Li ser Şopa Buşîdoyê: Destpêk û Dawiya Samurayan

I. Pêşgotin: Mîrateya Mayînde ya Samuray û Buşîdoyê

A. Samuray û Buşîdo: Nêrîneke Giştî li ser Girîngiya Dîrokî û Çandî

Samuray, wekî çîneke elît a leşkerî, ji sedsala 12an heta sedsala 19an bi awayekî kûr bandor li ser siyaseta Japonî, aborî û polîtîkayên civakî kir. Rabûna wan di destpêkê de bi saya jêhatîbûna wan a şerkerî bû – hostatiya di tîravêtinê, şûrbaziyê û siwarbûnê de. Lêbelê, ji bo xurtkirin û domandina pozîsyona xwe ya serdest, tenê pisporiya qada şer têrê nekir. Ew pêşve çûn û pêdivî bi têgihiştineke siyasî, aborî û çandî ya jîr hebû.
Navenda nasnameya samurayan Buşîdo bû, ango “Rêya Şervan”. Ev koda etîkî, her çend paşê, bi taybetî di serdema Edo de, bi awayekî fermî hatibe sîstematîzekirin jî, fezîletên wekî dilsoziya bêdawî ji axayê xwe re, wêrekiya li hemberî dijwariyan, hesteke xurt a rûmetê û dîsîplîneke hişk a xwe-kontrolê di nav xwe de dihewand.
Kesayeta samuray, bi kevneşopiyên xwe yên şerkerî yên cihê, bingehên felsefî yên kûr û îfadeyên çandî yên yekta, berdewam dike ku xeyala cîhanê bikişîne. Ev heyranî gelek caran bi riya çanda populer, di nav de edebiyat, fîlm û lîstikên vîdyoyê, tê zêdekirin û carinan romantîzekirin, ku mîrateya wan a mayînde, her çend pir caran stereotipîk be jî, nîşan dide.
B. Armanc û Berfirehiya Gotarê

Armanca vê gotarê ew e ku bi hûrgilî rêça dîrokî ya samurayan bişopîne. Ew ê li ser koka wan di civaka Japonî ya destpêkê de, rabûna wan a gav bi gav ber bi serweriya siyasî û leşkerî ve, cewhera pirrengî ya jiyana wan di serdemên dîrokî yên cihêreng de, hilweşîna wan a dawî bi modernîzasyona Japonyayê re, û dengvedanên mayînde yên hebûna wan raweste.
Giringiyeke taybet dê li ser lêkolîneke rexneyî ya Buşîdoyê were danîn. Ev yek analîza pêşveçûna wê ya têgînî, prensîbên wê yên bingehîn, û çawaniya ku ev prensîb di jiyana rojane, reftar û pratîkên çandî yên samurayan de xuya dibûn, her weha çawaniya ku Buşîdo di demên hevdem de tê şîrovekirin û fêmkirin, di nav xwe de dihewîne.

Çîna samuray paradokseke balkêş dihewîne: pîşeyek ku koka xwe di hovîtiyê de (“hunerên şer” – bu) dibîne, di heman demê de bi nirxdayîneke kûr ji çand û zerafetê re (“hunerên çandê” – bun) re li kêleka hev hebûye. Ev ne nakokiyek bû, lê dualîteyeke çandî bû. Ji bo bidestxistin û domandina dewlemendî û statuya xwe, tenê jêhatîbûna şerî têrê nedikir; jêhatîbûna siyasî, aborî û çandî bûbû pêdiviyeke bingehîn. Ji ber vê yekê, gelek rêberên samuray ji rolên xwe yên şervaniyê wêdetir çûn û bûn parêzvanên dilsoz ên Budîzmê, bi taybetî dibistanên Zen û Jōdo, helbestvanên serketî û kalîgrafên jêhatî. Di serdema Muromachi de, şogunan koleksiyonên hunerî yên bi bandor berhev kirin û piştgirî dan perestgeh û şanoya Nō, dema ku şervanên serdema Momoyama hezkirina ji heybetê li vê repertuarê zêde kirin. Ev sentez nîşan dide ku samurayê îdeal, bi taybetî di serdemên paşîn û aramtir de, wekî kesayetek holîstîk dihat xeyalkirin, ku tê de hêza şerî bi zerafeta çandî û kûrahiya rewşenbîrî dihat hevsengkirin û rewa kirin. Ev wêneya çandî îhtîmal e ku ji bo xurtkirina otorîteya wan ji hêza leşkerî ya tenê wêdetir xizmet kiribe, û ji bo serokatiyê modelek berfirehtir peyda kiribe.

Wekî din, çarçoveya etîkî ya Buşîdoyê ne kodeke kevnar a statîk bû ku nifş bi nifş bê guhertin dihat ragihandin. Dema ku şervanên destpêkê ji ber pêdiviyên qada şer qîmet didan wêrekî û dilsoziyê , îfadeya fermî û îdealkirina Buşîdoyê, bi giraniya wê ya li ser dilsoziya bêdawî ji axayê xwe re û kodeke rûmetê ya hûrgilî, bi taybetî di serdema Edo ya aştiyane de (1615-1868) derket pêş. Di vê serdemê de samuray ji şervanên çalak veguherîn rêvebir û burokratan. Fermîkirina “kodeke şervanî” di serdemeke wisa aştiyane de nîşan dide ku ew ji armancên nû re xizmet dikir: dibe ku ji bo parastina nasname û statuya civakî ya samurayekî cihê dema ku fonksiyonên wan ên şerî yên bingehîn bi piranî kêm bûbûn, an jî ji bo peydakirina rêberek exlaqî ji bo berpirsiyariyên wan ên nû yên îdarî û ji bo civaka berfireh a ku ew rêve dibirin. Ev guhertoya paşîn a Buşîdoyê, ku pir caran tê îdealkirin, ew e ku di çanda populer de pir caran tê xuyang kirin, ku dikare pêşveçûna wê ya dîrokî û rastiyên cihêreng ên reftara samurayan di serdemên cihêreng de veşêre.

