Potansiyela Turîzmê ya Semsûrê

1. Pêşgotin

Semsûr, parêzgehek ku li başûrê rojhilatê Tirkiyeyê cih digire, xwedî mîrasek dîrokî û çandî ya gelek dewlemend e ku koka wê digihîje serdemên herî kevnar ên mirovahiyê. Li gorî lêkolînên arkeolojîk, şopên jiyanê li vê herêmê heta Serdema Paleolîtîk, ango B.Z. 40,000 sal berê, vedigerin.¹ Cihê wê yê erdnîgarî yê stratejîk, di navbera herêmên dîrokî yên Mezopotamya û Anatolyayê de ², bûye sedem ku Semsûr di dirêjahiya dîrokê de bibe mazûvaniya gelek şaristaniyên mezin. Di nav van şaristaniyan de, Padîşahiya Komagênê xwedî cihekî taybet e, ku şûnwarên bêhempa û bi heybet li herêmê hiştine. Mînaka herî berbiçav a vê mîratê Çiyayê Nemrûdê ye, ku bi peykerên xwe yên dêw û tumulusa keyanî navdar e û di Lîsteya Mîrata Cîhanî ya UNESCOyê de cih digire.² Ev dewlemendiya dîrokî, ligel bedewiyên xwezayî yên herêmê, Semsûrê dike destînasyonek balkêş û girîng ji bo turîzma çandî, dîrokî û xwezayî.

Girîngiya Semsûrê ji bo turîzmê ne tenê ji ber hebûna cihên dîrokî yên takekesî yên bi heybet e, lê belê ji ber tevna şaristaniyan e ku li ser vê axê li pey hev şîn bûne û şopên xwe hiştine. Ji Hîtîtan bigire heta Mîtaniyan, Asûriyan, Persan, Komagêniyan, Romayiyan, Bîzansiyan, Selçûqiyan û Osmaniyan, her yekê ji van şaristaniyan mohra xwe li karakterê çandî û dîrokî yê Semsûrê xistiye.¹ Ev cihêrengiya dîrokî ya kûr firsendekê dide ji bo pêşkêşkirina pakêtên turîzmê yên tematîk ku dikarin li ser şaristaniyên cuda an serdemên dîrokî yên taybet hûr bibin. Li şûna ku her cihek bi tena serê xwe û ji hev qutkirî were danasîn, gengaz e ku ev cih li gorî şaristaniyên ku ew temsîl dikin an serdemên ku ew vedigirin werin kom kirin û bi vî rengî ji bo tûrîstên ku eleqeya wan bi serdemek an şaristaniyek taybetî heye, ezmûnek kûrtir, watedartir û hevgirtîtir were afirandin. Mînak, pakêtek bi navê “Rêwîtiyek li Şopa Padîşahiya Komagênê” dikare Çiyayê Nemrûdê, Arsemiyayê, Tumulusa Karakuşê û Bajarê Antîk ê Perreyê bi hev re bigire nav xwe, an jî pakêtek din dikare balê bikişîne ser “Semsûr di Serdema Romayê de” û Pira Cendereyê û gorên zinarî yên Turuşê bi hev re pêşkêş bike. Ev nêzîkatî dikare ji bo kişandina beşên cuda yên tûrîstan û zêdekirina dema mana wan li herêmê sûdmend be.

Armanca vê gotarê ew e ku potansiyela turîzmê ya Semsûrê bi awayekî akademîk û berfireh lêkolîn bike. Di vê çarçoveyê de, dê aliyên dîrokî, çandî, erdnîgarî û aborî yên herêmê werin analîzkirin. Cih û çalakiyên turîstîk ên sereke dê bi hûrgilî werin danasîn, û taybetmendiyên wan ên girîng, nemaze yên avahîsaziyê, dê werin ronîkirin. Herwiha, dê îstatîstîkên têkildar û tabloyên agahdarî werin bikaranîn ji bo piştgirîkirina analîzan û pêşkêşkirina wêneyek zelal a sektora turîzmê li Semsûrê, ligel pirsgirêk, derfet û pêşniyarên stratejîk ji bo pêşerojê.

2. Çarçoveya Dîrokî û Erdnîgarî ya Semsûrê

Ji bo têgihiştina potansiyela turîzmê ya Semsûrê, pêwîst e ku mirov pêşî li paşxaneya wê ya dîrokî û taybetmendiyên wê yên erdnîgarî binêre. Ev her du faktor bi awayekî rasterast bandor li ser pêkhatina mîrata çandî û cureyên çalakiyên turîstîk ên ku dikarin li herêmê werin pêşxistin, kirine.

Kurte dîroka herêmê: Ji şaristaniyên kevnar heta Komagênê û serdemên paşê:

Dîroka Semsûrê, wekî ku ji lêkolînên arkeolojîk ên li Şikefta Palanliyê hatine kirin tê fêm kirin, heta Serdema Paleolîtîk, ango B.Z. 40,000 sal berê, dirêj dibe.¹ Ev yek nîşan dide ku herêm ji demên gelek kevnar ve ji bo jiyana mirovan guncan bûye. Di Serdema Neolîtîk de (B.Z. 8000-7000), li herêmê navendên çandî yên girîng ên wekî Gritille, Hayaz, Ancoz û Samsat hebûne, ku ev yek pêşketina civakî û çandî ya destpêkê nîşan dide.¹

Di serdemên paşê de, Semsûr û derdora wê bûne şahidê gelek şaristaniyan. Hîtît, Mîtanî, Ûrartû, Asûrî, Med, Pers û Îskenderê Mezin li pey hev desthilatdariya xwe li ser vê axa stratejîk meşandine.¹ Lêbelê, serdema herî bibiriq a herêmê bê guman serdema Padîşahiya Komagênê ye (B.Z. 163 – P.Z. 72).³ Keyên Komagênê, bi taybetî Antiokhos I, şûnwarên bêhempa yên wekî kompleksa Çiyayê Nemrûdê ava kirine, ku îro jî heyranokiya cîhanê dikişînin.

Piştî hilweşîna Padîşahiya Komagênê, herêm ketiye bin kontrola Împaratoriya Romayê. Di vê serdemê de jî Semsûr girîngiya xwe parastiye, û gelek avahiyên Romayî, wekî Pira Cendereyê, hatine çêkirin. Piştre, Bîzansiyan li herêmê hukim kirine. Di sedsala 8an de, Erebên Emewî bajarê Hîsn Mansûr (Keleha Mansûr) li nêzîkî Perreya kevnar ava kirine. Ev bajar, ku paşê ji hêla Xelîfe Harûn Reşîd ve hatiye xurtkirin, bûye navenda sereke ya herêmê û cihê Perreyê girtiye.⁷ Di serdemên navîn de, Selçûqî, Xaçparêz û Memlûk li herêmê şer kirine û desthilatdarî guherandiye.¹ Di dawiyê de, di sala 1516an de, di dema Yavuz Sultan Selîm de, Semsûr tevlî Împaratoriya Osmanî bûye.¹ Navê “Adıyaman” di serdema Komara Tirkiyeyê de li şûna navê kevn “Hısn-ı Mansur” hatiye danîn.¹ Ev qatmanên dîrokî yên li ser hev mîrasek çandî ya pir dewlemend û cihêreng ji Semsûrê re hiştine.

Taybetmendiyên erdnîgarî û bandora wan li ser geşedana turîzmê:

Semsûr li başûrê rojhilatê Tirkiyeyê, di nav geliyekê de ⁷ û li herêma navendî ya Çemê Feratê ye.¹ Rûbera parêzgehê 7,614 kîlometre çargoşe ye.¹ Ev cihêbûna erdnîgarî bandorek girîng li ser potansiyela wê ya turîzmê dike.

Beşê bakur ê Semsûrê ji hêla şaxên başûrê rojhilatê Çiyayên Torosê ve hatiye dorpêçkirin. Bi taybetî, erdê navçeyên Çelîkhan, Gêrger û Tûtê bi piranî çiyayî ye.⁸ Ev taybetmendiya çiyayî ne tenê dîmenên xwezayî yên bedew pêşkêş dike, lê di heman demê de ji bo pêşxistina turîzma xwezayê, çalakiyên wekî meşînên dirêj (trekking), kampîng, û heta werzîşên zivistanê yên wekî skiyê jî potansiyelekê diafirîne. Nitekim, di Plana Master a Turîzma Xwezayê ya Semsûrê de behsa plankirina navendek skiyê li Çelîkhanê tê kirin.⁹

Çemê Feratê, ku yek ji çemên herî berhemdar ên Tirkiyeyê ye, sînorên başûr û rojhilatê parêzgehê pêk tîne.¹ Hebûna vî çemê mezin û Bendava Ataturkê, ku yek ji bendavên herî mezin ên cîhanê ye û li ser Feratê di navbera Semsûr û Rihayê de hatiye avakirin ⁹, derfetên girîng ji bo turîzma avê û çalakiyên rekreatîf ên wekî tûrên keştiyan, masîgirtin, û werzîşên avê yên cuda diafirîne.⁹

Avhewaya Semsûrê bi giştî parzemînî ye, ku tê wateya havînên germ û ziwa, û zivistanên sar û bi berf.¹ Lêbelê, di havînan de şev hênik in, û germahiya navîn di mehên havînê de di navbera 20 û 30 pileya Celsius de diguhere.¹ Ev taybetmendiya avhewayê bandorek rasterast li ser demsalîbûna turîzmê dike. Li gorî pisporan, demsalên biharê (Nîsan-Hezîran) û payîzê (Îlon-Mijdar) ji ber hewaya nerm û xweş ji bo serdana cihên vekirî yên wekî Çiyayê Nemrûdê demsalên herî guncan in.⁵

Tevliheviya erdnîgariya Semsûrê, ku çiya, deşt, gelî, kanyon û çemên mezin di nav xwe de dihewîne, ne tenê dîmenên xwezayî yên cihêreng û balkêş pêşkêş dike, lê di heman demê de bingehek zexm ji bo cihêrengkirina hilber û çalakiyên turîzmê jî diafirîne. Wekî ku hate gotin, çiyayên bakur ji bo turîzma zivistanê û ekoturîzmê potansiyelek mezin vedihewînin.⁸ Deşt û geliyên nêzî Çemê Feratê, ku ji bo çandiniyê gelek guncan in, dikarin ji bo pêşxistina agro-turîzmê (turîzma çandiniyê) werin bikaranîn, ku tûrîst dikarin beşdarî çalakiyên çandiniyê bibin û tama berhemên herêmî bikin.¹ Wekî din, Semsûr xwedî gelek kanyonên kûr û bi heybet e, wek Kanyona Gêrgerê, Kanyona Göksuyê, Kanyona Cendereyê û Kanyona Zeyê. Ev kanyon ji bo turîzma serpêhatî, di nav de çalakiyên wekî rafting, kano, meşînên dijwar, siwarkirina bisîkletên çiyê, wênegeriya xwezayê, temaşekirina çûkan, û heta turîzma balonan jî, potansiyelek mezin pêşkêş dikin.¹⁰ Pêşxistina van cureyên turîzmê dikare Semsûrê ji girêdayîbûna bi tenê çend cihên dîrokî yên navdar, wek Çiyayê Nemrûdê, rizgar bike û berfirehiyek ji çalakiyan pêşkêşî komên cihêreng ên tûrîstan bike. Ev yek ne tenê dikare dirêjahiya mana tûrîstan li herêmê zêde bike, lê di heman demê de dikare dahata turîzmê li seranserê parêzgehê bi awayekî hevsengtir belav bike û beşdariyê li pêşkeftina aborî ya herêmên gundewarî bike.

3. Navendên Turîstîk ên Sereke yên Semsûrê: Analîzek Berfireh

Semsûr, bi mîrata xwe ya dîrokî û çandî ya kûr û bedewiyên xwezayî yên cihêreng, gelek navendên turîstîk ên girîng di nav xwe de dihewîne. Ji bo ku wêneyek zelal û berfireh a van navendan were pêşkêş kirin, Tablo 1 hatiye amadekirin ku taybetmendiyên sereke yên cihên dîrokî û turîstîk ên herî girîng ên Semsûrê kurtasî dike. Piştre, dê her yek ji van navendên sereke bi hûrgilî were analîz kirin.

