Eponîmî: Vekolîneke Zimanî û Çandî li ser Peyvên ku ji Navan Hatine Afirandin

1. Pêşgotin

Eponîmî, wekî diyardeyeke zimanî ya balkêş, pêvajoya navlêkirina tiştekî, têgehekê, an diyardeyekê bi navê kesekî, cihekî, an carinan jî tiştekî din e. Ev peyvên ku bi vî awayî çêdibin, wekî “eponîm” têne nasîn û ew ji navên xwerû derbasî navên giştî dibin, û bi vî rengî dibin beşek ji ferhenga rojane ya civakê.¹ Eponîmî ne tenê rêyek ji bo berfirehkirina ferhengokê ye, lê di heman demê de neynikek e ku aliyên çandî, dîrokî û civakî yên civakên ku van peyvan bi kar tînin, radixe ber çavan. Bi lêkolîna eponîman, mirov dikare têgihiştineke kûrtir li ser pêşveçûna ziman, bîra kolektîf, û awayê ku civak navdarî, îcad û bûyerên xwe yên girîng nemir dike, bi dest bixe. Eponîm pirekê di navbera serpêhatiyên kesane an herêmî û bikaranîna zimanî ya giştî de ava dikin; ew nîşan didin ka bûyer û kesayetiyên taybet çawa dikarin bibin beşek ji zimanê rojane yê gelên curbecur. Ev navên xwerû, ku bi eslê xwe bi bûyerek, îcadek, an taybetmendiyekê ve girêdayî ne, bi demê re ji bo nîşankirina wê têgehê têne bikaranîn û dibin navên giştî. Ev veguherîn pêvajoyeke zimanî û civakî ya tevlîhev e ku tê de bîra çandî roleke sereke dilîze. Lewma, eponîm ne tenê yekîneyên leksîkolojîk in, lê di heman demê de barhilgirên çîrok, dîrok û nirxên çandî ne.

Armanca sereke ya vê gotarê ew e ku têgeha eponîmiyê bi awayekî akademîk û berfireh bi zimanê Kurdî (zaravayê Kurmancî) şirove bike. Gotar dê bi hûrgilî li ser pênase, etîmolojî, cure, pêvajoyên çêbûnê, û faktorên civakî-çandî yên ku di afirandin û belavbûna eponîman de rol dilîzin, raweste. Bi taybetî, dê hejmarek eponîmên navneteweyî yên naskirî, wekî “bluetooth, jilêt, sanwîç, dîzel, lînç, saksofon, gîyotîn, boykot, nîkotîn, alzheimer, desîbel, doberman, fuşya, jakuzî, kalaşnîkof, manolya, mors, panîk, parkînson, pastorîze, rontgen, sîluet, şarapnel, şoven, zeplîn” û hwd., bi kûrahî werin analîzkirin. Wekî din, dê hewl bê dayîn ku diyardeya eponîmiyê di çarçoveya zimanê Kurdî û peyvsaziya wê de jî were nîqaşkirin, û potansiyela zimanê Kurdî ji bo afirandina eponîmên xwecihî were vekolîn. Analîzkirina eponîman dikare meylên navlêkirinê û nirxên civakê di serdemên cuda de eşkere bike. Mînakî, pirbûna eponîmên di warê bijîşkiyê de ³ dikare girîngiya ku ji kesayetên di vî warî de re hatiye dayîn nîşan bide. Civak ji bo îcad, keşf, an têgehên nû hewceyî navan e, û yek ji awayên peydakirina van navan bikaranîna navê kesê an cihê têkildar e. Hilbijartina kîjan navan vediguherin eponîman ne tesadufî ye; ew pir caran kesên xwedî prestîj, desthilatdar, an jî yên ku tevkariyên berbiçav kirine nîşan dide.² Ji ber vê yekê, lêkolîna eponîman dikare wekî neynikekê ji bo nirx û pêşîniyên civakî yên serdemekê kar bike.

2. Pênase û Etîmolojiya “Eponîmiyê”

Di warê zimannasiyê de, “eponîmî” wekî pêvajoya bikaranîna navên kesan (û carinan cih, marqe, an tiştên din) ji bo çêkirina peyvên nû tê pênasekirin.⁵ Peyva ku ji navekî xwerû (proper noun) hatiye wergirtin û bûye navekî giştî (common noun) an jî beşek ji têgeheke giştî, wekî “eponîm” tê binavkirin.¹ Bi wateyeke berfirehtir, têgîna “eponîm” dikare ji bo kes, ajal, cih, tişt an diyardeya ku navê xwe daye tiştekî din jî were bikaranîn.¹ Ferhenga Merriam-Webster eponîman wekî “Peyvên ku Navê Xwe ji Mirovên Rastîn Wergirtine” pênase dike.⁶

Ji bo ku di navbera kesê/tiştê ku navê xwe dide û peyva ku ji wî navî çêdibe de tevlihevî çênebe, hin zimannasan têgîna “eponîmîzm” (eponymism) pêşniyar kirine, ku “eponîmîzm” behsa kes an tişta ku “navê dide” dike, lê “eponîm” ji bo peyva çêbûyî tê bikaranîn. Lêbelê, ev têgîna “eponîmîzm” bi giştî di nav civaka zimannasiyê de nehatiye qebûlkirin.¹ Di çarçoveya vê gotarê de, dê “eponîmî” ji bo pêvajoya navdayînê û “eponîm” ji bo peyva ku di encama vê pêvajoyê de çêdibe, were bikaranîn.

Peyva “eponym” bi koka xwe Yewnanî ye. Ew ji peyva Yewnanî “eponumos” (ἐπώνυμος) tê, ku ji pêşgira “epi” (ἐπί), bi wateya “ser, li ser, piştî”, û peyva “onyma” (ὄνυμα), bi wateya “nav”, pêk tê. Bi vî awayî, “eponumos” tê wateya “wekî nav hatiye dayîn” an “navê xwe dide tiştekî an kesekî”.⁷ Peyva “eponymy” bi xwe, ku pêvajoyê îfade dike, cara yekem di salên 1860-1865an de di zimanê Îngilîzî de hatiye tomarkirin û ew ji peyva Yewnanî “epōnymía” (ἐπωνυμία) hatiye wergirtin, ku wateya wê “paşnav” an “navê wergirtî” ye.⁵

Pênase û etîmolojiya van peyvan bi hev re girîngiya çalakiya “navdayînê” di diyardeya eponîmiyê de tekez dikin. Ev ne tenê pêvajoyeke mekanîkî ya çêkirina peyvan e; belkî, ew pêvajoyeke watedar e ku tê de kesayetî, taybetmendî, an çîroka navê orîjînal, bi gelemperî bi rêya metonîmiyê, derbasî têgeh, tişt, an diyardeya nû dibe. Ji ber vê yekê, fêmkirina koka etîmolojîk a têgehê ji bo têgihiştineke kûrtir a mekanîzma û girîngiya çandî ya eponîmiyê bingehîn e. Pêşniyara têgîna “eponîmîzm” ji bo cudakirina kesê navdayî ji pêvajoyê an peyva çêbûyî, wek ku li jor hate behskirin ¹, hewldanek ji bo zelalkirina termînolojîk bû. Lêbelê, rastiya ku ev têgîn bi berfirehî nehatiye qebûlkirin nîşan dide ku bikaranîna zimanî ya heyî (“eponîm” ji bo peyvê û “eponîmî” ji bo pêvajoyê) ji bo piraniya zimannasan têrker e, an jî têgîna nû bi têra xwe ne intuitive an hewce bûye. Ev rewş ji bo zimanê Kurdî jî, ku termînolojiya wê ya zimannasî hîn di qonaxeke pêşketinê de ye, dikare wekî ders û mînakekê were dîtin. Dema ku termên nû yên zimannasî ji bo Kurdî têne pêşniyarkirin, divê li ser zelalî, hewcedarî, û potansiyela pejirandina wan ji hêla civaka akademîk û bikarhênerên ziman ve bi baldarî were fikirîn.

3. Aliyên Zimanî û Dîrokî yên Eponîmiyê

Eponîm, wekî celebek neolojîzmê (peyvên nûçêkirî), di pêşketin û dewlemendkirina ferhengoka zimanan de roleke girîng dilîzin.⁹ Ew rê didin ku têgehên nû, îcad, an diyardeyên çandî bi awayekî bîranîn, kurt, û pir caran rengîn werin îfadekirin. Bi saya eponîman, kesên ku di dîrokê de cih girtine an jî tevkariyên girîng kirine, dikarin bên nemirkirin û navên wan bibin beşek ji mîrasa zimanî û çandî ya civakê.⁹ Ji aliyê zimannasî ve, eponîm di navbera onîman (navên xwerû) û apelatîfan (navên giştî) de cih digirin. Di qonaxên destpêkê yên çêbûna eponîmekê de, axêver bi gelemperî bi koka wê peyvê û bi kes an tiştê ku nav lê hatiye kirin, dizanin. Lêbelê, bi derbasbûna demê û zêdebûna bikaranînê re, ev yekîneyên leksîkî dikarin sazûmanî bibin (institutionalized), û girêdana wan a rasterast bi koka xwe ya eponîmîk re lawaz dibe an jî bi tevahî ji bîr diçe. Di vê pêvajoyê de, wateya bingehîn a navê xwerû û hay ji awayê peyvsaziyê gav bi gav winda dibe.¹⁰

Girîng e ku cudahî di navbera eponîmî û navlêkirina sade de were kirin. Navlêkirina sade dikare navlêkirina kolanan, dibistanan, nexweşxaneyan, an saziyên din bi navê kesekî be (mînak, Zanîngeha Selahedîn, Nexweşxaneya Îbn Sîna). Di van rewşan de, nav bi gelemperî wekî navekî xwerû dimîne û nakeve nav ferhenga giştî wekî navekî giştî ji bo kategoriyekê.¹ Berevajî vê, eponîmî dema ku navekî xwerû vediguhere navekî giştî (common noun) an jî dibe beşek ji navekî giştî û ji bo danasîna kategoriyek tiştan, têgehan, an diyardeyan tê bikaranîn. Mînakeke klasîk “hoover” e, ku ji navê marqeya Hoover hatiye û li gelek deveran bûye hevwateya “staubsuger”ê (elektroluks).¹ Her weha, nexweşiyên wekî nexweşiya Alzheimer an nexweşiya Parkinson jî mînakên eponîman in ku tê de navê keşfkerê nexweşiyê bûye navê nexweşiyê bi xwe.⁵ Ji bo ku navekî xwerû bibe navekî giştî û wekî eponîmek were pejirandin, pêdivî ye ku zanîna derveyî-zimanî (extralinguistic knowledge) ya derbarê wî navî û têkiliya wê bi têgeha nû re bibe beşek ji zanîna zimanî ya hevpar a axêveran.¹⁰

Ji aliyê dîrokî ve, bikaranîna eponîman xwedî rehên kûr e. Li Yewnana Kevnar, “eponîm” rayedarekî şaredariyê bû ku bi navê wî mehek di salnameya herêmî de dihat binavkirin, wekî rêyek ji bo rêzgirtinê.¹ Di warê erdnîgariyê de, eponîmî beriya navlêkirina parzemîna Amerîkayê (ku navê xwe ji Amerigo Vespucci girtiye) ne ewqas berbelav bû.⁵ Di warê bijîşkiyê de, bi taybetî di sedsala 19an û destpêka sedsala 20an de, “serdemeke zêrîn” a eponîmiyê hebû, ku tê de gelek nexweşiyên mezin bi navê bijîjk an zanyarên ku ew yekem car danasîne an li ser wan lêkolîn kirine, hatine navandin.⁵ Lêbelê, li gorî lêkolînên nûtir, wek ya Aronson (2014), lûtkeya îcada eponîmên bijîjkî di salên 1950î de bûye, û ji wê demê ve hejmara eponîmên nû yên di vî warî de kêm bûye.³ Ev kêmbûn dibe ku ji ber zêdebûna standardîzasyonê di termînolojiya bijîjkî de, tercîha ji bo navên raveker li şûna navên bîranînê, an jî guhertinên di nêrînên etîkî yên derbarê navlêkirinê de be.

Veguherîna ji navekî xwerû bo navekî giştî (ku jê re apelatîfbûn an deonîmîzasyon jî tê gotin) pêvajoyeke gav bi gav e û bi pejirandin û bikaranîna civakî ve girêdayî ye. Windabûna girêdana rasterast bi kes an tiştê eponîmîk re nîşaneke vê sazûmanîbûn û entegrasyona tam a peyvê di nav ferhenga giştî de ye. Mînak, dema ku kesek peyva “jilêt” bikar tîne, dibe ku qet neyê bîra wî ku ev peyv ji navê King C. Gillette tê ¹¹; ji bo pir kesan, “jilêt” tenê tê wateya amûra tiraşê. Ev nîşan dide ku eponîm dikarin “jiyana xwe” ya serbixwe ji koka xwe ya dîrokî pêş bixin û bibin beşek xweser ji ziman. Nakokiya xuya ya di navbera çavkaniyan de derbarê “serdema zêrîn” a eponîmiya bijîjkî (sedsala 19an li gorî ⁵ û salên 1950î li gorî ³) dibe ku du aliyên cuda yên heman diyardeyê nîşan bide. Dibe ku sedsala 19an serdemek formatîf bû ku tê de pratîka navlêkirina nexweşiyan bi navê keşfkeran populer bû û wekî kevneşopiyekê dest pê kir. Analîza Aronson, ku li ser daneyên hejmarî yên ji weşanên bijîjkî hatiye damezrandin, dibe ku lûtkeya hejmarî ya vê pratîkê û meyla kêmbûna wê ya paşê nîşan bide. Ev pêşveçûna dînamîk a eponîmiyê wekî pratîkek navlêkirinê, ku bi dem û mercên civakî û zanistî ve diguhere, radixe ber çavan.

4. Cureyên Eponîman

Eponîm, li gorî awayê çêbûna xwe ya strukturel û têkiliya di navbera navê xwerû û têgeha nû de, dikarin li çend cureyan werin dabeşkirin. Li ser bingeha çavkaniyên zimannasî yên wekî ⁸, şeş cureyên sereke yên eponîman dikarin werin destnîşankirin:

Eponîmên Sade (Simple Eponyms): Di vê cureyê de, navekî xwerû (pir caran navê kesekî an karakterekî mîtolojîk) rasterast û bêyî guhertineke mezin wekî navekî giştî ji bo tiştekî din tê bikaranîn. Ji ber pirbûna bikaranînê, ev eponîm bi gelemperî wekî navdêrên giştî yên asayî di ziman de cih digirin û girêdana wan a bi koka eponîmîk re dibe ku bi demê re lawaz bibe.

