1. Pêşgotin: Têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” li Hindistanê û Paradoksa Wê ya Navendî

Têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” wekî hîmekî bingehîn di têgihiştina karakterê civakî û siyasî yê Hindistanê de cih digire. Ev têgeh, di wateya xwe ya herî berfireh de, îşaret bi kapasîteya Hindistanê dike ku tevî pirrengî û cûrbecûriyeke bêhempa di warên çand, ziman, ol, etnîsîte û kevneşopiyan de, karibe hevgirtin û yekparebûna xwe biparêze.¹ Ev cûdahî ne wekî qelsiyekê, lê belê wekî çavkaniyeke dewlemendiyê tê dîtin ku bingeha civakî ya neteweyê xurt dike, tevlêbûn, rêzgirtina dualî û şiyana berxwedanê geş dike.¹ Bi vî awayî, ev hevok hevgirtina gelek çand, ziman, ol û kevneşopiyan di nav sînorên yek neteweyê de pênase dike û îfadeya xwe di mozaîka civakî ya Hindistanê de dibîne.

Girîngiya vê têgehê ji bo nasnameya Hindistanê nayê înkarkirin. Ew wekî stûneke bingehîn e ku civaka Hindistanê ya yekta û jîndar li ser ava bûye.¹ “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” ne tenê wekî fenomenek civaknasî, lê di heman demê de wekî mînakeke kûr a hemanjiyîn, rêzgirtina dualî û tevlêbûnê tê pêşkêş kirin, ku Hindistanê li ser asta cîhanî jî cuda dike.¹ Ev îdeal, bi taybetî di konteksta cîhanek ku her ku diçe bi pevçûnên etnîkî û olî re rûbirû dimîne, wekî modelek potansiyel a hemanjiyîna aştiyane tê nirxandin.

Lêbelê, di bingeha vê têgehê de paradoksek navendî heye. Tevî cûdahiyên berfireh û carinan kûr, Hindistan heta astekê karîbûye hestek yekîtiyê biparêze ku gelê wê bi hev ve girêdide.¹ Ev yekîtî di sembolên neteweyî, hin nirxên hevpar ên destûrî û hestek giştî ya “Hindîbûnê” de xwe dide der. Lêbelê, ev îdeal bi berdewamî ji hêla kêşe û nakokiyên civakî, siyasî û aborî yên cidî ve tê ceribandin û carinan jî têk diçe.¹ Pirsên bingehîn derdikevin holê: Gelo ev “yekîtî” çiqasî kûr û rastîn e? An jî ew bêtir vegotineke îdealîzekirî ye ku ji bo veşartina newekhevî, serdestî û pevçûnên bingehîn ên di nav civaka Hindî de tê bikar anîn? Bi gotineke din, gelo “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” rastiyeke jiyayî ye yan tenê projeyeke neteweyî ye ku hîna di pêvajoya avabûnê de ye û serkeftina wê ne misoger e? Ev paradoks ne tenê di navbera yekîtî û cûdahiyê bi xwe de ye, lê di heman demê de di navbera îdealîzasyona vê têgehê û rastiyên dijwar ên civakî-siyasî yên ku pir caran bi vê îdealê re di nav nakokiyê de ne, kûrtir dibe. Dema ku gelek çavkanî pesnê “hevgirtina ahengdar” didin ¹, analîzên rexneyî destnîşan dikin ku ev vegotin dikare ji bo paşguhkirin an jî rewakirina “nakokiyên organîze,” “şîdeta li dijî اقلیetan,” û “hegemonyayên siyasî yên navxweyî” were bikar anîn.³ Ji ber vê yekê, lêkolîna vê paradoksê ji bo têgihiştina rastîn a Hindistana hevdem krîtîk e.

2. Kevneşopiya Dîrokî û Çarçoveya Destûrî ya Yekîtiyê

Têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” li Hindistanê ne tenê îfadeyeke nûjen e, lê xwedî kokên dîrokî yên kûr û bingehek destûrî ya xurt e ku hewl dide vê îdealê bi cih bîne.

• Kokên Dîrokî yên Têgehê:

Her çend têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” bi awayekî giştî li Çîn û Amerîkaya Bakur dora 500 sal berî zayînê derketibe holê ², li Hindistanê ew bi taybetî di dema têkoşîna ji bo serxwebûnê de girîngiyeke mezin qezenc kir. Rêberên tevgera azadiyê ev têgeh bi berfirehî bi kar anîn da ku hestên welatparêziyê di nav gelên cihêreng ên Hindistanê de geş bikin û wan li dijî serweriya kolonyal a Brîtanî bikin yek.² Di vê çarçoveyê de, wêneyekî sembolîk ê “Bharatmata” (Dayika Hindistan) hate afirandin, ku tê de hemî Hindî wekî zarokên wê dihatin dîtin û parastina wê wekî erkek hevpar dihate qebûlkirin.²

Neteweperestiya çandî ya Hindî, ku ji kevneşopî, çand û mîrateya dewlemend a Hindistanê sûd werdigirt, di vê pêvajoyê de roleke navendî lîst. Kesayetên wekî Swami Vivekananda, Bankim Chandra Chattopadhyay, û Aurobindo Ghosh bi fikrên xwe yên li ser bingeha rêzgirtina ji mîrateya giyanî û çandî ya Hindistanê, alîkariya şekildana vê îdeolojiyê kirin.⁷ Strana “Vande Mataram”, ku ji hêla Bankim Chandra Chattopadhyay ve hatibû nivîsandin, ji stranekê wêdetir, bû semboleke bi hêz a yekîtiya çandî û berxwedana li dijî kolonyalîzmê.⁷ Bi heman awayî, wêjeya şoreşgerî, ku bi zimanên cihêreng ên Hindî dihat afirandin, hişmendiya kolektîf a gel şiyar dikir û banga yekîtî û têkoşînê dikir.⁸ Ev nêrînên neteweperest, li dijî teoriya kolonyal ku Hindistan wek welatekî tijî nefret û dubendî nîşan dida, îdia dikirin ku tevî hemî cûdahiyan, di kûrahiya çanda Hindî de yekîtiyeke bingehîn û domdar heye.⁹

• Rolê Destûra Bingehîn a Hindistanê:

Piştî serxwebûnê, Destûra Bingehîn a Hindistanê, ku di sala 1950î de ket meriyetê, hewl da ku ji bo vê îdeala yekîtiyê çarçoveyeke qanûnî û sazûmanî ya zexm biafirîne.⁴ Vê destûrê çarçoveyeke laîk û demokratîk ji bo tevlêbûn û hemanjiyîna hemî beşên civakê peyda kir.

Laîktî: Yek ji stûnên sereke yên Destûra Bingehîn laîktî ye. Hindistan wek dewleteke laîk hate ragihandin, ku tê wateya dewlet xwedî olek fermî nîne û divê li hember hemî olan bêalî be.¹⁰ Guhertina Çil û Duyemîn a Destûra Bingehîn di sala 1976an de bi awayekî eşkere peyva “laîk” li Pêşgotina Destûrê zêde kir.¹⁰ Girîng e ku were zanîn ku laîktiya Hindî ne wekî veqetandina tam a ol ji dewletê tê fêm kirin (wekî li hin welatên Rojava), lê belê wekî prensîbek ku dewlet bi awayekî bêalî û wekhev beşdarî karûbarên hemî komên olî dibe û rêzê li bawerî û nebaweriyan digire.¹⁰

Mafên Bingehîn (Beş III, Xalên 12-35): Beşê sêyemîn ê Destûra Bingehîn komek mafên bingehîn misoger dike ku ji bo hemî welatiyên Hindistanê bêyî cudahiya ol, nijad, kast, zayend an cihê jidayikbûnê derbasdar in.¹¹ Van mafan ji bo pêşkeftina giştî ya kesayetiyê û parastina rûmeta mirovî bingehîn têne hesibandin. Di nav van mafan de yên herî girîng ji bo mijara me ev in:

• Mafê Wekheviyê (Xal 14-18): Ev xal wekheviya li ber qanûnê û qedexekirina her cure cudakariyê misoger dikin.¹¹
• Rakirin û qedexekirina “destnedayînê” (Untouchability) (Xal 17): Ev xal yek ji birînên kûr ên civaka Hindî, ango pratîka destnedayînê, bi awayekî kategorîk qedexe dike û wê wekî sûcekî pênase dike.¹¹
• Mafê Azadiya Olî (Xal 25-28): Ev xal azadiya wijdan û mafê pîşekirin, pratîzekirin û belavkirina her olî ji bo hemî welatiyan garantî dikin.¹ Ev yek ji bo parastina pirrengiya olî ya Hindistanê krîtîk e.
• Mafên Çandî û Perwerdehiyê (Xal 29-30): Van xalan bi taybetî ji bo parastina اقلیetên zimanî û olî hatine danîn. Ew mafê اقلیetan diparêzin ku ziman, nivîs û çanda xwe biparêzin û pêş bixin, û her weha saziyên xwe yên perwerdehiyê ava bikin û birêve bibin.¹¹ Ev naskirineke eşkere ya girîngiya parastina cûdahiya çandî di nav çarçoveya yekîtiya neteweyî de ye.

