranîna Hallyuyê de:

Hikûmeta Koreya Başûr rola Hallyuyê di xurtkirina hêza nerm a welêt de zû nas kir û stratejiyên cihêreng ji bo piştgirî û danasîna wê pêş xist:

  • Piştgiriya Darayî û Kirrûbirrê: Hikûmetê bi awayekî çalak piştgirî daye Hallyuyê bi rêya peydakirina alîkariya darayî û kirrûbirrê ji hunermend, afirîner, û pargîdaniyên şahiyê re.4 Ev piştgirî ji fînansekirina kompanyayên hilberînê bigire heta piştgiriya ji bo belavkirina navneteweyî û hêsankirina hevkariyên cîhanî dirêj dibe.10
  • Sazkirina Navendên Çandî: Hikûmetê li seranserê cîhanê Navendên Çandî yên Koreyî û Enstîtuyên King Sejong ava kirine da ku ziman û çanda Koreyî pêş bixin û bigihînin temaşevanên berfirehtir.4 Heta Tebaxa 2020an, 32 Navendên Çandî yên Koreyî li 28 welatan hatibûn damezrandin.4
  • Bikaranîna Îdolên K-Pop wekî Dîplomatên Giştî: Hikûmeta Koreya Başûr bi awayekî stratejîk îdolên K-Popê wekî balyozên çandî û dîplomatên giştî bikar aniye da ku îmaja welêt li qada navneteweyî baştir bike.34 Mînakên berbiçav performansa koma EXO di Merasîma Girtina Olîmpiyadên Zivistanê ya Pyeongchang 2018an de, performansa koma Red Velvet li Koreya Bakur di heman salê de, û axaftin û hevdîtinên koma BTS li Neteweyên Yekbûyî û Qesra Spî ne.34 Ev bûyer bi berfirehî di medyaya cîhanî de cih girtin û bandorek erênî li ser têgihiştina Koreya Başûr kirin.
  • Destnîşankirina Hallyuyê wekî Motora Mezinbûnê: Hikûmetên cuda yên Koreya Başûr Hallyu wekî “motora mezinbûna nû” ya welêt destnîşan kirine û ew xistine nav polîtîkayên xwe yên aborî û çandî.30

Bandora Hallyuyê li ser Îmaja Koreya Başûr û Têkiliyên Navneteweyî:

Hallyu di başkirina îmaja gerdûnî ya Koreya Başûr de roleke girîng lîstiye. Ew bûye alîkar ku welat ji şer û perçebûnê wêdetir, wekî navendeke çandî ya jîndar û nûjen were dîtin.14 Danûstandina çandî ya ku ji hêla Hallyuyê ve tê teşwîq kirin, têgihiştin û eleqeya li hember Koreya Başûr zêde kiriye.18 Mînaka K-Dramaya “Winter Sonata”, ku di destpêka salên 2000î de li Japonyayê gelek populer bû, nîşan dide ka çawa berhemeke çandî dikare stereotipan biguherîne, hestên erênî biafirîne, û tewra turîzmê jî zêde bike.17 Lêbelê, hin lêkolîn destnîşan dikin ku her çend çanda pop dikare eleqeyê çêbike û pencereyekê li civaka Koreya Başûr veke, ew her gav rê nade têgihiştineke kûrtir an şiyana cudakirina rastiyan ji çîrokên xeyalî yên li ser welêt.36

Mînakên Dîplomasiya Çandî:

  • Hevkariya BTS bi UNICEFê re: Kampanyaya “Love Myself” ya koma K-Popê BTS bi hevkariya UNICEFê re, ku armanc dike piştgiriyê bide ciwanên li çaraliyê cîhanê, zêdetirî 3.6 mîlyar USD berhev kiriye.23 Ev mînak nîşan dide ka çawa Hallyu dikare ji bo armancên mirovahî û dîplomasiya giştî were bikar anîn.
  • K-Drama “Crash Landing on You”: Ev K-Drama, ku çîroka evîndariyeke di navbera jineke mîrasxor a Koreya Başûr û efserekî Koreya Bakur de vedibêje, wekî mînakek potansiyela Hallyuyê ji bo bandorkirina li ser têgihiştin û nîqaşên li ser têkiliyên nav-Koreyî tê nirxandin.35
  • “Vîzeya Hallyu”: Di sala 2023an de, hikûmeta Koreya Başûr dest bi pêkanîna “vîzeya Hallyu” kir, ku rê dide fanên navneteweyî yên çanda Koreyî ku ji bo ezmûneke kûr a çanda K-yê ji bo demek dirêj li welêt bimînin.17 Ev yek nîşana pabendbûna hikûmetê ye ji bo bikaranîna Hallyuyê wekî amûreke kişandina turîzmê û xurtkirina têkiliyên çandî.