Mînakên Navneteweyî: Atlas (ji navê Tîtanê Yewnanî Atlas, ku di mîtolojiyê de ezman an cîhanê li ser milên xwe hildigire, bûye navê giştî ji bo pirtûkên ku nexşeyên erdnîgarî tê de ne).⁸ Watt (yekeya pîvana hêza elektrîkê, ji navê dahênerê Skotlendî James Watt).⁸

Eponîmên Hevedudanî û Atributîv (Compound and Attributive Eponyms): Di vê cureyê de, navekî xwerû bi navekî giştî re tê yekkirin da ku peyveke hevedudanî ya nû çêbike, an jî navê xwerû wekî sifet (atribut) ji bo danasîna navekî giştî tê bikaranîn.

Mînakên Navneteweyî: Disneyland (ji navê Walt Disney û peyva “land” (erd, welat)).⁹ Loganberry (cureyekî fêkiyê tirîş, ji navê parêzer û baxevanê Amerîkî James Harvey Logan).⁸ Di bijîşkiyê de, formên wekî Nexweşiya Parkinson (Parkinson’s disease) an Sendroma Down (Down syndrome) dikevin vê kategoriyê.

Eponîmên Xwedanî (Possessive Eponyms): Ev cure dişibe eponîmên hevedudanî, lê tê de navê xwerû bi forma xwedaniyê (genîtîv) tê bikaranîn, ku bi gelemperî bi dawîhatina ‘s di Îngilîzî de an jî bi qertafên Kurdî yên wekî -ê, -a, -ên (li gorî zayend û hejmarê) tê nîşandan. Ev forma xwedaniyê bi eşkereyî girêdana têgeha nû bi kesê eponîmîk re destnîşan dike.

Mînakên Navneteweyî: Newton’s laws of motion (Qanûnên Newton yên tevgerê, ji Sir Isaac Newton).⁸ Alzheimer’s disease (Nexweşiya Alzheimer, ji Alois Alzheimer). Wekî ku di beşa berê de hate nîqaşkirin, meylek heye ku hin ji van eponîmên xwedanî, bi taybetî di warê bijîşkiyê de, ber bi formên ne-xwedanî ve biçin (mînak, “Alzheimer disease” li şûna “Alzheimer’s disease”).³

Eponîmên bi Paşgiran Çêbûyî (Suffix-based Derivatives): Di vê cureyê de, paşgirek li navê xwerû yê kesekî tê zêdekirin da ku peyveke nû, bi gelemperî navdêrek razber an sifetek, were afirandin. Ev paşgir wateyên wekî “pêvegirêdayîbûn”, “şopdarî”, “sîstem”, “taybetmendî”, an “pêvajo” didin peyvê.

Mînakên Navneteweyî: Marxism (ji Karl Marx + paşgira -ism, ku sîstemeke felsefî û aborî îfade dike).⁸ Mesmerism (ji Franz Mesmer + paşgira -ism, ku teknîkeke hîpnotîzmê îfade dike).⁸ Pasteurize (ji Louis Pasteur + paşgira -ize, ku pêvajoyekê îfade dike).¹⁰

Eponîmên Kurtkirî (Clippings): Ev eponîm bi kurtkirina navekî xwerû yê dirêjtir çêdibin. Beşek ji navê orîjînal tê avêtin û forma kurtkirî wekî eponîm tê bikaranîn. Ev cure li gorî cureyên din kêmtir berbelav e.

Mînakên Navneteweyî: Gal (yekeya pîvana lezbûnê, ji navê zanyarê Îtalî Galileo Galilei hatiye kurtkirin).⁸ Dunce (bi wateya “kesê kêmhiş”, ji navê fîlozof û teologê Skotlendî John Duns Scotus, ku dijberên wî ew wekî kesekî ku li dijî ramanên nû disekine didîtin).⁸

Eponîmên Hibrîd/Têkel (Blends): Ev eponîm bi yekkirina beşên du an zêdetir peyvan (ku yek ji wan navekî xwerû ye) çêdibin û peyveke nû ya bi wateyeke nû diafirînin.

Mînakên Navneteweyî: Nixonmics (ji bo danasîna polîtîkayên aborî yên serokê Amerîkî Richard Nixon, ji “Nixon” + “economics”).⁹ Gerrymander (ji bo danasîna manîpulasyona sînorên herêmên hilbijartinê ji bo berjewendiyên siyasî, ji navê Elbridge Gerry, walîyekî Massachusettsê, û peyva “salamander”, ji ber ku herêmeke hilbijartinê ya ku wî ava kiribû dişibiya salamanderê).⁸

Dabeşkirina eponîman li gorî struktura wan nîşan dide ku eponîmî ne pêvajoyeke yekreng e, lê belê bi rêyên cuda yên peyvsaziyê yên ku di zimanekî de heyî ne, dikare pêk were. Ev dişibe awayên din ên peyvsaziyê yên wekî hevedudanî, dariştin (derîvasyon), kurtkirin, û hwd. Eponîmî bi awayekî çalak van rêgezên peyvsaziyê bi kar tîne û wan ji bo armanca xwe ya taybet, ango navlêkirina tiştekî bi navê kesekî, cihekî, an tiştekî din, adapte dike. Pirbûna formên xwedanî di eponîmên bijîjkî de (mînak, nexweşiya Alzheimer, nexweşiya Parkinson) û nîqaşa li ser guhertina wan bo formên ne-xwedanî ³ meylên di bikaranîna zimanî û hewldanên standardîzasyonê de nîşan dide. Ev guherîn dikare bi hewldanên ji bo sadebûnê, dûrketina ji têgihîştina “xwedîtiya” nexweşiyê ji hêla kesê eponîmîk ve, an jî bandora rêbernameyên stîlîstîk ên weşanên zanistî ve girêdayî be. Ev nîşan dide ku eponîm ne yekîneyên leksîkolojîk ên statîk in û forma wan dikare bi demê re û di bin bandora faktorên zimanî û derveyî-zimanî de biguhere.

Ji bo zelalkirina van cureyan, tabloya jêrîn dikare were bikaranîn:

Tablo 1: Cureyên Eponîman bi Pênase û Mînakan

Cureyê Eponîmê	Pênase	Mînaka Navneteweyî (Kesê Eponîmîk)	Mînaka Potansiyel/Rastîn a Kurdî (Heke hebe)	Pêvajoya Çêbûnê ya Têkildar di Kurdî de (Mînak)
Eponîmên Sade	Navekî xwerû bi tevahî wekî navekî giştî tê bikaranîn.	Atlas (Xwedayê Yewnanî Atlas)	Dibe ku hin navên cihên dîrokî (wekî ZêRZAN) ji bo tiştên taybet werin bikaranîn.	Konversiyon (Guhertina Çînê)
Eponîmên Hevedudanî/Atributîv	Navekî xwerû bi navekî giştî re tê yekkirin an wekî sifet tê bikaranîn.	Disneyland (Walt Disney); Nexweşiya Parkinson (James Parkinson)	Nexweşiya Behçet (Hulusi Behçet)	Peyva Hevedudanî; Sifetkirin
Eponîmên Xwedanî	Forma xwedaniyê ya navekî xwerû bi navekî giştî re tê bikaranîn.	Newton’s laws (Sir Isaac Newton)	Qanûnên Hammurabî (Hammurabi)	Rêzeya İzafeyê
Eponîmên bi Paşgiran Çêbûyî	Paşgirek li navê xwerû tê zêdekirin.	Marxism (Karl Marx + -ism); Pasteurize (Louis Pasteur + -ize)	Bedirxanî (ji Bedirxan, wek sifet)	Dariştina bi Paşgiran (mînak, -î, -ane)
Eponîmên Kurtkirî	Beşek ji navê xwerû tê rakirin.	Gal (Galileo Galilei)	Kêm e; dibe ku di navên bernavkan de hebe.	Kurtkirin
Eponîmên Hibrîd/Têkel	Beşên du peyvan (yek jê navê xwerû) tên yekkirin.	Nixonmics (Nixon + economics)	Kêm e; dibe ku di zargotinê de hebe.	Têkelkirin

5. Pêvajoyên Peyvsaziyê di Çêbûna Eponîman de

Çêbûna eponîman bi rêya çendîn pêvajoyên peyvsaziyê yên bingehîn pêk tê. Ev pêvajo ne tenê bi zimanekî taybet sînordar nînin, lê di gelek zimanan de, tevî zimanê Kurdî, dikarin werin dîtin an jî potansiyela wan heye. Li gorî lêkolîna Kovalchuk (2022) ¹⁰, modelên sereke yên çêbûna eponîman di zimanê Îngilîzî de ev in:

Konversiyon (Conversion): Ev rêbaza herî berhemdar e ji bo çêkirina eponîman. Di vê pêvajoyê de, navekî xwerû bêyî ku ti guhertineke eşkere di forma xwe de çêbibe, vediguhere çîneke rêzimanî ya din, bi gelemperî dibe navdêreke giştî. Mînakên wekî leotard (ji Jules Léotard, akrobatekî Fransî), béchamel (ji Louis de Béchamel, karmendekî qesra Fransî), macadam (ji John Loudon McAdam, endezyarekî Skotlendî), û shrapnel (ji Henry Shrapnel, efserekî Brîtanî) bi rêya konversiyonê çêbûne. Carinan di vê pêvajoyê de guhertinên fonetîkî yên biçûk jî dikarin çêbibin, wek mînak di peyva dunce (kêmhiş) de ku ji navê John Duns Scotus hatiye.¹⁰
Paşgirtin (Suffixation): Zêdekirina paşgiran li navên xwerû rêbazeke din a pir berhemdar e, bi taybetî di avakirina termînolojiya zanistî de (wek biyolojî, kîmya, mîneralojî). Paşgirên wekî -ite (ji bo mîneralan, teqemeniyan, kîmyewiyan), -ia (ji bo nebatan, bakteriyan), -ium (ji bo elementên kîmyewî), -ella (ji bo bakteriyan), û -a (ji bo nebatan) ji bo navlêkirina keşfên nû yên bi navê keşfkeran tên bikaranîn. Paşgirên berhemdartir ên wekî -ize (mînak, pasteurize ji Louis Pasteur, galvanize ji Luigi Galvani), -ism (mînak, chauvinism ji Nicolas Chauvin, spoonerism ji William Archibald Spooner), û -ic (mînak, Platonic ji Plato, quixotic ji Don Quixote) jî ji bo çêkirina eponîman tên bikaranîn.¹⁰
Hevedudanî (Composition): Ev pêvajo yekkirina navekî xwerû bi peyveke din re (navdêr, sifet, hwd.) ji bo çêkirina têgeheke nû ye. Mînakên wekî boysenberry (ji Rudolph Boysen + berry), youngberry (ji Byrnes M. Young + berry), saxhorn (ji Adolphe Sax + horn), û daguerreotype (ji Louis Daguerre + type) bi rêya hevedudanî hatine çêkirin.¹⁰
Kurtkirin (Clipping): Ev rêbaz ne ewqas berhemdar e, lê dîsa jî hin mînakên wê hene. Di vê pêvajoyê de, beşek ji navekî xwerû yê dirêj tê avêtin û forma kurtkirî wekî eponîm tê bikaranîn. Mînak, farad (yekeya kapasîteya elektrîkê, ji Michael Faraday) û amp (kurtkirina ampere, ji André-Marie Ampère).¹⁰
Têkelkirin/Hibrîdîzasyon (Blending): Ev pêvajo, ku tê de beşên du an zêdetir peyvan tên yekkirin, ji bo çêkirina eponîman kêm tê bikaranîn. Mînakeke naskirî gerrymander e, ku ji navê Elbridge Gerry û peyva (sala)mander hatiye çêkirin.¹⁰
Akronîmîzasyon (Acronymization): Çêkirina peyvan ji tîpên destpêkê yên komek peyvan. Mînak, MiG (cureyek balafira şer a Sovyetî) ji navên sêwirînerên wê M(ikoyan) û G(urevich) hatiye wergirtin.¹⁰
Veguheztina Metonîmîk (Metonymic Transference): Ev mekanîzmayeke semantîkî ya girîng e di çêbûna eponîman de. Metonîmî veguheztina wateyê ye li ser bingeha pêwendiyek nêzîk an têkiliyek mentiqî di navbera du têgehan de (wekî sedem û encam, îcadker û îcad, cih û berhem). Di çêbûna eponîman de, veguheztina metonîmîk ji veguheztina metaforîk pirtir tê dîtin. Mînak, navên wekî macadam, diesel, béchamel, û shrapnel hemû mînakên metonîmiyê ne, ku tê de navê îcadker an kesê têkildar ji bo îcad an berhema wî hatiye bikaranîn.¹⁰
Veguheztina Metaforîk (Metaphorical Transference): Metafor veguheztina wateyê ye li ser bingeha wekheviyek an analojiyek di navbera du têgehan de. Her çend di çêbûna eponîman de ji metonîmiyê kêmtir berhemdar be jî, hin eponîm bi rêya metaforê çêdibin. Mînak, navên wekî casanova (ji Giacomo Casanova, ji bo mêrekî ku bi serkeftinên xwe yên evînî tê nasîn), Cinderella (ji karaktera çîrokê, ji bo kesekî/tiştekî ku ji nedîtî ve tê û serkeftineke mezin bi dest dixe), û Romeo (ji karaktera Shakespeare, ji bo evîndarekî dilsoz) mînakên eponîmên metaforîk in.¹⁰

Dema ku em li peyvsaziya Kurdî û eponîmiyê dinêrin, girîng e ku em vekolin ka ev pêvajoyên gerdûnî çawa di zimanê Kurdî de jî dikarin eponîman biafirînin an jî peyvên eponîmîk ên biyanî adapte bikin. Pirtûka Husein Muhammed, “Peyvsazî di zimanê Kurdî de” ¹², behsa rêbazên cuda yên peyvsaziyê di Kurdî de dike, wekî dariştin (bi pêşgir û paşgiran), peyvên hevedudanî, û dubarekirin. Mînak, di Kurdî de paşgirên wekî -î (wek Bedirxan-î, Botan-î) û -ane (wek mêr-ane, egîd-ane) ji bo çêkirina sifetan ji navdêran tên bikaranîn. Gelo ev paşgir dikarin bi navên xwerû yên kesan ve werin girêdan da ku eponîmên sifetî biafirînin? Mînaka “Bedirxanî” dikare wekî eponîmeke potansiyel were dîtin ku behsa tiştên girêdayî malbata Bedirxaniyan an jî kevneşopiya wan dike. Her wiha, peyvên hevedudanî di Kurdî de pir berbelav in (mînak, ser-nivîs, kevir-dil). Ev struktûr dikare ji bo çêkirina eponîmên hevedudanî jî were bikaranîn, wek mînak di termên bijîjkî de ku navê nexweşiyê bi navê kesekî tê girêdan (mînak, nexweşiya Behçet, ku Hulusi Behçet, bijîjkekî Tirk ê bi eslê xwe Kurd, ew danasandiye).