Tablo 1: Danasîna Cihên Dîrokî û Turîstîk ên Sereke yên Semsûrê

Navê Cihê	Cihwar/Navçe	Serdema Dîrokî/Avaker	Girîngiya Sereke	Taybetmendiyên Avahîsazî/Xwezayî yên Sereke	Çavkanî
Çiyayê Nemrûdê	Qehta	Sedsala 1ê B.Z. / Key Antiokhos I yê Komagênê	Gor-perestgeha keyanî, Mîrata Cîhanî ya UNESCOyê, senteza çandên Rojhilat û Rojava	Tumulus, terasên rojhilat û rojava, peykerên dêw (8-10m) ên xwedayan û key, stelayên rolyefî, dîmenên hilatin û avabûna rojê	²
Bajarê Antîk ê Perreyê (Pirin)	Navend/Gundê Örenliyê	Padîşahiya Komagênê, Serdema Romayê	Yek ji 5 bajarên mezin ên Komagênê, navenda olî û bazirganî ya girîng	Nekropola bi nêzîkî 200 gorên zinarî, kaniya avê ya kevnar (hîn tê bikaranîn), dîwarên bajêr, kargehên rûnê zeytûnê, Projeya Canlandırmeya Perreyê	⁴
Bajarê Antîk ê Arsemiyayê	Qehta/Gundê Kocahisarê	Sedsala 2an B.Z. / Arsemes, Key Antiokhos I yê Komagênê	Paytexta havînê û navenda îdarî ya Komagênê, “Hierothesion”	Nivîsara Yewnanî ya herî mezin a Anatolyayê, tunela 158m, stelayên rolyefî (Mithras, Antiokhos-Herakles), perestgeha gorê û qesra Mithridathes Callinichos	¹⁶
Pira Cendereyê (Pira Severan)	Qehta	193-211 P.Z. / Împaratorê Romayê Septimius Severus (Lejyona XVI)	Mînaka avahîsaziya Romayê ya bi heybet, bê hawan hatiye çêkirin	Du kemer, kevirên birrî yên lûsk, dirêjahî 120m, firehî 7m, bilindî 30m, stûnên Korîntî ji bo malbata împaratorî (stûna Geta hatiye rakirin)	⁴
Tumulusa Karakuşê	Qehta	31 B.Z. / Mithridates II yê Komagênê	Abîdeya merasîmî ji bo jinên keyanî (Isias, Antiochis, Aka I), girîngiya jinan li Komagênê nîşan dide	Tumulus, stûnên Dorî (9m) bi peykerên ajel, şêr, ga li ser, nivîsara Yewnanî, rolyefa destdarkirinê, odeya gorê ya talankirî	²²
Muzeya Semsûrê	Navenda Semsûrê	1982 (vebûn)	Parastin û pêşandana berhemên arkeolojîk û etnografîk ên herêmê, bi taybetî ji serdema Komagênê û kolandinên GAPê	Zêdetirî 22,000 berhem, serê Key Antiokhos I, peykera kultî ya 9,000 salî (mîna Girê Mirazan), berhemên ji serdemên Paleolîtîk heta Osmanî, beşa etnografîk	²⁴
Şikefta Palanliyê	Navend/Gundê Palanliyê	Serdema Paleolîtîk (B.Z. 40,000)	Şikefta niştecihbûnê ya pêşdîrokî bi nîgarên dîwêr	Nîgarên ajalan (bizinên çiyayî, xezal)	²
Gorên Zinarî yên Turuşê	Navend/Gundê Turuşê (Kuyulu)	Serdema Romayê	Nekropola Romayî ya bi gorên zinarî yên xemilandî	Nêzîkî 60 gorên zinarî, hin bi rolyefên ajalan û mirovan	¹⁵
Qada Pîroz a Derikê	Sincik/Gundê Çatbahçeyê	Dîroka kevnar	Navenda kultî ya kevnar	Perestgeh, Temenos (dîwarê dorpêçkirî), du ‘hercon’ên sîmetrîk	¹⁵
Kanyona Gêrgerê	Gêrger	Xwezayî	Kanyona herî dirêj a Semsûrê, potansiyela tûrên keştiyê û konaklamayê	Dîmenên xwezayî yên bi heybet, guncan ji bo tûrên keştiyê	¹⁰
Kanyona Göksuyê (Kizilin)	Navend/Qehta	Xwezayî	Potansiyela werzîşên avê û masîgirtinê, Pira dîrokî ya Kizilinê	Çemê Göksuyê, Pira Kizilinê, guncan ji bo rafting û tûrên keştiyê	¹⁰
Kanyona Cendereyê	Qehta	Xwezayî	Potansiyela werzîşên serpêhatî û jeoturîzmê	Guncan ji bo rafting, kano, bazdan, hilkişîn, potansiyela jeoparkê	¹⁰
Kanyona Zeyê	Bêsnî	Xwezayî û Çandî	Nirxên turîzma çandî û xwezayî, potansiyela kamp û karvanan	Pira dîrokî, mizgeft, aşê avê yê kevn, tirbe, guncan ji bo kamp û hilkişînê	¹⁰

3.1. Çiyayê Nemrûdê: Mîrateya Cîhanî ya UNESCOyê

Çiyayê Nemrûdê, bê guman, sembola herî naskirî û bi heybet a Semsûrê ye. Ev cihê bêhempa, ku ji hêla Key Antiokhos I Theos ê Komagênê ve di sedsala 1ê B.Z. de wekî kompleksek gor-perestgeh hatiye avakirin ², ne tenê şahidiya huner û teknolojiya serdema xwe dike, lê di heman demê de îfadeya daxwazên fîlozofîk û olî yên keyekî ye ku dixwest piştî mirina xwe hem wekî xwedayek hem jî wekî key were perestin.³ Ev kompleks, ku yek ji avahiyên herî ambisyoz û balkêş ên serdema Helenîstîk tê hesibandin ¹¹, di sala 1987an de bi awayekî heqkirî ketiye Lîsteya Mîrata Cîhanî ya UNESCOyê.²

Avahîsaziya Çiyayê Nemrûdê bi rastî jî matmayîner e. Li ser lûtkeya çiyayê ku 2,150 metre bilind e ², du terasên sereke, yek li rojhilat û yek jî li rojava, hatine çêkirin ku bi rêzek derenceyên mezin bi hev ve girêdayî ne.³ Li ser van terasan, rêzek peykerên dêw ên xwedayên Yewnanî, Persî û Ermenî, ligel peykerê Key Antiokhos bi xwe, hatine bicihkirin.³ Bilindahiya van peykeran, ku carekê li ser textên xwe rûniştî bûn, digihîje 8 heta 10 metreyan.¹¹ Mixabin, bi bandora demê û dibe ku ji ber îkonoklazmê (şikandina peykeran), seriyên van peykeran ji laşên xwe veqetiyane û li erdê ketine, lê paşê li cihê ku lê hatine dîtin ji nû ve hatine bicihkirin.¹¹ Di navenda kompleksê de tumulusek (gora gilover a ji kevirên biçûk) mezin heye ku 49 metre bilind û 152 metre bi tîrave ye, û tê bawer kirin ku gora Key Antiokhos di binê wê de veşartî ye, her çend heta niha nehatiye dîtin.¹¹ Yek ji taybetmendiyên herî balkêş ên Nemrûdê ew e ku xwedayên ku li vir hatine teswîrkirin sentezek ji panteonên Yewnanî û Persî ne. Mînak, Zeus bi Oromasdes (xwedayê Persî Ahuramazda) re, û Herakles bi Artagnes (xwedayê Persî Verathragna) re hatiye yekkirin.¹² Herwiha, li ser stelayên kevirî dîmenên destdarkirinê (dexiosis) di navbera key û xwedayan de hatine neqişandin, ku têkiliya taybet a key bi xwedayan re nîşan didin.¹²

Senteza çandî ya ku li Nemrûdê diyar dibe, bi tevlihevkirina xwedayên Yewnanî û Persî ³, ne tenê taybetmendiyek hunerî ya bêhempa ye, lê di heman demê de stratejiyek siyasî û îdeolojîk a Key Antiokhos I jî bi awayekî zelal nîşan dide. Bavê Antiokhos ji nesla Persiyan (Darius) û diya wî Laodice ji nesla Makedoniyan (Îskenderê Mezin) bû.¹² Bi vê senteza olî û çandî, Antiokhos hewl dida ku hem aliyê xwe yê Persî yê baviksalarî hem jî yê Makedonî yê dayiksalarî meşrû bike û di navbera şaristaniyên Rojhilat û Rojava de pirekê ava bike. Wî dixwest padîşahiya xwe wekî navendek ku van her du kevneşopiyên mezin li hev dicivîne û dewlemendiyek nû diafirîne, nîşan bide. Ev yek ji bo têgihiştina kûrtir a girîngiya Nemrûdê krîtîk e; ew ne tenê wekî cihê peykerên mezin û goristanek keyanî, lê belê wekî sembola hewldanek kevnar a ji bo yekîtiya çandî û siyasî divê were dîtin. Ev “çîrok”a li pişt kevir û peykeran dikare ji bo tûrîstan gelek balkêştir be û ezmûna serdana wan kûrtir û watedartir bike.

Ji bo ziyaretvanan, Nemrûd bi dîmenên xwe yên bêhempa yên hilatina û avabûna rojê navdar e.² Terasên rojhilat û rojava ji bo temaşekirina van dîmenên xwezayî yên bi heybet îdeal in, ku tê de tîrêjên rojê bi awayekî mîstîk li ser peykerên kevnar dikevin.¹⁴ Ziyaretvan dikarin li kompleksa kevnar bigerin, li hûrgiliyên hunerî yên stelayan binêrin û ji bedewiya xwezayî ya Çiyayên Torosê yên derdorê kêfê bistînin.³ Ji ber şert û mercên avhewayê, tê pêşniyar kirin ku di mehên zivistanê de ji ber berfa zêde û di mehên havînê de ji ber germa zêde serdan neyê kirin; bihar û payîz demsalên herî baş in.¹⁴

3.2. Bajarê Antîk ê Perreyê (Pirin)

Bajarê Antîk ê Perreyê, ku îro bi navê Pirin jî tê nasîn, yek ji pênc bajarên mezin û girîng ên Padîşahiya Komagênê bû.¹⁵ Girîngiya wê ne tenê di serdema Komagênê de, lê di serdema Romayê de jî berdewam kiriye, ku li ser rêyên bazirganiyê yên girîng wekî rawestgehek stratejîk ji bo rêwî û bazirganan kar kiriye.⁴ Cihê wê li ser rêya ku Samsat (Samosata), yek ji paytextên herêmî yên Komagênê, û Meletiyê bi hev ve girêdide, nirxek taybet dida vî bajarî.⁶ Perre di heman demê de navendek olî ya girîng bû jî; di sala 325 P.Z. de, Metran Ioannes Perdos ji Perreyê beşdarî Civata Îznîkê (Nicaea) bûye, ku ev yek statuya wê ya olî di cîhana Xiristiyaniya destpêkê de nîşan dide.⁶

Îro, mixabin, pir hindik bermayî ji avahiyên sererd ên bajarê kevnar mane.¹⁵ Lêbelê, taybetmendiyên herî balkêş ên ku mirov dikare bibîne dîwarên bajêr ên ku li hin cihan hîn jî diyar in, kaniya avê ya kevnar a ku bi awayekî balkêş hîn jî ji hêla gelê herêmî ve tê bikaranîn, û nekropolek (goristan) mezin û bi heybet e ku ji nêzîkî 200 gorên di zinaran de oyilandî pêk tê.¹ Ev gorên zinarî, ku bi rê û pasajên binerdî bi hev ve girêdayî ne, bi rolyefên cihêreng hatine xemilandin û sarkofagên kevirî di nav xwe de dihewînin.⁴ Lêkolînên arkeolojîk ên dawî li nêzîkî nekropolê kargehên dewletê yên ku ji bo hilberîna rûnê zeytûnê dihatin bikaranîn jî derxistine holê.⁶ Ji bo ku ev mîrata dewlemend ji nifşên paşerojê re were parastin û ji bo tûrîstan balkêştir were kirin, “Projeya Canlandırmeya Perreyê” hatiye destpêkirin. Ev proje armanc dike ku jiyana 1800 sal berê li bajêr bi karanîna teknolojiyên nûjen ên wekî hologram, modelên sê-alî, û anîmasyonan ji nû ve zindî bike, û bi vî rengî kargehên tirî, teknîkên birrîna keviran, û dîmenên ji jiyana rojane ya serdemê ji ziyaretvanan re pêşkêş bike.¹⁸

Berdewamiya bikaranîna kaniya avê ya Perreyê ji serdema kevnar heta roja îro ⁶ girêdanek zindî ya bêhempa û matmayîner bi paşerojê re temsîl dike. Ev ne tenê taybetmendiyek arkeolojîk a teknîkî ye, lê belê mînakek ji mîrata çandî ya berbiçav e ku fonksiyona xwe ya orîjînal bi hezaran salan parastiye. Ev “berdewamî” dikare wekî pirek di navbera jiyana kevnar û jiyana îroyîn de were şîrove kirin, û ji tûrîstan re hestek kûrtir a girêdanê bi cih û dîroka wê re peyda dike. Ev taybetmendî dikare di danasîna Perreyê de wekî xalek sereke were bikaranîn, û wê ji cihên din ên antîk ên ku tenê ji kavilan pêk tên cuda bike, û ezmûnek “dîroka zindî” pêşkêşî ziyaretvanan bike.

3.3. Bajarê Antîk ê Arsemiyayê (Arsameia of Nymphaios)

Bajarê Antîk ê Arsemiyayê, ku li ser Çemê Nymphaios (Çemê Qehtayê yê îroyîn) hatiye avakirin, ji hêla Arsemes, yek ji bav û kalên xanedana Komagênê ve, di destpêka sedsala 2an B.Z. de hatiye damezrandin.¹⁵ Arsemiya wekî paytexta havînê û navenda îdarî ya Padîşahiya Komagênê kar kiriye.²⁰ Piraniya bermayiyên arkeolojîk ên ku îro li Arsemiyayê têne dîtin, ji hêla neviyê Arsemes, Key Antiokhos I ve hatine çêkirin, ku navê bajêr guhertiye û kiriye “Hierothesion,” ku tê wateya “qada pîroz a ji bo veşartinê”.¹⁶ Ev yek nîşan dide ku Arsemiya ne tenê navendek îdarî bû, lê di heman demê de cihekî pîroz û girîng ji bo merasîmên keyanî jî bû.