II. Berbanga Şervanan: Rabûna Samurayan (Serdemên Heian û Kamakura)

A. Kêk û Pêşketina Destpêkê (Berî-Kamakura)
Pênasekirina “Samuray” û “Buşî”:

Peyva “samuray” (侍) ji lêkera “saburau” (候) tê, ku tê wateya “xizmetkirin” an “kesê ku xizmet dike”. Di destpêkê de, ew ji bo xizmetkarên navmalî an kesên ji pileya 6an û jêrtir ên ku bi karûbarên rojane re mijûl dibûn, bêyî ku têkiliyeke xurt a leşkerî hebe, dihat bikaranîn.
“Buşî” (武士) ji bo “şervan” an “malbata leşkerî” (武家 – buke) têgeheke rasterasttir e û di serdemên berê de pir caran ji bo şervanên elît ên ku dibe ku berî sedsala 17an ji binavkirina “samuray” aciz bibûna, dihat tercîhkirin. Di serdema Tokugawa de ev têgeh zêdetir li hev hatin.
Ev cudahî girîng e ji ber ku ew pêşveçûna “samuray” ji roleke xizmetkariyê ber bi nasnameyeke şervanî û çîna serdest ve nîşan dide.
Sîstema Kondei û Prototîpên Şervanên Destpêkê:

Sîstema Kondei (健兒 – “xortên jêhatî”), ku di serdemên Nara û destpêka Heian de hate pêşxistin, hêzên paramîlîter/mîlîsên herêmî yên leşkerî berhev dikir.
Di destpêkê de leşkerên gundî yên peya bûn, Kondei ji bo têkoşîna li dijî siwarbûna Emîşiyan veguherîn tîrvanên siwarî (kyūba no shi), û prestîja wan bi ya arîstokrasiya şerker re hevrikî dikir. Ev Kondeiyên siwarî wekî prototîpên samurayên paşîn têne hesibandin.
Ev pêşveçûn guherînek ji mîlîsên leşkerî yên berhevkirî ber bi komeke şervanên pisportir û jêhatîtir ve nîşan dide, ku bingeha samurayan datîne.
Derketina li Serdema Heian (794-1185):

Samuray yekem car di tomarên dîrokî de di sedsala 10an de xuya dibin. Ew wekî şervanên parêzgehî yên ku ji malbatên arîstokrat û Dadgeha Împaratorî re wekî cerdevan û ji bo berhevkirina bacê xizmet dikirin, pir caran tîrvanên siwarî yên jêhatî bûn.
Qelsbûna otorîteya navendî ya împaratorî û rabûna klanên herêmî yên hêzdar (Fujiwara, Taira, Minamoto, Tachibana – bi hev re Gem-pei-to-kitsu) xwe spartibû van şervanan da ku serhildanan têk bibin û milkên xwe birêve bibin. Mînakî, Minamoto “diran û neynûkên Fujiwara” bûn.
Klana Taira di destpêkê de di sala 1160an de Minamoto têk bir, lê Minamoto, di bin serokatiya Yoritomo de, di dawiyê de di Şerê Genpei de (1180-1185) bi ser ket. Ev şer xalek werçerxanê bû, ku guherîna ji arîstokrasiya dadgehê ber bi serweriya şervanan ve nîşan dida.
B. Xurtkirina Hêzê: Şogûnatiya Kamakura (1185-1333)
Minamoto no Yoritomo û Damezrandina Şogûnatiya Yekem:

Minamoto no Yoritomo Şogûnatiya Kamakura (an Kamakura bakufu – “hikûmeta kon”) di 1185/1192 de damezrand, û bû yekem Seii Taishōgun (Generalissimo yê Serkêşê Barbaran) ku xwediyê hêza siyasî ya rastîn bû.
Vê yekê guherîneke hêzê ya mayînde ji dadgeha împaratorî ya li Kyotoyê ber bi çîna leşkerî ya li Kamakurayê ve nîşan da, û bi sedsalan serweriya feodal da destpêkirin.
Yoritomo saziyên îdarî yên wekî Samurai-dokoro (Lijneya Xizmetkaran), Kumonjo/Mandokoro (Lijneya Îdarî), û Monchujo (Lijneya Lêpirsînê) ji bo rêvebirin û kontrolkirina vasalan damezrand.
Samuray wekî Çîna Serdest:

Çîna samuray otorîteya xwe xurt kir, û împarator bi piranî roleke merasîmî girt.
Samuray wekî esilzadeyên leşkerî xizmet dikirin, ji bo parastina qanûn û nîzamê berpirsiyar bûn, û her weha wekî xwedan erd û rêvebir, bi riya sîstema shōen bac berhev dikirin.
Reformên Yoritomo statuya samurayan xurt kir, dilsoziyê pêş xist û xizmeta leşkerî bi erd û hêzê xelat kir, û bi vî awayî etosa samurayan şekil da.
Êrîşên Mongolan (1274 û 1281):

Samurayan di têkbirina êrîşên Mongolan ên Kubîlay Xan de wekî hêza leşkerî ya sereke roleke krîtîk lîstin.
Wan taktîkên gerîla, zanîna axa herêmî, û kelehên parastinê (mînak, dîwarên peravê li Kendava Hakata) bikar anîn.
Têkçûna Mongolan, ku bi alîkariya bahozan (wekî “kamîkaze” an bayên xwedayî hatin binavkirin) pêk hat, pozîsyona samurayan xurt kir lê di heman demê de ji bo Şogûnatiyê di xelatkirina şervanan de dijwariyên darayî derxist holê, ku bû sedema bêîstîqrariya paşîn.