8. Qonaxên Pêşketina Hallyuyê û Analîzên Akademîk

Pêşveçûna qonaxên Hallyuyê ne tenê guherînek di naverok û platformên belavkirinê de nîşan dide, lê di heman demê de pêşveçûnek di têgihiştina Koreya Başûr de ji rola xwe ya çandî ya gerdûnî û stratejiyên ku ji bo domandina wê hewce ne. Lêkolîna akademîk jî bi awayekî paralel pêş ketiye, ji danasîna fenomenê ber bi analîzeke kûrtir a mekanîzma, bandor û kêşeyên wê ve çûye. Di destpêkê de, Hallyu 1.0 bi giranî li ser drama û fîlman bû û li Asyayê sînordar mabû; lêkolînên wê demê hewl didan fêm bikin ka ev fenomen çi ye û çima diqewime.9 Bi derketina Hallyu 2.0 re, K-Pop derket pêş û belavbûna gerdûnî bi rêya înternetê dest pê kir; lêkolîn li ser domdarî, berfirehbûn û bandorên aborî û çandî hûr bûn.6 Hallyu 3.0 berfirehbûna li sektorên din (xwarin, bedewî) û giringîdana li xerîdar nîşan da; lêkolîn li ser motîvasyonên xerîdaran û çareserkirina kêşeyên wekî dij-Hallyu sekinîn.9 Di dawiyê de, Hallyu 4.0 serdestiya platformên dîjîtal û K-Culture wekî brandekê nîşan dide; lêkolîn li ser stratejiyên dîjîtal ên herî baş û pêşveçûna domdar a K-Culture di serdema dîjîtal de disekine.9 Ev pêşveçûn nîşan dide ku Hallyu fenomenek zindî û adapteyî ye. Stratejiyên ku di Hallyu 1.0 de serkeftî bûn, dibe ku di Hallyu 4.0 de têr nekin. Her qonaxek bi xwe re komek nû ya derfet û kêşeyan tîne, ku hem ji hêla pîşesaziyê hem jî ji hêla akademiyê ve têne lêkolîn kirin.

Lêkolîneran ji bo analîzkirina meylên lêkolînê yên Hallyuyê metodolojiyên wekî text mining û network analysis bikar anîne da ku pêşveçûna mijarên lêkolînê û girêdanên di navbera wan de bişopînin.9

Hallyu 1.0 (1997-2004):

Wekî ku berê hate destnîşankirin, ev qonax bi giranî li ser K-Drama û fîlman bû, û bandora wê bi piranî li welatên Asyayê yên wekî Çîn, Japonya, û Asyaya Başûr-Rojhilat dihat hîskirin.3 Lêkolînên akademîk ên vê serdemê hewl didan ku sedemên bingehîn û taybetmendiyên vê fenomena nû ya çandî fêm bikin.9 Di nav akademîsyenan de hem hêviyarî li ser potansiyela Hallyuyê hebû, hem jî guman li ser domdariya wê.9

Hallyu 2.0 (2005-2010):

Di vê qonaxê de, Hallyu dest bi berfirehbûn û cihêrengbûnê kir. K-Pop roleke girîngtir lîst û bi saya platformên online ên wekî YouTube dest bi belavbûna li derveyî Asyayê kir.6 Lêkolînên akademîk bal kişand ser mijarên wekî vejandin û berfirehkirina pîşesaziya Hallyuyê, stratejiyên ji bo domdariyê, bandora li ser turîzmê, girîngiya zimanê Koreyî, û fenomena “markasaziya stêran” (star branding).9 Di heman demê de, di vê serdemê de yekem car hestên dij-Koreyî an dij-Hallyu li hin herêman dest pê kirin, ku ev yek jî bû mijara lêkolînê.9

Hallyu 3.0 (Dawiya 2011-2021):