Cihê Arsemiyayê li ser zinarên asê û bi heybet e, û ji bo gihîştina avahî û bermayiyên sereke, divê mirov li ser rêyek kevnar bimeşe ku tê bawer kirin berê wekî rêya merasîmê dihat bikaranîn.¹⁶ Li ser vê rêyê û li derdora wê, gelek şûnwarên girîng hene. Di nav van de, stelayên rolyefî yên ku dîmenên mîtolojîk û keyanî nîşan didin, abîdeyên ku rasterast di zinaran de hatine oyilandin, û bi taybetî, mezintirîn nivîsara Yewnanî ya ku heta niha li Anatolyayê hatiye dîtin, cih digirin.¹⁶ Ev nivîsara bi heybet, ku ji 256 rêzan li ser pênc stûnên kevirî pêk tê, ferman û daxuyaniyên Key Antiokhos I dihewîne û çavkaniyek yekem a bêhempa ye ji bo têgihiştina dîrok, ol û îdeolojiya Padîşahiya Komagênê. Li nêzîkî nivîsarê, avahiyek tunelê ya balkêş heye ku 158 metre di kûrahiya zinar de diçe xwarê.¹⁶ Li ser platforma herî bilind a gir, bermayiyên perestgeha gorê û qesra Mithridathes Callinichos, bavê Antiokhos I, têne dîtin.²⁰ Yek ji rolyefên herî navdar û baş-parastî yên Arsemiyayê dîmenê destdarkirinê (dexiosis) yê di navbera Key Antiokhos I û xwedayê Herakles de ye, ku sembola hevaltî û wekheviya di navbera key û xwedayan de ye.¹⁶

Hebûna nivîsara mezin a Yewnanî li Arsemiyayê ¹⁶ ne tenê belgeyek dîrokî ya ji rêzê ye, lê di heman demê de nîşanek girîng e ji asta xwendewarî, sofîstîkebûna çandî, û girîngiya ku Padîşahiya Komagênê dida tomarên nivîskî û ragihandina fermanên keyanî. Ev yek dikare wekî delîlek ji bo pêşketina burokratîk û îdarî ya padîşahiyê were bikaranîn. Naveroka nivîsarê, ku behsa damezrandina bajêr, rêziknameyên olî, û îradeya key dike, têgihiştinek rasterast û kûr dide derbarê rêvebirî, bawerî û îdeolojiya serdest a Komagênê. Ji bo tûrîstên ku eleqeya wan bi dîroka kevnar, epîgrafî (zanista nivîsarên kevnar), û şaristaniyên Helenîstîk heye, ev nivîsar û kompleksa Arsemiyayê bi giştî dikare bibe xalek kişandinê ya gelek girîng.

3.4. Pira Cendereyê (Pira Severan)

Pira Cendereyê, ku bi navê Pira Severan jî tê nasîn, yek ji mînakên herî berbiçav û baş-parastî yên avahîsaziya Romayê li Anatolyayê ye. Ev pira bi heybet ji hêla Lejyona XVI ya artêşa Romayê ve, bi fermana Împaratorê Romayê Septimius Severus (ku di navbera salên 193-211 P.Z. de hukim kiriye) hatiye avakirin.¹⁷ Pira navê xwe ji Çemê Cendereyê (di serdema kevnar de wekî Cabinas dihat nasîn) digire, ku ew li ser wî hatiye çêkirin û di nav kanyonek bi heybet re diherike.⁴

Avahîsaziya Pira Cendereyê şahidiya jêhatîbûn û hostetiya endezyarên Romayî dike. Pira ji du kemerên sereke pêk tê, yek kemera mezin a navendî û yek jî kemera piçûktir a valakirinê ku ji bo kêmkirina zexta avê di dema lehiyan de hatiye çêkirin.²¹ Ew bi tevahî ji kevirên birrî yên lûsk û mezin hatiye çêkirin, ku her yek ji wan bi tonan giran e. Taybetmendiya herî balkêş û matmayîner a avahîsaziya wê ew e ku ev kevirên giran bêyî bikaranîna hawan an jî materyalek din a girêdanê li ser hev hatine danîn û bi hev ve hatine girêdan; pira bi tenê bi hostetiya birrîn û bicihkirina keviran li ser piyan maye.²¹ Pîvanên pirê jî bi heybet in: firehiya wê 7 metre, bilindahiya wê ji ser rûyê avê 30 metre, û dirêjahiya wê ya giştî 120 metre ye.⁴ Li her du aliyên têketina başûrê pirê stûnek bilind a bi serê Korîntî heye. Li gorî nivîsarên li ser wan, yek ji van stûnan ji bo rêzgirtina Împarator Septimius Severus, yek jî ji bo jina wî Julia Domna hatiye çêkirin. Li têketina bakur jî stûnek sêyemîn heye ku ji bo kurê wan ê mezin, Caracalla, hatiye veqetandin. Tê zanîn ku di destpêkê de stûnek çaremîn jî hebûye ku ji bo kurê din ê Septimius Severus, Geta, hatibû çêkirin. Lêbelê, piştî ku Caracalla di sala 211 P.Z. de bû împarator, wî birayê xwe Geta kuşt û ferman da ku hemî avahî û nivîsarên ku bi navê Geta hatine çêkirin li seranserê împaratoriyê werin hilweşandin. Ji ber vê yekê, stûna Geta ya li ser Pira Cendereyê jî hatiye rakirin û îro şûna wê vala ye.²¹

Rakirin û tunekirina stûna Geta ya li ser Pira Cendereyê ²¹ mînakek berbiçav û hestyar a pratîka Romayî ya bi navê “damnatio memoriae” ye, ku tê wateya “lanetkirina bîranînê”. Ev pratîk ji bo kesên ku wekî dijminên dewletê an xayîn dihatin hesibandin dihat bikaranîn, û armanca wê ew bû ku hemî şop û bîranînên wan ji dîrokê werin paqijkirin. Çîroka rakirina stûna Geta ne tenê agahiyek dîrokî ya hişk e, lê di heman demê de têgihiştinek kûr dide derbarê pratîkên siyasî yên hovane, têkoşînên ji bo desthilatdariyê di nav malbata împaratorî de, û awayê ku împaratorên Romayê hewl didan dîrokê ji nû ve binivîsin û dijberên xwe ji bîranîna giştî derxînin. Ev hûrguliya dramatîk û mirovî dikare ji bo zêdekirina eleqeya tûrîstan ji Pira Cendereyê re were bikaranîn, û wê ji tenê avahiyek kevirî ya kevnar wêdetir bike û veguherîne şahidek bêdeng ê komployek malbatî û siyasî. Ev çîrok dikare di rêbernameyên turîzmê û danasînên cihê de were tekezkirin da ku ezmûna ziyaretvanan kûrtir û bîranînertir bike.

3.5. Tumulusa Karakuşê

Tumulusa Karakuşê, ku bi navê “Abîdeya Jinan” jî tê nasîn, yek ji şûnwarên herî girîng ên serdema Komagênê ye ku li derveyî kompleksa Çiyayê Nemrûdê ye. Ev tumulus (gora gilover) ji hêla Key Mithridates II yê Komagênê ve di dora sala 31 B.Z. de wekî abîdeyek merasîmî û cihê veşartina dawî ji bo sê jinên girîng ên malbata keyanî hatiye çêkirin: diya wî Isias, xwişka wî Antiochis, û biraziyê wî (keça xwişka wî) Aka I.²² Ev yek bi awayekî taybetî girîng e ji ber ku ew rola û statuya bilind a jinan di nav Malbata Keyaniya Komagênê de di vê serdemê de nîşan dide, tiştek ku ji bo serdemên kevnar ne pir gelemperî ye.²² Navê gelêrî “Karakuş” (teyrê reş) ji peykerê ajelê (qertel) yê ku li ser yek ji stûnên mayî yên li dora tumulusê hatiye bicihkirin, tê.²²

Avahîsaziya Tumulusa Karakuşê dişibe ya Çiyayê Nemrûdê, lê di pîvanek piçûktir de ye. Ew ji tumulusek navendî ya ku ji hêla mirovan ve ji kevirên biçûk hatiye çêkirin û sê komên stûnên Dorî yên ji kevirê kilsinî hatine dorpêç kirin, pêk tê.²² Her stûnek bi qasî 9 metre bilind e û di eslê xwe de bi steleyek (kevirek nivîskî an rolyefkirî), rolyefek, û peykerek sembolîk a ga, şêr, an ajelê li serê wê hatiye xemilandin.²² Li ser yek ji stûnên mayî yên li aliyê bakur-rojhilat nivîsarek Yewnanî heye ku ji hêla Key Mithridates II ve hatiye çêkirin û tê de armanca avakirina abîdeyê û pesnê jinên ku li wir hatine veşartin tê dayîn.²² Herwiha, li ser stûnek din a li aliyê bakur-rojava rolyefek destdarkirinê (dexiosis) ya balkêş heye ku Key Mithridates II û xwişka wî Laodice nîşan dide ku bi hev re destên xwe digirin, sembola xatirxwestin an girêdanekê.²² Mixabin, odeya gorê ya ku carekê di hundurê tumulusê de bû û di bin barên keviran de veşartî bû, di demek nenas a dîrokê de hatiye talan kirin. Wekî din, tê gotin ku gelek kevirên mezin ên ji vê tumulusê û dîwarên wê yên derdorê hatine birin û di avakirina Pira Cendereyê ya nêzîk de hatine bikaranîn.²²

Tumulusa Karakuşê, ku bi taybetî ji bo bîranîn û veşartina jinên keyanî yên Komagênê hatiye çêkirin ²², delîlek girîng û nadir e ji bo rola û statuya bilind a ku jinan di civaka Komagênê de, bi kêmanî di nav çîna serdest de, hebûye. Di cîhanek kevnar de ku bi gelemperî ji hêla mêran ve serdest bû û dîrok bi piranî ji perspektîfa mêran hatibû nivîsandin, hebûna abîdeyek ewqas bi heybet ku ji bo jinan hatibe veqetandin, gelek balkêş e. Ev aspekt dikare wekî xalek sereke û cihêker di danasîna Tumulusa Karakuşê de were bikaranîn, nemaze ji bo kişandina eleqeya tûrîstên ku bi dîroka jinan, lêkolînên zayendî, an jî aliyên kêmtir naskirî yên şaristaniyên kevnar re eleqedar in. Tekezkirina li ser vê taybetmendiyê dikare bibe alîkar ku Karakuş ji tenê “tumulusek din” a li herêmê wêdetir were dîtin û wekî şahidek girîng ê nirxdana jinan li Komagênê were pêşkêş kirin.

3.6. Muzeya Semsûrê

Muzeya Semsûrê, ku di sala 1982an de di avahiyek yek-qatî de li navenda bajêr ji ziyaretvanan re hatiye vekirin ²⁴, xezîneyek girîng e ku dîrok û çanda dewlemend a herêmê diparêze û pêşkêş dike. Muzexane sê beşên sereke yên berhevokê di nav xwe de dihewîne: beşa arkeolojîk, beşa etnografîk, û beşa pereyên kevnar (numîzmatîk).²⁴ Bi giştî, zêdetirî 22,000 berhemên hunerî yên qeydkirî di envantera muzeyê de hene ²⁵, ku beşek ji wan di salonên pêşangehê de têne nîşandan. Gelek ji van berheman ji serdema Padîşahiya Komagênê (B.Z. 163 – P.Z. 72) mane û girîngiyek taybet didin muzeyê.¹ Herwiha, gelek berhemên ku di encama kolandinên arkeolojîk ên ku di çarçoveya Projeya Başûrê Rojhilata Anatolyayê (GAP) de ji sala 1978an û vir ve li herêmê hatine kirin, hatine bidestxistin, li vê muzeyê têne parastin û pêşandan.¹

Di nav berhemên herî girîng û balkêş ên ku li Muzeya Semsûrê têne pêşandan de, serê kevirî yê mezin ê Key Antiokhos I (ku di navbera B.Z. 69-40 de hukim kiriye) cih digire. Ev serê bi heybet di kolandinên arkeolojîk ên li bajarê kevnar ê Samsatê de di sala 1983an de hatiye dîtin û yek ji şaheserên beşa arkeolojiyê ya muzeyê tê hesibandin.²⁴ Berhemek din a bêhempa û gelek girîng peykerek kultî ya 9,000 salî ye (ku dîroka wê digihîje B.Z. 7500-7000). Ev peyker, ku di sala 1970î de li Gundê Çiralikê yê Qehtayê hatiye dîtin, ji ber şibandina xwe bi peykerên navdar ên Girê Mirazan (Göbeklitepe) balê dikişîne û girîngiya herêmê di serdema Neolîtîk de radixe ber çavan.²⁴ Ji bilî van, muzexane berhemên ji serdemên cuda yên dîrokî pêşkêş dike, di nav de amûrên ji Serdema Kevirî (Paleolîtîk), vazoyên cam ên spehî yên ji serdema Romayê, zêr û xemlên ji serdema Osmanî. Li hewşa derve ya muzeyê jî kevirên nivîskî û hin peykerên din têne pêşandan.¹ Beşa etnografîk a muzeyê jî dewlemend e û tê de xalîçe û kilîmên herêmî yên bi destan çêkirî, cil û bergên kevneşopî yên jin û mêran, zêrên zîvîn ên herêmî, û amûrên metbexê yên ji misê çêkirî têne nîşandan, ku şêwaza jiyan û hunera gelêrî ya herêmê nîşan didin.²⁴

Ji bo ziyaretvanan, Muzeya Semsûrê ji bilî roja Duşemê her roj vekirî ye, û saetên serdanê bi gelemperî ji 08:00ê sibehê heta 17:00ê êvarê ne.¹ Yek ji avantajên muzeyê ew e ku têketina wê belaş e, ku ev yek gihîştina mîrata çandî ji bo herkesî hêsantir dike.²⁵

Hebûna peykerek kultî ya 9,000 salî ku dişibe berhemên hunerî yên Girê Mirazan (Göbeklitepe) ²⁴ li Muzeya Semsûrê, girîngiyek awarte dide herêmê di çarçoveya lêkolînên li ser şoreşa Neolîtîk û destpêka avahiyên perestgehî yên bîrdarî li cîhanê. Girê Mirazan, ku wekî “perestgeha herî kevn a naskirî ya cîhanê” tê binav kirin, di van salên dawî de bûye navendek sereke ya turîzmê û eleqeyek mezin a navneteweyî kişandiye. Hebûna berhemek hevşêwe û ji heman serdemê li Semsûrê nîşan dide ku ev herêm jî di wê serdema krîtîk a dîroka mirovahiyê de, ku tê de civakên nêçîrvan-berhevker ber bi jiyanek niştecî û destpêka çandiniyê ve diçûn, xwedî girîngiyek çandî û olî bûye. Ev girêdana xurt bi Girê Mirazan re dikare ji bo danasîna Semsûrê wekî beşek ji “dergûşa şaristaniyê” ya berfirehtir were bikaranîn. Ev yek dikare tûrîstên ku ji bo dîtina Girê Mirazan tên herêmê teşwîq bike ku serdana Semsûrê jî bikin û mîrata wê ya kûr a Neolîtîk jî bibînin, û bi vî rengî korîdorek turîzmê ya tematîk di navbera van her du navendên girîng de biafirîne.