Guhertina wateya peyva “samuray” ji “kesê ku xizmet dike” (pir caran di kapasîteyeke ne-leşkerî, navmalî, an sivîl a pileya jêrîn de) ber bi nîşankirina endamekî elît ê şervan û serdest ve, rasterast veguherîneke civakî û siyasî ya kûr li Japonyayê nîşan dide. Di destpêkê de, “saburau” tê wateya “xizmetkirin” , û “samurayên” destpêkê xizmetkarên sivîl ên pileya jêrîn an jî xizmetkarên navmalî bûn. Têgeha “buşî” rasterasttir bi statuya şervaniyê ve girêdayî bû. Bi demê re, her ku şervanan girîngî bi dest xistin û hikûmeta xwe (Şogûnatiya Kamakura) damezrandin, têgeha “samuray” her ku çû zêdetir wateyên leşkerî wergirt û di dawiyê de, bi taybetî di serdema Edo de, bi çîna şervan bi xwe re bû hevwate. Ev guherîna semantîkî, guherîna hêzê ya rastîn ji dadgeha împaratorî ber bi çîna leşkerî ve nîşan dide. Têgeha ku carekê bindestiyê nîşan dida, bû sernavek hêz û prestîjê, ku nîşan dide ka çîna şervan çawa têgehên civakî yên heyî dema ku ew bilind dibûn, ji nû ve pênase kirin.

Her çend têkbirina serketî ya êrîşên Mongolan bi awayekî berbiçav navûdengê şerî yê samurayan û prestîja yekser a Şogûnatiyê zêde kir (serkeftin wekî “bayên xwedayî” hate binavkirin) , lê barê aborî yê parastinê û nekarîna xelatkirina têr a şervanên samuray tovên nerazîbûnê çandin ku beşdarî qelsbûn û hilweşîna dawî ya Şogûnatiyê bûn. Berevajî şerên fethê, di van şerên parastinê de erdên nû an talan tunebûn ku wekî xelat ji samurayên ku şer kiribûn re werin belavkirin. Ev kêmbûna xelatan bû sedema dijwariyên darayî ji bo Şogûnatiyê û nerazîbûna di nav vasalên samuray de. Bi vî awayî, serkeftineke mezin a leşkerî bi awayekî paradoksî beşdarî bêîstîqrariya demdirêj a rejîmê bû.

Veguherîna ji sîstema Kondei (mîlîsên xortên jêhatî yên berfirehtir) ber bi samurayên tîrvanên siwarî yên pisportir ve, pêşveçûneke leşkerî nîşan dide ku ji hêla pêdiviyên pratîkî ve (li dijî gefên taybetî yên wekî Emîşiyan) û meyleke civakî ya ber bi pîşeyîbûna şer ve hatibû ajotin. Sîstema Kondei formeke destpêkê ya mîlîsên herêmî bû , ku di destpêkê de bi piranî ji leşkerên gundî yên peya pêk dihat. Pêdiviya têkoşîna li dijî siwarbûna pêşketî ya Emîşiyan, pêşveçûna Kondei ber bi tîrvanên siwarî yên jêhatî (kyūba no shi) ve lezand. Ev pisporbûn, samurayên paşîn ên ku di destpêkê de bi tîravêtin, şûrbazî û siwarbûnê navdar bûn, nîşan dide. Ev yek pêşveçûneke zelal ji sîstemeke leşkergirtina giştî ber bi çîneke şervanên elît û jêhatîtir ve nîşan dide, ku ji hêla dijwariyên leşkerî yên taybetî ve hatibû ajotin û bû sedema pêşketina arîstokrasiyeke şerker a cihê.

Tabloya Demjimêrê ya Bûyerên Sereke yên Rabûna Samurayan û Şogûnatiya Kamakurayê

Serdem/Rêjeya Dîrokê	Bûyera Sereke/Pêşketin	Girîngiya ji bo Samurayan
Destpêka Heian	Derketina şervanên parêzgehî, pêşketina sîstema Kondei	Rolên xizmetkariyê yên destpêkê, pêşketina jêhatîbûna tîravêtina siwarî
Dawiya Heian	Klanên şervan girîngiyê bi dest dixin	Klanên şervan girîngiyê bi dest dixin, di navbera klanan de hevrikî zêde dibe
1180-1185	Şerê Genpei	Serweriya klanên şervan, Minamoto bi ser dikeve
1192	Damezrandina Şogûnatiya Kamakurayê, Minamoto no Yoritomo dibe Şogûn	Samuray dibin çîna serdest, hikûmeta leşkerî ya navendî
1274	Êrîşa Yekem a Mongolan	Samuray Japonyayê diparêzin, efsaneya “Bayê Xwedayî”
1281	Êrîşa Duyem a Mongolan	Dîsa parastina serketî, lê pirsgirêkên xelatkirinê Şogûnatiyê qels dike
1333	Hilweşîna Şogûnatiya Kamakurayê	Qelsbûna ji ber pirsgirêkên navxweyî û nerazîbûna vasalan