Ev qonax bi giringîdana zêdetir li ser têgihiştina niyeta xerîdar û tevgera wan hate diyarkirin. Hallyu li warên cihêreng ên wekî xwarin (K-Food), bedewî (K-Beauty), û tenduristî (K-Health) berfireh bû.9 Lêkolînên akademîk li ser têgihiştina motîvasyonên xerîdarên Hallyuyê hûr bûn da ku stratejiyên bi bandortir ji bo belavkirina domdar a Hallyuyê werin pêşxistin, nemaze di rûyê zêdebûna hestên dij-Koreyî de li hin herêman.9

Hallyu 4.0 (2022 heta Niha):

Ev qonaxa herî dawî ya Hallyuyê ye, ku tê de serdema dîjîtal û têgihîştina K-Culture wekî meyleke çandî ya gerdûnî serdest e.9 Giringî li ser bikaranîna platformên dîjîtal, stratejiyên transmedya (belavkirina naverokê li ser gelek platforman), herêmîkirina naverokê li gorî tercîhên temaşevanên cihê, û yekkirina hunerê bi naveroka Hallyuyê ye.9 Derketina lîstikên vîdyoyê yên Koreyî yên populer ên cîhanî, wekî “Squid Game” (her çend ew rêzefîlmek e, lê bandora wê dişibe lîstikekê û di analîzên Hallyu 4.0 de wekî naverokek girîng tê hesibandin), wekî hêmaneke nû û girîng a Hallyuyê di vê qonaxê de tê dîtin.9

Nêrînên Akademîk û Lêkolînên li ser Fenomenê:

Nêrînên akademîk li ser Hallyuyê bi demê re pêş ketine. Lêkolînên destpêkê gelek caran Hallyu wekî “serkeftineke bê sêwirandin” (success without design) binav dikirin, ango fenomenek ku bi awayekî organîk derketiye holê û ne encama plansaziyeke hikûmetê ya bi zanebûn bûye.32 Ev nêrîn balê dikişîne ser faktorên wekî reqabeta pîşesaziyên çandî yên Koreyî, guhertinên siyasî-aborî li welatên Asyaya Rojhilat, karsazên di karsaziya şahiyê de, piştgiriya hikûmetê ya perçebûyî, û torên dîjîtal ên cîhanî.32

Lêbelê, lêkolînên paşê û berfirehtir rola zêde û stratejîk a hikûmeta Koreya Başûr û stratejiyên pîşesaziyê di pêşxistin û domandina Hallyuyê de destnîşan kirin.3 Analîzên li ser Hallyuyê wekî amûreke hêza nerm, dîplomasiya çandî, bandora wê ya aborî ya berfireh, û awayên pêşwazîkirina wê ji hêla temaşevanên cihêreng ve li seranserê cîhanê zêde bûne.18

9. Zehmetî, Rexne û Pêşeroja Hallyuyê

Zehmetî û rexneyên ku Hallyu rû bi rû maye, ne tenê astengî ne, lê di heman demê de derfet in ji bo mezinbûn û gihîştinê. Tevgerên dij-Hallyu 31 nîşan didin ku herikîna çandî ya yekalî dikare bibe sedema bertekan. Ev yek hewcedariya bi danûstandineke çandî ya wekhevtir û rêzgirtina ji çandên herêmî re destnîşan dike. Rexneyên li ser emperyalîzma çandî 31 bang li Hallyuyê dikin ku ji danasîna tenê modelek çandî wêdetir biçe û li şûna wê pirek ji bo têgihiştina hevbeş ava bike. Fikarên li ser têrbûna bazarê û yekrengiyê 33 pêdiviya bi nûbûn û cihêrengiya domdar di naveroka Hallyuyê de radixe ber çavan. “Aliyê tarî” yê pîşesaziyê, wek standardên bedewiyê yên hişk an cûdakarî 12, destnîşan dike ku pêdivî bi pratîkên pîşesaziyê yên exlaqîtir û berpirsiyartir heye. Ji ber vê yekê, ev kêşe ne wekî dawiya Hallyuyê, lê wekî xalên werçerxanê yên potansiyel têne dîtin ku dikarin bibin sedema guhertinên erênî û modelek Hallyuyê ya gihîştîtir û domdartir. Bersivdana bi awayekî avaker ji van kêşeyan re – wek xurtkirina danûstandina çandî ya du-alî, çareserkirina fikarên li ser yekalîbûnê, û parastina nûjeniyê – ji bo domdariya demdirêj a Hallyuyê û bandora wê ya erênî ya gerdûnî krîtîk e. Pêşeroja Hallyuyê bi şiyana wê ya fêrbûn û adaptebûna li hember van rexneyan ve girêdayî ye.