3.7. Cih û Çalakiyên Din ên Turîstîk

Ji bilî navendên sereke yên ku li jor hatin behs kirin, Semsûr xwedî gelek cih û potansiyelên din ên turîstîk e ku dikarin ezmûna ziyaretvanan dewlemendtir bikin û cihêrengiya pêşniyarên turîzmê yên herêmê zêde bikin.

Şikefta Palanliyê: Ev şikeft şahidiya jiyana mirovan a di Serdema Paleolîtîk de, ango B.Z. 40,000 sal berê, dike. Li ser dîwarên şikeftê nîgarên ajalan ên wekî bizinên çiyayî û xezalan hene ku ji hêla mirovên nêçîrvan û berhevker ên wê serdemê ve bi hostetiyek balkêş hatine çêkirin û heta roja îro bi awayekî baş parastî mane.²

Gorên Zinarî yên Turuşê: Li ser rêya Semsûr-Rihayê, li nêzîkî gundê Turuşê (Kuyulu), nêzîkî 60 gorên zinarî yên ji serdema Romayê li ser girekî zinarî hatine çêkirin. Hin ji van goran bi rolyefên ajalan û mirovan hatine xemilandin, ku hunera kevirbirrînê ya serdemê nîşan didin.¹⁵

Qada Pîroz a Derikê: Ev cihê pîroz li navçeya Sincikê, li ser erdekî deştî yê di navbera du girên 125 metre bilind de hatiye avakirin. Li vir perestgehek, Temenosek (dîwarê dorpêçkirî yê pîroz) û du avahiyên sîmetrîk ên bi navê ‘hercon’ hene, ku girîngiya olî ya herêmê di serdemên kevnar de destnîşan dikin.¹⁵

Kanyonên Herêmî: Semsûr ji aliyê erdnîgariya xwe ve xwedî gelek kanyonên kûr û bi heybet e ku potansiyelek mezin ji bo turîzma xwezayê û serpêhatî pêşkêş dikin.10

* Kanyona Gêrgerê: Kanyona herî dirêj a Semsûrê ye. Ji bo organîzekirina tûrên keştiyê yên rojane û avakirina tesîsên konaklamayê yên wekî bungalovan potansiyelek mezin heye. Ji ber dûrahiya wê ji navenda bajêr, pêşxistina vebijarkên konaklamayê girîng e.10

* Kanyona Göksuyê (Kizilin): Li ser Çemê Göksuyê ye û ji bo çalakiyên wekî tûrên keştiyê, masîgirtin, û raftingê gelek guncan e. Pira dîrokî ya Kizilinê jî li vê herêmê ye û nirxek çandî li bedewiya xwezayî zêde dike.10

* Kanyona Cendereyê: Ev kanyon, ku Pira Cendereyê ya navdar jî tê de ye, ji bo çalakiyên wekî rafting, kano, bazdana ji bilindahiyê (diving), û hilkişîna li ser zinaran gelek guncan e. Herwiha, potansiyela wê ya ji bo avakirina jeoparkekê heye û ji bo konaklamaya di bungalovên lihevhatî bi xwezayê re tê pêşniyar kirin.10

* Kanyona Zeyê: Li navçeya Bêsnî ye û bi nirxên xwe yên çandî yên wekî pira dîrokî, mizgeft, aşê avê yê kevn, û tirbeyan derdikeve pêş. Ji bo çalakiyên wekî kamp û karvanan, û herwiha ji bo hilkişînê jî gelek guncan e.10

Turîzma Xwezayê û Çandî ya Din: Ji bilî van, Semsûr xwedî gelek potansiyelên din ên girîng e. Bendava Ataturkê, wekî yek ji bendavên herî mezin ên cîhanê, ji bo werzîşên avê û tûrên keştiyan derfetan pêşkêş dike. Giravên herikbar ên bêhempa yên li Gola Çatê ya li navçeya Çelîkhanê dîmenek xwezayî ya matmayîner pêşkêş dikin. Navçeya Tûtê ji bo turîzma paraglidingê potansiyelek nîşan dide. Navenda werzîşên avê ya Gazîhan Dede hatiye temam kirin. Golên Gölbaşı, ku wekî parka xwezayî hatine ragihandin û mazûvaniya 63 cureyên çûkan dikin, ji bo temaşekirina çûkan û ekoturîzmê girîng in. Çinarê Doğanliyê yê 550 salî wekî abîdeyek xwezayî hatiye tomarkirin. Avên şifayê yên wekî Gola Sülüklü li Gêrgerê, Kotur İçmesi, Besni İçmesi, û Çelîkhan İçmesi jî ji bo turîzma tenduristiyê potansiyelekê pêşkêş dikin.⁹

Pêşxistina kanyonan ¹⁰ û çalakiyên din ên xwezayê ⁹ ne tenê cihêrengiyê li pêşniyarên turîzmê yên Semsûrê zêde dike, lê di heman demê de bersivê dide meylek gerdûnî ya ku her ku diçe ber bi turîzma serpêhatî, ekoturîzmê û turîzma aktîf ve diçe.⁹ Wekî ku di hin çavkaniyan de tê gotin, têgihiştina turîzma kevneşopî ya ku tenê li ser “derya-xîz-roj” hûr dibe, êdî diguhere û cihê xwe dide lêgerîna ezmûnên çandî û xwezayî yên otantîk.⁹ Ev meyl ji bo Semsûrê, ku xwedî mîratek xwezayî û çandî ya ewqas dewlemend e, derfetek mezin diafirîne. Bi pêşxistina van cureyên turîzmê, Semsûr dikare demografiyek nû û cihêreng a tûrîstan, nemaze tûrîstên ciwantir û yên ku li ezmûnên aktîf û watedar digerin, bikişîne. Ev yek di heman demê de dikare bibe alîkar ku girêdayîbûna aboriya turîzmê ya herêmê bi tenê çend cihên dîrokî yên kevneşopî kêm bibe û dahat li seranserê parêzgehê bi awayekî berfirehtir were belav kirin.

4. Aliyên Aborî yên Turîzma Semsûrê

Sektora turîzmê xwedî potansiyelek mezin e ku beşdariyê li pêşkeftina aborî ya Semsûrê bike, kar biafirîne, û veberhênanê bikişîne. Lêbelê, ji bo ku ev potansiyel bi tevahî were bikaranîn, pêdivî bi têgihiştinek kûr a rewşa heyî û plansaziyek stratejîk heye.

Beşdariya turîzmê ji aboriya herêmî û neteweyî re:

Li seranserê cîhanê, turîzm wekî amûrek girîng ji bo pêşkeftina aborî, kêmkirina xizaniyê, û hevsengkirina newekheviyên di navbera herêman de tê dîtin, nemaze li welatên ku di pêşketinê de ne.²⁶ Semsûr, ku di nav herêma Projeya Başûrê Rojhilata Anatolyayê (GAP) de cih digire, ji vî alî ve xwedî statuyek taybet û girîng e.²⁶ Projeya GAPê, ku yek ji projeyên herî mezin ên pêşkeftina herêmî li Tirkiyeyê ye, armanc dike ku di sektorên çandinî, pîşesazî û xizmetguzariyê de li herêmê veberhênanên mezin bike. Tê payîn ku bi temamkirina hin beşên projeyê re, giraniyek taybet li parêzgeha Semsûrê li ser santralên tekstîlê yên ku pembûya herêmê bikar tînin û tesîsên hilberîna xwarin, çandiniya masiyan, û hilberîna şîr û goşt were danîn.¹ Pêşkeftina sektora turîzmê dikare bi van pêşketinên din re bi awayekî sînerjîk bixebite û beşdariyê li cihêrengkirina aboriya herêmî bike.

Bandora li ser kar, veberhênan û geşepêdana binesaziyê:

Li gorî daneyên cîhanî, sektora turîzmê bi qasî %10ê Hilberîna Navxweyî ya Gerdûnî (GDP) pêk tîne û nêzîkî %5ê karên rasterast li seranserê cîhanê diafirîne.²⁷ Ya girîngtir, turîzm xwedî bandorek pirreng (multiplier effect) a xurt e, ku tê wateya ku her lêçûnek di sektora turîzmê de bandorek erênî li ser sektorên din ên aboriyê jî dike. Pêşkeftina turîzmê dikare bi kişandina veberhênana rasterast a biyanî (FDI) û avakirina tesîs û binesaziyên nû, mezinbûna aborî teşwîq bike.²⁷

Lêbelê, ji bo ku Semsûr bikaribe ji van feydeyên potansiyel sûd werbigire, pêdivî ye ku hin kêşeyên heyî werin çareser kirin. Lêkolînek akademîk a ku li ser pirsgirêkên pêşkeftina turîzmê li Semsûrê ji perspektîfa aliyên pêwendîdar hatiye kirin, destnîşan dike ku pirsgirêka sereke kêmbûna danasîn û kirrûbirrê ye. Ji bilî vê, kêmasiyên di piştgiriya burokratîk de, kalîteya nebes a xizmetguzariyê, û kêmbûna hevkarî û koordînasyonê di navbera saziyên giştî, sektora taybet û rêxistinên civaka sivîl de jî wekî faktorên ku pêşkeftina turîzmê li herêmê sînordar dikin hatine destnîşan kirin.²⁸

Potansiyela turîzma gastronomiyê:

Semsûr xwedî çandek dewlemend û cihêreng a xwarinê ye ku dikare bibe hêzek girîng ji bo kişandina tûrîstan û zêdekirina dahata turîzmê.¹ Berhemên herêmî yên wekî “çiğ köfte” (ku li Semsûrê bi sosa firingî tê çêkirin û ji yên deverên din cuda ye), “içli köfte” (kutilkên dagirtî), “mercimekli köfte” (kutilkên nîskê), û “hitap” (pîta dagirtî ya germ û tûj) tenê çend mînak in ji xwarinên navdar ên herêmê.¹ Ji bilî van, pênc berhemên gastronomîk ên Semsûrê bi awayekî fermî nîşana cografî wergirtine, ku ev yek otantîkbûn û girêdana wan bi herêmê re piştrast dike. Ev berhem ev in: Çiğköfteya Semsûrê, Tiriyê Bêsnî, Tûyê Tûtê, Tiriyê Reş ê Semsûrê, û Qawirmeya Semsûrê.² Hebûna van berhemên bi nîşana cografî derfetek mezin ji bo danasîna gastronomî û çanda herêmî pêşkêş dike. Wekî din, tê plankirin ku tûrên keştiyê yên taybet ji bo gastronomiyê li ser Hewzeya Birecikê ya Çemê Feratê werin organîzekirin, ku ev yek dikare bibe destînasyonek nû û balkêş ji bo hezkiriyên xwarinê.¹³

Tablo 2: Berhemên Gastronomîk ên Semsûrê yên bi Nîşana Cografî û Taybetmendiyên Din ên Xwarinê

Navê Berhema bi Nîşana Cografî	Taybetmendiyên Din ên Xwarinê yên Herêmî (bi danasînên kurt)	Çavkanî
Çiğköfteya Semsûrê	Çiğköfteya bê goşt, bi sosa firingî û biharatên taybet tê çêkirin.	²
Tiriyê Bêsnî	Cureyek tiriyê navdar ê navçeya Bêsnî, ji bo xwarin û çêkirina dimsê tê bikaranîn.	²
Tûyê Tûtê	Cureyek tûyê şîrîn û bi feyde yê navçeya Tûtê.	²
Tiriyê Reş ê Semsûrê	Cureyek tiriyê reş ê herêmî, ji bo xwarin û şerabê tê bikaranîn.	²
Qawirmeya Semsûrê	Goştê qawirkirî yê bi awayekî taybet li Semsûrê tê amadekirin.	²
	İçli Köfte (Kutilkên Dagirtî): Ji savara hûrkirî û goştê kişandî yê bi biharat tê çêkirin, bi kelandin an qelandinê tê amadekirin. ¹
	Mercimekli Köfte (Kutilkên Nîskê): Ji nîskên sor û savara hûrkirî tê çêkirin, bi pîvaz û biharatan tê tamkirin. ¹
	Hitap (Pîta Dagirtî): Nanê tenûrê yê tenik ku bi têkeliyek ji pîvaz, firingî, îsot û biharatan tê dagirtin û li ser sacê tê pijandin. ¹
	Besni Tavası: Xwarineke goştî ya navdar a navçeya Bêsnî. ¹³
	Meyir Çorbası: Şorbeyek herêmî ya bi dew û pincaran tê çêkirin. ¹³
	Peynirli İrmik Helvası: Helawaya îrmikê ya bi penîrê herêmî tê çêkirin. ¹³
	Zeytinyağlı Baklava: Beqleweya ku li şûna rûnê nivîşkî bi rûnê zeytûnê tê çêkirin. ¹³
	Şıllık: Şîraniyeke herêmî ya bi şerbet. ²⁹
	Bici Bici: Şîraniyeke hênik a ji nîşa û semolînayê tê çêkirin, bi taybetî di havînan de tê xwarin. ²⁹

Digel ku potansiyela aborî ya turîzmê ji bo Semsûrê bi gelemperî tê pejirandin û di hin lêkolînan de ²⁶ tê destnîşan kirin, kêmasiyek berbiçav di materyalên lêkolînê yên berdest de heye derbarê daneyên aborî yên taybetî yên Semsûrê. Mînak, agahiyên hûrgulî li ser dahata giştî ya ku ji turîzmê ji bo aboriya herêmî tê bidestxistin, rêjeyên karê rasterast û nerasterast ên ku ji hêla sektora turîzmê ve li Semsûrê têne afirandin, û asta veberhênanên taybet û giştî yên di binesaziya turîzmê de kêm in an jî tune ne. Ev kêmbûna daneyên herêmî yên hûrgulî analîzkirina bandora rastîn û berfireh a turîzmê li ser aboriya Semsûrê dijwar dike. Ji ber vê yekê, pêdivî bi berhevkirina daneyên herêmî yên baştir û lêkolînên aborî yên kûrtir heye da ku stratejiyên pêşkeftina turîzmê li ser bingehek zanyarî ya zexmtir werin damezrandin û bandora wan bi awayekî rasttir were nirxandin.