Metonîmî û metafor ne tenê amûrên wêjeyî ne, lê di heman demê de mekanîzmayên bingehîn ên kognîtîf û zimanî ne ku di çêbûna wateyên nû de, tevî eponîman, roleke navendî dilîzin.¹⁰ Ev nîşan dide ku eponîmî bi awayên kûr ên fikirîn û têgihiştina cîhanê ve girêdayî ye. Rastiya ku veguheztina metonîmîk di çêbûna eponîman de ji ya metaforîk pirtir e ¹⁰ dide xuyakirin ku eponîm bi gelemperî ji pêwendiyên konkret (wekî kes û berhema wî/wê) ber bi têgehên razbertir ve diçin. Fêmkirina van mekanîzmayan ji bo analîzkirina ka çima hin nav dibin eponîm û hinên din nabin, girîng e. Ji aliyê din ve, hilberîna bilind a paşgirtinê di termînolojiya zanistî de ¹⁰ nîşan dide ku hewcedariyek bi navlêkirina sîstematîk û naskirî heye di van waran de. Paşgirên wekî -ite, -ia, -ium rê didin ku bi lez û bez navên nû ji bo made, nebat, an hêmanên kîmyewî werin çêkirin, pir caran ji bo rêzgirtina li keşfkeran. Ev standardîzasyon hem rêzgirtinê (ji bo kesê eponîmîk) hem jî naskirin û kategorîzekirina hêsan a têgeha nû pêk tîne. Ev nîşan dide ku eponîmî di zanistê de ne tenê meseleyek rêzgirtinê ye, lê di heman demê de fonksiyonek pratîkî di organîzekirin û ragihandina zanînê de jî heye.

Tabloya jêrîn hin modelên derivasyonel ên sereke yên eponîman bi mînakan nîşan dide:

Tablo 2: Modelên Derivasyonel ên Eponîman

Modela Derivasyonel	Ravekirin	Mînaka Navneteweyî (bi Kesê Eponîmîk)	Mînaka Kurdî (Potansiyel)	Paşgir/Pêkhateya Kurdî ya Têkildar
Konversiyon	Guhertina çîna rêzimanî bêyî guhertina formê.	diesel (Rudolf Diesel)	jilêt (King C. Gillette)	–
Paşgirtin	Zêdekirina paşgirekê li navê xwerû.	pasteurize (Louis Pasteur)	Marksîzm (Karl Marx); Bedirxanî (Malbata Bedirxan)	-îz-kirin, -îzm, -î
Hevedudanî	Yekkirina navekî xwerû bi peyveke din re.	Parkinson’s disease (James Parkinson)	Nexweşiya Behçet (Hulusi Behçet)	Peyva Hevedudanî / İzafe
Kurtkirin	Kêmkirina navekî xwerû yê dirêj.	amp (André-Marie Ampère)	Dibe ku di navên kesane yên kurtkirî de hebe.	Kurtkirin
Têkelkirin/Hibrîdîzasyon	Yekkirina beşên du peyvan.	gerrymander (Elbridge Gerry)	Kêm e.	Têkelkirin
Akronîmîzasyon	Çêkirina peyvê ji tîpên destpêkê.	MiG (Mikoyan & Gurevich)	Dibe ku di navên rêxistinan de hebe (wek PKK).	Akronîm

6. Analîza Hûrgilî ya Mînakên Eponîman

Di vê beşê de, dê hejmarek eponîmên ku di pirsa bikarhêner de hatine destnîşankirin, bi hûrgilî werin analîzkirin. Ji bo her eponîmekê, dê etîmolojî, koka navê, kurtejiyana kes an tiştê ku nav daye, û çîroka peyvê were şirovekirin.

Bluetooth (Bilûtûs):

Etîmolojî û Koka Navê: Navê teknolojiya ragihandinê ya bêtêl “Bluetooth” ji paşnavê qiralê Danîmarkî yê sedsala 10an, Harald Gormsson, ku bi nasnavê Harald “Blåtand” (bi Danîmarkî tê wateya “Diranê Şîn” an “Bluetooth” bi Îngilîzî) dihat nasîn, hatiye wergirtin.¹⁴ Qiral Harald bi yekkirina eşîrên Danîmarkî yên cihêreng û Norwêcê di bin desthilatdariya xwe de navdar bû.¹⁶ Navê “Bluetooth” di sala 1997an de ji hêla Jim Kardach ê ji Intelê ve, ku yek ji damezrînerên Koma Berjewendiya Taybet a Bluetooth (Bluetooth SIG) bû, wekî navekî kodî hate pêşniyarkirin. Armanc ew bû ku wekî Qiral Harald eşîrên cihêreng yek kiribû, teknolojiya Bluetooth jî dê protokol û amûrên ragihandinê yên cihêreng bike yek.¹⁴ Logoya Bluetooth jî îlhama xwe ji dîrokê digire; ew bi yekkirina du rûnên Skandînavî yên kevn (Younger Futhark runes) hatiye çêkirin: Hagall (ᚼ), ku tîpa H temsîl dike, û Bjarkan (ᛒ), ku tîpa B temsîl dike. Ev her du tîp, tîpên destpêkê yên navê Harald Bluetooth in.¹⁴
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Harald “Bluetooth” Gormsson (nêzîkî 911 – nêzîkî 986/987 PZ) qiralê Danîmarka û Norwêcê bû. Ew bi xiristiyankirina Danîmarkayê û xurtkirina desthilatdariya xwe li ser piraniya Jutland û Zealandê tê nasîn.¹⁶ Sedema nasnavê wî “Bluetooth” tam ne zelal e; teoriyeke gelêrî dibêje ku diranekî wî yê xirab û şîn hebûye, lê teoriyên din jî hene.¹⁶ Pêşniyara navê “Bluetooth” ji bo teknolojiyê piştî ku Jim Kardach pirtûkeke dîrokî ya li ser Vîkîngan dixwend û wêneyekî kevirê rûnîk ê Harald Bluetooth tê de dît, hat.¹⁵ Di destpêkê de ev nav tenê wekî navekî demkî dihat dîtin, lê ji ber ku navên din ên pêşniyarkirî (wekî RadioWire an PAN) ji ber sedemên cuda nehatin pejirandin, “Bluetooth” ma û zû di nav pîşesaziyê de belav bû.¹⁵
Jilêt (Gillette):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “jilêt” ji navê King Camp Gillette (1855-1932), karsaz û dahênerekî Amerîkî tê.¹¹
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: King C. Gillette, ku bi eslê xwe firoşkarê gerok bû, bi îcada hosteyê ewlehiyê yê bi devikên yekcarî (disposable blades) navdar bû.¹⁸ Fikra wî ew bû ku tiştekî yekcarî biafirîne ku xerîdar neçar bimînin tim bikirin, ev fikir ji William Painter, dahênerê qapaxa şûşeyê ya yekcarî, girtibû.¹⁹ Di sala 1895an de, Gillette konsepta hosteyê bi devikên ku dikarin werin guhertin pêş xist. Bi alîkariya endezyar William Emery Nickerson, wî karî devikên zirav û tûj ên ji pola çêbike.¹⁹ Di sala 1901ê de, American Safety Razor Company hate damezrandin, ku paşê navê wê bû Gillette Safety Razor Company. Hilberîn di sala 1903an de dest pê kir, û patenta wî di 15ê Mijdara 1904an de hate dayîn.¹⁹ Hosteyên Gillette zû populer bûn û navê “Gillette” (bi Kurdî “jilêt”) bû hevwateya hosteyên bi vî rengî.
Sanwîç (Sandwich):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “sanwîç” ji navê John Montagu, 4emîn Earl of Sandwich (1718-1792), arîstokratekî Îngilîz ê sedsala 18an, tê.²⁰
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: John Montagu, ku di 10 saliya xwe de bû Earl of Sandwich, di jiyana xwe de gelek postên siyasî yên girîng girtin, di nav de Postmaster General û First Lord of the Admiralty di dema Şerê Şoreşgerî yê Amerîkî de.²² Çîroka herî navdar a li ser koka sanwîçê ew e ku Lord Sandwich di dema lîstikên qertan ên dirêj de, ji bo ku bikaribe bêyî rawestandina lîstikê û bêyî qirêjkirina dest û qertên xwe xwarinê bixwe, ji xizmetkarê xwe dixwest ku goştê biraştî di navbera du pariyên nanê tûskirî de ji wî re bîne.²⁰ Ev awayê xwarinê zû li Londonê populer bû û navê “sandwich” bi vê xwarinê ve hate girêdan. Her çend beriya wî jî formên xwarinê yên bi nan û tiştên din di navberê de hebûn, lê navê “sandwich” bi saya Lord Sandwich belav bû.²¹
Dîzel (Diesel):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “dîzel” ji navê Rudolf Diesel (1858-1913), endezyarekî termal ê Alman, tê.²⁴
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Rudolf Diesel motora şewata navxweyî ya ku bi kompresyona hewayê sotemeniyê dişewitîne (compression-ignition engine) îcad kir.²⁴ Ew li Parîsê ji dayik bûbû û kariyera xwe wekî endezyarê sarincê dest pê kiribû.²⁵ Nêzîkî deh salan li ser motorên germê yên cuda xebitî berî ku motora dîzelê pêş bixe. Motora wî, ku navê wî lê hate kirin, di pîşesazî û veguhestinê de şoreşek çêkir.
Lînç (Lynch):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “lînç” bi gelemperî bi navê Charles Lynch (1736-1796), cotkar û dadwerekî aştiyê yê ji Virginiayê di dema Şoreşa Amerîkî de, tê girêdan.²⁸ Her weha îdîayek heye ku koka peyvê William Lynch (1742–1820) ji Pittsylvania County, Virginia ye, lê delîl ji bo Charles Lynch bihêztir xuya dikin.²⁹
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Charles Lynch ji bo tepeserkirina alîgirên Brîtanyayê (Loyalists/Tories) di dema şoreşê de rêbazên darizandina nefermî û cezayên tund (wek qamçîkirin, desteserkirina milk, hwd.) bi kar dianî. Ev kiryarên wî yên derveyî-qanûnî paşê ji hêla Meclîsa Giştî ya Virginiayê ve di sala 1782an de hatin rewakirin û têgîna “Lynch’s Law” (Qanûna Lînç) ji bo danasîna van kiryaran hate bikaranîn.²⁹ Bi demê re, wateya peyva “lînç” guherî û bû îfadeya “cezakirina kesekî (bi gelemperî bi kuştinê, nemaze bi darvekirinê) ji hêla komek mirovan ve bêyî pêvajoyeke qanûnî ya fermî”, bi taybetî di çarçoveya tundûtûjiya nijadî de li Dewletên Yekbûyî.²⁸
Saksofon (Saxophone):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “saksofon” ji navê Antoine-Joseph “Adolphe” Sax (1814-1894), çêkerê amûrên muzîkê yê Belçîkî, û dawiya Yewnanî “-phone” (φωνή – phōnē, bi wateya “deng”) hatiye çêkirin.¹²
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Adolphe Sax li Konservatuara Brûkselê fêrî flût û klarînetê bû û di sala 1842an de çû Parîsê. Li wir wî saksofon, amûreke bayê ya ji metal çêkirî, bi yek zimanek (single-reed) û boriyeke konîk, pêşkêş kir. Ev îcada wî encama hewldanên wî yên ji bo baştirkirina dengê bas klarînetê bû. Saksofon di sala 1846an de hate patentkirin.³⁴ Sax ne tenê saksofon, lê gelek amûrên din ên bayê jî (wekî saxhorn û saxtromba) îcad kirin.³⁵
Gîyotîn (Guillotine):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “gîyotîn” ji navê Dr. Joseph-Ignace Guillotin (1738-1814), bijîjk û siyasetmedarekî Fransî, tê.¹²
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Di dema Şoreşa Fransî de, di 10ê Cotmeha 1789an de, Dr. Guillotin pêşniyar kir ku amûreke mekanîkî ji bo îdamkirinê were bikaranîn da ku mirin “mirovantir” û kêmtir bi êş be, û ji bo hemû çînan wekhev be.³⁶ Her çend Guillotin ne dahênerê amûrê bi xwe bû (prototîpa wê ji hêla bijîjk Antoine Louis ve hate sêwirandin û ji hêla Tobias Schmidt ve hate çêkirin) û ew bi xwe li dijî cezayê mirinê bû jî, navê wî bi vê amûra serjêkirinê ve zeliqî.³⁹ Gîyotîn di dema Terora Şoreşa Fransî de bi berfirehî hate bikaranîn û bû sembola wê serdemê.³⁹
Boykot (Boycott):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “boykot” ji navê Captain Charles Cunningham Boycott (1832-1897), rêveberekî erdên Îrlandî (land agent) ji bo Lord Erne, tê.¹²
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Di sala 1880an de, di dema aloziyên li ser erdên Îrlandayê (Irish Land War), kirêdarên Lord Erne daxwaza kêmkirina kirêyan kirin ji ber ku çinîn nebaş bû. Piştî ku Lord Erne û Boycott ev daxwaz red kirin û Boycott hewl da hin kirêdaran derxîne, rêberê neteweperest ê Îrlandî Charles Stewart Parnell pêşniyar kir ku li şûna tundûtûjiyê, divê civak van kesan bi tevahî îzole bike.⁴⁴ Kirêdar, karker û esnafên herêmî dev ji têkiliya bi Captain Boycott re berdan; wî nikarîbû kesekî bibîne ku erdên wî biçîne an xizmeta wî bike. Rojnamevan James Redpath ev rewş di çapemeniya navneteweyî de ragihand û têgîna “boycott” zû di zimanê Îngilîzî de belav bû wekî çalakiyeke protestoyî ya bi rêya îzolasyona civakî û aborî.⁴⁴
Nîkotîn (Nicotine):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “nîkotîn” ji navê Jean Nicot de Villemain (1530-1600 an 1604), dîplomat û zanyarekî Fransî, tê.¹²
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Jean Nicot, dema ku balyozê Fransayê li Lîzbonê, Portekîzê bû (dora 1559-1561), bi nebatê titûnê (Nicotiana tabacum) re eleqedar bû. Wî tovên titûnê û pelên wê ji bo Qralîçe Catherine de Médicis şandin Parîsê û îdîa kir ku ew ji bo gelek nexweşiyan derman e.⁴⁸ Ji ber rola wî di danasîna titûnê li Fransayê, botanîstê Swêdî Carolus Linnaeus di sala 1753an de cinsê nebatên titûnê bi navê Nicotiana binav kir. Paşê, madeya alkaloîd a çalak a di titûnê de, ku di sala 1828an de hate îzolekirin, wekî “nicotine” hate navandin.⁴⁹
Alzheimer (Nexweşiya Alzheimer):