III. Rêya Şervanan: Jiyan, Çand û Etosa Buşîdoyê ya Samurayan (Serdemên Muromachi, Sengoku û Edo)

A. Samuray di Japonyaya Guherbar de
Serdema Muromachi (Şogûnatiya Ashikaga, 1336-1573):

Bêîstîqrariya siyasî vê serdemê diyar dikir, Şogûnatiya Ashikaga di kontrolkirina axayên herêmî yên hêzdar (daimyo) de zehmetî dikişand. Şogûnatiya Ashikaga ji ya Kamakurayê qelstir bû, û zêdetir xwe dispêrt dilsoziya daimyo.
Rabûna daimyo bû sedema nemerkezîbûn û domênên nîv-otonom. Şugo (parêzgarên leşkerî) hêzên herêmî zêdetir bi dest xistin, û dadgeha Împaratorî qels kirin.
Tevî aloziyê, vê serdemê nûjeniya aborî û hunerî dît. Budîzma Zen di nav samurayan de populer bû, bandor li hunerên wekî merasîma çayê (chanoyu), şanoya Nō, nîgarkêşiya bi mîkrok (sumi-e), û sêwirana baxçeyan kir. Têgeha wabi-sabi derket holê.
Şerê Ōnin (1467-1477) ji ber qelsiya şogûnatiyê û hevrikiyên daimyo destpêka serdema Sengoku nîşan da.
Serdema Sengoku (“Dewletên Şerker”, n. 1467-1600):

Sedsaleke şerê navxweyî, aloziya siyasî û veguherîna civakî. Daimyo ji bo serweriyê şer dikirin.
Danasîn û pejirandina çekên agirîn (teppo – arkebûz) ji hêla bazirganên Portekîzî ve (1543) bandoreke girîng li ser taktîkên şer kir. Muşket ji bo piyadeyên girseyî ji kevanan hêsantir û bihêztir bûn.
“Sê Yekbûyîner”—Oda Nobunaga, Toyotomi Hideyoshi, û Tokugawa Ieyasu—gav bi gav hêzê xurt kirin, û serdema şerê domdar bi dawî anîn.

Oda Nobunaga: Jeniyekî leşkerî yê bêrehm, çekên agirîn bi bandor bikar anî (mînak, Şerê Nagashino), Şogûnatiya Ashikaga bi dawî anî.
Toyotomi Hideyoshi: Cîgirê Nobunaga, bi kampanyayên leşkerî û dîplomasiyê yekbûnê temam kir. “Nêçîra şûran” (1588) pêk anî da ku gundiyan bêçek bike, û samurayan wekî çîna çekdar a yekane xurt bike û avahiyeke çînî ya hişk biafirîne.
Tokugawa Ieyasu: Serketiyê Şerê Sekigahara (1600), di 1603 de Şogûnatiya Tokugawa damezrand.
Serdema Edo (Şogûnatiya Tokugawa, 1603-1868):

“Pax Tokugawa”: Serdemeke dirêj a aştî û îstîqrarê.
Samuray ji şervanên çalak veguherîn çîneke burokratîk û îdarî ya mîrasî. Wan milkên xwe birêve dibirin, bac berhev dikirin û nîzamê diparastin.
Hiyerarşiya civakî ya hişk (Shi-nō-kō-shō: Samuray, Cotkar, Esnaf, Bazirgan) hate sepandin, her çend lêkolînên nûtir destnîşan dikin ku cotkar, esnaf û bazirgan bêtir kategoriyên civakî bûn ne ku rêzeke hiyerarşîk a hişk di bin samurayan de. Samuray di serî de bûn, û nêzîkî 5-10% ji nifûsê pêk dianîn.
Zehmetiyên aborî ji bo samurayan: Li ser meaşên sabit ên ji daimyo dijiyan, ku pir caran kêm dibûn, û ev yek ji bo gelek samurayan, bi taybetî yên pileya jêrîn, dibû sedema tengasiya darayî. Rabûna çîna bazirgan carinan dibû sedem ku bazirgan xwediyê hêza darayî li ser samurayên deyndar bin.
Sîstema Sankin-kotai (beşdariya alternatîf) ji daimyo dixwest ku salên alternatîf li Edoyê derbas bikin, ku kontrola şogûnatiyê zêde dikir û barê darayî li ser daimyo zêde dikir, yên ku xwe dispêrtin samurayên meaşdar (gokenin).
B. Buşîdo: Giyana Samurayan
Pênase û Kêkên Felsefî:

Buşîdo (武士道) – “Rêya Şervanan” – kodeke etîkî ku helwest, reftar û şêwaza jiyana samurayan rêberî dikir.
Di bin bandora Budîzma Zen (xwe-dîsîplîn, hişmendî, pejirandina mirinê), Konfuçyusîzmê (dilsozî, wezîfe, lihevhatina civakî, hurmeta ji dêûbavan re), û Şîntoîzmê (perestiya bav û kalan, girêdana bi xwezayê re, dilsoziya ji Împarator re) ma.
Di serdema Edo ya aştiyane de hate fermîkirin û îdealkirin. Ew ji destpêkê ve ne kodeke kevnar a nivîskî ya sabit bû, lê bi sedsalan pêşve çû.
Fezîletên Bingehîn (Heft Fezîletên ku pir caran têne gotin, ji hêla Nitobe Inazo ve hatine populer kirin):Tabloya Fezîletên Bingehîn ên Buşîdoyê

Fezîlet (Têgeha Japonî – Romajî)	Wergera Kurdî	Ravekirina Kurt/Konteksta Samurayî	Felsefeya Bandorker a Sereke (Bijarte)
Gi (義)	Rastî, Edalet, Durustî	Rêbera exlaqî, girtina biryarên rast	Konfuçyusîzm
Yu (勇)	Wêrekî, Mêrxasî	Wêrekiya fizîkî û exlaqî, parastina tiştê rast	Zen
Jin (仁)	Dilovanî, Rehm, Dilşewatî	Parastina kesên qels, dilovaniyê nîşan bide	Konfuçyusîzm, Budîzm
Rei (礼)	Rêzgirtin, Edeb	Rêzgirtina ji dijminan re jî, parastina rûmetê di hemû têkiliyan de	Konfuçyusîzm
Makoto (誠) / Sei (誠)	Durustî, Dilsozî, Rastî	Gotina samuray soza wî ye, xapandin nayê qebûlkirin	Konfuçyusîzm, Şîntoîzm
Meiyo (名誉)	Rûmet, Şeref	Jiyaneke bêrûmet ne jiyan e; bêrûmetî dikare bibe sedema seppukuyê
Chugi (忠義)	Dilsozî, Wezîfe	Dilsoziya bêdawî ji axayê xwe re	Konfuçyusîzm