5. Binesaziya Turîzmê û Xizmetguzarî li Semsûrê

Hebûna binesaziyek turîzmê ya têr û xizmetguzariyên bi kalîte ji bo pêşkeftina sektora turîzmê li her herêmê şertek bingehîn e. Ev beş dê li ser vebijarkên konaklamayê, gihandinê, û xizmetên din ên piştgiriyê yên wekî ajansên مسافرتی û rêberên turîzmê li Semsûrê hûr bibe.

Vebijarkên Akincîbûnê (Konaklama):

Li Semsûrê ji bo tûrîstên bi budçeyên cihêreng vebijarkên konaklamayê yên cuda hene. Di nav van de otêl, motêl, pansiyon û apart-otel cih digirin.²⁹ Li gorî raporek ku ji hêla Komeleya Ajansên مسافرتی yên Tirkiyeyê (TÜRSAB) ve di sala 2020an de hatiye weşandin, li Semsûrê 37 tesîsên konaklamayê yên ku ji hêla Wezareta Çand û Turîzmê û Şaredariyê ve hatine belgekirin hebûn, û kapasîteya giştî ya van tesîsan 2,999 nivîn bû. Herwiha, di wê demê de 3 tesîsên din jî di bin veberhênanê de bûn, û bi temamkirina wan re dihat payîn ku kapasîteya giştî ya nivînan bigihîje 3,347an.¹³ Di nav tesîsên ku ji hêla Wezaretê ve hatine belgekirin de, heft otêlên çar-stêrk, şeş otêlên sê-stêrk, û yek otêlek du-stêrk hebûn.¹³ Lêbelê, di heman raporê de hatibû destnîşan kirin ku kêmasiya tesîsên pênc-stêrk li Semsûrê yek ji kêşeyên sereke ye ku dikare bandorê li ser kişandina tûrîstên bi dahata bilind bike.¹³ Mixabin, erdheja mezin a Sibata 2023an zirarek mezin daye sektora konaklamayê ya Semsûrê, û li gorî daxuyaniyên rayedaran, kapasîteya otêl û nivînan li bajêr bi qasî nîvî kêm bûye.³⁰ Ev rewş kêşeya konaklamayê li herêmê girantir kiriye.

Tablo 3: Kapasîteya Konaklamayê û Xizmetên Turîzmê li Semsûrê (Daneyên Berî û Piştî Erdhejê Heke Gengaz be)

Taybetmendî	Daneyên Berî Erdheja 2023an	Daneyên Piştî Erdheja 2023an
Hejmara tesîsên bi belgeya Wezaretê û Şaredariyê	37	Agahî ne berdest e
Kapasîteya giştî ya nivînan	2,999 (bi potansiyela 3,347)	Bi qasî nîvî kêm bûye
Dabeşkirina li gorî stêrkan (tesîsên Wezaretê)	7 x 4-stêrk, 6 x 3-stêrk, 1 x 2-stêrk	Agahî ne berdest e
Kêmasiya tesîsên 5-stêrk	Hatibû destnîşan kirin	Pirsgirêk berdewam e/girantir bûye
Hejmara ajansên مسافرتی yên TÜRSABê	20	Agahî ne berdest e
Hejmara rêberên turîzmê yên herêmî (girêdayî ŞURO)	ŞURO bi giştî 144 rêber (hejmara taybet ji bo Semsûrê ne diyar e)	Agahî ne berdest e
Kêmasiya rêberan	Di demsalên geş de hatibû destnîşan kirin	Agahî ne berdest e

Nîşe: Daneyên piştî erdhejê bi piranî sifatî ne û kêmasiya hejmarên teqez heye.

Gihandin (Transport):

Gihandina hêsan û cihêreng ji bo pêşkeftina turîzmê faktorek krîtîk e. Semsûr ji aliyê gihandinê ve xwedî hin avantaj û kêmasiyan e.

* Gihandina Hewayî: Balafirgeha Semsûrê (bi koda ADF) bi qasî 20-22 kîlometre dûrî navenda bajêr e.29 Ji bajarên mezin ên Tirkiyeyê yên wekî Stenbol, Enqere û Îzmîrê geştên rasterast ji bo Semsûrê hene.29 Balafirgeh xwedî termînalek nûjen e ku di sala 2013an de hatiye vekirin û ji bo seyrûsefera balafiran guncan e, bi pîstek 2500 metre. Tê texmîn kirin ku balafirgeh salane ji nêzîkî 100 hezar rêwiyan re xizmet dike.31 Ji balafirgehê heta navenda bajêr bi taksî, otobusên şaredariyê, an jî bi kirêkirina otomobîlê mirov dikare bigihîje.29

* Gihandina Rêhesinî: Li Semsûrê gihandina rêhesinî heya navçeya Gölbaşıyê heye.1 Ev yek ji bo girêdana herêmê bi torên rêhesinî yên neteweyî re derfetekê peyda dike.

* Gihandina Rêya Bejayî: Semsûr bi torgilokek rêyên bejayî bi bajarên cîran û herêmên din ên Tirkiyeyê ve girêdayî ye. Navçeya Gölbaşı li ser rêya sereke ya ku Meletî, Mereş (Kahramanmaraş) û Entabê (Gaziantep) bi hev ve girêdide, wekî xalek girêdanê ya sereke kar dike.1 Veguhestina giştî di nav parêzgeha Semsûrê de bi piranî bi otobus û mînîbusan (dolmuş) tê peyda kirin.29 Ji bo çûna cihên turîstîk ên navdar ên wekî Çiyayê Nemrûdê, bi gelemperî divê mirov pêşî xwe bigihîne navçeya Qehtayê. Ji Qehtayê, bi dolmuşên taybet an jî bi beşdarbûna tûrên organîzekirî mirov dikare bigihîje Karadutê û ji wir jî ber bi lûtkeya çiyê ve.32

Ajansên مسافرتی û rêberên turîzmê:

Li gorî rapora TÜRSABê ya sala 2020an, li Semsûrê 20 ajansên مسافرتی yên ku endamên TÜRSABê ne, kar dikin. Rêberên turîzmê yên ku li Semsûrê û herêma derdorê kar dikin, bi giştî girêdayî Odeya Rêberên Turîzmê ya Herêmî ya Rihayê (ŞURO) ne, ku di wê demê de bi giştî 144 rêberên qeydkirî hebûn.¹³ Lêbelê, di heman raporê de hatibû destnîşan kirin ku di demsalên geş ên turîzmê de kêmasiya rêberên turîzmê yên bi zimanên biyanî li herêmê tê hîs kirin, ku ev yek dikare bandorê li ser kalîteya ezmûna tûrîstên biyanî bike.¹³

Kêmasiya tesîsên konaklamayê yên pênc-stêrk ¹³ û kêmbûna berbiçav a kapasîteya giştî ya konaklamayê piştî erdheja 2023an ³⁰ bi hev re kêşeyek mezin û du alî ji bo sektora turîzmê ya Semsûrê diafirîne. Ji aliyekî ve, nebûna otêlên luks û bi standardên bilind, şiyana herêmê ya ji bo kişandina komên tûrîstên bi dahata bilind û yên ku li ezmûnên taybet digerin, sînordar dike. Ji aliyê din ve, kêmbûna giştî ya hejmara nivînan piştî erdhejê, kapasîteya herêmê ya ji bo mazûvaniya hejmarek mezin a tûrîstan, heta yên bi budçeyên navîn jî, kêm dike. Ev rewş dikare bibe sedem ku Semsûr nikaribe ji bûyerên mezin ên wekî konferans, festîvalên navneteweyî, an komên mezin ên tûrîstan re mazûvaniyê bike. Wekî encamek, ev yek dikare bandorek neyînî li ser dahata giştî ya turîzmê bike û bibe sedem ku tûrîst li şûna ku li Semsûrê bimînin, li bajarên cîran ên ku xwedî binesaziyek baştir in konak bikin û tenê ji bo serdanên rojane werin Semsûrê. Ev jî di encamê de dê beşdariya aborî ya turîzmê ji bo esnaf û karsaziyên herêmî yên Semsûrê kêm bike û dirêjahiya mana tûrîstan kurt bike.

6. Îstatîstîkên Turîzmê yên Semsûrê: Analîz û Nirxandin

Analîzkirina îstatîstîkên turîzmê ji bo têgihiştina performansa sektora turîzmê ya Semsûrê, destnîşankirina meylên sereke, û nirxandina bandora faktorên derveyî yên wekî pandemî û karesatên xwezayî gelek girîng e.

Hejmara geştyaran, dahata turîzmê, dirêjahiya mayînê û rêjeyên dagirtîbûnê:

Daneyên berdest ên li ser turîzma Semsûrê wêneyek tevlihev nîşan didin:

* Di sala 2019an de, ku wekî salek referansê ya berî pandemiyê dikare were hesibandin, nêzîkî 222,000 ziyaretvan serdana tesîsên konaklamayê yên li Semsûrê kirine. Di heman salê de, 97,378 tûrîst serdana muze û cihên kevnar ên parêzgehê, di nav de Çiyayê Nemrûdê, kirine.13 Ev hejmar potansiyela kişandina herêmê nîşan dide.

* Lêbelê, bi hatina pandemiya COVID-19 re di sala 2020an de, sektora turîzmê li Semsûrê, wekî li seranserê cîhanê, bi kêmbûnek berbiçav re rû bi rû ma. Di heşt mehên pêşîn ên sala 2020an de, hejmara ziyaretvanan li gorî heman serdema sala borî %39.4 kêm bû û daket 82,000an.13

* Daneyên dawiya sala 2020an, ku ji hêla Wezareta Çand û Turîzmê ve hatine berhev kirin û ji hêla Ajansa Pêşkeftina Îpekyoluyê (ÎKA) ve hatine ragihandin 34, hûrgiliyên zêdetir didin:

* Ji bo tesîsên ku xwedî Belgeya Karsaziya Turîzmê ne: 66,121 ziyaretvan hatine tomar kirin, ku bi giştî 103,742 şev li van tesîsan mane. Dirêjahiya mayînê ya navîn 1.57 roj bûye, û rêjeya dagirtîbûna navîn %24.48 bûye.

* Ji bo tesîsên turîzmê yên ku ji hêla rêveberiyên herêmî (şaredariyan) ve hatine belgekirin: 66,081 ziyaretvan hatine qeyd kirin, ku bi giştî 139,897 şev li van tesîsan mane. Dirêjahiya mayînê ya navîn li vir hinekî zêdetir bûye, 2.12 roj, û rêjeya dagirtîbûnê jî %30.61 bûye.

* Piştî erdheja Sibata 2023an, ku bandorek wêranker li ser herêmê kir, daneyên li ser hejmara ziyaretvanan hinekî nakok xuya dikin, dibe ku ji ber rêbazên cuda yên berhevkirinê an demên cuda yên raporkirinê bin. Hin çavkaniyan ragihandine ku hejmara ziyaretvanên Çiyayê Nemrûdê ji 114,000an derbas bûye 35, dema ku çavkaniyek din di dawiya sala 2024an de (ji bo serdema piştî erdhejê) vê hejmarê wekî nêzîkî 165,000 ragihandiye, û destnîşan kiriye ku ev li gorî sala borî (muhtemelen 2023 li hember 2022an) %110 zêdebûnek nîşan dide.36 Ev zêdebûna paşîn, heke rast be, dikare wekî nîşanek ji eleqeya domdar ji bo Nemrûdê û potansiyela başbûnê were şîrove kirin.

* Li gorî daneyên ku ji hêla Midûriyeta Çand û Turîzmê ya Parêzgeha Semsûrê ve hatine parve kirin, heta Tîrmeha 2023an (ango, di 7 mehên pêşîn ên salê de, ku erdhej jî di nav de ye), Semsûr bi giştî 184,863 ziyaretvan pêşwazî kiriye. Ji van, 175,321 ziyaretvanên navxweyî û 9,542 ziyaretvanên biyanî bûne.37

* Saziya Îstatîstîkê ya Tirkiyeyê (TÜİK) bi rêkûpêk îstatîstîkên turîzmê yên neteweyî diweşîne. Raporên ji bo Çaryeka Duyemîn a 2024an 38 û Çaryeka Çaremîn a 2024an 40 meylên giştî yên li Tirkiyeyê nîşan didin, wek zêdebûna dahata turîzmê û zêdebûna lêçûnên tûrîstan li ser tûrên pakêtê û xwarin-vexwarinê. Lêbelê, di van raporên giştî yên TÜİKê de daneyên taybetî yên ji bo parêzgeha Semsûrê bi awayekî cuda nehatine pêşkêş kirin, ku ev yek nirxandina rasterast a performansa Semsûrê li gorî navîniya neteweyî dijwar dike.