Etîmolojî û Koka Navê: Navê vê nexweşiya neurolojîk ji navê Dr. Alois Alzheimer (1864-1915), psîkiyatr û neuropatologekî Alman, tê.⁵
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Di sala 1901ê de, Dr. Alzheimer jineke bi navê Auguste Deter, ku nîşanên xerîb ên windakirina bîrê, pirsgirêkên axaftinê û tevgerên nediyar nîşan dida, dest bi dermankirinê kir. Piştî mirina Deter di sala 1906an de, Alzheimer mejiyê wê lêkolîn kir û plakeyên amîloîd û tevliheviyên neurofîbrîlarî yên ku îro wekî nîşaneyên sereke yên nexweşiyê têne zanîn, keşf kir. Wî ev dîtinên xwe di heman salê de pêşkêş kir. Hevkarê wî yê payebilind, Emil Kraepelin, di pirtûka xwe ya psîkiyatriyê ya sala 1910an de, yekem car vê rewşê wekî “Nexweşiya Alzheimer” binav kir.⁵⁰ Alois Alzheimer li Markbreit, Bavaria ji dayik bûbû û li zanîngehên Berlîn, Aschaffenburg, Tübingen û Würzburgê xwendibû.⁵²
Desîbel (Decibel):

Etîmolojî û Koka Navê: “Desîbel” yekeyeke logarîtmîk e ku ji bo pîvandina tundiya deng an rêjeya hêzê tê bikaranîn. Ew ji du beşan pêk tê: pêşgira “deci-“, ku ji Latînî “decimus” (dehem) tê û nîşana 1/10 dide, û “bel”, ku ji bo rêzgirtina li Alexander Graham Bell (1847-1922), dahênerê navdar ê têlefonê, hatiye binavkirin.¹³
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Alexander Graham Bell, ku li Skotlendayê ji dayik bûbû û paşê koçî Kanada û DYE kiribû, bi xebatên xwe yên li ser ragihandina deng û îcada têlefonê di sala 1876an de navdar e.⁵⁶ Yekeya “bel” di destpêkê de ji bo pîvandina kêmbûna hêza sînyalê di têlên têlefon û telegrafê de hate pêşniyarkirin. Di sala 1924an de, Bell Telephone Laboratories yekeyeke nû bi navê “Transmission Unit” (TU) destnîşan kir. Di sala 1928an de, ev yeke wekî “decibel” (dehyeka belê) ji nû ve hate navandin.⁵⁴
Doberman (Kûçikê Doberman):

Etîmolojî û Koka Navê: Nijada kûçikên Doberman (an Dobermann Pinscher) navê xwe ji Karl Friedrich Louis Dobermann (1834-1894), bacgirekî Alman ji bajarê Apolda li Thuringia, wergirtiye.¹³
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Louis Dobermann, ku di heman demê de rêvebirê stargeheke kûçikan bû, di salên 1880î de dest bi çêkirina nijadeke nû ya kûçikan kir ku ji bo parastina wî di dema karê wî yê bacgiriyê de îdeal be. Wî kûçikek dixwest ku xwedî hêz, bîhnfirehî û jîrbûneke berbiçav be.⁵⁹ Tê bawer kirin ku nijadên wekî Beauceron, German Pinscher, Rottweiler, û Weimaraner di çêkirina Doberman de hatine bikaranîn. Piştî mirina Dobermann di sala 1894an de, Almanan navê nijadê kirin “Dobermann-pinscher” ji bo rêzgirtina li wî.⁵⁹
Fuşya (Fuchsia – Kulîlk):

Etîmolojî û Koka Navê: Navê cinsê kulîlkên Fuchsia ji navê Leonhart Fuchs (1501-1566), botanîst û bijîjkekî navdar ê Alman ê serdema Ronesansê, tê.¹³
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Leonhart Fuchs yek ji “bavên Alman ên botanîkê” tê hesibandin. Ew bi pirtûka xwe ya berfireh a li ser nebatan, De Historia Stirpium Commentarii Insignes (1542), ku tê de gelek nebat bi hûrgilî û bi wêneyên hêja hatibûn danasîn, navdar e.⁶⁴ Botanîstê Fransî Charles Plumier, di sala 1703an de, dema ku cinsekî nû yê nebatan ji Amerîkaya Başûr danasand, navê Fuchsia lê kir ji bo rêzgirtina li Leonhart Fuchs.⁶³ Rengê fuşyayî yê geş jî navê xwe ji rengê van kulîlkan girtiye.
Jakuzî (Jacuzzi):

Etîmolojî û Koka Navê: “Jacuzzi” navê marqeyekê ye ku ji paşnavê malbata Jacuzzi, koçberên Îtalî yên li Amerîkayê, tê.¹³
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Malbata Jacuzzi, ku ji heft birayan pêk dihat, di destpêka sedsala 20an de ji Friuli, Îtalyayê, koçî Kalîforniyayê kir. Di destpêkê de wan di warê çêkirina perwaneyên balafiran û pompeyên avê yên ji bo çandiniyê de kar dikir.⁶⁸ Di salên 1940î de, kurê Candido Jacuzzi, Kenneth, bi artrîta romatoîd ket. Ji bo sivikkirina êşên wî, Candido pompeyeke hîdroterapîyê ya porteqalî îcad kir ku dikaribû di hemameke normal de were bikaranîn. Ev îcad di sala 1956an de wekî J-300™ ket bazarê.⁶⁸ Di sala 1968an de, Roy Jacuzzi, ji nifşê sêyemîn ê malbatê, yekem hemama whirlpool a entegrekirî, “Roman”, îcad kir, ku jetên terapîyê rasterast di nav dîwarên hemamê de bicîh kiribûn. Ev îcad bû bingeha pîşesaziya hemamên spa yên modern û navê “Jacuzzi” bû hevwateya van berheman.⁶⁸
Kalaşnîkof (Kalashnikov – Çek):

Etîmolojî û Koka Navê: Navê tivinga êrîşê ya navdar “Kalaşnîkof” ji navê sêwirînerê wê yê Sovyetî, Mikhail Timofeyevich Kalashnikov (1919-2013), tê.¹³ “AK” di AK-47 de kurteya “Avtomat Kalashnikova” (Otomatîka Kalaşnîkovê) ye, û “47” sala ku guhertoya wê ya dawî hate pejirandin (1947) nîşan dide.⁷⁰
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Mikhail Kalashnikov di malbateke gundî de li Kurya, Rûsyayê, ji dayik bû. Di dema Şerê Cîhanê yê Duyemîn de wekî mekanîkê tankan di Artêşa Sor de xizmet kir û li wir birîndar bû.⁷³ Dema ku li nexweşxaneyê bû, wî dest bi sêwirandina çekan kir. Piştî çend hewldanên neserkeftî, sêwirana wî ya ji bo tivingeke êrîşê ya nû, ku paşê wekî AK-47 hate nasîn, di sala 1947an de hate qebûlkirin û di sala 1949an de bi fermî ket xizmeta artêşa Sovyetê.⁷² AK-47 ji ber sadebûn, zexmbûn, pêbawerî di mercên dijwar de, û hilberîna girseyî ya hêsan zû navdar bû û bû yek ji çekên herî berbelav û naskirî li cîhanê.⁷²
Manolya (Magnolia – Kulîlk):

Etîmolojî û Koka Navê: Navê cinsê kulîlkên Magnolia ji bo rêzgirtina li botanîstê Fransî Pierre Magnol (1638-1715) hatiye danîn.⁷⁴
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Pierre Magnol profesorekî botanîkê û rêvebirê Baxçeyê Botanîk ê Qraliyetê yê Montpellierê bû. Ew yek ji wan kesan bû ku têgeha “malbat” (family) di dabeşkirina nebatan de bi awayekî sîstematîk pêş xist û yekem car ev têgeh di sala 1689an de di pirtûka xwe ya Prodromus historiae generalis plantarum de weşand.⁷⁶ Botanîstê Fransî Charles Plumier di sala 1703an de, dema ku cinsekî nû yê daran ji girava Martinique danasand, navê Magnolia lê kir ji bo rêzgirtina li Magnol. Paşê, Carolus Linnaeus ev nav ji bo cinsê ku em îro nas dikin, pejirand û bikar anî.⁷⁷
Mors (Koda Morse):

Etîmolojî û Koka Navê: “Koda Morse” navê xwe ji Samuel Finley Breese Morse (1791-1872), wênesaz û dahênerekî Amerîkî, wergirtiye.⁷⁸
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Samuel Morse di destpêkê de wekî wênesazekî portreyan navdar bû.⁷⁹ Lêbelê, eleqeya wî bi elektrîk û telegrafê re çêbû. Di salên 1830î de, wî dest bi pêşxistina sîstemeke telegrafê ya elektrîkî kir. Bi alîkariya Alfred Vail, wî kodek ji xal (dot) û xêzan (dash) pêş xist ku ji bo temsîlkirina tîp û hejmaran dihat bikaranîn. Ev kod, ku wekî Koda Morse hate nasîn, ji bo şandina peyaman bi rêya têlên telegrafê dihat bikaranîn.⁷⁸ Yekem peyama telegrafê ya navdar a Morse di sala 1844an de bi gotina “What hath God wrought?” (Xwedê çi çêkiriye?) hate şandin.⁸¹
Panîk (Panic):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “panîk” ji navê Pan, xwedayê Yewnanî yê kevnar ê şivanan, daristanan, zeviyan û keriyên ajalan, tê.⁸²
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Di mîtolojiya Yewnanî de, Pan xwedayekî nîv-mirov nîv-bizn bû ku bi lîstina bilûrê û şopandina nîmfeyan dihat nasîn. Lêbelê, aliyekî wî yê tarî jî hebû; dihat bawer kirin ku qîrîn an xuyabûna wî ya ji nişka ve dikare tirs û xofeke mezin, bêsedem û kolektîf (panic terror) di nav mirovan û ajalan de biafirîne.⁸³ Yewnaniyan bawer dikir ku Pan di Şerê Marathonê de Pers matmayî kiribûn û ew tirsandibûn. Peyva Yewnanî “panikos” (πανικός) tê wateya “ya Pan” an “girêdayî Pan”, û ji bo danasîna vê tirsa ji nişka ve dihat bikaranîn. Ev peyv paşê derbasî zimanên din bûye.⁸³
Parkînson (Nexweşiya Parkinson):

Etîmolojî û Koka Navê: Navê vê nexweşiya neurolojîk a pêşverû ji navê James Parkinson (1755-1824), bijîjk, cerrah, û paleontologekî Îngilîz, tê.⁸⁶
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: James Parkinson di sala 1817an de pirtûkokeke bi navê “An Essay on the Shaking Palsy” (Gotarek li ser Felca Lerzok) weşand. Di vê berhemê de, wî şeş nexweşên ku nîşanên wekî lerizîna di dema bêhnvedanê de, serhişkiya masûlkeyan, û zehmetiya di meşê de nîşan didan, bi hûrgilî danasand.⁸⁶ Her çend berî wî jî hin bijîjkan behsa van nîşanan kiribûn, lê Parkinson yekem kes bû ku ew wekî sendromeke klînîkî ya yekgirtî nas kir. Nêzîkî 60 sal şûnda, neurolojiya navdar ê Fransî Jean-Martin Charcot pêşniyar kir ku navê nexweşiyê wekî “Nexweşiya Parkinson” were guhertin ji bo rêzgirtina li danasîna pêşîn a Parkinson.⁸⁶ James Parkinson her weha kesayetiyek çalakvanê civakî û siyasî bû.⁸⁷
Pastorîze (Pasteurize):