Federalîzm: Destûra Bingehîn Hindistanê wek “Yekîtiya Dewletan” pênase dike, ku tê wateya dewletên federal xwedî mafê veqetandinê ji yekîtiyê nînin.¹² Avahiya îdarî ya Hindistanê wekî nîv-federal tê binavkirin, ku tê de taybetmendiyên hikûmeteke federal (parvekirina desthilatdariyê di navbera navend û dewletan de) û hikûmeteke yekparçe (hin hêzên serdest ên navendê) li hev dicivin.¹² Dabeşkirina desthilatdariyên qanûnî di navbera hikûmeta navendî û hikûmetên dewletan de bi rêya sê lîsteyan (Lîsteya Yekîtiyê, Lîsteya Dewletê, û Lîsteya Hevdem) tê kirin, ku armanc dike hevsengiyekê di navbera yekîtiya neteweyî û xweseriya dewletan de çêbike.¹²

Ev çarçoveya destûrî hewldaneke berbiçav e ji bo ku di navbera naskirin û parastina cûdahiyên kûr (wek mafên اقلیetan, avakirina dewletan li ser bingeha zimanî) û pêşxistina hestek ji yekîtiya neteweyî û nasnameyeke hevpar de hevsengiyek nazik were çêkirin. Mafên bingehîn ên wekî mafên çandî û perwerdehiyê ji bo اقلیetan û azadiya olî, cûdahiyê diparêzin û qebûl dikin. Di heman demê de, prensîbên wekî laîktî, hemwelatîbûna yekane, û mafê wekheviyê armanc dikin ku bingehek hevpar ji bo hemî welatiyan biafirînin. Sîstema federalîzmê jî, bi dabeşkirina desthilatdariyê, hewl dide ku xweseriya herêmî bi yekparebûna neteweyî re li hev bîne. Ev nîşan dide ku damezrînerên destûrê hay ji vê tengezariya navxweyî ya di navbera yekîtî û cûdahiyê de hebûn û bi zanebûn hewl dan ku mekanîzmayan ji bo birêvebirin û hevsengkirina wê biafirînin.

Lêbelê, tevî vê çarçoveya îdeal, şirovekirin û pêkanîna Destûra Bingehîn bi xwe bûye û hîn jî dibe mijara nîqaş û pevçûnên siyasî yên dijwar. Hin biryar û pratîkên destûrî, li şûna ku yekîtiyê xurt bikin, carinan bûne sedema kûrtirbûna dabeşan an jî xurtkirina hestên marjînalîzasyonê di nav hin koman de. Mînak, hin şîrovekar destnîşan dikin ku tevî îdîaya laîktiyê, hin hêmanên di Destûra Bingehîn a orîjînal de (wek nîgarkêşana Rama, Sita û Lakshmana di beşa mafên bingehîn de, an jî xala ku serjêkirina çêlekên pîroz qedexe dike) dibe ku wekî meyldariyek destpêkê ber bi nirxên Hindu ve werin şîrove kirin.¹⁰ Wekî din, rexnegirên hevdem behsa “kûrbûna valahiya di navbera teorî û pratîka laîktiyê de” û “hilweşîna bingehên laîk-lîberal” dikin, nemaze bi bilindbûna neteweperestiya Hindu û polîtîkayên ku wê pêş dixin.³ Pevçûnên li ser zimanê fermî, daxwazên ji bo xweserî û dewletên nû, û nîqaşên li ser mafên اقلیetan nîşan didin ku prensîbên destûrî yên wekî federalîzm, laîktî û mafên çandî bi berdewamî di qada siyasî de têne ceribandin, ji nû ve têne şîrove kirin û carinan jî têne binpêkirin. Ev destnîşan dike ku Destûra Bingehîn ne tenê dokumentek qanûnî ya statîk e, lê di heman demê de qadeke zindî ya têkoşînê ye ku tê de têgihiştinên cihêreng ên yekîtî û cûdahiyê li hev dikevin û pêşeroja Hindistanê şekil didin.

3. Pirrengiya Hindistanê: Analîzek Berfireh

Hindistan welatekî pirreng û piralî ye ku di her warî de cûdahiyeke berbiçav nîşan dide. Ev pirrengî di ziman, ol, çand, etnîsîte û erdnîgariyê de bi awayekî zelal xuya dike û bingeha têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” pêk tîne.

• Cûdahiya Zimanî:

Hindistan yek ji welatên herî pirzimanî yên cîhanê ye. Li gorî çavkaniyên cihêreng, hejmara ziman û zaravayan ji sedan heta bi hezaran diguhere. Destûra Bingehîn a Hindistanê 22 zimanan wekî zimanên fermî nas dike.¹ Serjimêriya sala 2011an tomar kiriye ku 121 ziman hene ku ji hêla 10,000 an zêdetir kesan ve têne axaftin.¹³ Hin lêkolîn heta 780 zimanên cihêreng ¹⁵ an jî zêdetirî 1,600 zaravayan ¹ û heta 19,500 ziman/zaravayan wekî zimanê zikmakî ² destnîşan dikin. Ev hejmarên cihêreng bi piranî ji ber cudahiyên di pênasekirina “ziman” û “zarava” de ne.

Tevî vê pirzimaniyê, Hindî û Îngilîzî wekî zimanên pêwendiyê yên sereke li seranserê welêt kar dikin, nemaze di rêveberiya navendî, perwerdehiya bilind û karsaziyê de.¹ Hindî, wekî zimanê ku herî zêde tê axaftin, ji hêla nêzîkî %43.63 ê nifûsê ve wekî zimanê zikmakî tê bikar anîn.¹³ Zimanên Hindistanê bi gelemperî di nav çar malbatên zimanan ên sereke de têne dabeş kirin: Malbata Îndo-Arî (ku ji hêla %78.05 ê nifûsê ve tê axaftin), malbata Dravîdî (ji hêla %19.64 ê nifûsê ve tê axaftin), û malbatên piçûktir ên wekî Awistro-Asyayî û Çînî-Tîbetî.²

Tablo 1: Zimanên Sereke yên Hindistanê û Hejmara Axêveran (Li gorî Serjimêriya 2011)

Ziman	Malbata Zimanî	Axêverên Zimanê Yekem (Milyon)	Rêjeya Axêverên Zimanê Yekem (%)	Axêverên Giştî (Milyon)	Rêjeya Axêverên Giştî (%)
Hindî	Îndo-Arî	528.3	43.63	692	57.1
Bengalî	Îndo-Arî	97.2	8.30	107	8.9
Marathî	Îndo-Arî	83.0	6.86	99	8.2
Teluguyî	Dravîdî	81.1	6.70	95	7.8
Tamîlî	Dravîdî	69.0	5.70	77	6.3
Gujaratî	Îndo-Arî	55.5	4.58	60	5.0
Urdûyî	Îndo-Arî	50.8	4.19	63	5.2
Kanadayî	Dravîdî	43.7	3.61	59	4.9
Odiyayî	Îndo-Arî	37.5	3.10	43	3.5
Malayalamî	Dravîdî	34.8	2.88	36	2.9
Pencabî	Îndo-Arî	33.1	2.74	36	3.0
Assamî	Îndo-Arî	15.3	1.26	24	2.0

Çavkanî:.¹⁴ Nîşe: Hejmarên giştî yên axêveran axêverên zimanê duyemîn û sêyemîn jî dihewînin û dibe ku ji ber dorpêçkirinê hinekî cuda bin.