* Metnên Sereke û Şîroveyan: * Hagakure (“Veşartî di bin Pelan de”) ji hêla Yamamoto Tsunetomo (destpêka sedsala 18an): Rêberek pratîkî û giyanî ku li ser Buşîdoyê di dema aştiyê de radiweste, bi pirsgirêka domandina çîneke şervan bêyî şer re mijûl dibe. Girîngiyê dide “Rêya Şervanan mirin e,” ku tê wateya hişmendiyeke domdar a mirinê dibe sedema azadî û pêkanîna bêkêmasî ya wezîfeyê. Girîngiyê dide girêdana hestyarî ya di navbera mezin û vasal de. Heya serdema Şerê Pasîfîkê bi piranî ji bîr kirî bû, dema ku ew wekî rêberek teqez hate dîtin. * “Bushido: The Soul of Japan” ji hêla Nitobe Inazo (1899): Buşîdo li Rojava populer kir. Nitobe di Buşîdoyê de çavkaniyên heft fezîletên sereke dît. Ji ber ku samurayan di warê şovalyetiya Rojava de nîşan dide û ji ber ku di bin bandora nêrînên xwe yên împaratorî de maye, ne tenê Buşîdoya dîrokî, hatiye rexne kirin. Nitobe têgeha “Buşîdo” neafirandiye. * Pratîka Seppuku (Harakiri): * Xwekuştina rîtuelî ya bi deşîfrekirina zik, ku wekî mirineke birûmet ji bo xwe ji girtinê dûr xistin, protestokirin, xemgîniyê îfadekirin, an jî ji bo têkçûn/sûcan kefaret kirin dihat hesibandin. * Şûrekî kurt (wakizashi an tanto) tê de bû, pir caran bi kaishakunin (duyemîn) re ji bo serjêkirinê. * Bi merasîmê re dihat kirin, di nav de vexwarina sake û nivîsandina helbesteke mirinê. * Guhertoya jinan: jigai (birrîna qirikê). * Buşîdo: Îdeal û Rastî: * Çanda populer pir caran samurayan wekî ku bi hişkî Buşîdoyê dişopînin, romantîze dike. * Rastiya dîrokî tevlihevtir bû: mînakên îxanet, çavbirçîtî û hovîtiyê hebûn. Buşîdo her gav ne motîvasyona sereke bû, bi taybetî di serdemên berê yên aloztir de. * Samurayên destpêkê pir caran kirêgirtiyên azwer bûn; dilsozî bi xelatê ve girêdayî bû. Têgehên wekî şûr wekî “giyana samuray” û dilsoziya tund paşê pêşve çûn an jî hatin tekezkirin. * Hişkiya Buşîdoyê dikaribû bibe sedema bê انعطافî, îtaeteke tund ji fermanên neexlaqî re, û xurtkirina avahiyên baviksalarî.

C. Çand û Jiyana Rojane ya Samurayan
Perwerdehiya Leşkerî û Çek:

Dilsoziya heta hetayê ji hunerên şerî re. Jêhatîbûnên bingehîn: Kenjutsu (şûrbazî), Kyujutsu (tîravêtin), Bajutsu (siwarbûn), Sojutsu (rimbazî). Her weha Jujutsu (şerê bêçek).
Şûr (Katana, Wakizashi, Tanto):

Katana: Şûrê dirêj, sembola îkonîk, wekî “giyana samuray” dihat hesibandin (bi taybetî di serdema Edo de). Ji bo kişandina bilez (iai) bi devê xwe yê tûj ber bi jor ve dihat hilgirtin.
Wakizashi: Şûrê hevalbend ê kurttir ji katanayê re, ku daishō (cotê ku statuya samuray nîşan dide) pêk dianî. Di cihên teng, hundurê malan û ji bo seppukuyê dihat bikaranîn.
Tanto: Xençer, ji bo lêdan, şerê nêzîk û carinan seppukuyê dihat bikaranîn.
Çêkirina Şûr: Pêvajoyeke pir giyanî û hûrgilî ya ku pola tamahagane bikar tîne, di nav de helandin, qatkirin, hevgirtina polayên bi serhişkiyên cihêreng, pêçana bi gil ji bo serhişkiya cihêreng (afirandina hamon), û polîkirin.
Yumi (Kevan) û Ya (Tîr):
Samurayên destpêkê bi piranî tîrvanên siwarî bûn. Yumi kevane dirêj û asîmetrîk e, ku bi kevneşopî ji bambû û dara lamînekirî tê çêkirin. Asîmetrî di bikaranîna li ser hespê û ji pozîsyonên çokdayî de alîkar bû.
Yari (Rim) û Naginata (Çeka Dirêj a bi Serî):

Yari di şerê piyadeyên komî de, bi taybetî di serdema Sengoku de, derket pêş, carinan di girîngiya qada şer de ji kevan û şûran derbas bû. Şêweyên devê cihêreng (sankaku, jumonji) û dirêjiyên darikên cihêreng hebûn.
Naginata li dijî siwariyan û ji bo afirandina cîh bi bandor bû, pir caran ji hêla leşkerên peya û rahîbên şervan ve dihat bikaranîn; paşê di serdema Edo de bêtir bi jinan re hate girêdan.
Teppo (Çekên Agirîn): Di 1543 de hatin danasîn, arkebûzan şerê Sengoku şoreş kir. Perwerdekirina wan ji tîrvanan hêsantir bû, menzîl û hêza wan zêdetir bû, her çend demên ji nû ve dagirtinê hêdî bûn. Bû sedema nûjeniyên taktîkî yên wekî gulebarana rêz bi rêz.
Zirx (Yoroi):