Tevgerên Dij-Hallyu (Anti-Hallyu) û Sedemên Wan:

Tevî populerbûna xwe ya mezin, Hallyu li hin welatan bi bertek û tevgerên dijber re rû bi rû maye. Li Japonya, tevgereke bi navê “Kenkanryu” (嫌韓流, Nefreta ji Pêla Koreyî) derket holê, ku hestên xurt ên dij-Koreyî û dij-Hallyu îfade dikir. Ev tevger bi fikarên li ser serdestiya çanda Koreyî û bandora wê li ser nasnameya Japonî dihat şewitandin.31 Tevgereke bi heman rengî li Çînê jî derket, ji tirsa ku Pêla Koreyî bikaribe çand û pîşesaziya Çînî têk bibe.31 Taywan jî şahidiya zêdebûna hestên dij-Hallyu kir, nemaze piştî rêzek bûyerên werzîşê yên ku tê de Koreya Başûr serketî derket.31 Sedemên van tevgeran tevlihev in û dikarin faktorên çandî, siyasî, aborî û dîrokî bihewînin.30 Mînak, biryara Çînê ya qedexekirina naveroka çandî ya Koreyî di sala 2017an de, wekî bertekek li hember bicîhkirina sîstema mûşekî ya THAAD ji hêla Koreya Başûr ve, bandorek girîng li Pêla Hallyuyê kir.31 Li Asyaya Başûr-Rojhilat (wekî Tayland, Fîlîpîn, Vîetnam) û Asyaya Başûr (wekî Hindistan, Pakistan) jî fikarên li ser emperyalîzma çandî û bandora K-Popê li ser çandên herêmî û nirxên kevneşopî hatine destnîşankirin.31 Carinan, sedemên aborî yên wekî parastina pîşesaziyên çandî yên navxweyî jî dikarin rolekê bilîzin.30

Rexneyên li ser Yekalîbûna Herikîna Çandî û Emperyalîzma Çandî:

Yek ji rexneyên sereke yên li Hallyuyê ew e ku ew bi giranî herikîneke yekalî ya çandê ji Koreyê ber bi derve ye. Ev yek dikare li welatên din hestên manîpulasyon an bindestiyê çêbike, û wekî celebek “emperyalîzma çandî ya nerm” were dîtin.31 Kêmbûna danûstandina çandî ya du-alî û nebûna têra diyalog û bertekan dikare pêbaweriya Hallyuyê kêm bike.33

Pirsgirêkên Domdariyê: Têrbûna Bazarê, Kalîte, û Nûjenî:

Ji bo domdariya Hallyuyê hin kêşeyên navxweyî jî hene. Xetereya têrbûna bazarê, nemaze di sektora K-Popê de, ji ber hejmareke mezin a komên nû yên ku her sal derdikevin û potansiyela yekrengiya di komplo û şêwazê de, heye.33 Ev yek dikare bibe sedem ku temaşevan aciz bibin. Ji ber vê yekê, pêdivî bi nûjenî û cihêrengiya domdar di naveroka Hallyuyê de heye. Hin lêkolîner pêşniyar dikin ku Hallyu divê ji drama û muzîkê wêdetir berfireh bibe û warên wekî anîmasyon, lîstikên vîdyoyê, moda, û pêjgehê jî bi awayekî aktîftir bihewîne da ku balkêşiya xwe biparêze.33 Wekî din, Hallyu bi daxwaza xerîdar a ku bi berdewamî diguhere ve girêdayî ye, ku ev yek jî ji bo domdariya demdirêj kêşeyekê derdixe holê.33

“Aliyê Tarî” yê Hallyuyê:

Li pişt biriqîna Hallyuyê, hin aliyên tarî û pirsgirêkên navxweyî jî hene ku carinan têne rexne kirin. Di nav pîşesaziya K-Popê de, şert û mercên giran ên perwerdehiyê ji bo “îdolan”, peymanên dirêj û carinan neheq, û zexta mezin a psîkolojîk û fîzîkî ya li ser hunermendan mijarên nîqaşê ne. Her çend ev yek rasterast di snippetên berdest de bi hûrgilî nehatiye gotin, ew beşek ji rexneyên giştî yên li ser pîşesaziyê ye. Wekî din, fenomena “lookism” (giringîdana zêde li xuyabûna fîzîkî) û standardên bedewiyê yên hişk û carinan nereyalîst ên ku ji hêla Hallyuyê ve têne pêşandan, dibin sedema rexneyan.12 Her wiha, bûyerên cûdakariya li dijî biyaniyan li Koreyê, wekî ku di Sibata 2024an de li dijî Hindiyan qewimî, dikarin bandorek neyînî li îmaja giştî ya Hallyuyê û Koreya Başûr bikin.31

Pêşniyar ji bo Pêşerojeke Domdar:

Ji bo ku Hallyu karibe serkeftina xwe bidomîne û kêşeyan derbas bike, çend pêşniyar têne kirin:

  • Pêşxistina Danûstandina Çandî ya Du-alî: Li şûna herikîneke yekalî, divê hewl bê dayîn ku danûstandina çandî ya du-alî û projeyên hevpar bi welatên din re werin teşwîq kirin. Ev yek dikare têgihiştina hevbeş zêde bike û hestên dijberiyê kêm bike.30
  • Têgihiştina Xerîdar û Herêmîkirin: Pêdivî ye ku bêtir giringî li ser têgihiştina kûr a tercîh û hewcedariyên xerîdarên biyanî yên ji çandên cihêreng were dayîn, û naverok li gorî wan were herêmîkirin (localize).9
  • Bikaranîna Platformên Dîjîtal: Divê platformên dîjîtal û stratejiyên kirrûbirra yên li gorî serdema dîjîtal bi awayekî bi bandortir werin bikar anîn da ku bigihîjin temaşevanên nû û têkiliyê bi fanên heyî re xurt bikin.9
  • Rola Piştgiriyê ya Hikûmetê: Hikûmet divê rola xwe wekî piştgir û hêsanker bibîne, bêyî ku zêde destwerdanê li azadiya afirîner a sektora taybet bike an jî hewl bide ku serkeftina wê ji bo armancên teng ên siyasî bikar bîne.31
  • Dîplomasiya Giştî ya Zelal: Pêdivî bi stratejiyên dîplomasiya giştî heye ku rastiyan ji çîrokên xeyalî yên ku carinan ji hêla medyaya şahiyê ve têne afirandin cuda bikin û agahiyên rast û hevseng li ser Koreya Başûr parve bikin.36

10. Encamname

Rêwîtiya Koreya Başûr ji welatekî ku ji ber şer û xizaniyê wêran bûbû heta ku bibe hêzeke çandî ya cîhanî bi rêya Hallyuyê, çîrokeke veguherîn û hêviyê ya balkêş e. Wekî ku di vê gotarê de hate vekolîn, rabûna Hallyuyê ne tenê encama bextewariyê bû, lê belê tevliheviyeke kompleks a faktorên dîrokî, aborî, civakî û stratejîk bû. Qeyrana Darayî ya Asyayê ya 1997an, her çend di destpêkê de wekî karesatekê dihat dîtin, lê bû katalîzatorek ji bo ku Koreya Başûr li çavkaniyên nû yên mezinbûnê bigere û potansiyela çanda xwe ya pop keşif bike. Rakirina qedexeyên li ser rêwîtiya derve û sansurê, ligel veberhênanên stratejîk ên hikûmetê û sektora taybet di teknolojî û markasaziyê de, hawîrdorek guncaw ji bo geşbûna afirîneriyê afirand.

Stûnên sereke yên Hallyuyê – K-Pop, K-Drama, K-Film, K-Beauty, û K-Food – her yek bi awayê xwe beşdarî vê pêla çandî bûn û bi hev re ekosîstemeke sinerjîk ava kirin ku bandora Hallyuyê li seranserê cîhanê zêde kir. Bandora aborî ya Hallyuyê, ku di dahata hinardekirinê, beşdariya di GDPyê de, geşepêdana turîzmê, û afirandina karan de tê dîtin, girîngiya wê wekî motoreke aborî ya nû ji bo Koreya Başûr piştrast dike. Wekî din, Hallyu bûye sedema zêdebûneke berbiçav a eleqeya cîhanî ji bo fêrbûna zimanê Koreyî, ku ev yek jî girêdana bi çanda Koreyî re kûrtir dike.