Ev tablo bi awayekî dîtbarî firehiya cûdahiya zimanî û giraniya nisbî ya komên zimanî yên cihêreng nîşan dide. Ew bingehek konkret ji bo nîqaşkirina hem potansiyela yekîtiyê (mînak, zimanên pêwendiyê) hem jî kêşeyan (mînak, pevçûnên zimanî) peyda dike. Pêşkêşkirina daneyên hejmarî yên li ser zimanên sereke û belavbûna wan dê argumana li ser cûdahiya zimanî xurt bike û bihêle xwendevan bi lez û bez mezinahiya vê cûdahiyê û serdestiya hin zimanan (wek Hindî) bibîne, ku ji bo têgihiştina polîtîkayên zimanî û pevçûnên potansiyel girîng e.

• Cûdahiya Olî:

Hindistan cihê jidayikbûna çar olên mezin ên cîhanê ye: Hinduîzm, Budîzm, Jaînîzm û Sikhîzm.¹ Ji bilî van, Hindistan xwedî nifûsên girîng ên Misilmanan (sêyemîn mezintirîn li cîhanê), Xiristiyanan, û her weha civakên piçûktir ên Parsî, Cihû û Bahá’í ye.¹ Çarçoveya laîk a Destûra Bingehîn azadiya olî ji bo hemî welatiyan misoger dike, ku rê dide van civakên cihêreng ku bi aştiyane hemanjiyînê bikin.¹

Tablo 2: Belavbûna Olî li Hindistanê (Li gorî Serjimêriya 2011)

Ol	Hejmara Pêgir (Milyon)	Rêjeya ji Nifûsa Giştî (%)
Hinduîzm	966.3	79.8
Îslam	172.2	14.2
Xiristiyanî	27.8	2.3
Sikhîzm	20.8	1.7
Budîzm	8.4	0.7
Jaînîzm	4.5	0.4
Yên Din	7.9	0.7
Bê Ol	2.9	0.2

Çavkanî:.¹⁰ Nîşe: “Yên Din” dikare olên eşîrî û yên din ên ne-lîstekirî bihewîne. Hejmar ji ber dorpêçkirinê dibe ku hinekî cuda bin.

Ev tablo mozaîka olî ya Hindistanê bi zelalî nîşan dide, hem serdestiya Hinduîzmê hem jî hebûna girîng a اقلیetên olî yên din. Ew ji bo nîqaşkirina laîktiyê, heqiyê û kêşeyên komunalîzmê zemînek peyda dike. Pêşkêşkirina daneyên serjimêriyê yên rastîn dê pîvana vê pirrengiyê û hevsengiya di navbera komên olî yên cihêreng de nîşan bide, ku ji bo têgihiştina polîtîkayên laîk, mafên اقلیetan û dînamîkên civakî-olî yên li Hindistanê krîtîk e.

• Cûdahiya Çandî û Etnîkî:

Hindistan xwedan cûrbecûr etnîsîte û pratîkên çandî ye ku ji herêmên çiyayî yên Hîmalaya bigire heta deştên peravê yên başûr û rojhilat belav dibin.¹ Ev cûdahî di formên reqsên kevneşopî yên wekî Bharatanatyam (Tamil Nadu), Kathak (Bakurê Hindistanê), Odissi (Odisha), Kathakali (Kerala) û Manipuri (Manipur) de xwe dide der.¹ Festîvalên rengîn ên wekî Diwali (festîvala ronahiyê ya Hindu), Eid (festîvala Misilmanan), Noel (festîvala Xiristiyanan), Pongal (festîvala dirûnê ya Tamilan), Holi (festîvala rengan) û gelekên din ne tenê bûyerên olî ne, lê di heman demê de derfetên ji bo tevlîheviya çandî û xurtkirina girêdanên civakî ne.¹ Van festîvalan wekî pirek çandî kar dikin ku nifşên nû bi adet û kevneşopiyên kevnar ve girêdidin, û bi vî rengî mîrateya hunerî ya Hindistanê diparêzin.¹⁹ Hunerên kevneşopî û pîşesaziyên destan, wekî nîgarên Madhubani ji Biharê, hunera Warli ji Maharashtra, û Pattachitra ji Odisha, dewlemendî û cihêrengiya îfadeya çandî ya Hindistanê nîşan didin.⁴

Komên Eşîrî (Adivasî): Beşek girîng û yekta ya pirrengiya etnîkî ya Hindistanê komên eşîrî ne, ku bi gelemperî wekî Adivasî (niştecihên resen) têne binavkirin. Hindistan xwedî duyemîn civaka eşîrî ya herî mezin a cîhanê ye.²⁰ Li gorî Serjimêriya 2011an, nifûsa Eşîrên Plankirî (Scheduled Tribes – ST) nêzîkî %8.6 ê nifûsa giştî ya Hindistanê pêk tîne, ku ev yek bi qasî 104 milyon kesî ye.²⁰ Zêdetirî 700 komên eşîrî yên cihêreng ji hêla hikûmetê ve hatine nas kirin.²⁰ Van koman xwedî çand, ziman, kevneşopî û awayên jiyanê yên yekta ne, ku bi gelemperî ji civaka serdest cuda ne. Taybetmendiyên hevpar ên eşîran bi gelemperî cihêbûna erdnîgarî (jiyana li deverên daristanî û çiyayî), nasnameyeke cihê, zaravayek hevpar, homojeniya çandî, girêdaneke xurt bi jîngeh û çavkaniyên xwezayî re, û rêxistinên siyasî û civakî yên kevneşopî yên cihê ne.²⁰

Eşîrên Hindistanê li seranserê welêt belav bûne, lê bi giranî li herêmên navendî (ku nêzîkî %55 ê nifûsa eşîrî lê dijîn), rojava, bakur-rojhilat û başûr kom bûne.²⁰ Di nav eşîrên herî mezin de Bhil (eşîra herî mezin, ku nêzîkî %38 ê nifûsa giştî ya ST pêk tîne û zêdetirî 10 milyon kes in), Gond (duyemîn eşîra herî mezin, bi nifûseke texmînkirî di navbera 9 û 12 milyonî de), Santhal (bi nifûseke di navbera 3 û 6 milyonî de), Oraon, û Munda hene..²⁰²²

Tablo 3: Hin Komên Eşîrî yên Sereke yên Hindistanê û Belavbûna Wan (Daneyên Texmînî yên li ser bingeha Serjimêriya 2011 û Çavkaniyên Din)

Koma Eşîrî	Nifûsa Texmînkirî (Milyon)	Dewlet/Herêmên Sereke yên Niştecihbûnê
Bhil	10 – 17	Rajasthan, Madhya Pradesh, Gujarat, Maharashtra
Gond	9 – 13	Madhya Pradesh, Chhattisgarh, Maharashtra, Odisha, Andhra Pradesh
Santhal	6 – 7	Jharkhand, West Bengal, Odisha, Bihar, Assam
Oraon	2 – 4	Jharkhand, Odisha, West Bengal, Chhattisgarh
Munda	2 – 3	Jharkhand, Odisha, West Bengal
Mina	3 – 5	Rajasthan, Madhya Pradesh
Bodo	1.5 – 2	Assam
Khond	1 – 1.5	Odisha, Andhra Pradesh

Çavkanî: Li ser bingeha.²⁰ Nîşe: Hejmarên nifûsê texmînî ne û dibe ku li gorî çavkaniyê biguherin.

Ev tablo hebûna girîng û cihêrengiya komên eşîrî yên Hindistanê, ku beşek girîng lê pir caran marjînalîzekirî ya “cûdahiyê” ne, ronî dike. Ew alîkariya têgihiştina kêşeyên taybetî yên ku ew pê re rû bi rû ne dike, wekî mafên axê, parastina çandî, û tevlêbûna siyasî. Eşîr (Adivasî) hêmaneke krîtîk a cûdahiya Hindistanê ne, lê pir caran di nîqaşên giştî de têne paşguh kirin. Pêşkêşkirina daneyan li ser mezinahî û belavbûna wan dê girîngiya wan a demografîk û erdnîgarî teqez bike.