Tablo 4: Îstatîstîkên Sereke yên Turîzma Semsûrê (Meylên Salane)

Sal	Hejmara Ziyaretvanan (Giştî)	Şevmayîn (Giştî)	Dirêjahiya Mayînê ya Navîn (Roj)	Rêjeya Dagirtîbûnê (%)	Kapasîteya Nivînan (Texmînî)	Çavkanî
2019	~222,000 (tesîs) / 97,378 (muze/cihên kevnar)	Agahî ne berdest e	Agahî ne berdest e	Agahî ne berdest e	~3,000	¹³
2020 (8 mehên pêşîn)	82,000 (tesîs)	Agahî ne berdest e	Agahî ne berdest e	Agahî ne berdest e	~3,000	¹³
2020 (Dawiya salê, tesîsên Wezaretê)	66,121	103,742	1.57	24.48	Tevlî tesîsên Şaredariyê ~3,000	³⁴
2020 (Dawiya salê, tesîsên Şaredariyê)	66,081	139,897	2.12	30.61	Tevlî tesîsên Wezaretê ~3,000	³⁴
2023 (Heta Tîrmehê)	184,863 (175,321 navxweyî, 9,542 biyanî)	Agahî ne berdest e	Agahî ne berdest e	Agahî ne berdest e	~1,500 (piştî erdhejê) ³⁰	³⁷
2023/2024 (Nemrûd, piştî erdhejê)	114,000 – 165,000	Agahî ne berdest e	Agahî ne berdest e	Agahî ne berdest e	N/A	³⁵

Nîşe: Daneyên di tabloyê de ji çavkaniyên cihêreng hatine berhev kirin û dibe ku ji ber rêbaz û serdemên cuda yên raporkirinê bi tevahî li hev nekin. Kêmasiya daneyên domdar û hevgirtî yek ji kêşeyan e.

Analîza demsalîbûn û meylên bazarê:

Demsalîbûn faktorek girîng e ku bandorê li ser sektora turîzmê ya Semsûrê dike. Ji ber avhewaya parzemînî ya herêmê, bi havînên germ û zivistanên sar, demsalên biharê (Nîsan-Hezîran) û payîzê (Îlon-Mijdar) wekî demên herî guncan ji bo serdanan têne hesibandin, nemaze ji bo cihên vekirî yên wekî Çiyayê Nemrûdê.⁵ Çiyayê Nemrûdê bi xwe jî di mehên zivistanê de, bi gelemperî ji Kanûnê heta Adarê, ji ber şert û mercên dijwar ên hewayê û berfa zêde, bi piranî ji ziyaretvanan re girtî ye an jî gihîştina wê gelek dijwar e.¹⁴ Ev yek demsalîbûna turîzmê li herêmê xurtir dike.

Derbarê bazarên çavkaniyê de, daneyên ji bo sala 2019an nîşan didin ku pênc neteweyên sereke yên ziyaretvanên biyanî yên ku li tesîsên konaklamayê yên Semsûrê mane, bi rêzê ji Çîn, Almanya, Afganistan, Afrîkaya Başûr, û Komara Tirkî ya Qibrisa Bakur bûne.¹³ Ev yek cihêrengiyek balkêş di profîla ziyaretvanên biyanî de nîşan dide, lê di heman demê de hejmara giştî ya ziyaretvanên biyanî li gorî potansiyela herêmê kêm xuya dike.

Rêjeyên dagirtîbûnê yên ku di sala 2020an de hatine raporkirin (dora %25-30) ³⁴ û dirêjahiya mayînê ya kurt (navînî 1.5 heta 2.1 roj) ³⁴, heta berî bandora wêranker a erdheja 2023an jî, hin pirsgirêkên bingehîn di şiyana Semsûrê ya ji bo kişandin û ragirtina tûrîstan de nîşan didin. Ev hejmarên kêm destnîşan dikin ku, digel hebûna seyrangehên çandî û dîrokî yên gelek girîng, Semsûr dibe ku ji hêla gelek tûrîstan ve bêtir wekî destînasyonek rojane an rawestgehek kurt di nav tûrên berfirehtir ên herêmî de were dîtin, li şûna ku bibe destînasyonek sereke ku tûrîst çend rojan lê derbas dikin. Sedemên vê yekê dikarin kêmbûna cihêrengiya çalakiyên pêşniyarkirî (ji bilî serdana cihên sereke), kirrûbirra nebes a ku ezmûnên dirêjtir û kûrtir pêşniyar dike, an jî kêmasiyên di binesazî û xizmetguzariyên piştgiriyê de bin. Erdheja 2023an bê guman van pirsgirêkên heyî girantir kiriye û hewcedariya bi stratejiyên nû û berfireh ji bo vejandina sektorê zêdetir kiriye.

7. Pirsgirêk, Derfet û Pêşniyarên Stratejîk ji bo Geşepêdana Turîzma Semsûrê

Sektora turîzmê ya Semsûrê, digel potansiyela xwe ya mezin, bi gelek pirsgirêk û kêşeyan re rû bi rû ye. Lêbelê, di heman demê de derfetên girîng ji bo pêşkeftin û geşedanê jî hene. Ev beş dê van pirsgirêk û derfetan analîz bike û pêşniyarên stratejîk ên ku ji raporên cihêreng û lêkolînên akademîk hatine wergirtin, pêşkêş bike.

Nirxandina pirsgirêkên heyî:

Pirsgirêkên ku bandorê li ser sektora turîzmê ya Semsûrê dikin, hem demdirêj in û hem jî ji ber bûyerên dawî yên wekî erdhejê girantir bûne.

* Kêmbûna danasînê û kirrûbirrê: Ev yek wekî pirsgirêka herî sereke di pêşkeftina turîzmê ya Semsûrê de ji hêla gelek aliyên pêwendîdar ve hatiye destnîşan kirin.28 Potansiyela herêmê bi têra xwe li bazarên navxweyî û navneteweyî nayê nasandin.

* Kêmasiyên di piştgiriya burokratîk, kalîteya xizmetê, û hevkariyê de: Lêkolîn destnîşan dikin ku piştgiriya burokratîk a ji bo sektora turîzmê nebes e, kalîteya xizmetên pêşkêşkirî dikare were baştir kirin, û kêmbûnek di hevkarî û koordînasyonê de di navbera saziyên giştî, sektora taybet, û rêxistinên civaka sivîl de heye.28

* Kêmasiyên binesaziyê: Gihandina hin cihên turîstîk dijwar e, hejmar û kalîteya tesîsên konaklamayê û xizmetên din ên turîzmê têrê nakin, û asta veberhênanê di binesaziya turîzmê de kêm e.9 Bi taybetî, kêmasiya tesîsên konaklamayê yên pênc-stêrk wekî astengiyek ji bo kişandina tûrîstên bi dahata bilind tê dîtin.13

* Kêmbûna hişmendiya turîzmê û eleqeya herêmî: Di nav beşek ji gelê herêmî de hişmendiyek têr a li ser girîngiya turîzmê û feydeyên wê yên potansiyel kêm e. Herwiha, eleqeya ji bo parastin û danasîna nirxên dîrokî û çandî yên herêmî jî dikare were zêdekirin.9

* Kêmasiya rêberên turîzmê yên jêhatî: Bi taybetî di demsalên geş ên turîzmê de, kêmasiya rêberên turîzmê yên ku bi zimanên biyanî dizanin û xwedî agahiyên kûr li ser herêmê ne, tê hîs kirin.13

* Derxistina Semsûrê ji planên turîzmê yên neteweyî: Di hin plansaziyên turîzmê yên li ser asta neteweyî de, Semsûr û potansiyela wê bi têra xwe cih nagirin, ku ev yek dikare bandorê li ser veqetandina çavkaniyan û piştgiriyê bike.9

Bandora erdheja 2023an li ser sektora turîzmê û hewldanên vejînê:

Erdheja mezin a Sibata 2023an zirarek mezin û berfireh daye sektora turîzmê ya Semsûrê û pirsgirêkên heyî girantir kiriye.

* Zirara fizîkî ya mezin li binesaziya turîzmê çêbûye, di nav de gelek otêl, xwaringeh, û heta hin cihên dîrokî û çandî jî zirar dîtine an jî bi tevahî hilweşiyane.42 Wekî ku berê hate gotin, kapasîteya otêl û nivînan li bajêr bi qasî nîvî kêm bûye.30

* Piştî erdhejê, çalakiyên turîzmê yên ku berê jî sînordar bûn, hema hema bi tevahî rawestiyane. Geştên hewayî ji bo demek dirêj yekalî bûne, û hemî tûr, sefer û bûyerên plansazkirî hatine betalkirin.42

* Wêneyek neyînî û hestek bêbaweriyê di nav tûrîstên potansiyel de çêbûye, nemaze ji ber hilweşîna hin karsaziyên otêlê û windahiyên canî yên ku di encamê de çêbûne.42

* Lêbelê, hewldanên ji bo vejandina sektorê jî dest pê kirine. Midûrê Çand û Turîzmê yê Parêzgeha Semsûrê diyar kiriye ku sektor bi lez dikeve pêvajoya başbûnê û Semsûr di 2ê Nîsana 2023an de, ango tenê du meh piştî erdhejê, mazûvaniya yekem koma turîzmê kiriye.30 Projeyên ji nû ve avakirinê û piştgiriyê ji hêla saziyên neteweyî û navneteweyî ve têne meşandin.43

Projeyên nûjenkirinê:

Ji bo vejandin û zêdekirina balkêşiya cihên turîstîk, hin projeyên nûjenkirinê hatine destpêkirin an jî têne plan kirin:

* Projeya Canlandırmeya Perreyê: Ev projeyek ambisyoz e ku armanc dike jiyana 1800 sal berê li Bajarê Antîk ê Perreyê bi karanîna teknolojiyên herî dawî ji nû ve zindî bike. Di projeyê de tê plan kirin ku hologram, mekanîzmayên vînçê yên serdema kevnar, û anîmasyonên bibandor werin bikaranîn da ku kargehên tirî, teknîkên birrîna keviran, û dîmenên ji jiyana rojane ya serdemê ji ziyaretvanan re werin pêşkêş kirin.18 Ev proje wekî “destanek zêrîn” ji bo geşkirina turîzma Semsûrê tê binav kirin û tê payîn ku eleqeyek mezin bikişîne.18

* Fînansmana EBRD: Banka Ewropî ji bo Nûavakirin û Pêşxistinê (EBRD) piştgiriyek darayî ya girîng ji bo ji nû ve avakirina binesaziya li Semsûrê piştî erdhejê veqetandiye. Di vê çarçoveyê de, 95 mîlyon Euro ji bo projeyên binesaziya girîng, nemaze ji bo avakirina torên ava bermayî û ava baranê, hatiye terxan kirin.44 Ev yek ji bo başkirina şert û mercên jiyanê û amadekirina herêmê ji bo pêşwazîkirina tûrîstan di pêşerojê de girîng e.

Derfetên Pêşketinê:

Digel hemî kêşeyan, Semsûr xwedî derfetên girîng ji bo pêşkeftina sektora turîzmê ye:

* Turîzma Xwezayê û Serpêhatî: Wekî ku berê jî hate destnîşan kirin, Semsûr xwedî potansiyelek mezin a kanyonan e (Gêrger, Göksu, Cendere, Zey) ku ji bo çalakiyên cihêreng ên wekî rafting, kano, meşîn, siwarkirina bisîkletên çiyê, temaşekirina çûkan, û heta turîzma balonan jî gelek guncan in.10 Herwiha, Bendava Ataturkê ji bo werzîşên avê, giravên herikbar ên Gola Çatê, potansiyela paraglidingê li Tûtê, û navenda skiyê ya ku tê plankirin ku li Çelîkhanê were çêkirin, derfetên din ên girîng in.9 Ev cureyên turîzmê li gorî meyla gerdûnî ya ber bi turîzma xwezayî û aktîf ve ne û dikarin beşên nû yên tûrîstan bikişînin.9

* Turîzma Baweriyê: Semsûr xwedî gelek avahiyên olî yên girîng e, di nav de mizgeftên dîrokî, tekke, û tirbeyên pîroz. Tirbeya Pêxember Uzeyir û bi taybetî Tirbeya Sehabe Safvan Bin Muattal, ku her sal ji hêla bi hezaran kesan ve tê ziyaret kirin û kompleksa wê ji nû ve tê çêkirin, potansiyelek mezin ji bo turîzma baweriyê pêşkêş dikin.13

* Turîzma Gastronomiyê: Dewlemendiya çanda xwarinê ya Semsûrê û hebûna berhemên bi nîşana cografî derfetek mezin e ku dikare ji bo kişandina tûrîstên ku li ezmûnên otantîk ên gastronomîk digerin were bikaranîn.2

* Turîzma Çandî ya Afirîner: Pêşxistina hilber û pakêtên turîzmê yên ku rê didin tûrîstan ku bi awayekî aktîf beşdarî çanda herêmî bibin, nirxên çandî yên dewlemend ên Semsûrê biceribînin, û bi hunermend û esnafên herêmî re têkiliyê deynin, dikare bibe xalek kişandinê ya girîng.13

Pêşniyarên stratejîk ji bo pêşerojê (ji raporên TÜRSAB, Plana Master, û Kargehê):

Ji bo ku Semsûr bikaribe potansiyela xwe ya turîzmê bi tevahî bikar bîne û kêşeyên heyî derbas bike, gelek pêşniyarên stratejîk ji hêla saziyên cihêreng û pisporan ve hatine kirin:

* Danasîn û Kirrûbirra Dîjîtal: Pêdivî ye ku stratejiyek danasîn û kirrûbirrê ya berfireh û nûjen were pêşxistin. Di vê çarçoveyê de, divê malperek turîzmê ya fermî ya pirzimanî ji bo Semsûrê were çêkirin, dirûşmek danasînê ya balkêş were afirandin, sepanên rastiya virtual (VR) û vîdyoyên danasînê yên bi kalîte ji bo platformên medyaya civakî werin hilberandin.9 Herwiha, vexwendina bandorkerên medyaya civakî (influencers), blogger û rojnamevanên turîzmê ji bo serdana herêmê dikare bandorek erênî li ser danasînê bike.