Hallyu wekî amûreke hêza nerm a bi bandor ji bo Koreya Başûr xizmet kiriye, îmaja welêt li qada navneteweyî baştir kiriye û di dîplomasiya çandî de roleke girîng lîstiye. Pêşveçûna Hallyuyê di çar qonaxên cihêreng de (Hallyu 1.0 heta 4.0) nîşan dide ku ew fenomenek zindî û adapteyî ye ku bi guherînên teknolojîk û tercîhên temaşevanan re pêş ketiye.

Lêbelê, Hallyu bê kêşe û rexne nebûye. Tevgerên dij-Hallyu, fikarên li ser emperyalîzma çandî û herikîna yekalî ya çandê, û pirsgirêkên domdariyê yên wekî têrbûna bazarê û hewcedariya bi nûjeniyê, hin ji wan zehmetiyan in ku Hallyu rû bi rû maye. “Aliyê tarî” yê pîşesaziyê jî carinan dibe mijara nîqaşê.

Bandora mayînde ya Hallyuyê nayê înkarkirin. Ew ji meyleke demkî wêdetir çûye û bûye fenomeneke çandî ya gerdûnî ku têgihiştinên li ser Koreya Başûr ji nû ve şekil daye û pirek di navbera çandan de ava kiriye.10 Pêşeroja Hallyuyê bi şiyana wê ya nûjeniyê, adaptebûna li hember guherînên gerdûnî, û çareserkirina kêşeyên domdariyê ve girêdayî ye. Ji bo ku Hallyu karibe wekî hêzeke nerm a erênî û domdar bimîne, pêdivî bi hevkariyeke domdar di navbera hikûmet, sektora taybet, hunermend, û civaka sivîl de heye, ku rêzê li danûstandina çandî ya du-alî û nirxên gerdûnî bigire. Çîroka Hallyuyê ne tenê çîroka serkeftina Koreya Başûr e, lê di heman demê de dersên girîng li ser hêza çandê di avakirina têkiliyên navneteweyî û pêşxistina têgihiştina hevbeş di cîhaneke her ku diçe tevlihevtir de pêşkêş dike.