• Cûdahiya Erdnîgarî:

Erdnîgariya Hindistanê bi xwe jî çavkaniyeke mezin a cûdahiyê ye. Ji çiyayên asê û bi berf ên Hîmalaya li bakur, heta deştên berdar ên Ganj û Indus, çolên ziwa yên Rajasthan û Gujarat, platoya Deccan a kevnar, û peravên tropîkal ên rojhilat û rojava, Hindistan xwedan cûrbecûr herêmên erdnîgarî ye.¹ Çiyayên Hîmalaya li bakur û deryayên ku Hindistanê ji sê aliyan ve dorpêç dikin, yekîtiyek erdnîgarî ya xwezayî ji “parzemîna Hindî” re peyda dikin.⁹

Ev cûdahiya erdnîgarî rasterast bandorê li şêwazên jiyanê, debara jiyanê, pêjgeh (xwarin), cil û berg û hetta baweriyên herêmî dike.¹ Mînak, jiyana li herêmên çiyayî ji ya li deştên peravê pir cuda ye. Lêbelê, tevî van cudahiyan, her herêm bi awayekî yekta beşdarî nasnameya kolektîf û mîrateya giştî ya Hindistanê dibe. Cûdahiya erdnîgarî ne tenê paşxaneyek e ji cûdahiya çandî re, lê bi awayekî çalak wê teşe dide. Ew dikare bibe sedema îzolasyona hin koman û pêşketina çandên herêmî yên pir cihêreng, lê di heman demê de dikare bibe sedema danûstandin û tevlîheviyê li herêmên sînorî an jî li ser rêyên bazirganiyê. Dabeşên erdnîgarî dikarin bi xetên din ên cûdahiyê (etnîkî, zimanî) re li hev bicivin û hestên herêmparêziyê xurt bikin. Lêbelê, wekî ku dê di beşek paşê de were nîqaş kirin, pêşketinên di warê binesaziyê û teknolojiyê de potansiyel heye ku van astengiyên erdnîgarî derbas bikin û pêwendiyên xurtir di navbera herêmên cihêreng de biafirînin. Ji ber vê yekê, bandora erdnîgariyê li ser yekîtî û cûdahiyê ne statîk e, lê bi faktorên din ên civakî, aborî û teknolojîk re di nav têkiliyeke dînamîk de ye.

4. Hêmanên Yekîtiyê: Çi Hindistanê bi Hev Ve Girêdide?

Tevî pirrengiya xwe ya berbiçav, gelek faktor hene ku wekî hêmanên yekîtiyê li Hindistanê kar dikin û hestek ji “Hindîbûnê” ya hevpar xurt dikin. Van faktoran ji mîrateya dîrokî bigire heta sembolên nûjen û pêwendiyên aborî yên hevdem diguhere.

• Mîrateya Dîrokî ya Hevpar û Bîranînên Kolektîf:

Yek ji girîngtirîn hêmanên ku Hindistanê bi hev ve girêdide, ezmûna dîrokî ya hevpar e, nemaze têkoşîna ji bo serxwebûnê ji bin serweriya kolonyal a Brîtanî. Tevgera serxwebûnê wekî hêzek yekbûyî ya mezin kar kir, ku tê de mirovên ji paşxaneyên olî, zimanî, û herêmî yên cihêreng ji bo armancek hevpar li hev civiyan û têkoşiyan.² Di vê pêvajoyê de, wêjeya şoreşgerî ya ku bi zimanên cihêreng dihat nivîsandin û sembolên çandî yên wekî strana “Vande Mataram” rolek girîng di afirandina hişmendiyek neteweyî ya hevpar de lîstin.⁷ Ev bîranînên kolektîf ên têkoşîn û fedakariyê bûne beşek ji mîrateya neteweyî û hîn jî di nav gel de hestek ji girêdanê çêdikin. Wekî din, dîroka dirêj a Hindistanê, ku tê de serdemên cihêreng ên împaratorî û şaristaniyan, dagirkerî, û berxwedan hene, tevî hemî nakokiyan, çîrokek neteweyî ya berfireh afirandiye ku berxwedan û domdariya civaka wê ya cihêreng nîşan dide.¹

• Sembolên Neteweyî, Perwerdehî, Rolê Medyayê û Sînemayê (Bollywood):

Di serdema nûjen de, gelek sembol û sazî hene ku ji bo xurtkirina yekîtiya neteweyî hatine sêwirandin an jî bi xwezayî vê rolê dilîzin:

Sembolên Neteweyî: Ala sêreng a Hindistanê, sirûda neteweyî (“Jana Gana Mana”), strana neteweyî (“Vande Mataram”), û nîşana dewletê (Paytexta Şêr a Aşoka) sembolên dîtbar û bihîstbar ên yekîtiya neteweyî ne ku di hemî welatiyan de hestek ji aîdiyet û serbilindiyê çêdikin.4 Reng û sembolên li ser alayê (şafranî ji bo hêz û wêrekiyê; spî ji bo aştî û rastiyê; kesk ji bo berdarî û geşbûnê) û Çakra Dharma (sembola rastî û tevgerê) nirxên hevpar ên ku netewe li ser hatiye avakirin temsîl dikin.26 Dara Banyan, wekî dara neteweyî, bi rehên xwe yên kûr û şiyana xwe ya ku li qadeke berfireh belav bibe, yekîtî û tevlêbûna çandên cihêreng sembolîze dike.27

Perwerdehî: Sîstema perwerdehiyê ya Hindistanê, bi tevlêkirina lêkolînên dîrokî û çandî yên li ser mîrateya cihêreng a welêt, hewl dide ku di nav nifşên ciwan de hişmendî û rêzgirtinê ji bo vê pirrengiyê çêbike.¹ Bernameyên hikûmetê yên wekî “Ek Bharat Shreshtha Bharat” (Yek Hindistan, Hindistana Herî Baş) bi teşwîqkirina danûstandinên çandî yên di navbera dewletên cihêreng de, armanc dike ku têgihiştin û girêdanên dualî xurt bike.¹

Medya û Sînema: Medya, nemaze di serdema dîjîtal de, xwedî potansiyeleke mezin e ku wekî pirek di navbera kom û herêmên cihêreng de kar bike, bi belavkirina çîrokên hevkarî, serkeftinên hevpar û yekîtiyê.¹ Sînemaya Hindî, nemaze Bollywood, û her weha sînemayên herêmî yên bihêz, roleke girîng di yekkirina temaşevanên ji paşxaneyên cihêreng de dilîzin. Van fîlman bi gelemperî hêmanên ji çandên cihêreng di çîrok, muzîk û reqsên xwe de tevlihev dikin, û pir caran mijarên wekî welatparêzî, yekîtiya neteweyî û lihevhatina civakî vedikolin.⁴ Fîlmên wekî “Lagaan” an “Chak De! India” mînakên baş in ku nîşan didin ka cûdahiyên kesane û herêmî çawa dikarin ji bo bidestxistina armancek neteweyî ya hevpar werin derbas kirin û bibin çavkaniya hêzê.⁴

• Yekbûna Aborî û Pêşketina Binesaziyê:

Di dehsalên dawî de, yekbûna aborî û pêşketina binesaziyê wekî faktorên girîng ên ku Hindistanê bi hev ve girêdidin derketine holê. Pêşketinên di warê veguhastinê de (wek rê, rêhesin, û firokexane), enerjiyê, û nemaze torên dîjîtal û telekomunîkasyonê, ne tenê mezinbûna aborî ya Hindistanê lezandine, lê di heman demê de pêwendîdarî, hilberînerî û bazirganiyê li seranserê welêt zêde kirine.²⁸ Veguhastin û torên dîjîtal ên bikêr piştgiriyê didin berfirehbûna pîşesaziyê, bazirganiya navxweyî û kişandina veberhênanên navxweyî û biyanî.²⁸ Ev pêşketin di heman demê de pêwendiya di navbera herêmên cihêreng de xurt dike û hewl dide ku cudahiyên aborî yên herêmî kêm bike.²⁸

Projeyên mezin ên binesaziyê yên wekî “Çargoşeya Zêrîn” (Golden Quadrilateral) ku bajarên mezin ên Hindistanê bi rêyên bi kalîte bi hev ve girêdide, torên rêhesinê yên metro li bajaran, û berfirehbûna bilez a înternet û têlefonên desta, roleke girîng di vê yekbûnê de lîstine.²⁸ Wekî din, polîtîkayên hikûmetê yên wekî “Yek Netewe, Yek Karta Rasyonê”, ku armanc dike ku welatiyên koçber karibin li her derê welêt sûdê ji mafên xwe yên xwarinê werbigirin, cudahiyên herêmî kêm dikin û fikra neteweyek yekbûyî xurt dikin.¹ Ev yekbûna aborî û binesazî dikare wekî “çîmentoyek” nûjen a yekîtiyê were dîtin, ku girêdanên kevneşopî yên çandî û dîrokî temam dike. Bi girêdana aborî ya herêman, berjewendiyên hevpar têne afirandin ku dikarin hestek ji “Hindîbûnê” ya berfirehtir pêş bixin, ku ji nasnameyên teng ên herêmî wêdetir diçe.