* Hevkarî û Koordînasyon: Ji bo serkeftina stratejiyên turîzmê, hevkarî û koordînasyonek xurt di navbera hemî aliyên pêwendîdar de (rêveberiyên giştî, şaredarî, sektora taybet, zanîngeh, rêxistinên civaka sivîl, û gelê herêmî) pêwîst e. Organîzekirina kargehek berfireh bi navê “Pêşeroja Turîzma Semsûrê” bi beşdariya hemî van aliyan dikare ji bo diyarkirina stratejiyên demkurt, navîn û dirêj û ji bo afirandina sinerjiyê sûdmend be.13 Divê mekanîzmayên ji bo zêdekirina hevkariyê û parvekirina agahiyan di navbera aliyên pêwendîdar de werin xurt kirin.28

* Pêşxistina Binesaziyê û Kalîteya Xizmetê: Pêdivî ye ku veberhênan di başkirin û zêdekirina hejmar û kalîteya tesîsên turîzmê de, nemaze tesîsên konaklamayê, were kirin. Çareserkirina kêmasiya otêlên pênc-stêrk û zêdekirina kapasîteya giştî ya nivînan piştî erdhejê divê bibe pêşînek. Herwiha, pêşxistina çavkaniyên mirovî yên jêhatî û perwerdekirî ji bo sektora turîzmê jî gelek girîng e.9

* Cihêrengkirina Hilberên Turîzmê: Ji bo ku Semsûr bikaribe ji demsalîbûnê xilas bibe û ji bo demên dirêjtir tûrîstan mêvandar bike, divê giraniyek zêdetir li ser cihêrengkirina hilberên turîzmê were danîn. Ev tê wateya pêşxistina turîzma xwezayê, turîzma serpêhatî, turîzma baweriyê, turîzma gastronomiyê, û turîzma çandî ya afirîner, ligel parastin û danasîna mîrata dîrokî ya heyî.9

* Bikaranîna Çîrokbêjiyê û Medyaya Dîtbarî: Dîrok û çîrokên li pişt cihên wekî Çiyayê Nemrûdê û Padîşahiya Komagênê xwedî potansiyelek mezin in ku bi awayekî balkêş ji tûrîstan re werin vegotin. Hilberîna fîlmek rastiya virtual (VR) ya li ser herêmê û bikaranîna wê di fûar û festîvalên navneteweyî de dikare ji bo danasînê sûdmend be.13

* Pêşxistina Bûyer û Festîvalan: Dewlemendkirina naveroka festîval û bûyerên çandî û hunerî yên heyî û piştgirîkirina wan bi çalakiyên danasînê yên li ser asta navneteweyî dikare bibe alîkar ku Semsûr wekî destînasyonek bûyeran jî were nasandin.13

* Çareserkirina Kêmasiya Rêberan: Ji bo çareserkirina kêmasiya rêberên turîzmê yên jêhatî, divê bi Yekîtiya Odeyên Rêberên Turîzmê yên Tirkiyeyê (TUREB) re hevkarî were kirin.13

* Pêşxistina Destkarî û Diyariyên Herêmî: Potansiyela destkariyên herêmî di turîzmê de divê were pêşxistin. Perwerdekirina esnaf û firoşkaran li ser kalîte, sêwirandin, pakkirin û danasîna diyariyên herêmî dikare dahata ji turîzmê zêde bike.13

* Encamên Kargeha “Keşif û Avakirina Turîzma Semsûrê” (Gulan 2025): Rapora dawî ya vê kargehê, ku bi hevkariya Walîtiya Semsûrê û Zanîngeha Semsûrê hatiye organîzekirin, pêşniyarên stratejîk ên girîng di warên mîrata çandî, turîzma baweriyê, turîzma xwezayê û serpêhatî, gastronomî, dîjîtalîzasyon, kalîteya xizmetê, û rêveberiya çavkaniyên mirovî de pêşkêş kiriye.46 Divê ev pêşniyar bi hûrgilî werin nirxandin û ji bo plansaziya pêşerojê werin bikaranîn.

Tablo 5: Pirsgirêkên Sereke û Pêşniyarên Stratejîk ji bo Turîzma Semsûrê

Pirsgirêkên Sereke	Derfetên Pêşketinê	Pêşniyarên Stratejîk	Çavkanî
Kêmbûna danasînê û kirrûbirrê	Mîrata dîrokî û çandî ya bêhempa (Nemrûd, Komagênê)	Danasîna dîjîtal a berfireh, kampanyayên kirrûbirrê yên armanckirî	⁹
Kêmasiyên binesaziyê (konaklama, gihandin)	Potansiyela turîzma xwezayê û serpêhatî (kanyon, çiya, gol)	Veberhênan di binesaziyê de, zêdekirina kapasîteya konaklamayê, başkirina kalîteya xizmetê	⁹
Bandora wêranker a erdheja 2023an (zirara fizîkî, kêmbûna kapasîteyê, wêneya neyînî)	Potansiyela turîzma baweriyê (Tirbeya Safvan Bin Muattal, hwd.)	Ji nû ve avakirina bilez, projeyên nûjenkirinê (mîna Perre), kampanyayên ji bo sererastkirina wêneyê	¹³
Kêmbûna hevkarî û koordînasyonê di navbera aliyên pêwendîdar de	Potansiyela turîzma gastronomiyê (xwarinên herêmî, berhemên bi nîşana cografî)	Avakirina platformek hevkariyê ya xurt, organîzekirina kargehên aliyên pêwendîdar	¹³
Kêmbûna hişmendiya turîzmê û kêmasiya personelê jêhatî	Meyla gerdûnî ya ber bi turîzma çandî û xwezayî ya otantîk ve	Perwerdekirina gelê herêmî û personelê sektora turîzmê, pêşxistina çavkaniyên mirovî	⁹
Demsalîbûna turîzmê	Pêşxistina turîzma çandî ya afirîner û bûyerên taybet	Cihêrengkirina hilberên turîzmê ji bo kişandina tûrîstan di seranserê salê de, pêşxistina bûyer û festîvalan	⁵

Lihevhatinek xurt di navbera raporên cihêreng ên wekî rapora TÜRSABê ¹³, Plana Master a Turîzma Xwezayê ⁹, lêkolînên akademîk ²⁸, û encamên Kargeha “Keşif û Avakirina Turîzma Semsûrê” ⁴⁶ de li ser hewcedariya danasîna baştir, xurtkirina hevkariya di navbera aliyên pêwendîdar de, û cihêrengkirina hilberên turîzmê heye. Erdheja 2023an tebeqeyek lezgîniyê li ser pêdiviya ji nû ve avakirina binesaziyê û sererastkirina wêneyê herêmê zêde kiriye. Ev yek nîşan dide ku pirsgirêkên bingehîn ên sektora turîzmê ya Semsûrê demdirêj in û erdhejê ne tenê van pirsgirêkan girantir kiriye, lê di heman demê de hewcedariya bi çareseriyên bilez, berfireh û stratejîk jî zêdetir kiriye.

Wekî din, girêdanek sedem-encamî ya girîng di navbera kêmbûna danasîn û koordînasyonê û performansa kêm a sektorê de xuya dike. Kêmbûna danasîn û kirrûbirra bi bandor ²⁸ dibe ku yek ji sedemên sereke yên ragirtina kêm a ziyaretvanan be, ku ev yek di dirêjahiya mayînê ya kurt de (wekî ku di daneyên sala 2020an de tê dîtin ³⁴) û dibe ku di kêmbikaranîna sermayeyên turîzmê yên cihêreng ên ji bilî Çiyayê Nemrûdê de xwe nîşan dide. Ger ziyaretvanên potansiyel ji ber danasîna qels ji firehî û cihêrengiya seyrangehên Semsûrê (wekî kanyonên bi heybet, taybetmendiyên bêhempa yên Bajarê Antîk ê Perreyê, an dewlemendiya gastronomîk a herêmê) ne haydar bin, an ger rêwîtiyek hevgirtî û pir-rojî ya ku van hêmanan li hev dicivîne ji ber kêmbûna koordînasyonê di navbera ajans û pêşkêşkerên xizmetê de bi awayekî bi bandor neyê kirrûbirra kirin, ew ê kêm meyl bikin ku mayînên dirêjtir li herêmê plan bikin. Ev yek girîngiya stratejiyên danasînê yên yekgirtî û hevkariyek xurt di navbera hemî aktorên turîzmê de ji bo zêdekirina balkêşiya Semsûrê wekî destînasyonek sereke û ji bo dirêjkirina dema mana tûrîstan tekez dike.

8. Encamname

Analîza berfireh a ku di vê raporê de hatiye pêşkêş kirin, bi zelalî potansiyela mezin a turîzmê ya parêzgeha Semsûrê radixe ber çavan. Semsûr, bi mîrata xwe ya dîrokî ya kûr ku ji serdemên pêşdîrokî dest pê dike û bi şûnwarên bi heybet ên Padîşahiya Komagênê, nemaze Çiyayê Nemrûdê yê ku di Lîsteya Mîrata Cîhanî ya UNESCOyê de ye, digihîje lûtkeyê, xwedî nirxek çandî ya cîhanî ye. Ji bilî vê mîrata dîrokî, Semsûr bi bedewiyên xwezayî yên cihêreng ên wekî Çemê Feratê, kanyonên kûr, gol û çiyayên bilind, û herwiha bi çandek gastronomîk a dewlemend û otantîk, potansiyelek girîng ji bo cihêrengkirina hilberên turîzmê pêşkêş dike. Potansiyela turîzma xwezayê, turîzma serpêhatî, turîzma baweriyê, û turîzma gastronomiyê heta niha bi têra xwe nehatiye bikaranîn û ji bo pêşerojê derfetên mezin vedihewîne.

Lêbelê, li kêleka van potansiyelan, sektora turîzmê ya Semsûrê bi gelek kêşe û pirsgirêkan re jî rû bi rû ye. Kêmasiyên di danasîn û kirrûbirrê de, kêmasiyên binesaziyê (nemaze di warê konaklamaya bi kalîte û gihandina hêsan a hin cihan de), kêmbûna hevkarî û koordînasyonê di navbera aliyên pêwendîdar de, û kêmbûna hişmendiya turîzmê di nav beşek ji civaka herêmî de, hin ji van pirsgirêkên demdirêj in. Erdheja mezin a Sibata 2023an jî zirarek mezin daye binesaziya fîzîkî û civakî ya herêmê û van kêşeyan girantir kiriye, û hewcedariya bi stratejiyên vejandin û ji nû ve avakirinê yên bilez û berfireh derxistiye holê.

Ji bo ku Semsûr bikaribe potansiyela xwe ya turîzmê bi awayekî domdar û bi feyde bikar bîne, pêdivî bi nêzîkatiyek stratejîk û hevgirtî heye. Pêşxistina turîzma domdar, ku parastina mîrata çandî û xwezayî bi pêşkeftina aborî û başbûna civakî re li hev tîne, divê bibe armanca sereke. Di vê pêvajoyê de, tevlêbûna çalak a civaka herêmî û piştrastkirina ku feydeyên aborî û civakî yên turîzmê bi awayekî adil di nav gel de têne belav kirin, ji bo serkeftina demdirêj krîtîk e. Pêşeroja turîzma Semsûrê bi plansaziyek stratejîk a baş-ramankirî, veberhênanên armanckirî di binesazî û danasînê de, xurtkirina hevkariyê di navbera hemî aliyên pêwendîdar de, û bi taybetî bi îrade û piştgiriya gelê Semsûrê ve girêdayî ye. Bi çareserkirina kêşeyên heyî û bikaranîna derfetên berdest, Semsûr dikare bibe yek ji destînasyonên turîzmê yên herî girîng û balkêş ne tenê li Tirkiyeyê, lê li seranserê cîhanê.