Xebatên wergirtî

  1. South Korea – Economy, Technology, Education | Britannica, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.britannica.com/place/South-Korea/Economic-and-social-developments
  2. Economy of South Korea – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_South_Korea
  3. Korean Wave (Hallyu) – Rise of Korea’s Cultural Economy & Pop Culture – Martin Roll, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://martinroll.com/resources/articles/asia/korean-wave-hallyu-the-rise-of-koreas-cultural-economy-pop-culture/
  4. Hallyu Wave – The Willingham, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.thewillingham.org/articles-volume-2/how-south-korea-turned-a-financial-crisis-into-successful-cultural-exports
  5. martinroll.com, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://martinroll.com/resources/articles/asia/korean-wave-hallyu-the-rise-of-koreas-cultural-economy-pop-culture/#:~:text=Hallyu%20is%20a%20Chinese%20term,just%20to%20name%20a%20few.
  6. Korean Wave – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Korean_Wave
  7. Korean Wave: The Global Rise of Culture in Seoul – SilverDoor, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.silverdoor.com/blog/korean-wave-the-global-rise-of-culture-in-seoul/
  8. K-pop | Bands, History, Industry, & Global Impact | Britannica, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.britannica.com/art/K-pop
  9. Analysis of Hallyu research trends based on topic modeling – Korea Science, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.koreascience.kr/article/JAKO202405250401713.page
  10. How Korean Drama Has Taken the World By Storm – CEO Weekly, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://ceoweekly.com/how-korean-drama-has-taken-the-world-by-storm/
  11. Hallyu and Its Impact on Korean Food History — Recipes & Roots, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.recipesandroots.ca/roots/hallyu-and-its-impact-on-korean-food-history
  12. K-beauty – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/K-beauty
  13. Korean Cinema History and the Music of ‘Hallyuwood’ | Sound of Life | Powered by KEF, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.soundoflife.com/blogs/experiences/korean-cinema-history
  14. The K-Drama Formula: How Korean Pop Culture Is Disrupting Asian Marketing | Comms8, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.comms8.com/blog/2024/the-k-drama-formula-how-korean-pop-culture-is-disrupting-asian-marketing
  15. K-Beauty – Red Dot Design Award, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.red-dot.org/magazine/k-beauty
  16. How South Korea’s ‘Hallyu’ cultural wave swept the globe | Al Majalla, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.majalla.com/node/323330/culture-social-affairs/how-south-korea%E2%80%99s-%E2%80%98hallyu%E2%80%99-cultural-wave-swept-globe
  17. Korean Wave (Hallyu) Diplomacy – World Tribune, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.worldtribune.org/2025/korean-wave-hallyu-diplomacy/
  18. http://www.researchpublish.com, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.researchpublish.com/upload/book/HALLYU%20FROM%20THE%20PERSPECTIVE-27022024-1.pdf
  19. Cultural Content | InvestKOREA(ENG), erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.investkorea.org/ik-en/cntnts/i-326/web.do
  20. Hallyu Tourism Statistics and Trend 2024 LEMON.LAB | 레몬랩, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.lemonlab.pro/k-culture-hallyu-tourism-statistics-and-trend-report-2024/
  21. [BEHIND TALK] The Survival of K-Content is Key to Revitalizing the Korean Economy!, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.cjenm.com/en/news/behind-talk-the-survival-of-kcontent-is-key-to-revitalizing-the-korean-economy/
  22. Hallyu and FDI: the growth of South Korea’s investment in Indonesia’s cultural content industry | International Development Planning Review – Liverpool University Press, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.liverpooluniversitypress.co.uk/doi/10.3828/idpr.2023.18
  23. Have you been taken by the Korean Wave yet? | Pursuit by the …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://pursuit.unimelb.edu.au/articles/have-you-been-taken-by-the-korean-wave-yet
  24. Higher image raised Hallyu exports last year to KRW 19.54T : Korea …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.korea.net/NewsFocus/Business/view?articleId=253159
  25. Korean Language Learning Market Size, Outlook 2025-2034, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.gminsights.com/industry-analysis/korean-language-learning-market
  26. King Sejong Institute earns high marks in student satisfaction – Korea.net, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.korea.net/NewsFocus/Culture/view?articleId=249924
  27. The 2024 Duolingo Language Report Presents Global Learning …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://blog.duolingo.com/2024-duolingo-language-report/
  28. A snapshot of Korean language now – The Korea Herald, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://m.koreaherald.com/article/3032661
  29. MCST Ministry of Culture, Sports and Tourism – Welcome to the …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.mcst.go.kr/english/policy/pressView.jsp?pSeq=431
  30. Hallyu (Korean Wave) as Korea’s Cultural Public Diplomacy in China and Japan, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.researchgate.net/publication/352213719_Hallyu_Korean_Wave_as_Korea’s_Cultural_Public_Diplomacy_in_China_and_Japan
  31. Backlash to the ‘Korean Wave’ | USC Center on Public Diplomacy, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://uscpublicdiplomacy.org/blog/backlash-korean-wave
  32. Success without Design: Hallyu (Korean Wave) and Its Implications for Cultural Policy*, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://lib.ui.ac.id/file?file=digital/2017-5/20451665-1t700588.pdf
  33. scispace.com, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://scispace.com/pdf/a-the-analysis-of-hallyu-s-sustainability-as-a-form-of-pop-3zo511xugd.pdf
  34. http://www.athensjournals.gr, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.athensjournals.gr/politics/2024-6201-AJPIA-Shafie-03.pdf
  35. South Korea’s Soft Power in the 21st century: The Role of Hallyu in International Diplomacy and Inter-Korean Relations – UNITesi, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://unitesi.unive.it/handle/20.500.14247/24712
  36. South Korea needs public diplomacy strategies to separate K-fact from K-fiction, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://eastasiaforum.org/2025/05/10/south-korea-needs-public-diplomacy-strategies-to-separate-k-fact-from-k-fiction/
  37. Understanding the Potential for a Hallyu “Backlash” in Southeast Asia: A Case Study of Consumers in Thailand, Malaysia and – Archium Ateneo, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://archium.ateneo.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1002&context=korean-stud-faculty-pubs
, , , , , , ,

Yorum bırakın

Ji nivîsên nû agahdar be!

Niha bibe abone da ku xwendina xwe bidomînî û bigihîjî hemû arşîvê.

Xwendinê bidomîne