Lêbelê, divê were zanîn ku feydeyên vê yekbûna aborî û pêşketina binesaziyê bi awayekî wekhev li seranserê welêt belav nabin. Heke pêşketina aborî û binesaziyê bi awayekî newekhev were rêvebirin û tenê li hin herêm an jî beşên civakê kom bibe, ew dikare li şûna yekîtiyê bibe sedema hêrsbûn, marjînalîzasyon û kûrtirbûna dabeşan. Wekî ku dê di beşa kêşeyan de bi berfirehî were nîqaş kirin, “cudahiyên aborî” û “pêşketina newekhev li seranserê herêman” dikarin bibin sedema “hêrsbûn û koçberiyê, ku dibe sedema tengezariyên civakî-aborî”.¹ Ji ber vê yekê, bandora erênî ya binesaziyê û yekbûna aborî li ser yekîtiya neteweyî bi giranî bi dadmendî û wekheviya di belavkirina feydeyên wê de girêdayî ye. Pêşketina ku tenê li hin herêman kom dibe an jî tenê ji hin beşên civakê re sûdmend e, dikare hestên cudaxwazî û neheqiyê xurt bike.

5. Paradoksa Yekîtiyê: Kêşe, Nakokî û Rexne

Tevî îdeala “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” û faktorên ku hewl didin vê yekîtiyê xurt bikin, Hindistan bi gelek kêşe, nakokî û rexneyên cidî re rû bi rû ye ku vê paradoksê kûrtir dikin û rastiya vê yekîtiyê dixin bin pirsê. Van kêşeyan ji komunalîzm û pevçûnên olî/etnîkî bigire heta herêmparêzî, cudakariya kastî û newekheviyên civakî-aborî yên kûr diguhere.

• Komunalîzm û Pevçûnên Olî/Etnîkî:

Yek ji gefên herî mezin li ser yekîtiya Hindistanê komunalîzm e, ku bi gelemperî wekî dijminatiya di navbera komên olî yên cihêreng de, nemaze di navbera Hindu û Misilmanan de, tê pênase kirin. Tengezariyên periyodîk di navbera civakên olî de lihevhatina civaka piralî ya Hindistanê tehdîd dikin.¹ Mijarên wekî şîdeta girseyî (mob violence), axaftinên nefretê, û polarîzasyona olî, ku pir caran ji hêla aktorên siyasî ve ji bo berjewendiyên xwe têne gurr kirin, dikarin aştiya civakî têk bibin û birînên kûr di nav civakê de vekin.¹

Daneyên li ser tundûtûjiya komunal dîmenek tevlihev nîşan didin. Li gorî Buroya Tomarkirina Sûcên Neteweyî (NCRB), di sala 2022an de 272 bûyerên komunal/olî li seranserê Hindistanê hatine tomarkirin, ku ev hejmar ji 378 bûyerên sala 2021an kêmtir e. Dewletên ku di sala 2022an de herî zêde bûyerên bi vî rengî tomar kirine Madhya Pradesh (68 bûyer), Bihar (60 bûyer) û Jharkhand (46 bûyer) bûn. Balkêş e ku li gorî heman raporê, Uttar Pradesh, ku dewleteke mezin û ji hêla siyasî ve girîng e, di sala 2022an de sifir bûyerên komunal tomar kiriye.³⁰ Lêbelê, çavkaniyên din, wek Navenda Lêkolînên Civak û Laîktiyê (CSSS), ji bo sala 2024an wêneyekî cuda û xemgîntir nîşan didin. Li gorî CSSS, di sala 2024an de 59 serhildanên komunal qewimîne (li gorî 32 bûyeran di sala 2023an de), ku di encamê de 13 kes jiyana xwe ji dest dane (10 Misilman û 3 Hindu). Dewletên ku herî zêde ji van bûyeran etkîlenmiş in Maharashtra (12 bûyer), Uttar Pradesh (7 bûyer) û Bihar (7 bûyer) bûne. Piraniya van bûyeran di dema pîrozbahî û festîvalên olî de rû dane, ku ev yek nîşan dide ka sembol û pratîkên olî çawa dikarin ji bo gurrkirina tengezariyan werin bikar anîn.³¹ Ev cudahiya di navbera daneyên NCRB û CSSS de dibe ku ji ber metodolojiyên cihêreng ên berhevkirina daneyan û pênasekirina “bûyera komunal” be.

Lêkolînên akademîk destnîşan dikin ku serhildanên komunal ne tenê zirarên fizîkî û madî didin, lê di heman demê de bandorek girîng û neyînî ya psîkolojîk li ser nifûsa etkîlenmiş dihêlin, ku bi zêdebûna rêjeyên depresyonê, nexweşiya stresa piştî trawmayê (PTSD) û pirsgirêkên din ên tenduristiya derûnî xwe dide der.³³ Raporek destnîşan dike ku di navbera salên 2019 û 2020an de %96 zêdebûnek di bûyerên komunal/olî yên tomarkirî de çêbûye.³³ Mînakên dîrokî yên mezin ên têkçûna lihevhatina nav-olî li Hindistanê şîdeta dij-Sikh a salên 1980yî piştî kuştina Indira Gandhi, û şîdeta dij-Misilman li Gujarat di sala 2002an de piştî şewitandina trênê li Godhra ne.³⁴ Van bûyeran ne tenê bûn sedema mirin û wêrankariyeke mezin, lê di heman demê de baweriya di navbera civakan de jî bi giranî lawaz kirin.

Tablo 4: Îstatîstîkên Bijartî yên li ser Bûyerên Tundûtûjiya Komunal li Hindistanê

Çavkanî	Sal(an)	Hejmara Bûyeran	Kuştî/Birîndar (Texmînî)	Dewletên Sereke yên Etkîlenmiş (Mînak)
NCRB	2021	378	N/A	N/A
NCRB	2022	272	N/A	Madhya Pradesh, Bihar, Jharkhand
CSSS	2023	32	N/A	N/A
CSSS	2024	59	13 Kuştî	Maharashtra, Uttar Pradesh, Bihar
NCRB	2019-2020	438 (2019)	N/A	Zêdebûna %96 di bûyeran de
		857 (2020)

Çavkanî:.³⁰ Nîşe: Daneyên NCRB û CSSS dibe ku ji ber metodolojî û pênaseyên cihêreng cuda bin. “N/A” tê wateya ku dane di çavkaniya referanskirî de peyda nebû.

Ev tablo bi awayekî konkret kêşeya komunalîzmê û bandora wê ya wêranker nîşan dide. Ew îdîayên li ser “hevgirtina ahengdar” bi rastiyên dijwar re dide ber hev û giraniya vê pirsgirêkê ji bo têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” radixe ber çavan.