Etîmolojî û Koka Navê: Lêkera “pastorîzekirin” û navdêra “pastorîzasyon” ji navê Louis Pasteur (1822-1895), zanyarê navdar ê Fransî (mîkrobiyolog û kîmyager), tê.⁹⁰
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Louis Pasteur bi xebatên xwe yên şoreşgerî yên li ser mîkroorganîzmayan, fermentasyonê, û pêşîlêgirtina nexweşiyan tê nasîn. Di salên 1860î de, dema ku li ser pirsgirêkên tirşbûna şerab û bîrayê lêkolîn dikir, Pasteur keşf kir ku germkirina van vexwarinan heta germahiyek diyarkirî (bi gelemperî di bin 100°C de) ji bo demek kurt dikare mîkroorganîzmayên ku dibin sedema xerabûnê bikuje, bêyî ku zirarê bide tama wan.⁹¹ Ev pêvajo, ku wekî “pastorîzasyon” hate nasîn, paşê ji bo parastina şîr, ava fêkiyan, û xwarinên din jî hate bikaranîn û di tenduristiya giştî de roleke pir girîng lîst.⁹⁰
Rontgen (Tîrêjên Röntgen/X-ray):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “Röntgen” (wekî navê tîrêjan an jî teknîka wênekêşanê) ji navê Wilhelm Conrad Röntgen (1845-1923), fîzîknasekî Alman, tê.⁹⁴
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Di 8ê Mijdara 1895an de, dema ku Wilhelm Röntgen li Zanîngeha Würzburgê li ser tîrêjên katodê lêkolîn dikir, wî bi tesadufî cureyekî nû yê tîrêjdanê keşf kir ku dikaribû di nav gelek materyalên neşefaf re derbas bibe û li ser ekraneke florêsan şewqekê biafirîne.⁹⁶ Ji ber ku ew ji xwezaya van tîrêjan ne piştrast bû, wî navê “X-Strahlen” (Tîrêjên X) lê kir, ku “X” nîşana nenasbûnê bû.⁹⁴ Ev keşfa şoreşgerî di cih de eleqeyeke mezin kişand û di warê bijîşkiyê de ji bo teşhîskirinê (wek dîtina hestiyên şikestî) û di zanistê de ji bo lêkolîna struktura atomê rêyên nû vekir. Röntgen ji bo vê keşfa xwe di sala 1901ê de yekem Xelata Nobelê ya Fîzîkê wergirt.⁹⁵
Sîluet (Silhouette):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “sîluet” ji navê Étienne de Silhouette (1709-1767), wezîrê darayî yê Fransayê di bin destê Louis XV de, tê.⁹⁸
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Étienne de Silhouette di sala 1759an de ji bo demek kurt wezîfeya wezîrê darayî kir. Di vê demê de, ji ber lêçûnên Şerê Heft Salan, aboriya Fransayê di rewşeke dijwar de bû. Silhouette hewl da ku reformên aborî yên tund pêk bîne û lêçûnên zêde yên arîstokrasiyê kêm bike.⁹⁹ Ev polîtîkayên wî yên “erzan” û “kêm-mesref” rastî tinaz û rexneyên tund hatin. Tê bawer kirin ku ji ber vê yekê, her tiştê ku erzan, sade, an jî bi lez dihat çêkirin, bi awayekî îronîk wekî “à la Silhouette” (bi şêwazê Silhouette) dihat binavkirin. Portreyên profîl ên ku tenê ji siyên reş ên li ser zemîneke spî pêk dihatin û teknîkeke erzan û bilez a portreçêkirinê bûn, bi vî navî hatin nasîn û peyva “silhouette” bi vî rengî hunerê ve zeliqî.⁹⁸
Şarapnel (Shrapnel):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “şarapnel” ji navê Lieutenant-General Henry Shrapnel (1761-1842), efserekî di Artêşa Topxaneya Qraliyetê ya Brîtanî de, tê.¹⁰²
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Henry Shrapnel di dawiya sedsala 18an û destpêka sedsala 19an de cureyekî nû yê guleya topê îcad kir. Ev gule, ku wekî “guleya şarapnelê” (shrapnel shell) hate nasîn, qalikek bû ku bi guleyên biçûk ên metal (bi gelemperî serber) û barûteke biçûk a teqandinê dagirtî bû. Armanc ew bû ku gule berî ku bigihîje hedefê an jî li ser hedefê di hewayê de biteqe û guleyên biçûk li ser herêmeke berfireh belav bike, û bi vî awayî zirareke mezin bide leşkerên dijmin ên li qada vekirî.¹⁰² Ev îcad di şerên Napoleonî de, di nav de Şerê Waterloo, bi bandor hate bikaranîn.¹⁰³ Her çend îro wateya “şarapnel” bi gelemperî ji bo her perçeyek metal ê ku ji ber teqîna bombeyek an guleyekê belav dibe tê bikaranîn, lê bi eslê xwe ew navê vê cureyê guleyê yê taybet bû.¹⁰⁴
Şoven (Chauvinism – Şovenîzm):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “şovenîzm” ji navê Nicolas Chauvin, leşkerekî Fransî yê serdema Napoleon Bonaparte, tê. Hebûna dîrokî ya Chauvin bi xwe hinekî di bin gumanê de ye û dibe ku ew kesayetiyek efsanewî an jî sembolîk be.¹⁰⁵
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Li gorî çîrokan, Nicolas Chauvin leşkerekî pir welatparêz û bi awayekî kor û bêpîvan heyranê Napoleon û Fransayê bû, tevî ku gelek caran birîndar bûbû û tenê xelateke biçûk wergirtibû.¹⁰⁵ Kesayetiya wî di şanoyên Fransî yên sedsala 19an de wekî sembola welatparêziya zêde û bêaqil hate bikaranîn. Ji ber vê yekê, têgîna “chauvinisme” di Fransî de û paşê “chauvinism” di Îngilîzî de ji bo danasîna welatparêziya tund, alîgiriya bêmaqûl ji bo kom an welatê xwe, û baweriya bi serweriya koma xwe li hemberî komên din hate bikaranîn. Bi demê re, wateya peyvê berfirehtir bû û ji bo danasîna her cure baweriya bi serweriyê, wekî “male chauvinism” (şovenîzma mêranî), jî hate bikaranîn.¹⁰⁸
Zeplîn (Zeppelin):

Etîmolojî û Koka Navê: Peyva “zeplîn” ji navê Count (Kont) Ferdinand von Zeppelin (1838-1917), efserekî leşkerî û dahênerekî Alman, tê.¹⁰⁹
Kurtejiyana Kesê Navdayî û Çîroka Peyvê: Ferdinand von Zeppelin pêşengê sêwirandin û çêkirina keştiyên hewayî yên hişk (rigid airships) bû. Piştî ku di sala 1890an de ji artêşê teqawît bû, wî xwe da xebata li ser keştiyên hewayî.¹¹¹ Yekem keştiya wî ya hewayî ya serkeftî, LZ-1 (Luftschiff Zeppelin 1), di sala 1900an de firîya.¹¹² Keştiyên hewayî yên Zeppelin, ku bi çarçoveyeke metal a hişk û gelek beşên gazê yên hundurîn dihatin nasîn, di destpêka sedsala 20an de ji bo veguhestina rêwiyan û di Şerê Cîhanê yê Yekemîn de ji bo armancên leşkerî (wekî bomberan û keşfê) hatin bikaranîn.¹¹⁰ Navê “Zeppelin” zû bû hevwateya her cure keştiyên hewayî yên hişk.

Piraniya eponîmên ku li jor hatine analîzkirin ji îcad, keşfên zanistî, an jî bûyerên dîrokî yên girîng derketine. Ev nîşan dide ku eponîmî pir caran ji bo naskirin û bîranîna pêşketinên mirovahiyê û kesayetiyên ku di van pêşketinan de roleke sereke lîstine, tê bikaranîn.² Lêbelê, hin eponîm, wekî “lînç”, “şovenîzm”, û “gîyotîn”, xwedî konotasyonên neyînî ne an jî bi bûyerên trawmatîk û aliyên tarî yên dîrok û civakê ve girêdayî ne. Ev nîşan dide ku eponîmî ne her gav ji bo pesindayînê ye, lê dikare bibe tomar û bîranîna neheqî, zilm, an jî têkçûnên mirovahiyê jî.² Wekî din, gelek ji van eponîman, wekî “jilêt”, “jakuzî”, û her weha “Kleenex” (wekî mînakek giştî ji bo destmala kaxezî ⁸), di eslê xwe de navên marqeyan in ku bi demê re bûne navên giştî ji bo kategoriyek berheman. Ev pêvajoya ku jê re “genericization” an “proprietary eponym” tê gotin, hêza bandora bazirganî û çandî ya hin marqeyan û entegrasyona wan a kûr di jiyana rojane de nîşan dide.

Ji bo kurteyek li ser van eponîman, tabloya jêrîn dikare were pêşkêşkirin:

Tablo 3: Kurteya Eponîmên Analîzkirî

Eponîm (Kurdîkirî)	Kes/Tiştê Navdayî	Welat/Serdem	Bidestxistin/Taybetmendiya Sereke	Cureyê Eponîmê (ji Tabloya 1)
Bluetooth	Harald Bluetooth (Qiral)	Danîmarka, Sedsala 10an	Yekkirina eşîran; îlhama yekkirina protokolên ragihandinê	Eponîma Sade/Atributîv
Jilêt	King C. Gillette	DYE, Destpêka Sedsala 20an	Îcada hosteyê ewlehiyê yê bi devikên yekcarî	Eponîma Sade (navê marqeyê)
Sanwîç	John Montagu, 4emîn Earl	Îngilîstan, Sedsala 18an	Xwarina goşt di navbera du pariyên nan de ji bo hêsaniya xwarinê	Eponîma Sade
Dîzel	Rudolf Diesel	Almanya, Dawiya Sedsala 19an	Îcada motora dîzelê	Eponîma Sade
Lînç	Charles Lynch (an William Lynch)	DYE (Virginia), Sedsala 18an	Bikaranîna “qanûna” nefermî û tund	Eponîma Sade
Saksofon	Adolphe Sax	Belçîka/Fransa, Nîveka Sedsala 19an	Îcada amûra muzîkê ya saksofonê	Eponîma bi Paşgiran Çêbûyî (“Sax” + “phone”)
Gîyotîn	Dr. Joseph-Ignace Guillotin	Fransa, Dawiya Sedsala 18an	Pêşniyara amûra serjêkirinê ya “mirovantir”	Eponîma Sade
Boykot	Captain Charles Boycott	Îrlanda/Brîtanya, Dawiya Sedsala 19an	Bû hedefa îzolasyona civakî û aborî	Eponîma Sade
Nîkotîn	Jean Nicot	Fransa, Sedsala 16an	Danasîna titûnê li Fransayê	Eponîma bi Paşgiran Çêbûyî (Nicotiana -> nicotine)
Alzheimer	Dr. Alois Alzheimer	Almanya, Destpêka Sedsala 20an	Danasîna nexweşiya neurolojîk	Eponîma Xwedanî/Hevedudanî
Desîbel	Alexander Graham Bell	DYE/Kanada/Skotlenda, Dawiya Sed. 19an	Îcada têlefonê; yekeya “bel” ji bo wî hatiye navandin	Eponîma bi Paşgiran Çêbûyî (“deci-” + “bel”)
Doberman	Karl F. L. Dobermann	Almanya, Dawiya Sedsala 19an	Çêkirina nijada kûçikên Doberman	Eponîma Sade/Atributîv
Fuşya	Leonhart Fuchs	Almanya, Sedsala 16an	Botanîstekî navdar; cinsê kulîlkan bi navê wî hatiye	Eponîma Sade
Jakuzî	Birayên Jacuzzi	Îtalya/DYE, Nîveka Sedsala 20an	Îcada hemama whirlpool a modern	Eponîma Sade (navê marqeyê)
Kalaşnîkof	Mikhail Kalashnikov	Yekîtiya Sovyetê, Nîveka Sedsala 20an	Sêwirandina tivinga êrîşê AK-47	Eponîma Sade/Atributîv
Manolya	Pierre Magnol	Fransa, Dawiya Sedsala 17an/Destpêka 18an	Botanîstekî navdar; cinsê kulîlkan bi navê wî hatiye	Eponîma Sade
Mors	Samuel Morse	DYE, Nîveka Sedsala 19an	Pêşxistina telegrafê û Koda Morse	Eponîma Hevedudanî (“Koda Morse”)
Panîk	Pan (Xwedayê Yewnanî)	Yewnana Kevnar	Xwedayê ku tirsa ji nişka ve diafirand	Eponîma Sade
Parkînson	James Parkinson	Îngilîstan, Destpêka Sedsala 19an	Danasîna “felca lerzok”	Eponîma Xwedanî/Hevedudanî
Pastorîze	Louis Pasteur	Fransa, Nîveka Sedsala 19an	Pêşxistina pêvajoya pastorîzasyonê	Eponîma bi Paşgiran Çêbûyî
Rontgen	Wilhelm Conrad Röntgen	Almanya, Dawiya Sedsala 19an	Keşfa Tîrêjên X	Eponîma Sade/Atributîv
Sîluet	Étienne de Silhouette	Fransa, Nîveka Sedsala 18an	Wezîrê darayî yê bi polîtîkayên “erzan”; navê wî bi portreyên siye ve hate girêdan	Eponîma Sade
Şarapnel	Henry Shrapnel	Brîtanya, Destpêka Sedsala 19an	Îcada guleya şarapnelê	Eponîma Sade
Şoven	Nicolas Chauvin (efsanewî)	Fransa, Destpêka Sedsala 19an	Sembola welatparêziya kor û zêde	Eponîma bi Paşgiran Çêbûyî (“şovenîzm”)
Zeplîn	Ferdinand von Zeppelin	Almanya, Destpêka Sedsala 20an	Pêşxistina keştiyên hewayî yên hişk	Eponîma Sade

7. Eponîmî di Zimanê Kurdî de

Diyardeya eponîmiyê, her çend bi awayekî gerdûnî di gelek zimanan de tê dîtin, lê belavbûn û awayê xuyabûna wê di her zimanekî de dikare cuda be. Di çarçoveya zimanê Kurdî de, lêkolînên berfireh û taybet li ser eponîman kêm in. Lêbelê, bi vekolîna bikaranîna ziman û pêvajoyên peyvsaziyê yên Kurdî, mirov dikare hin têbiniyan bike.

Gelek eponîmên navneteweyî, bi taybetî yên ku bi teknolojî, zanist, û çanda populer ve girêdayî ne, ketine nav zimanê Kurdî. Peyvên wekî “dîzel”, “jilêt”, “bluetooth”, “sanwîç”, “nîkotîn”, “pastorîze”, “rontgen”, û “kalaşnîkof” di axaftina rojane û nivîsên Kurdî de tên bikaranîn. Pirs ev e ku gelo ev peyv di Kurdî de hîn jî wekî eponîmên ku koka wan bi kesayetiyekê ve girêdayî ye têne nasîn, an tenê wekî peyvên deyndar (loanwords) ên asayî, bêyî ku axêver hay ji koka wan a eponîmîk hebe, têne bikaranîn. Bi îhtimaleke mezin, ji bo piraniya axêverên Kurd, girêdana van peyvan bi kesên eponîmîk re lawaz bûye an jî qet nayê zanîn. Ev rewş bi pêvajoya “sazûmanîbûnê” (institutionalization) ya ku di ¹⁰ de hatiye behskirin, re hevaheng e, ku tê de eponîm wateya xwe ya bingehîn û girêdana bi koka xwe re winda dikin û dibin beşek ji ferhenga giştî.

Derbarê hebûna eponîmên xwecihî yên Kurdî de, ango peyvên ku ji navên kesayetî, cih, an bûyerên Kurdî derketine û bûne navên giştî, çavkaniyên akademîk ên heyî agahiyên berfireh pêşkêş nakin.¹¹³ Pirtûka Husein Muhammed, “Peyvsazî di zimanê Kurdî de” ¹², ku çavkaniyeke girîng e ji bo peyvsaziya Kurdî, bi hûrgilî behsa rêbazên çêkirina peyvan dike, lê rasterast lîsteyek eponîmên Kurdî yên sazkirî pêşkêş nake. Lêbelê, ev nayê wê wateyê ku eponîmên Kurdî qet tune ne. Dibe ku di zargotinê de, di nav zaravayên herêmî de, an jî di warên taybet de hin mînak hebin ku hêj bi têra xwe nehatine belgekirin an lêkolînkirin. Mînak, navên hin eşîran carinan ji bo danasîna taybetmendiyên mirovan (wek mêrxasî, hwd.) tên bikaranîn, lê gelo ev digihîjin asta eponîmeke tam sazkirî, mijara lêkolînê ye. Her weha, navên hin xwarinên herêmî, teknîkên hunerî, an şêwazên jiyanê dibe ku bi navên kes an cihan ve girêdayî bin.