9. Çavkanî

⁷ Adıyaman | Adiyaman History, Culture & Cuisine – Britannica
¹ Adiyaman. Home. Regions. Southeast Anatolia. Adiyaman.
¹⁰ 199. Adıyaman’da havalimanı bulunmakta olup ve Gölbaşı İlçesi’ne kadar demiryolu ulaşımı vardır…
⁹ Bilindiği gibi artık dünyanın her yerinde deniz- kum. -güneş eksenli geleneksel turizm anlayışı şekil değiştirerek, yerini kültür ve tabii turizmine bırakmaktadır…
¹⁵ Tümülüsün Doğu Batı ve Kuzeyindeki kayalıklara 9-10 metre boyutlarında dev kral ve tanrı, kartal ve aslan heykelleri konulmuştur…
² Tarihçe ve Coğrafi Konum…
¹⁷ Adıyaman, tarihi ve doğal güzellikleriyle dolu bir şehirdir…
⁸ Adıyaman ili uygun coğrafi özellikleri dolayısıyla tarihinin her döneminde insanların yaşamayı tercih ettikleri bir yerleşim bölgesi olmuştur…
³ The mountain stands an impressive 2,150 meters tall and is surrounded by other majestic peaks that make up the Taurus Mountains…
¹⁴ Found in the Taurus Mountains, this ancient site offers visitors a glimpse into a forgotten kingdom…
⁴ About Adıyaman. Adıyaman is one of the oldest settlements in history…
⁶ Perrhe Ancient City. Perrhe, an ancient city with the name Me’arath Gazze Pörön in ancient sources…
²⁰ Arsameia Ruins (Arsameia of Nymphaios), as mentioned in the inscriptions of King Antiochos I…
¹⁶ The ancient city of Arsameia was only brought to light in 1951…
⁴⁸ Adıyaman is a city located in Turkey’s Southeastern Anatolia Region, known for its rich history and cultural texture…
²¹ Overview. It is also known as Cendere Bridge, Roman Bridge or Septimius Severus Bridge…
²² Located in the Kahta District of Adıyaman province in Eastern Turkey, the Karakuş Tumulus is a funerary monument…
²³ The Karakus Tumulus, also known as the Karakush Tumulus, is a funerary monument in Adiyaman Province, Turkey…
²⁵ How to Get to Adıyaman Museum | Routes & Travel Guide…
²⁴ Adıyaman Museum. Museum. Adiyaman Museum has been serving in a one-storey building in the city center since 1982…
⁵ History of Adıyaman. Adıyaman, a captivating city in southeastern Turkey, boasts a rich tapestry of history…
²⁶ IsmailUKAVAdıyaman Universiy Kahta Vocational Highscho olABSTRACTTourism has an important role in some issues…
²⁷ Abstract. Tourism is one of the fastest-growing sectors in the world…
²⁹ In addition to being a city famous for its historical and natural beauties, Adıyaman has many beautiful touristic spots…
³¹ Adıyaman Airport is a modern airport with a terminal building that opened to use in 2013…
⁴⁰ Tourism income increased by 8.3% Tourism income in 2024 increased by 8.3% and reached to 61 billion 103 million 419 thousand dollars…
³⁸ Tourism Statistics, Quarter II: April-June, 2024…
²⁸ “Stakeholder-based problems in the local benefit chain of tourism: A study in Adıyaman” by Elif Arica…
⁴⁶ Adıyaman turizmine yön vermek amacıyla Adıyaman Valiliği ile Adıyaman Üniversitesi iş birliğinde düzenlenen “Adıyaman Turizminde Keşif ve İnşa Çalıştayı”…
¹¹ The funerary mound was built by the late Hellenistic King Antiochos I of Commagene…
¹² The UNESCO Sites of Türkiye: Nemrut, the Summit Where the Gods Shake Hands | Turkish Museums…
³⁹ Bir önceki yılın aynı dönemine göre paket tur harcamaları %32,5, yeme içme harcamaları %10,6 ve uluslararası ulaştırma harcamaları %1,9 arttı…
³⁴ Adıyaman’da bu tesislerde ortalaması kalış süresi 2,12 gün, tesislerin doluluk oranının ise %30,61 olduğu görülmektedir…
⁴¹ Nemrut Dağı Ziyaret Saatleri. admin Ekim 9, 2024. Nemrut Dağı Örenyeri ne zaman açık?…
³⁵ Adıyaman’da, 6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından turizm dibe vurma noktasına geldi…
³⁶ Turizm sezonunun sonuna yaklaşılan Nemrut Dağı yaklaşık 165 bin turisti ağırladı…
³⁰ Adıyaman Üniversitesi ev sahipliğinde “15-22 Nisan Turizm Haftası” etkinlikleri kapsamında “Deprem Sonrası Adıyaman Turizmi ve Sosyolojisi” konulu panel düzenlendi…
³² En çok kullanılan rota: Adıyaman → Kahta → Karadut Köyü → Nemrut Dağı…
³³ Adıyaman’dan Nemrut’a nasıl gidilir: – Nemrut Milli Park alanı, Adıyaman merkezden 86 kilometre 1 saat 30 dakika…
⁴² Kısıtlı olan turizm faaliyetleri sıfıra inmiştir. Uçuşlar uzun bir süre tek taraflı yapılmıştır…
⁴³ Erken Toparlanma – Kültürel Mirasın Korunması…
⁴⁴ The European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) is extending 195 million euros in financing for vital infrastructure projects in the Turkish cities of Adiyaman and Hatay…
³⁷ Yıllara Göre Konaklayan Ziyaretçi İstatistikleri…
⁴⁷ Çalıştay kapsamında “Adıyaman’da Kültürel Miras ve İnanç Turizmi: Potansiyeller ve Stratejiler”…
¹⁸ Perre Canlandırma Projesi Kapılarını Açtı…
¹⁹ Adıyaman’ın önemli turizm değerlerinden Perre Antik Kenti, yapay zeka destekli hologramlarla zenginleştirilen canlandırma projesi…
⁴⁵ Perre Antik Kenti’nde 1800 yıl önceki üzüm işliği canlandırılacak…
¹ The article mentions the following about the requested sites…
¹⁵ Adıyaman hosts several historical and cultural sites, each with unique significance…
² Adıyaman, often referred to as the “cradle of history and civilizations,” boasts a rich tourism potential…
⁶ Perrhe Ancient City, also known as Me’arath Gazze Pörön in ancient texts…
²² The Karakuş Tumulus is a funerary monument located in the Kahta District of Adıyaman province…
²⁵ The Adıyaman Museum (Adıyaman Müzesi) is located in the heart of Adıyaman city, Turkey…
¹³ Tourism Statistics for Adıyaman…
⁴⁶ The “Adıyaman Turizminde Keşif ve İnşa Çalıştayı” (Adıyaman Tourism Discovery and Construction Workshop)…
²⁸ The study “Stakeholder-based problems in the local benefit chain of tourism: A study in Adıyaman” by Elif Arica…
⁹ The “Adıyaman Nature Tourism Master Plan 2013-2019” aims to highlight Adıyaman’s natural tourism potential…
³⁴ Based on the provided article, here are the recent tourism statistics for Adıyaman…
⁴² The 2023 Kahramanmaraş-centered earthquakes, particularly affecting Adıyaman, had profound qualitative impacts…
¹⁸ The Perre Revitalization Project aims to bring the ancient city of Perre…

Xebatên wergirtî

Adiyaman | All About Turkey, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.allaboutturkey.com/adiyaman.html
Adıyaman Şehri – Adıyaman TSO | Ticaret ve Sanayi Odası Resmi Web Sitesi, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://adiyamantso.org.tr/sayfa/adiyaman
Mount Nemrut | My Travel Encounters, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.encounterstravel.com/blog/mount-nemrut
About Adıyaman | ADYU International Relations Coordinatorship, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://irc.adiyaman.edu.tr/en/adyu-in-brief/about-adiyaman
Adıyaman, Turkey Travel Guide, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://guidetoeurope.com/turkey/destinations/adiyaman
Adiyaman – Perrhe Ancient City, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://wowcappadocia.com/perrhe-ancient-city.html
http://www.britannica.com, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.britannica.com/place/Adiyaman-Turkey#:~:text=Ad%C4%B1yaman%2C%20city%20located%20in%20a,of%20the%20area%2C%20replacing%20Perre.
Coğrafya – Adıyaman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://adiyaman.ktb.gov.tr/TR-61344/cografya.html
ADIYAMAN TABİAT TURİZMİ MASTER PLANI 2013-2019 – 3. Bölge Müdürlüğü, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://bolge3.tarimorman.gov.tr/Documents/Ad%C4%B1yaman%C4%B0liTabiatTurizmiMasterPlan.pdf
CANYON TOURISM POTENTIAL OF ADIYAMAN PROVINCE AND PLANNING SUGGESTIONS ADIYAMAN İLİNİN KANYON TURİZM POTANSİYELİ VE PLANLA – Route Education and Social Science Journal, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://ressjournal.com/Makaleler/397273482_15_Sezgin%20YILDIZ.pdf
Nemrut Dag | For UNESCO World Heritage Travellers, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.worldheritagesite.org/list/Nemrut+Dag
The UNESCO Sites of Türkiye: Nemrut, the Summit Where the Gods Shake Hands, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.turkishmuseums.com/blog/detail/the-unesco-sites-of-turkiye-nemrut-the-summit-where-the-gods-shake-hands/10086/4
adiyaman.pdf – TÜRSAB, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.tursab.org.tr/assets/assets/uploads/ticaret-odasi/adiyaman.pdf
7 Things to Know Before Visiting Mount Nemrut – Afjrd, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://afjrd.org/mount-nemrut/
Kültür ve Turizm – Adıyaman İl Özel İdaresi, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, http://www.adiyamanozelidare.gov.tr/kultur-ve-turizm
Adiyaman – Arsameia Ancient City, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://wowcappadocia.com/arsemia-ancient-city.html
Adıyaman Hakkında Bilinmesi Gerekenler – Karsem Uzaktan Eğitim Sertifika Programları, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://karsem.karatay.edu.tr/adiyaman-hakkinda-bilinmesi-gerekenler
Perre Canlandırma Projesi Kapılarını Açtı – Güne Bakış Gazetesi, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://gunebakisgazetesi.com/haber/25053760/perre-canlandirma-projesi-kapilarini-acti
Perre Antik Kenti’ndeki yaşam yapay zeka destekli hologramla canlandırılıyor, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.aa.com.tr/tr/kultur/perre-antik-kentindeki-yasam-yapay-zeka-destekli-hologramla-canlandiriliyor/3574651
Arsemia Ruins | Vogezya, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://vogezya.com/place/arsemia-oren
Adiyaman Cendere Bridge – Vogezya, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://vogezya.com/place/cendere-bridge
Adiyaman – Karakus Tumulus, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://wowcappadocia.com/karakus-tumulus.html
The Karakus Tumulus Tomb – TravelShop Booking, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://travelshopbooking.com/attractions/the-karakus-tumulus
Adıyaman Museum – TDMClinic, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://tdmclinic.com/gez/yer?&q=Ad%C4%B1yaman&gez_id=2288&lang=en
Guides – How to Get to Adıyaman Museum | Routes & Travel Guide, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.travelstoreturkey.com/how-to-get-to-adiyaman-museum-routes-travel-guide/
View of Regional Development Contribution of Toursim:Case of …, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://theartsjournal.org/index.php/site/article/view/7/7
The Contribution of Tourism Investments and their Impact on the Local Economies of Kenya: A case study of Nakuru County – EANSO Journals, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://journals.eanso.org/index.php/eajbe/article/view/2247
“Stakeholder-based problems in the local benefit chain of tourism: A …, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://digitalcommons.usf.edu/jometr/vol2/iss2/3/
Cheap Flights to Adıyaman | Pegasus Airlines, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.flypgs.com/en/cities/flights-to-adiyaman
“Deprem Sonrası Adıyaman Turizmi ve Sosyolojisi” konulu panel …, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.iha.com.tr/adiyaman-haberleri/deprem-sonrasi-adiyaman-turizmi-ve-sosyolojisi-konulu-panel-duzenlendi-75446284
Adıyaman Airport – Pegasus, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.flypgs.com/en/airports/adiyaman-airport
Nemrut Dağı’na Nasıl Gidilir? Ulaşım ve Rehber, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://nemrut.tr/
NEMRUT DAĞI HAKKINDA BİLGİ & GEZİ TAVSİYELERİ | Biz Evde Yokuz, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.bizevdeyokuz.com/nemrut
Kültür ve Turizm – İpekyolu Kalkınma Ajansı, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://ika.org.tr/bolgemiz/adiyaman/kultur-ve-turizm
Adıyaman turizmi depremden sonra toparlanamadı, turistler konaklayacak otel bulamıyor, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://medyascope.tv/2024/08/07/adiyamanda-turizme-deprem-engeli-turistler-konaklayacak-otel-bulamiyor-cevre-illere-gidiyor/
Turizm sezonunun sonuna yaklaşılan Nemrut Dağı yaklaşık 165 bin turisti ağırladı, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.aa.com.tr/tr/yasam/turizm-sezonunun-sonuna-yaklasilan-nemrut-dagi-yaklasik-165-bin-turisti-agirladi/3417820
Yıllara Göre Konaklayan Ziyaretçi İstatistikleri – Mardin İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://mardin.ktb.gov.tr/TR-342412/yillara-gore-konaklayan-ziyaretci-istatistikleri.html
Tourism Statistics, Quarter II: April-June, 2024 – TURKSTAT Corporate, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tourism-Statistics-Quarter-II:-April-June,-2024-53658&dil=2
Turizm İstatistikleri, II. Çeyrek: Nisan-Haziran, 2024 – TÜİK – Veri Portalı, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turizm-Istatistikleri-II.-Ceyrek:-Nisan-Haziran,-2024-53658
Tourism Statistics, Quarter IV: October-December and Annual, 2024 – TURKSTAT Corporate, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tourism-Statistics-Quarter-IV:-October-December-and-Annual,-2024-53660&dil=2
Nemrut Dağı, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.nemrutturlari.com/tag/nemrut-dagi
Adıyaman Turizmi: Deprem Özelinde Paydaş Görüşü Adiyaman Tourism: Stakeholder Opinions on Earthquake – DergiPark, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3671243
Türkiye’de 2023 depremleri sonrasında toparlanma ve yeniden inşa, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/2023-02/UNDP%20Turkiye%20Deprem%20Acil%20Cagrisi%20TUR.pdf
EBRD backs Türkiye’s earthquake recovery with new infrastructure package, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://en.trend.az/business/4043872.html
Perre Antik Kenti’nde 1800 yıl önceki üzüm işliği canlandırılacak | TRT Haber Foto Galeri, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.trthaber.com/foto-galeri/perre-antik-kentinde-1800-yil-onceki-uzum-isligi-canlandirilacak/69730.html
“Adıyaman Turizminde Keşif ve İnşa Çalıştayı” Kapanış Programıyla …, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://turizm.adiyaman.edu.tr/tr/haberler/2025/05/18/adiyaman-turizminde-kesif-ve-insa-calistayi-kapanis-programiyla-sona-erdi
Adıyaman’da Turizm İçin Stratejik Buluşma: “Keşif ve İnşa Çalıştayı” – YouTube, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=EdAdURrgH5A
Adıyaman Tour Companies: The Most Enjoyable Way to Discover Historical and Natural Beauties, erişim tarihi Mayıs 21, 2025, https://www.nemrutguide.com/en/adiyaman-turlari

Potansiyela Turîzmê ya Semsûrê

Xebatên wergirtî

Bunu paylaş:

Yorum bırakın Cevabı iptal et

Ji nivîsên nû agahdar be!