• Herêmparêzî û Pevçûnên Zimanî:

Herêmparêzî, ango girêdana xurt bi herêmek taybetî û berjewendiyên wê re, carinan dikare bibe gef li ser yekîtiya neteweyî. Daxwazên ji bo avakirina dewletên nû li ser bingeha nasnameyên zimanî an etnîkî, an jî daxwazên ji bo xweseriyeke mezintir, pir caran dibin sedema tengezariyên siyasî û civakî.¹ Mînakên navdar ên van tevgeran li Gorkhaland (daxwaza dewleteke cihê ji West Bengal) û Telangana (ku di sala 2014an de ji Andhra Pradesh veqetiya û bû dewleteke nû) têne dîtin.¹

Pevçûnên zimanî jî beşek girîng a vê kêşeyê ne. Yek ji mînakên herî berbiçav pevçûna dirêj a di navbera hikûmeta navendî û dewleta Tamil Nadu de li ser siyaseta zimanî ye, nemaze li ser hewldanên ji bo ferzkirina zimanê Hindî û pêkanîna “formula sê-zimanî” (ku fêrkirina Hindî li dewletên ne-Hindî-axêv pêşniyar dike).³⁷ Tamil Nadu xwedî dîrokeke dirêj a protestoyên dij-Hindî ye, ku vedigere serdema berî serxwebûnê û di salên 1960î de gihîştibû lûtkeyê.³⁵ Ji bilî Tamil Nadu, tevgerên zimanî yên din jî li Hindistanê hebûne, wekî tevgera ji bo naskirina zimanê Konkanî li Goa, tevgera ji bo statuya zimanê Rajasthanî, û tevgera Pencabî Suba ku di encamê de dewleta Pencabê li ser bingeha zimanî hate avakirin.³⁸

Wekî din, tevgerên “Kurên Axê” (Sons of the Soil) li gelek dewletan derketine holê, ku tê de komên herêmî daxwaza pêşîniyê ji bo mirovên xwecihî di warê kar û perwerdehiyê de dikin, pir caran li dijî koçberên ji dewletên din.³⁵ Van tevgeran dikarin bibin sedema cudakarî û tengezariyên di navbera komên cihêreng ên welatiyan de.

• Cudakariya Kastî û Newekheviyên Civakî-Aborî:

Sîstema kastê, tevî ku bi awayekî fermî ji hêla Destûra Bingehîn ve hatiye rakirin û cudakariya li ser bingeha kastê qedexe ye, hîn jî di civaka Hindî de bi awayekî kûr bandora xwe didomîne û yek ji çavkaniyên herî girîng ên newekhevî û neheqiyê ye.¹ Li Hindistanê nêzîkî 3,000 kast û 25,000 bin-kast hene, ku di nav hiyerarşiyeke civakî ya tevlihev de cih digirin.³⁹

Komên ku di binê vê hiyerarşiyê de ne, nemaze Dalît (berê wekî “destnedayî” dihatin binavkirin) û Adivasî (eşîrên plankirî), bi berdewamî bi cudakarî, tundûtûjî, û dûrxistina ji derfetên civakî û aborî re rû bi rû dimînin. Li gorî daneyên NCRB, di sala 2022an de 57,582 dozên tawanên li dijî Dalîtan (Scheduled Castes – SCs) hatine tomarkirin, ku ev yek li gorî sala 2021an (%13.1) zêdebûnek nîşan dide. Dewletên wekî Uttar Pradesh (15,368 doz), Rajasthan (8,752 doz) û Madhya Pradesh (7,733 doz) di vî warî de di rêzên pêşîn de ne. Balkêş e ku rêjeya sûcdariyê (sûc li gorî her sed hezar nifûsê) li Rajasthan (71.6) ji ya Uttar Pradesh (37.2) pir bilindtir bû, tevî ku hejmara dozan li UP zêdetir bû.⁴⁰ Yek ji pirsgirêkên herî mezin di vî warî de rêjeyên pir kêm ên mehkûmiyetê ne ji bo sûcdarên van tawanan, ku ev yek bêcezabûnê teşwîq dike.⁴⁰

Jinên Dalît bi awayekî taybetî mexdûr in û bi gelek awayan rastî cudakariyê tên, di nav de tundûtûjiya zayendî, destavêtin, û neçarîkirina fuhûşê.⁴¹ Karê bi zorê û girêdayî, wekî paqijkirina destavên hişk (manual scavenging) û sîstema Devadasi (ku tê de keçên ciwan ji bo xizmeta perestgehan têne “terxan kirin” û pir caran rastî îstîsmara zayendî tên), hîn jî li hin deveran berdewam dikin û bi giranî bandorê li ser civakên Dalît dikin.⁴¹ Cudakarî di warê perwerdehiyê de jî berbelav e, ku dibe sedema rêjeyên bilind ên devjêberdana dibistanê di nav zarokên Dalît de û heta di hin rewşan de dibe sedema xwekujiya xwendekarên Dalît li zanîngehan ji ber zext û tacîzê.⁴¹ Pratîkên “destnedayînê”, wekî nehiştina Dalîtan ku ji heman bîrên avê sûd werbigirin an jî têkevin perestgehên hin kastên jorîn, tevî qedexeyên qanûnî, li gelek deverên gundewarî yên Hindistanê hîn jî berdewam dikin. Lêkolînekê nîşan da ku %27 ê malbatan li Hindistanê ragihandine ku ew bi awayekî pratîkên destnedayînê dikin.⁴¹ Pevçûnên kastî pir caran wekî hewldanên kastên jêrîn ji bo bidestxistina maf û statuyeke bilindtir û livîna civakî têne şîrove kirin, ku ev yek bi berxwedana kastên serdest re rû bi rû dimîne.⁴² Dîroka Biharê bi mînakên komkujiyên kastî yên hovane tijî ye, ku tê de bi sedan kes jiyana xwe ji dest dane.⁴²

Li gel cudakariya kastî, newekheviya aborî jî yek ji kêşeyên herî kûr ên Hindistanê ye. Daneyên berdest nîşan didin ku valahiya di navbera dewlemend û feqîran de pir mezin e û her ku diçe kûrtir dibe. Li gorî rapora Oxfam, %10 ê herî dewlemend ê nifûsa Hindistanê xwediyê %77 ê serweta neteweyî ya giştî ne. Di sala 2017an de, %73 ê serweta ku hatibû afirandin çûibû destê %1 ê herî dewlemend, dema ku 670 milyon Hindiyên ku nîvê herî feqîr ê nifûsê pêk tînin, tenê %1 zêdebûnek di serweta xwe de dîtibûn.⁴⁴ Katsayiya Gini, ku pîvanek ji bo newekheviya belavkirina dahatê ye, li gorî CIA di sala 2011an de 35.2 bû, lê Fona Pereyan a Navneteweyî (IMF) di sala 2016an de ragihand ku ev rêje ji 0.45 di sala 1990î de derketiye 0.51 di sala 2013an de, ku ev yek zêdebûneke berbiçav nîşan dide.⁴⁵ Di sala 2022-23an de, %1 ê herî jor ê nifûsê %22.6 ê dahata neteweyî û %40.1 ê serweta neteweyê kontrol dikir, ku ev yek Hindistanê dixe nav rêza welatên herî newekhev ên cîhanê.⁴⁵

Tablo 5: Daneyên Bijartî li ser Newekheviya Dahatê û Tawankariyên li Dijî Dalîtan li Hindistanê

Beşa A: Newekheviya Dahatê

Pîvan	Sal(an)	Dane	Çavkanî
Rêjeya Serweta Neteweyî ya %10 ê Herî Dewlemend	2017 (dor)	%77	44
Rêjeya Serweta Neteweyî ya %1 ê Herî Dewlemend	2017 (dor)	%58 45; %73 ê serweta nû-afirandî çû %1 44	44
Rêjeya Dahata Neteweyî ya %1 ê Herî Dewlemend	2022-23	%22.6	45
Rêjeya Serweta Neteweyî ya %1 ê Herî Dewlemend	2022-23	%40.1	45
Katsayiya Gini (CIA)	2011	35.2	45
Katsayiya Gini (IMF)	1990 -> 2013	0.45 -> 0.51	45

Beşa B: Tawankariyên li Dijî Dalîtan (Scheduled Castes) (Daneyên NCRB 2022)

Pîvan	Dane	Çavkanî
Hejmara Giştî ya Dozên Tomarkirî	57,582	40
Zêdebûn li gorî 2021	%13.1	40
Dewleta bi Hejmara Herî Zêde ya Dozan	Uttar Pradesh (15,368)	40
Dewleta bi Rêjeya Sûcdariyê ya Herî Bilind (di nav yên hatine behskirin de)	Rajasthan (71.6)	40
Rêjeya Mehkûmiyetê ya Giştî (2022)	%34	40

Ev tablo du aliyên krîtîk ên “paradoksê” ronî dike: newekheviya aborî ya kûr û cudakariya civakî ya berdewam. Ew nîşan dide ku “yekîtî” ji bo hemî beşên civakê ne wekhev e û feydeyên pêşketinê bi awayekî dadmend belav nabin. Newekheviya civakî-aborî û cudakariya kastî kêşeyên bingehîn in ji bo îdîaya “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de”. Pêşkêşkirina daneyên hejmarî yên li ser van mijaran dê kûrahiya van pirsgirêkan nîşan bide.