Ji bo fêmkirina potansiyela çêbûna eponîman di Kurdî de, divê em li pêvajoyên peyvsaziya Kurdî binêrin. Zimanê Kurdî xwedî mekanîzmayên dewlemend ên peyvsaziyê ye:

Dariştin (Derivation): Bi bikaranîna pêşgiran (wek ne-, bê-, ser-) û paşgiran (wek -î, -van, -istan, -ane, -mend, -dar) peyvên nû tên çêkirin. Paşgira -î ya ku sifetan çêdike (mînak, gund-î, * bajar-î*) û carinan navdêrên kesayetiyê (mînak, şoreşger-î), dikare potansiyelekê ji bo çêkirina sifetên eponîmîk hebe. Mînak, heke em behsa “helbesta Cegerxwînî” an “felsefeya Ehmedê Xanî” bikin, li vir navê kesayetiyê bi paşgira -î re tê bikaranîn da ku taybetmendî an girêdanê îfade bike. Gelo ev digihîjin asta eponîmeke tam, an tenê sifetên atributîv in, dikare were nîqaşkirin.
Hevedudanî (Compounding): Zimanê Kurdî ji bo çêkirina peyvên hevedudanî pir dewlemend e (mînak, roj-name, welat-parêz, çav-reş). Ev struktûr dikare ji bo çêkirina eponîmên hevedudanî jî were bikaranîn. Mînak, heke nexweşiyek bi navê bijîjkekî Kurd were binavkirin, dibe ku forma “nexweşiya + [Navê Kesî]” an jî “sendroma + [Navê Kesî]” were bikaranîn, ku ev dişibe eponîmên hevedudanî yên di zimanên din de.
Konversiyon: Her çend di Kurdî de bi qasî Îngilîzî ne berbelav be jî, guhertina çîna rêzimanî bêyî guhertina formê carinan tê dîtin. Dibe ku navên hin cihên dîrokî an kesayetiyên navdar di çarçoveyên taybet de wekî navdêrên giştî werin bikaranîn.

Nebûna (an kêmbûna) eponîmên Kurdî yên baş-belgekirî di çavkaniyên akademîk de dibe ku çend sedeman hebe. Yek jê kêmasiya lêkolînên zimannasî yên kûr û berfireh li ser vê mijara taybet di Kurdî de ye. Sedemeke din dibe ku bandora zimanên serdest (wek Erebî, Farisî, Tirkî) û wergirtina eponîmên navneteweyî (bi piranî ji van zimanan an jî ji Îngilîzî) li şûna çêkirina eponîmên xwecihî be. Her weha, faktorên sosyo-dîrokî, wek nebûna dewleteke serbixwe ya demdirêj û standardîzekirî ji bo hemû zaravayên Kurdî, û kêmbûna saziyên zanistî û teknolojîk ên ku navên Kurdî li keşf û îcadên xwe bikin, dibe ku derfetên ji bo pêşketin û belavbûna eponîmên Kurdî kêm kiribin. Zimanên ku xwedî prestîjeke navneteweyî, hêzeke çandî û teknolojîk a mezin in, pirtir eponîman “îxrac” dikin û navên xwe li cîhanê belav dikin.

8. Faktorên Çandî û Civakî di Belavbûna Eponîman de

Eponîm ne tenê diyardeyên zimanî yên tesadufî ne; ew bi kûrahî di nav tevnên çandî û civakî yên civakê de cih digirin û pir caran bandora kesayetî, bûyer, an jî ramanên girîng li ser civak û dîrokê nîşan didin.² Pejirandin û belavbûna eponîmekê bi gelek faktorên derveyî-zimanî ve girêdayî ye. Lêkolîna van faktoran dikare têgihiştineke kûrtir bide me li ser nirx, pêşîniyên, û dinamîkên hêzê yên di nav civakekê de.

Li gorî lêkolîna ku di ² de hatiye pêşkêşkirin, çend faktorên çandî û civakî yên sereke di pejirandin û populerbûna eponîman de rol dilîzin:

Têkiliya Kesane û Rêzgirtin: Pir caran, eponîm ji bo rêzgirtin û nemirkirina kesên ku di warên xwe de tevkariyên girîng kirine an jî navûdengeke mezin bi dest xistine, tên afirandin. Mînak, navlêkirina nexweşiyan bi navê bijîjkên ku ew yekem car danasîne (wek nexweşiya Alzheimer ji Alois Alzheimer) an jî yekeyên pîvanê bi navê zanyarên ku di wî warî de keşfên bingehîn kirine (wek volt ji Alessandro Volta) dikeve vê kategoriyê.²
Konteksta Dîrokî û Nirxên Civakî: Eponîm dikarin ji hêla bûyer an kesayetiyên dîrokî ve werin bandor kirin û helwest û îdealên çandî yên serdemeke taybet nîşan bidin. Mînak, kulika Barbie, ku navê xwe ji keça afirînerê xwe Barbara girtiye, dikare wekî nîşaneke çanda xerîdar û têgihiştinên li ser zaroktî û lîstikan di nîveka sedsala 20an de were dîtin.²
Bandora Çanda Populer û Medyayê: Medya, di nav de fîlm, televîzyon, muzîk, û înternet, dikare roleke mezin di populerîzekirin û belavkirina eponîman de bilîze. Mînak, çerxa Ferris, ku navê xwe ji George Washington Gale Ferris Jr. girtiye, bi saya pêşandana xwe ya li Pêşangeha Cîhanî ya Columbian a 1893an populer bû.²
Nûjeniya Zanistî û Teknolojîk: Keşfên zanistî û îcadên teknolojîk pir caran dibin çavkaniya eponîman. Navlêkirina amûr, pêvajo, an têgehên nû bi navê dahêner an keşfkerê wan rêbazeke hevpar e (mînak, bandora Doppler ji Christian Doppler, Kleenex ji bo destmala kaxezî).²
Marketing û Branding: Di cîhana bazirganiyê de, eponîm (bi taybetî navên marqeyan ku dibin navên giştî) dikarin ji bo zêdekirina nasname û pejirandina berheman werin bikaranîn. Serkeftina berhemekê dikare wisa mezin be ku navê marqeya wê bibe hevwateya kategoriyek tevahî (mînak, Google ji bo lêgerîna înternetê, her çend koka navê Google bi xwe termeke matematîkî be jî, lê bikaranîna wê wekî lêkera “to google” eponîmî ye).²
Hêza Siyasî û Tevgerên Civakî: Kesayetiyên siyasî yên bibandor an tevgerên civakî yên girîng dikarin bibin sedema çêbûna eponîman. Mînak, têgîna “Reaganomics” ji bo danasîna polîtîkayên aborî yên serokê DYE Ronald Reagan tê bikaranîn.² Her weha, navlêkirina cih û saziyan bi navê kesayetiyên wekî Rosa Parks ji bo naskirina tevkariyên komên marjînal û tevgerên mafên sivîl e.²
Nasnameya Çandî û Bandora Wêjeyî: Eponîm dikarin ji bo îfadekirina serbilindiya çandî an jî ji bo nîşankirina bandora kesayetî an berhemên wêjeyî werin bikaranîn. Mînak, karakterê Scrooge ji “A Christmas Carol” a Charles Dickens bûye sembola çikûsî û zikreşiyê.²

Hilbijartina kîjan navan dibin eponîm û kîjan nabin, pir caran bi avahiya hêzê û nirxên serdest ên civakî ve girêdayî ye. Kesên di pozîsyonên bibandor de, wek zanyarên navdar, siyasetmedarên desthilatdar, an karsazên serkeftî, xwedî şansek mezintir in ku navên wan bibin eponîm. Ev rastî nîşan dide ku pêvajoya eponîmîzasyonê dikare neynika newekheviyên civakî û avahiyên hêzê yên heyî be. Kesên ji komên marjînal an jî yên ku di dîrokê de kêm hatine temsîlkirin, kêmtir îhtîmal e ku bibin eponîm, heya ku tevgerên civakî yên taybet ji bo naskirin û birûmetkirina wan hewl nedin.

Di serdema globalîzasyonê de, bandora çanda populer a rojavayî, bi taybetî ya Amerîkî, û serdestiya zimanê Îngilîzî di warên zanist, teknolojî, û bazirganiyê de, dibe sedem ku eponîmên ji van çavkaniyan bi hêsanî li seranserê cîhanê belav bibin û bikevin nav zimanên din, tevî zimanê Kurdî. Gelek mînakên ku di vê gotarê de hatine analîzkirin (wekî Bluetooth, Gillette, Sandwich, Diesel, Jacuzzi, hwd.) ji cîhana rojava ne. Faktorên wekî bandora çanda populer, marketing û branding, û nûjeniya teknolojîk ² ji bo belavbûna van eponîman pir girîng in. Ji ber ku teknolojiya nû, marqeyên navneteweyî, û meylên çanda populer bi giranî ji welatên rojava têne “îxrac” kirin, eponîmên wan jî bi wan re tên. Ev rewş dikare bibe asteng li ber pêşketina eponîmên xwecihî di zimanên din de, ji ber ku eponîmên biyanî yên “hazir” valahiyên leksîkolojîk dagirin.

9. Zagona Stîgler a Eponîmiyê

Di nîqaşên li ser eponîmiyê de, bi taybetî di warê zanistê de, têgeheke balkêş heye ku wekî “Zagona Stîgler a Eponîmiyê” tê nasîn. Ev zagon ne zagoneke xwezayî ya neguherbar e, lê belê çavdêriyeke îstatîstîkî û sosyolojîk e li ser awayê ku nav li keşf û îcadan tên kirin.

Ravekirina Qanûnê:

Zagona Stîgler a Eponîmiyê, ku ji hêla profesorê îstatîstîkê Stephen Stigler ve di sala 1980an de hatiye formulekirin, dibêje ku “tu keşfeke zanistî bi navê keşfkerê xwe yê orîjînal nayê navandin”.118 Bi gotineke din, keşfên zanistî (an jî têgehên din) bi gelemperî ne bi navê kesê ku ew yekem car keşf kiriye an têgihiştiye, lê bi navê kesê ku ew navdar kiriye, bi berfirehî belav kiriye, an jî paşê bi awayekî xurt bi wan re hatiye girêdan, têne navandin. Bi awayekî îronîk, Stephen Stigler bi xwe jî destnîşan kiriye ku ev zagon jî mînakeke vê zagonê ye, ji ber ku fikra bingehîn a vê prensîbê berî wî ji hêla civaknas Robert K. Merton ve wekî “Bandora Metta” (Matthew effect, ji Încîlê, Metta 25:29: “Çimkî her kesê ku heye, wê jê re bê dayîn û wê zêde bibe; lê yê ku tune ye, tiştê ku pê heye jî wê jê bê standin”) hatibû danasîn.118

Mînakên Qanûna Stîgler:

Gelek mînak hene ku vê zagonê piştguh dikin. 119 çend mînakan dide:

Motora Hilmê: Bi gelemperî bi James Watt ve tê girêdan, lê formên wê yên pêşîn di Yewnana Kevnar û Misrê de hebûn, û gelek kesên din berî Watt li ser pêşxistina wê xebitîbûn.
Ampûla Ronahiyê: Her çend Thomas Edison bi îcada ampûla ronahiyê ya pratîkî navdar e, lê gelek kesên din, wek Joseph Swan û Humphry Davy, berî wî formên cuda yên ampûlên ronahiyê îcad kiribûn.
Têlefon: Alexander Graham Bell bi gelemperî wekî dahênerê têlefonê tê nasîn, lê kesên din ên wekî Antonio Meucci û Elisha Gray jî di heman demê de an berî wî li ser teknolojiyên wekhev xebitîbûn û îdîayên dahênanê kiribûn.
Nexweşiya Alzheimer: Her çend nexweşî bi navê Alois Alzheimer e, lê psîkiyatrê navdar Emil Kraepelin bû yê ku yekem car di pirtûka xwe de ev nexweşî bi navê Alzheimer binav kir.⁵¹ Ev ne tam mînakeke klasîk a Zagona Stîgler e (ji ber ku Alzheimer bi rastî keşfkerê taybetmendiyên patolojîk bû), lê nîşan dide ku navlêkirin her gav ne rasterast ji hêla keşfkerê yekem bi xwe ve tê kirin an jî pêvajoyek tevlîhevtir e.

Girîngî û Rexne:

Zagona Stîgler çendîn aliyên girîng ên pêvajoya navlêkirin û naskirinê di zanist û warên din de eşkere dike. Ew tekez dike ku “serkeftin” û “belavbûna” ramanekê an keşfekê dibe ku ji “keşfa” wê ya yekem girîngtir be di diyarkirina eponîmê de. Faktorên wekî navdarbûna kesekî, şiyana wî ya ji bo ragihandina ramanên xwe bi awayekî berfireh, tora wî ya civakî û pîşeyî, dema rast a pêşkêşkirina ramanê, û heta radeyekê şans, dikarin roleke mezin bilîzin di diyarkirina ka kîjan nav dê bi keşfekê ve were girêdan.119 Ev zagon her weha dikare wekî rexneyek li ser têgihiştina kevneşopî ya “dahênerekî/keşfkerekî yekane” were dîtin, û tekez dike ku pêşketina zanistî pir caran encama xebata gelek kesan e ku li ser bingeha xebatên hev ava dikin.

Ev zagon me hişyar dike ku em bi awayekî rexneyî li eponîman binêrin û her gav texmîn nekin ku kesê eponîmîk bi rastî keşfkerê yekem û yekane yê wê têgehê ye. Ew her weha nîşan dide ku “dîrok pir caran ji hêla ‘serketiyan’ an jî kesên ku di pozîsyoneke bibandor de ne ku çîroka dîrokê binivîsin, tê nivîsandin”.¹¹⁹ Tevî van pirsgirêkên di destnîşankirina pêşîniya rastîn a eponîman de, nirxa perwerdehiyê û bîranînê ya wan girîng dimîne û divê bi rêzdarî were nirxandin.²

Zagona Stîgler dikare bibe bingehek ji bo nîqaşên li ser dadmendî û rastbûna dîrokî di navlêkirina zanistî de. Gelo divê hewl bê dayîn ku navên “rast” û “dadmend” li keşfan werin kirin, an jî divê eponîmên heyî, tevî ku ew ji hêla dîrokî ve tam “rast” nebin jî, wekî beşek ji mîras û dîroka zanistê werin parastin? Wekî ku di ² de tê behskirin, hewldanên ji bo “rakirina eponîman ji hêla antî-dîrokparêziyê ve” carinan bi “çanda betalkirinê” (cancel culture) re têne berawirdkirin. Ev nîşan dide ku nîqaşek berfireh û tevlîhev li ser etîka eponîman û parastina mîrasa dîrokî heye, û Zagona Stîgler beşek girîng ji vê nîqaşê pêk tîne.