Ō-yoroi: “Zirxê mezin,” di serdema Kamakurayê de navdar bû, qutîkî bû, ji bo tîravêtina siwarî hatibû sêwirandin. Ji lewheyên hesin/çerm ên bi lakê pêçandî (kozane) yên ku bi bendên hevrîşim/çerm (odoshi) hatibûn girêdan, dihat çêkirin. Giran bû (nêzîkî 30kg).
Dō-maru û Haramaki: Zirxên nermtir û li bedenê zexmtir ên ku bi guherîna ber bi taktîkên piyadeyê ve populer bûn. Li kêlekê (dō-maru) an li piştê (haramaki) dihatin girêdan. Bandora çekên agirîn bû sedema zirxên lewheyên girantir an jî pejirandina şêwazên Ewropî ji hêla hinekan ve.
Sembolîzm: Hêmanên zirxê yên wekî kabuto (serpoş) bi maedate (tac) û qalib/rengên girêdana odoshi girêdana bi klanê, pile û baweriyên giyanî (nivîsên Budîst/Şîntoîst) nîşan didan.
Xebatên Çandî (Bun):

Samurayê îdeal hunerên bu (şerî) û bun (çandî) hevseng dikir.
Budîzma Zen: Bi kûrahî bandor li çanda samurayan kir, girîngî da dîsîplîn, hişmendî û pejirandina bêmayîndebûnê.
Merasîma Çayê (Chanoyu): Ji bo hişmendî, aramî û nirxandina estetîkê dihat pratîkkirin.
Helbest (Haiku, Waka), Kalîgrafî (Shodo), Edebiyat, Şanoya Nō, Rêzkirina Kulîlkan (Ikebana), Muzîk: Beşên yekpare yên çandiniya samurayan bûn.
Estetîka Wabi-Sabi: Dîtina bedewiyê di kêmasî, bêmayîndebûn û sadebûnê de; di bin bandora Zen de bû û di merasîma çayê û hunerên din de diyar bû. Her çend ne tenê ya samurayan be jî, prensîbên wê yên hişkbûn û nirxandina tiştên ne safîkirî bi hin aliyên jiyana samurayan re, bi taybetî di serdemên bandora Zen de an jî ji bo wan samurayên ku xwediyê kêmtir rehetiyên maddî bûn, li hev dikir.
Statûya Civakî, Hiyerarşî û Têkilî:
Pileyên Samurayan (Serdema Edo):

Hatamoto (“alhilgir”): Pileya herî bilind, vasalên rasterast ên şogûnê Tokugawa, mafê hevdîtina bi şogûn re. Di serdema Sengoku de ji bo xizmetkarên rasterast ên axayekî derketibû holê.
Gokenin (“mirovên malê”): Vasalên rasterast ên şogûnê yên pileya jêrîn, bê mafê hevdîtina bi şogûn re. Di Kamakura/Muromachi de, gokenin vasalên şogûnatiyê bûn ku wezîfeyên parastin û şerkirinê hebûn. Çîn di Muromachi de qels bû û ji hêla daimyo ve hate cîgirtin.
Goshi (“şervanê gundî”): Dikaribû erdê xwe biçîne, nikaribû du şûr hilgire.

Samurai-dokoro (Lijneya Xizmetkaran): Di serdema Kamakurayê de (1180) ji bo çavdêrîkirina gokenin û sepandina dîsîplînê hate damezrandin.
Têkiliya bi Çînên Din re: Samuray di serê hiyerarşiya Shi-nō-kō-shō de bûn. Cotkar ji ber hilberîna xwarinê ji esnaf û bazirganan bilindtir bûn. Lêbelê, bazirganên dewlemend carinan bandor bi dest dixistin. Protokolên civakî yên hişk têkiliyan birêve dibirin, lê girêdayîbûna hev hebû. Di 1588 de, Hideyoshi hilgirtina şûr tenê ji samurayan re sînordar kir, û ferqa bi gundiyan re firehtir kir.

Serdema dirêj a aştiyê ya Tokugawa (Edo), ku rola şerî ya samurayan kêm kir û ew veguherandin burokratan, bi awayekî paradoksî bû serdema ku Buşîdo herî zêde hate fermîkirin, felsefîkirin û îdealkirin. Serdema Edo bi aştiyeke bêhempa dihat naskirin. Samuray ji şervanên çalak veguherîn rêvebir û burokratan. Di vê serdemê de bû ku prensîbên Buşîdoyê “wekî kodeke reftarê ya giştî derketin holê” û “hatin fermîkirin”. Metnên wekî Hagakure hatin nivîsandin, ku li ser rola şervanan di dema aştiyê de radiwestiyan. Ev yek nîşan dide ku vegotina hûrgilî ya Buşîdoyê beşek bersivek ji fonksiyona civakî ya guherbar a samurayan re bû. Ew çarçoveyeke exlaqî û etîkî ji bo rolên wan ên nû peyda dikir û alîkarî dikir ku nasname û statuya wan a çînî ya cihê were parastin, heta dema ku armanca wan a bingehîn (şerî) bi piranî bêkêr bûbû. Ev yek her weha rave dike ka çima piraniya wêneya populer a Buşîdoyê vê guhertoya paşîn, felsefîtir û kêmtir şerî, nîşan dide.