• Nêrînên Rexneyî li ser Têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de”:

Gelek akademîsyen û rexnegir arguman dikin ku têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de”, tevî ku di astekê de rastiyekê îfade dike, pir caran wekî vegotineke îdealîzekirî û rûpoş tê bikar anîn ku newekhevî, serdestî û nakokiyên kûr ên di nav civaka Hindî de vedişêre an jî paşguh dike. Hin ji van nêrînên rexneyî ev in:

Hin lêkolîner hişyarî didin ku gelek cudahiyên di olan, kevneşopiyan, zimanan û çandan de li Hindistanê ewqas dijwar û kûr bûne ku ew ji bo yekîtiya neteweyî û ewlehiya welêt bûne gef û xetereyên cidî. Di vê çarçoveyê de, tê gotin ku “bêyî aştiyê, cûdahiya me bêkêr e” û pêdivî bi hewldanên hevpar ên hikûmet û gel heye ji bo parastina vê cûdahiyê di nav çarçoveya yekîtiyê de.²

Di nîqaşên li ser yekîtiya siyasî û cûdahiya çandî ya Hindistanê de, şîrovekirin û temsîlkirina paşerojê her tim bûye qadeke sereke ya têkoşînê. Dema ku laîkparêz û lîberal balê dikişînin ser kevneşopiya tolerans û pirçandîtiyê ya Hindistanê û daxwaza parastina wê dikin, hêzên komunalîst û neteweperest ên teng bi gelemperî balê dikişînin ser dîroka pevçûnên olî û hewcedariya serdestiya komekê li ser yên din an jî sînordarkirina axê li ser bingeha nasnameyê.³ Hin rexnegirên postkolonyal jî dibînin ku xwe dispêrin kategorî û têgehên dîrokî yên ku ji hêla kolonyalîzmê ve hatine afirandin, bi xwe beşek ji pirsgirêkê ye.³

Zêdebûna valahiya di navbera îdeala laîktiyê ya ku di destûrê de hatî destnîşan kirin û pratîka siyasî ya rojane de, gelek pirs û guman li ser pabendbûna demdirêj a Hindistanê bi fikra “yekîtiya di nav cûdahiyê de” derxistiye holê.³ Bi taybetî bilindbûna neteweperestiya Hindu û polîtîkayên ku wê pêş dixin, wekî gefek li ser bingeha laîk û piralî ya Hindistanê tê dîtin. Kampanyayên neteweyî yên ji bo danasîna Hindistanê li cîhanê, wekî kampanyaya “Incredible India”, carinan hatine rexne kirin ku nasnameyên kolonyal ji nû ve dinivîsin û Hindistanê bi awayekî serdest wekî neteweyek Hindu pêşkêş dikin, ku ev yek komên اقلیet û çandên din marjînalîze dike.⁶ Ev nîşan dide ku vegotina “yekîtiyê” dikare ji bo armancên siyasî yên taybet û ji bo xurtkirina hegemonyaya komekê were bikar anîn.

Her weha, tê arguman kirin ku têgeha pirçandîtiyê, ku bingeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” ye, li Hindistanê dikare ji bo اقلیetan bibe sedema hin pirsgirêkan. Mînak, parastina zêde ya komên اقلیet û mafên wan ên çandî yên taybet dikare bibe sedema îstismarkirina endamên herî xizan û mexdûr ên di nav van koman de (mînak, jin an kastên jêrîn ên di nav اقلیetên olî de). Wekî din, siyaseta nasnameyê, ku pir caran li ser bingeha ol û kastê tê meşandin, dikare bibe sedema afirandina civakek “em û ew” û kûrtirbûna dabeşan, li şûna ku hevgirtinê xurt bike.⁴⁶

Ev nêrînên rexneyî destnîşan dikin ku têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” divê ne wekî danasîneke bêalî û statîk, lê wekî îdeolojiyek dewletê an jî vegotineke siyasî were fêm kirin ku armanc dike wêneyek ahengdar a neteweyê pêşkêş bike. Lêbelê, di pêvajoya vê yekê de, ew dibe ku newekhevî, nakokî û têkiliyên hêzê yên kûr ên ku di nav civakê de hene, paşguh bike, veşêre, an jî heta rewa bike. Pirsgirêk ne tenê hebûna cûdahiyê ye, lê ew e ku ev cûdahî çawa di nav hiyerarşiyên hêzê de têne birêvebirin û gelo “yekîtî” bi rastî li ser bingeha wekhevî, dadmendî û rêzgirtina dualî ye, an jî li ser serdestiya hin koman li ser yên din û marjînalîzekirina dengên muxalif hatiye avakirin. Ji ber vê yekê, analîzek rexneyî divê bipirse: Yekîtiya kê û li ser şert û mercên kê tê avakirin?

6. Encamname: Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de wekî Pêvajoyek Dînamîk û Pêşeroja Wê

Analîza berfireh a têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” li Hindistanê nîşan dide ku ev welat bi rastî mozaîkek tevlihev û cihêreng a çand, ziman, ol, etnîsîte û kevneşopiyan e. Têgeha navborî hem rastiyekê îfade dike ku hevgirtina van hêmanên cihêreng di nav sînorên yek neteweyê de nîşan dide, hem jî îdealek e ku bi berdewamî ji hêla kêşe û nakokiyên navxweyî yên kûr ve tê ceribandin û carinan jî têk diçe.¹ Paradoksa navendî di vir de ye: Hindistan çawa dikare vê pirrengiya bêhempa biparêze û pîroz bike, di heman demê de yekîtiya xwe ya neteweyî jî xurt bike û newekheviyên bingehîn çareser bike?

Divê yekîtî ne wekî rewşek statîk û qediyayî, lê wekî pêvajoyek dînamîk û domdar were fêm kirin. Ew encama danûstandinên civakî, siyasî, aborî û çandî yên bênavber e. Ev yekîtî bi polîtîkayên dewletê, biryarên dadwerî, tevgerên civaka sivîl, guherînên demografîk, pêşketinên teknolojîk û heta bandorên gerdûnî re diguhere û ji nû ve şekil digire. Ji ber vê yekê, “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” ne tenê danasînek e, lê projeyek neteweyî ye ku pêdivî bi xebat, nîqaş û lihevkirineke domdar heye.

Pêşeroja yekîtî û cûdahiyê li Hindistanê dê bi giranî bi wê yekê ve girêdayî be ka kêşeyên heyî yên ku di vê raporê de hatin destnîşan kirin – wekî komunalîzm û tundûtûjiya olî, herêmparêzî û pevçûnên zimanî, cudakariya kastî ya domdar, û newekheviyên aborî yên kûr – çawa têne çareser kirin. Ji bo ku ev îdeal bibe rastiyeke watedartir, pêdivî bi rêveberiyeke tevlêker heye ku rêzê li hemî cûdahiyan bigire, mafên hemî welatiyan, nemaze اقلیet û komên marjînalîzekirî, biparêze, û nirxên hevpar ên wekî laîktî, demokrasî, dadmendiya civakî û wekheviyê bi awayekî çalak pêş bixe.¹ Parastin û xurtkirina ethosê pirçandî yê Hindistanê ne tenê ji bo lihevhatina navxweyî, lê ji bo mezinbûna aborî ya tevlêker û pozîsyona Hindistanê li ser sehneya cîhanî jî girîng e.⁴⁶