10. Eponîmî, Neolojîzm, Peyvên Deyndar û Guherîna Semantîk

Eponîmî wekî diyardeyeke zimanî di navber û têkiliyê de ye bi çendîn pêvajoyên din ên guherîna zimanî û pêşketina ferhengokê re. Fêmkirina van têkiliyan ji bo têgihiştineke holîstîk a eponîmiyê girîng e.

Eponîmî wekî Neolojîzm:
Neolojîzm tê wateya peyv an îfadeyên nûçêkirî yên ku dikevin nav zimanekî.120 Eponîm bi xwezaya xwe celebek neolojîzmê ne, ji ber ku ew peyvên nû ne (an jî wateyên nû ne ji bo navên heyî) ku ji navên xwerû têne afirandin da ku têgeh, îcad, nexweşî, an diyardeyên ku berê navekî wan ê taybet û giştî nebûye, binav bikin.9 Lêkolînên li ser neolojîzman, wekî ya ku di 121 de tê behskirin, eponîmiyê wekî yek ji rêyên “kêm konvansiyonel” ên çêkirina peyvan dinirxînin, li kêleka pêvajoyên berbelavtir ên wekî hevedudanî, dariştin, kurtkirin, û têkelkirin. Ev nîşan dide ku eponîmî, her çend dibe ku ji aliyê hejmarî ve ji hin rêbazên din kêmtir peyvan biafirîne jî, dîsa jî rêbazeke naskirî û girîng a dewlemendkirina ferhengokê ye.
Eponîmî û Peyvên Deyndar (Borrowing):
Peyvên deyndar ew peyv in ku ji zimanekî din têne wergirtin û dikevin nav zimanekî wergir.124 Gelek eponîmên ku em îro di zimanên cuda de, tevî Kurdî, dibînin, bi eslê xwe di zimanekî de (pir caran Îngilîzî an zimanên din ên Ewropî) wekî eponîm çêbûne û paşê derbasî zimanên din bûne. Mînak, peyvên wekî “bluetooth”, “sandwich”, “diesel”, “gîyotîn”, “boykot”, “nîkotîn”, “pasteurize”, “şarapnel”, û “şovenîzm” di Kurdî de peyvên deyndar in ku koka wan eponîmîk e. Dema ku eponîmek ji zimanekî derbasî zimanekî din dibe, ew dikare xwe li gorî sîstema fonolojîk û morfolojîk a zimanê wergir adapte bike.122 Pirseke girîng ev e ku gelo peyveke eponîmîk a deyndar di zimanê wergir de hîn jî wekî “eponîm” (ango, peyveke ku bi kesayetiyekê ve girêdayî ye) tê nasîn, an tenê wekî peyveke deyndar a asayî ku wateyeke giştî îfade dike, tê fêm kirin. Bi gelemperî, bi dûrketina ji ziman û çanda orîjînal, hay ji koka eponîmîk a peyvê kêm dibe.
Eponîmî û Guherîna Semantîk (Semantic Shift):
Guherîna semantîk pêvajoya guherîna wateya peyvan bi demê re ye.122 Pêvajoya ku tê de navekî xwerû (wek navê kesekî) vediguhere navekî giştî (eponîm), bi xwe celebek guherîna semantîk e. Ev guherîn bi gelemperî bi rêya firehbûna wateyê (widening) an jî veguheztineke metonîmîk pêk tê. Wekî ku di 10 de tê ravekirin, di qonaxên destpêkê yên çêbûna eponîmekê de, axêver bi koka wê û girêdana wê bi navê xwerû re dizanin. Lêbelê, bi demê re û bi zêdebûna bikaranînê re, ev yekîneyên leksîkî dikarin sazûmanî bibin û wateya xwe ya bingehîn a girêdayî navê xwerû û hay ji awayê peyvsaziyê gav bi gav winda bikin. Ev windabûna girêdana rasterast bi denotasyona orîjînal re mînakeke zelal a guherîna semantîk e. Wekî din, wekî ku di 10 de tê destnîşankirin, eponîm dikarin piştî çêbûna xwe ya destpêkê jî rastî veguheztinên semantîk ên din ên metonîmîk an metaforîk werin. Mînak, peyva “sandwich”, ku di destpêkê de ji bo xwarina taybet a Lord Sandwich dihat bikaranîn, paşê bi awayekî metaforîk wateya “her xwarineke ku dişibe sandwichê” (wek “sandwich cake” ango kekê sanwîçî) jî wergirtiye.

Eponîmî di navbera van pêvajoyên mezin ên guherîna zimanî de xalek girêdanê pêk tîne. Ew ne tenê rêyek ji bo afirandina peyvên nû (neolojîzm) ye, lê di heman demê de dikare bibe çavkaniya peyvên deyndar ji bo zimanên din, û pêvajoya çêbûna wê bi xwe jî mînakeke guherîna semantîk e. Fêmkirina van têkiliyan ji bo têgihiştineke berfireh a cihê eponîmiyê di ekosîstema zimanî ya tevlihev û dînamîk de bingehîn e. Ciyawaziya di navbera “neolojîzmên leksîkolojîk” (peyvên bi tevahî nû) û “neolojîzmên semantîk” (wateyên nû ji bo peyvên heyî) ¹²⁰ dikare ji bo têgihiştina eponîman jî bikêr be. Eponîmên sade yên wekî “watt” an “diesel”, ku tê de navekî xwerû dibe navekî giştî yê nû, bêtir dişibin neolojîzmên leksîkolojîk (her çend bingeha wan navekî xwerû yê heyî be jî). Ji aliyê din ve, dema ku taybetmendiyek an şêwazek bi navê kesekî tê binavkirin (mînak, “Kafkaesk” ji Franz Kafka, ku taybetmendiyên berhemên wî yên wekî absurdî, burokrasî, û bêhêvîtî îfade dike), ev bêtir dişibe neolojîzmeke semantîk, ku tê de navê kesekî wateyeke nû ya sembolîk û razber werdigire. Ev cudahî dikare alîkariya kategorîzekirin û analîzkirina kûrtir a cureyên cuda yên eponîman bike.

11. Statîstîkên Derbarê Eponîman

Daneyên îstatîstîkî dikarin têgihiştineke hejmarî li ser belavbûn, frekans, û meylên bikaranîna eponîman di ziman û warên cuda de pêşkêş bikin. Her çend berhevkirina îstatîstîkên giştî û berfireh li ser hemû eponîman dijwar be jî, hin lêkolîn û çavkanî agahiyên balkêş didin.

Frekansa Giştî ya Eponîman:
Li gorî daneyên ji Oxford English Dictionary (OED), peyva “eponym” bi xwe (wek navdêr) di zimanê Îngilîzî yê nivîskî yê modern de bi qasî 0.1 carî di nav mîlyonek peyvan de derbas dibe. Ev rêje ji salên 1840î (0.019 car di mîlyonek peyvan de) heta salên 1970î-2010an (0.13 car di mîlyonek peyvan de) zêde bûye, ku ev nîşan dide ku eleqe û bikaranîna têgeha “eponîm” bi xwe jî zêde bûye.126 Di çarçoveyeke taybettir de, lêkolînek li ser notên klînîkî (bijîjkî) texmîn dike ku dora 0.04% ji hemû tokenan (peyvên takekesî) di van notan de eponîm in.127 Ev rêje, her çend biçûk xuya bike jî, ji ber girîngiya eponîman di termînolojiya bijîjkî de û potansiyela wan a ji bo tevliheviyê di pêvajoyên wekî anonîmkirina daneyan de, balê dikişîne.
Belavbûna Eponîman li gorî Qadan:
Eponîm di gelek warên zanistî, çandî û jiyana rojane de têne dîtin, lê belavbûna wan di her warî de ne wekhev e.
Bijîşkî: Qada bijîşkiyê bi taybetî bi eponîman dewlemend e.³ Tê texmînkirin ku zêdetirî 8,000 eponîmên bijîjkî hene.¹²⁷ Jeffrey Aronson di ³ de taksonomiyeke berfireh a eponîmên bijîjkî pêşkêş dike, ku tê de nexweşî, sendrom, nîşanên klînîkî, testên laboratuarê, amûrên bijîjkî, prosedurên cerahî, derman, û hwd. cih digirin. Lêkolîna ku di ⁴

Xebatên wergirtî

Medical eponyms from linguistic and historical points of view – PMC, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7477478/
The Power of Eponyms: Exploring Cultural and Social Factors in Their Adoption and Popularization – ResearchGate, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.researchgate.net/publication/377729616_The_Power_of_Eponyms_Exploring_Cultural_and_Social_Factors_in_Their_Adoption_and_Popularization
(PDF) Medical eponyms: Taxonomies, natural history, and the …, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.researchgate.net/publication/269773714_Medical_eponyms_Taxonomies_natural_history_and_the_evidence
revistaelua.ua.es, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://revistaelua.ua.es/article/view/24868/24179
EPONYMY Definition & Meaning – Dictionary.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.dictionary.com/browse/eponymy
http://www.merriam-webster.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.merriam-webster.com/dictionary/eponymy#:~:text=Eponyms%3A%20Words%20Named%20After%20Real%20People
slll.cass.anu.edu.au, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://slll.cass.anu.edu.au/centres/andc/eponyms#:~:text=The%20term%20is%20also%20used,Queensland%20shearer%20of%20the%201890s.
Eponym: Definition and Examples | LiteraryTerms.net, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://literaryterms.net/eponym/
Eponyms: Meaning, Examples and List | Vaia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.vaia.com/en-us/explanations/english/lexis-and-semantics/eponyms/
Semantics and Creation of Eponyms in the English-Speaking World – Redfame Publishing, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://redfame.com/journal/index.php/smc/article/viewFile/5842/5961
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Gillette#:~:text=The%20Gillette%20company%20and%20brand,razor%20clamped%20to%20a%20holder.
Peyvsazî di zimanê kurdî de – Kurdipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://kurdipedia.org/default.aspx?lng=8&q=20221218184111452698
zimannas.wordpress.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://zimannas.wordpress.com/wp-content/uploads/2016/08/peyvsazi-kiteb1.pdf
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Bluetooth#:~:text=It%20was%20the%20epithet%20of,%2C%20Bjarkan)%2C%20Harald’s%20initials.
Bluetooth – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Bluetooth
Harald Bluetooth – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Harald_Bluetooth
The Viking Origins of the Bluetooth Symbol – Digit.fyi, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.digit.fyi/the-fascinating-viking-origins-of-the-iconic-bluetooth-symbol/
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/King_C._Gillette#:~:text=King%20Camp%20Gillette%20(January%205,disposable%20blade%20of%20stamped%20steel.
Gillette Razor Blade | National Museum of American History, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://americanhistory.si.edu/collections/nmah_1212407
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Sandwich#:~:text=The%20sandwich%20is%20named%20after%20John%20Montagu%2C%204th%20Earl%20of,two%20pieces%20of%20toasted%20bread.
Sandwich – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Sandwich
http://www.historyextra.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.historyextra.com/period/georgian/did-earl-sandwich-invent-sandwich/#:~:text=John%20Montagu%20became%20the%204th,during%20the%20American%20Revolutionary%20War.
John Montagu, 4th Earl of Sandwich – National Portrait Gallery, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.portrait.gov.au/portraits/2015.71/john-montagu-4th-earl-of-sandwich
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Diesel_engine#:~:text=The%20diesel%20engine%2C%20named%20after,ignition%20engine%20(CI%20engine).
http://www.britannica.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/biography/Rudolf-Diesel#:~:text=Rudolf%20Diesel%20(born%20March%2018,linguist%2C%20and%20a%20social%20theorist.
Diesel engine – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Diesel_engine
Rudolf Diesel (1858) – EIA, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.eia.gov/kids/history-of-energy/famous-people/diesel.php
Judge Lynch’s Court Overview – Legacy of Slavery in Maryland, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://slavery.msa.maryland.gov/html/casestudies/lynch_overview.html
William Lynch (Lynch law) – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/William_Lynch_(Lynch_law)
http://www.avocamuseum.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.avocamuseum.org/preamerican-revolution-revolution-era/the-origins-of-lynch-law#:~:text=Others%20believe%20that%20a%20man,Revolution%20by%20practicing%20vigilante%20justice.
teachersinstitute.yale.edu, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://teachersinstitute.yale.edu/curriculum/units/1989/1/89.01.09.x.html#:~:text=The%20term%20is%20said%20to,to%20hang%20by%20mob%20law.
http://www.yamaha.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.yamaha.com/en/musical_instrument_guide/saxophone/structure/#:~:text=The%20saxophone%20is%20only%20a,could%20play%20many%20wind%20instruments.
saxophone – Wiktionary, the free dictionary, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wiktionary.org/wiki/saxophone
Adolphe Sax | Musical Instruments, Clarinets & Saxophones – Britannica, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/biography/Antoine-Joseph-Sax
The invention of the saxophone by the great Adolphe Sax – Henri SELMER Paris, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.selmer.fr/en/blogs/infos/invention-du-saxophone-par-adolphe-sax
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Guillotine#:~:text=France-,Etymology,in%20a%20more%20humane%20manner.
Guillotine – Definition, Meaning & Synonyms – Vocabulary.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.vocabulary.com/dictionary/guillotine
http://www.hsls.pitt.edu, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.hsls.pitt.edu/medical-and-scientific-medals/Joseph%20Ignace%20Guillotin#:~:text=He%20was%20a%20medical%20reformer,Thus%2C%20his%20name%20became%20eponymic.
France Adopts the Guillotine | EBSCO Research Starters, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.ebsco.com/research-starters/history/france-adopts-guillotine
Joseph-Ignace Guillotin – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph-Ignace_Guillotin
French Guillotine Blade – Age of Revolution, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://ageofrevolution.org/200-object/a-french-guillotine-blade/
http://www.britannica.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/topic/boycott#:~:text=The%20boycott%20was%20popularized%20by,estate%20manager%2C%20Charles%20Cunningham%20Boycott.
Charles Cunningham Boycott | Irish Landlord, Land War … – Britannica, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/money/Charles-Cunningham-Boycott
Boycott – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Boycott
Captain Boycott 1832-1897 – Mayo County Council, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.mayo.ie/discover/history-heritage/great-battles-conflicts/captain-boycott
http://www.vocabulary.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.vocabulary.com/dictionary/nicotine#:~:text=The%20earliest%20French%20root%20of,Brazil%20to%20France%20in%201561.
http://www.britannica.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/biography/Jean-Nicot#:~:text=Jean%20Nicot%20(born%201530%2C%20N%C3%AEmes,dissemination%20and%20popularization%20throughout%20Europe.
Nicotine – Definition, Meaning & Synonyms – Vocabulary.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.vocabulary.com/dictionary/nicotine
Jean Nicot | French Diplomat, Scholar & Botanist – Britannica, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/biography/Jean-Nicot
Alois Alzheimer: A Hundred Years after the Discovery of the Eponymous Disorder – PMC, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3614590/
pmc.ncbi.nlm.nih.gov, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6428020/#:~:text=Emil%20Kraepelin%20(1856%E2%80%931926),presenile%20dementia%20while%20his%20student.
http://www.alzint.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.alzint.org/about/dementia-facts-figures/types-of-dementia/alzheimers-disease/alois-alzheimer/#:~:text=About%20Alois%20Alzheimer&text=Excelling%20in%20sciences%20at%20school,cortex%20of%20the%20human%20brain.
Alois Alzheimer | Alzheimer’s Disease International (ADI), erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.alzint.org/about/dementia-facts-figures/types-of-dementia/alzheimers-disease/alois-alzheimer/
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Decibel#:~:text=In%201928%2C%20the%20Bell%20system,telecommunications%20pioneer%20Alexander%20Graham%20Bell.
decibel | Glossary – Developing Experts, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.developingexperts.com/glossary/decibel
10 Things You May Not Know About Alexander Graham Bell | HISTORY, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.history.com/articles/10-things-you-may-not-know-about-alexander-graham-bell
The Story Behind Decibels – EXAIR Blog, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://blog.exair.com/2025/02/07/the-story-behind-decibels/
dpca.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://dpca.org/breed/#:~:text=The%20Doberman%20Pinscher%20derived%20its,involved%20in%20its%20early%20development.
Dobermann – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Dobermann
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Friedrich_Louis_Dobermann#:~:text=Karl%20Friedrich%20Louis%20Dobermann%20(%2F%CB%88,following%20the%20Franco%2DPrussian%20War.
Karl Friedrich Louis Dobermann – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Friedrich_Louis_Dobermann
en.wiktionary.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wiktionary.org/wiki/fuchsia#:~:text=From%20New%20Latin%2C%20after%20the,Fuchs%20(1501%E2%80%931566).
Fuchsia – Etymology, Origin & Meaning, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.etymonline.com/word/fuchsia
http://www.lindahall.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.lindahall.org/about/news/scientist-of-the-day/leonhart-fuchs/#:~:text=Scientist%20of%20the%20Day%20%2D%20Leonhart%20Fuchs&text=Leonhart%20Fuchs%2C%20a%20German%20botanist,and%20natural%20history%20in%20general.
Leonhart (Leonhard) Fuchs – NYU College of Dentistry, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://dental.nyu.edu/aboutus/rare-book-collection/16-c/leonhart-fuchs.html
http://www.etymonline.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.etymonline.com/word/Jacuzzi#:~:text=Jacuzzi(n.),from%20Friuli%20in%20northern%20Italy.
Etymology, origin and meaning of the name “Jacuzzi” by etymonline, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.etymonline.com/word/Jacuzzi
Heritage | Jacuzzi.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.jacuzzi.com/en-gb/our-brand/heritage.html
Propeller, Fixed-pitch, Jacuzzi Bros. Co. | National Air and Space Museum, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://airandspace.si.edu/collection-objects/propeller-fixed-pitch-jacuzzi-bros-co/nasm_A19711208000
http://www.britannica.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/technology/AK-47#:~:text=The%20initials%20AK%20represent%20Avtomat,of%20the%20weapon%20in%201947.
Mikhail Kalashnikov – Engineering and Technology History Wiki, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://ethw.org/Mikhail_Kalashnikov
AK-47 | Definition, History, Operation, & Facts – Britannica, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/technology/AK-47
The Story of the AK-47: The World’s Most Famous and Deadliest Rifle – History Guild, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://historyguild.org/the-story-of-the-ak-47-the-worlds-most-famous-and-deadliest-rifle/
visit.caerhays.co.uk, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://visit.caerhays.co.uk/the-estate/the-gardens/history-of-magnolias/#:~:text=Magnolia%20was%20named%20by%20the,by%20the%20mid%20eighteenth%20century.
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Magnol#:~:text=Pierre%20Magnol%20(8%20June%201638,Paris%20for%20a%20short%20while.
Pierre Magnol – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Magnol
Magnolia – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Magnolia
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Morse_code#:~:text=Morse%20code%20is%20a%20telecommunications,system%20adopted%20for%20electrical%20telegraphy.
http://www.pbs.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, http://www.pbs.org/wgbh/theymadeamerica/whomade/morse_hi.html#:~:text=Samuel%20Morse%20was%20born%20in,the%20nineteenth%20century%2C%20the%20telegraph.
Who Made America? | Innovators | Samuel Morse – PBS, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, http://www.pbs.org/wgbh/theymadeamerica/whomade/morse_hi.html
morse code and enabling technology – UNC Computer Science, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, http://www.cs.unc.edu/Research/assist/et/projects/morse_code/learn.htm
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9138944/#:~:text=The%20adjective%20word%20panic%2C%20derived,intervention%20of%20the%20God%20Pan.
PANIC Definition & Meaning – Merriam-Webster, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.merriam-webster.com/dictionary/panic
The Terrors Of The God Pan – Quintus Curtius, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://qcurtius.com/2023/01/07/the-terrors-of-the-god-pan/
Whats the connection between the god Pan and the root word? : r/etymology – Reddit, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.reddit.com/r/etymology/comments/wfn36s/whats_the_connection_between_the_god_pan_and_the/
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29217826/#:~:text=The%20condition%20is%20named%20after,shaking%20palsy%20became%20Parkinson’s%20disease.
James Parkinson, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.parkinsons.org.uk/about-us/james-parkinson
Parkinson’s Disease History – News-Medical.net, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.news-medical.net/health/Parkinsons-Disease-History.aspx
200 Years of Parkinson’s disease: what have we learnt from James Parkinson? | Age and Ageing | Oxford Academic, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://academic.oup.com/ageing/article/47/2/209/4791137
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Pasteurization#:~:text=Pasteurization%20is%20named%20after%20the,are%20also%20inactivated%20during%20pasteurization.
Pasteurization – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Pasteurization
The middle years 1862-1877 | Institut Pasteur, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.pasteur.fr/en/institut-pasteur/history/middle-years-1862-1877
History of Food Safety Technology: Louis Pasteur and the Invention of Pasteurization, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://blog.smartsense.co/louis-pasteur-pasteurization
Where does the “X” in “X-ray” come from? | ChandraBlog | Fresh Chandra News, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://chandra.harvard.edu/blog/node/62
http://www.britannica.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/biography/Wilhelm-Rontgen#:~:text=Wilhelm%20Conrad%20R%C3%B6ntgen%20(born%20March,physics%20and%20revolutionized%20diagnostic%20medicine.
chandra.harvard.edu, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://chandra.harvard.edu/blog/node/62#:~:text=The%20answer%20is%20that%20a,it’s%20as%20simple%20as%20that.
Wilhelm Conrad Röntgen – Google Arts & Culture, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://artsandculture.google.com/story/wilhelm-conrad-r%C3%B6ntgen-roentgen-memorial/BQVxmHPGTRkMJQ?hl=en
americanart.si.edu, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://americanart.si.edu/blog/eye-level/2012/24/758/q-and-art-silhouettes#:~:text=Scholars%20believe%20Etienne%20de%20Silhouette’s,often%20labeled%20%C3%A0%20la%20Silhouette.
http://www.fairfaxcounty.gov, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.fairfaxcounty.gov/parks/artifacts/tracing-origins-silhouettes#:~:text=The%20term%20silhouette%20comes%20from,and%20strengthen%20the%20nation’s%20finances.
The Daily Heller: Birth of the Silhouette – PRINT Magazine, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.printmag.com/daily-heller/the-daily-heller-birth-of-the-silhouette/
Silhouette Art’s Unique Connection to Revolutionary-era Philadelphia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.amrevmuseum.org/silhouette-art-s-unique-connection-to-revolutionary-era-philadelphia
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Shrapnel_shell#:~:text=Shrapnel%20is%20named%20after%20Lieutenant,new%20type%20of%20artillery%20shell.
http://www.wiltshire-opc.org.uk, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.wiltshire-opc.org.uk/Items/Hall%20of%20Fame/Hall%20of%20Fame%20-%20Henry%20Shrapnel%201761-1842.pdf
Shrapnel and Shell Fragments – U.S. Army Center of Military History, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://history.army.mil/Research/Frequently-Asked-Questions/Shrapnel-and-Shell-Fragments/
http://www.britannica.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/topic/chauvinism#:~:text=chauvinism%2C%20excessive%20and%20unreasonable%20patriotism,a%20simpleminded%20devotion%20to%20Napoleon.
http://www.britishmuseum.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG204576#:~:text=Soldier%2C%20believed%20to%20be%20fictional,which%20refers%20to%20excessive%20patriotism.
Nicolas Chauvin | British Museum, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG204576
Chauvinism | Gender Inequality, Patriarchy & Misogyny – Britannica, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/topic/chauvinism
en.wikipedia.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Zeppelin#:~:text=A%20Zeppelin%20is%20a%20type,developed%20in%20detail%20in%201893.
Zeppelin – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Zeppelin
NIHF Inductee Ferdinand von Zeppelin Invented the Rigid Airship – National Inventors Hall of Fame®, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.invent.org/inductees/ferdinand-von-zeppelin
Ferdinand, Graf von Zeppelin | Biography & Facts | Britannica, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/biography/Ferdinand-Graf-von-Zeppelin
Kurdish language – Wikipedia, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Kurdish_language
Kurds, Kurdistān – Brill – Reference Works, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://referenceworks.brill.com/display/entries/EIEO/COM-0544.xml
A Comparative Study of Word Formation Processes of Ilami Kurdish and English | Request PDF – ResearchGate, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.researchgate.net/publication/275570604_A_Comparative_Study_of_Word_Formation_Processes_of_Ilami_Kurdish_and_English
http://www.ijhssi.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, http://www.ijhssi.org/papers/vol9(2)/Series-1/K0902017476.pdf
Popular Wêjeya Kurdî Books – Goodreads, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.goodreads.com/shelf/show/w%C3%AAjeya-kurd%C3%AE
ncatlab.org, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://ncatlab.org/nlab/show/Stigler%27s+law+of+eponymy#:~:text=Stigler’s%20law%20of%20eponymy%20is,which%20also%20applies%20to%20itself.
Lessons in Innovation from Stigler’s Law of Eponymy – James & Wells, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.jamesandwells.com/intl/lessons-in-innovation-from-stiglers-law-of-eponymy/
Neologism in Selected Social Media Platforms: A Cross-Cultural Study – Pixel International Conferences, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://conference.pixel-online.net/files/ict4ll/ed0017/FP/8620-STD6876-FP-ICT4LL17.pdf
An Analysis of Word-Formation Processes in Neologisms: A Case Study of the Oxford Advanced Learner’s Dictionary – Lexikos, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://lexikos.journals.ac.za/pub/article/view/1977/1101
Linguistic Variation and Language Change | English Grammar and …, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://library.fiveable.me/english-grammar-usage/unit-13/linguistic-variation-language-change/study-guide/Cy9wIkKn2FNbPCaL
An Analysis of Word-Formation Processes in Neologisms: A Case Study of the Oxford Advanced Learner’s Dictionary, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://scielo.org.za/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S2224-00392025000100002&lng=en&nrm=iso
Linguistics/Historical Linguistics – Wikibooks, open books for an …, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.wikibooks.org/wiki/Linguistics/Historical_Linguistics
VOCABULARY ENRICHMENT: BORROWING VS. NEOLOGISM – CIBTech, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.cibtech.org/sp.ed/jls/2015/02/45-JLS-S2-045-FATEMEH-VOCABULARY.pdf
eponym, n. meanings, etymology and more – Oxford English Dictionary, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.oed.com/dictionary/eponym_n
When Is a Name Sensitive? Eponyms in Clinical Text and Implications for De-Identification – ACL Anthology, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://aclanthology.org/2024.caldpseudo-1.9.pdf

xwende

Eponîmî: Peyvên ku ji Navan Hatine Afirandin

Eponîmî: Vekolîneke Zimanî û Çandî li ser Peyvên ku ji Navan Hatine Afirandin

1. Pêşgotin

2. Pênase û Etîmolojiya “Eponîmiyê”

3. Aliyên Zimanî û Dîrokî yên Eponîmiyê

4. Cureyên Eponîman

5. Pêvajoyên Peyvsaziyê di Çêbûna Eponîman de

6. Analîza Hûrgilî ya Mînakên Eponîman

7. Eponîmî di Zimanê Kurdî de

8. Faktorên Çandî û Civakî di Belavbûna Eponîman de

9. Zagona Stîgler a Eponîmiyê

10. Eponîmî, Neolojîzm, Peyvên Deyndar û Guherîna Semantîk

11. Statîstîkên Derbarê Eponîman

Xebatên wergirtî

Yorum bırakın Cevabı iptal et

Eponîmî: Peyvên ku ji Navan Hatine Afirandin

Eponîmî: Vekolîneke Zimanî û Çandî li ser Peyvên ku ji Navan Hatine Afirandin

1. Pêşgotin

2. Pênase û Etîmolojiya “Eponîmiyê”

3. Aliyên Zimanî û Dîrokî yên Eponîmiyê

4. Cureyên Eponîman

5. Pêvajoyên Peyvsaziyê di Çêbûna Eponîman de

6. Analîza Hûrgilî ya Mînakên Eponîman

7. Eponîmî di Zimanê Kurdî de

8. Faktorên Çandî û Civakî di Belavbûna Eponîman de

9. Zagona Stîgler a Eponîmiyê

10. Eponîmî, Neolojîzm, Peyvên Deyndar û Guherîna Semantîk

11. Statîstîkên Derbarê Eponîman

Xebatên wergirtî

Bunu paylaş:

Yorum bırakın Cevabı iptal et

Ji nivîsên nû agahdar be!