Di dawiyê de, “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” divê ne wekî dirûşmeyek pasîf an jî vegotineke rûpoş ji bo paşguhkirina pirsgirêkan were dîtin. Belkî, ew divê wekî bangek ji bo çalakiyê were şîrove kirin – çalakiyek ji bo avakirina pireyan di navbera civakên cihêreng de, ji bo çareserkirina newekhevî û neheqiyên bingehîn, û ji bo xurtkirina nirxên demokratîk û laîk ên ku bingeha Destûra Bingehîn a Hindistanê pêk tînin. Pêşeroja vê paradoksê dê bi giranî bi têkoşîna di navbera hêzên ku dixwazin nasnameyeke yekreng û serdest ferz bikin û yên ku ji bo parastin, pîrozkirin û pêşxistina pirrengiyê li ser bingeha wekhevî, rêzgirtin û dadmendiyê têdikoşin, were şekildanîn. Di vê têkoşînê de, rolê civaka sivîl a hişyar, saziyên dadwerî yên serbixwe, medyaya azad û berpirsiyar, û her weha perwerdehiyeke rexneyî û tevlêker dê krîtîk be. Tenê bi hewldaneke hevpar û domdar dikare Hindistan hêvî bike ku paradoksa xwe ya navendî bi awayekî erênî û berdar birêve bibe û bibe mînakeke rastîn a yekîtiya di nav cûdahiyê de ji bo cîhanê.

Xebatên wergirtî

1. India’s Unity in Diversity: Essence, Challenges & Significance – NEXT IAS, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.nextias.com/blog/indias-unity-in-diversity/
2. A Conceptual Outline of “Unity in Diversity in India” – ijarsct, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://ijarsct.co.in/Paper18766.pdf
3. India’s Unity in Diversity as a Question of Historical Perspective – ResearchGate, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.researchgate.net/publication/262127142_India’s_Unity_in_Diversity_as_a_Question_of_Historical_Perspective
4. Indian Culture: A Symbol of Unity in Diversity – UPPCS MAGAZINE, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://uppcsmagazine.com/indian-culture-a-symbol-of-unity-in-diversity/
5. Unity in Diversity in India: Exploring India’s Cultural Richness – Law For Everything, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://lawforeverything.com/unity-in-diversity-in-india/
6. (In)credible India? A Critical Analysis of India’s Nation Branding – White Rose Research Online, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://eprints.whiterose.ac.uk/id/eprint/99890/3/EdwardsIncredibleIndia.pdf
7. Indian Cultural Nationalism in Challenging British Rule: A Forgotten Narrative, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://nishantverma.in/indian-cultural-nationalism-in-challenging-british-rule-a-forgotten-narrative/
8. Part- I Revolutionary literature in India’s struggle for Independence – Times of India, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://timesofindia.indiatimes.com/blogs/blackslate-corner/revolutionary-literature-in-indias-struggle-for-independence/
9. (PDF) INDIA: UNITY IN DIVERSITY – ResearchGate, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.researchgate.net/publication/384429971_INDIA_UNITY_IN_DIVERSITY
10. Religion in India – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Religion_in_India
11. Fundamental rights in India – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Fundamental_rights_in_India
12. Federalism & Fundamental Rights in India: Part III Analysis, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.tscld.com/federalism-fundamental-rights-india-analysis
13. How Many Languages Are Spoken in India? – VerboLabs, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.verbolabs.com/how-many-languages-are-spoken-in-india/
14. List of Top Twelve Languages Spoken in India – Testbook, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://testbook.com/ias-preparation/most-spoken-languages-in-india
15. Linguistic diversity in india is both astonishing and awe-inspiring – Linguidoor, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://linguidoor.com/indias-linguistic-diversity-a-global-localization-influence/
16. Languages of India – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Languages_of_India
17. RELIGION IN INDIA: DIVERSITY, DEMOGRAPHICS AND ILLEGAL TEMPLES, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://factsanddetails.com/india/Religion_Caste_Folk_Beliefs_Death/Hinduism/entry-8529.html
18. Cultural Diversity in India – Orchids The International School, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.orchidsinternationalschool.com/blog/cultural-diversity-in-india-customs-languages-and-traditions
19. The Cultural Importance of Indian Festivals in Art and Craft – Alokya, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://alokya.com/blogs/news/the-cultural-importance-of-indian-festivals-in-art-and-craft
20. Indian Tribes: Their State-wise Distribution, Population, & More!, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://testbook.com/ias-preparation/indian-tribes
21. Statewise Total & Tribal Population | Government Of Maharashtra …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://trti.maharashtra.gov.in/statewiseTotalTribal
22. List of Tribes in India: State-wise Compilation & Details, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/list-of-tribes-in-india-1739195034-1
23. General and specific characteristics of tribes – Tribal cultures of India, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://ebooks.inflibnet.ac.in/antp05/chapter/general-and-specific-characteristics-of-tribes/
24. Major Tribes in India| State-Wise Distribution | GeeksforGeeks, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.geeksforgeeks.org/major-tribes-in-india-state-wise-distribution/
25. Salient features of Indian Society, Diversity of India: Unity in Diversity, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://gcwgandhinagar.com/econtent/document/1589358828Salient%20feature%20of%20Unity%20in%20Diversity%20in%20India-WPS%20Office.pdf
26. National Icons of India UPSC CSE, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://chahalacademy.com/national-icons-of-india
27. National symbols of India – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/National_symbols_of_India
28. http://www.ijcrt.org, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.ijcrt.org/papers/IJCRT2502326.pdf
29. Administrative and Economic Unification of India – Modern History Notes – Blog – Edukemy, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://edukemy.com/blog/administrative-and-economic-unification-of-india-modern-history-notes/
30. Rioting cases dipped in Assam & Uttar Pradesh, rose in Chhattisgarh in last 5 years, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://timesofindia.indiatimes.com/india/rioting-cases-dipped-in-assam-uttar-pradesh-rose-in-chhattisgarh-in-last-5-years/articleshow/105738632.cms
31. Hegemony and Demolitions: The Tale of Communal Riots in India in 2024, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://csss-isla.com/secular-perspective/hegemony-and-demolitions-the-tale-of-communal-riots-in-india-in-2024/
32. How Hate Spread in 2024, a Report of Communal Violence in India | NewsClick, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.newsclick.in/how-hate-spread-2024-report-communal-violence-india
33. Communal Riots and Its Psychological Impact: A Systematic Review …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11100963/
34. LEADER ARTICLE Inter-faith Harmony: Where Nehru and Gandhi …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://timesofindia.indiatimes.com/edit-page/leader-article-inter-faith-harmony-where-nehru-and-gandhi-meet/articleshow/196028.cms
35. http://www.rncollegehajipur.in, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.rncollegehajipur.in/rn/uploads/products/P.G%20Semester-II%20Ethnic%20&%20Regional%20Movements%20By%20Dr.%20Anuradha%20Jaiswal.pdf
36. Regionalism in India: Origin, Forms, Consequences & More, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.nextias.com/blog/regionalism-in-india/
37. India’s language war: Why is Hindi sparking a north-south divide …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.aljazeera.com/news/2025/4/10/indias-language-war-why-is-hindi-causing-a-north-south-divide
38. Language Conflicts And Subordination In India | UKEssays.com, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.ukessays.com/essays/english-language/language-conflicts-and-subordination-in-india-english-language-essay.php
39. Caste system in India – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Caste_system_in_India
40. Free to Hurt : Alarming Spike in Crimes Against Dalit Revealed By …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://thedialoguebox.com/dalit-violence-ncrb-report/
41. idsn.org, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://idsn.org/wp-content/uploads/2016/09/IDSN-briefing-note-India-2016.pdf
42. Caste Conflicts in India | Sociology Optional Coaching-1 | Vikash …, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://triumphias.com/blog/caste-conflicts-in-india/
43. Caste Conflicts in India – UPSC – LotusArise, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://lotusarise.com/caste-conflicts-in-india-upsc/
44. India: extreme inequality in numbers | Oxfam International, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.oxfam.org/en/india-extreme-inequality-numbers
45. Income inequality in India – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Income_inequality_in_India
46. Multiculturalism in India: Opportunities and Challenges – | International Journal of Innovative Science and Research Technology, erişim tarihi Mayıs 19, 2025, https://www.ijisrt.com/assets/upload/files/IJISRT25FEB1167.pdf