Hatina Teppo (çekên agirîn) di serdema Sengoku de ne tenê taktîkên qada şer guherand; ew beşdarî guherînên berfirehtir di rêxistina leşkerî, rola cûreyên şervanên cihêreng (samuray li hember aşîgaru), û di dawiyê de, xurtkirina hêza ku bû sedema serdema Edo bû. Çekên agirîn di 1543 de hatin danasîn û zû hatin pejirandin. Perwerdekirina leşkerên hevpar (aşîgaru) bi wan re ji kevanan an teknîkên şûr ên tevlihev hêsantir bû. Vê yekê girîngiya formasyonên piyadeyên aşîgaru û hêza agir a girseyî zêde kir. Dema ku samurayan jî çekên agirîn bikar dianîn, rabûna gulebarankerên aşîgaru yên bi bandor hinekî şer demokratîze kir, û serweriya şexsî ya şervanê samuray ê pir perwerdekirî li qada şer kêm kir. Rêberên wekî Oda Nobunaga van taktîkên nû bi bandor bikar anîn. Ev şoreşa leşkerî faktorek sereke bû di serkeftina yekbûyîneran de, yên ku dikaribûn artêşên mezintir û bi bandortir derxînin meydanê, ku di dawiyê de bû sedema bidawîhatina kaosa Sengoku û damezrandina Şogûnatiya Tokugawa, ya ku paşê gundiyan bêçek kir (nêçîra şûr a Hideyoshi ) da ku serweriya samurayan bi awayekî nû xurt bike.

Tevî ku ew çîna serdest a elît bûn, gelek samuray, bi taybetî yên pileya jêrîn, di serdema Edo de ji ber sîstemeke meaşê sabit di aboriyeke guherbar de bi zehmetiyên aborî re rû bi rû man, dema ku çîna bazirgan a teorîkî jêrîntir pêş diket. Samuray di serê hiyerarşiya civakî de bûn. Dahata wan bi piranî meaşên sabit ên ji daimyo bû. Serdema Edo mezinbûna aborî û bajarîbûnê dît, ku sûd ji çîna bazirgan re anî. Meaşên sabit her gav bi enflasyonê an rastiyên aborî yên guherbar re li hev nedikirin, ku ji bo gelek samurayan dibû sedema tengasiyên darayî. Vê yekê aloziyeke civakî afirand ku tê de çîna bi navê bilind dikaribû ji hêla aborî ve ji çîna bazirgan kêmtir be an deyndarê wê be , ku hişkiya teorîkî ya sîstema çînî têk dibir û paşê beşdarî nerazîbûna samurayan bû.

IV. Rojavabûna Samurayan: Hilweşîn û Rakirin (Serdema Meiji)

A. Restorasyona Meiji (1868): Tovên Guherînê
Paşxane: Qelsbûna Şogûnatiya Tokugawa:

Faktorên navxweyî: Nerazîbûna gundiyan ji ber birçîbûn û xizaniyê, zehmetiyên aborî ji bo hin samurayan.
Faktorên derve: Destwerdana hêzên Rojava (mînak, hatina Commodore Perry di 1853 de) Japonyayê neçar kir ku ji bazirganiya biyanî re vebe, nekarîna Şogûnatiyê ya parastina welêt eşkere kir û berxwedanê gurr kir.
Bûyera Restorasyonê:

Darbeyeke leşkerî di 1868 de ji hêla samurayên ciwan ên ji domênên dijminê otorîteya Tokugawa (bi taybetî Chōshū û Satsuma) ve hate kirin.
Bi awayekî eşkere serweriya împaratorî ya rasterast di bin Împarator Meiji de vegerand, Şogûnatiya Tokugawa û serdema Edo bi dawî anî.
Bû sedema serdemeke modernîzasyon û Rojavaîbûna bilez.
Rakirina Çîna Samuray û Îmtiyazên Wan:

Hikûmeta nû ya Meiji armanc dikir ku dewleteke navendî û modern a li ser modela neteweyên Rojava biafirîne.
Reformên Sereke:

Rakirina sîstema han a feodal (domên) û cîgirtina bi prefektûran (1871).
Meaşên mîrasî yên ji bo samurayan hatin rakirin (1873), pir caran bi windahiyeke darayî veguherîn bonoyên hikûmetê.
Haitōrei (Fermana Qedexekirina Şûr, 1876): Hilgirtina şûran li cihên giştî ji bo piraniyan, di nav de samurayên berê (niha shizoku), qedexe kir, û bi bandor ew ji sembola xwe ya herî xuya ya statuyê bêpar hiştin. Fermanên berê (1870) jixwe cotkar/bazirganan ji hilgirtina şûran an cil û bergên samurayan sînordar kiribûn.
Fermana Danpatsurei (1871): Destûr da samurayan ku porê xwe yê serî bibirin û şêwazên porê Rojava bipejirînin.
Van reforman rola leşkerî ya taybet, bingeha aborî û îmtiyazên civakî yên samurayan ji holê rakirin.
B. Rawestana Dawî û Veguherîn
Serhildana Satsuma (1877) û Saigo Takamori:

Ji hêla Saigo Takamori ve, lehengekî berê yê restorasyona Meiji ku ji polîtîkayên hikûmetê û marjînalkirina samurayan bêhêvî bûbû, hate birêvebirin.
Serhildaneke mezin a samurayên nerazî li dijî reformên hikûmeta nû.
Şerê Shiroyama: Şerê dawî ku tê de samurayên Saigo yên pir kêmjimar rawestana xwe ya dawî kirin û ji hêla Artêşa Împaratorî ve hatin tune kirin. Saigo seppuku kir.
Encam: Têkçûna serhildanê bi bandor çîna samuray wekî hêzeke leşkerî bi dawî anî, serweriya artêşa modern a leşkergirtî û çekên modern îsbat kir, û hêza hikûmeta Meiji xurt kir. Ji bo hikûmetê ji hêla darayî ve biha bû.
Damezrandina Artêşa Împaratorî ya Japonî:

Hikûmeta Meiji artêşeke neteweyî ya modern a li ser bingeha leşkergirtina gerdûnî (1873), bêyî cudahiya çînî, damezrand. Vê yekê monopola samurayan a li ser xizmeta leşkerî bi dawî anî.
Masujiro Omura, ku wekî bavê artêşa modern a Japonî tê hesibandin, parêzvaniya leşkergirtin û perwerdehiya ji bo mirovên hevpar kir, û bi dijberiya samurayên kevneperest re rû bi rû ma.
Cerdevaniya Împaratorî, ku di 1867 de ji xizmetkarên dilsoz û samurayên berê hate damezrandin, bû bingeha artêşa nû.
Dema ku hin samuray wekî efser hatin entegrekirin, artêşa nû bi piranî ji leşkerên hevpar ên leşkergirtî pêk dihat, ku di nav hin samurayan de bû sedema nerazîbûnê.
Adaptasyona Samurayan ji Rolên Nû re di Japonyaya Modern de:

Ji îmtiyaz û dahata kevneşopî bêpar man, gelek samurayên berê (shizoku) bi zehmetiyên aborî re rû bi rû man.
Gelek kes bi ketina pîşeyên nû adapte bûn: burokrasiya hikûmetê, efserên leşkerî, polîs, mamoste, karsaz, esnaf, cotkar.
Wekî çîneke pir perwerdekirî, gelek kes di perwerdehî û rêveberiyê de bibandor bûn. Hikûmetê bernameyeke “rehabîlîtasyona samurayan” (shizoku jusan) ji bo peydakirina karên kêrhatî ji wan re meşand.

Restorasyona Meiji, ku di dawiyê de bû sedema rakirina çîna samuray, bi awayekî paradoksî ji hêla samurayên reformxwaz (pir caran ciwantir) ên ji domênên taybetî ve hate destpêkirin û birêvebirin. Ev yek dabeşbûneke navxweyî ya kûr û naskirineke pragmatîk di nav beşek ji samurayan de nîşan dide ku sîstema kevn li hemberî zextên navxweyî û derve bêkêr bûye. Rêberên Restorasyona Meiji “bi piranî samurayên ciwan ên ji domênên feodal (hans) ên ku ji hêla dîrokî ve dijminê otorîteya Tokugawa bûn”. Motîvasyonên wan pirsgirêkên navxweyî yên mezin û tehdîda destwerdana biyanî bûn. Ev tê wê wateyê ku çîna ku xwediyê hêz û îmtiyazê bû, di hilweşandina wê sîstemê de amûrek bû. Ev ne hilweşandineke ji hêla hêzeke derve an serhildaneke gundiyan bi tenê bû, lê tevgereke hesabkirî ya fraksiyonek di nav elîtê de bû ku pêdiviya bi guherîneke radîkal ji bo saxbûna neteweyî û modernîzasyonê dît, heta bi bihayê îmtiyazên çîna xwe. Ev yek formeke fedakariya pragmatîk ji bo qenciyeke neteweyî ya mezintir, an jî bi kêmanî ji nû ve pozîsyonkirineke stratejîk nîşan dide.

Serhildana Saigo Takamori ne tenê berxwedaneke hêsan li dijî guherînê bû, lê sembola têkoşîna trajedîk û di dawiyê de bêfeyde ya etoseke şervanî ya kevneşopî li dijî pêla bêrawestan a modernîzasyonê û pênaseya nû ya hêza neteweyî bû. Saigo Takamori bi xwe di Restorasyona Meiji de kesayetek sereke bû. Ew ji polîtîkayên hikûmeta nû yên ku samuray û nirxên wan marjînal dikirin, bêhêvî bû. Di serhildanê de nirx û şêwazên şer ên kevneşopî yên samurayan li hemberî Artêşeke Împaratorî ya modern û leşkergirtî ya bi çekên serwertir şer kirin. Têkçûna serhildanê û mirina Saigo dawiya teqez a samurayan wekî hêzeke leşkerî û siyasî ya jiyanî nîşan da. Romantîzekirina Saigo wekî “lehengekî trajedîk” ambivalanseke civakî nîşan dide: pejirandina pêwîstiya modernîzasyonê di heman demê de şîna ji bo windakirina hin îdealên kevneşopî yên ku ji hêla samurayan ve dihatin temsîlkirin.

Rakirina îmtiyazên samurayan pêvajoyeke gav bi gav bû, ne bûyereke yekane. Hilweşandina çîna samuray rêzeke reformên qanûnî û civakî yên gav bi gav bû ku di nav çend salan de hatin meşandin, bingeha wan a aborî, sembolên civakî û taybetmendiya leşkerî hedef girtin, ku nêzîkatiyeke bi zanebûn û qonaxî ya hikûmeta Meiji ji bo birêvebirina veguherîneke potansiyel xeternak nîşan dide. Reforman ev tişt di nav xwe de dihewandin: kêmkirina dahata daimyo (1869), rakirina sîstema han (1871), fermana devjêberdana şûran (1871), Fermana Danpatsurei (1871), leşkergirtina gerdûnî û damezrandina artêşê (1873), rakirina meaşan (1873), û di dawiyê de Haitōrei (Fermana Qedexekirina Şûr, 1876). Ev nêzîkatiya qonaxî nîşan dide ku hikûmeta Meiji bi baldarî pêvajoya tevlihev a bêhêzkirina çîneke dîrokî serdest birêve dibir, îhtîmal e ku ji bo kêmkirina serhildaneke berfireh (her çend Serhildana Satsuma dîsa jî qewimî). Her gav aliyekî cihê yê îmtiyaz û nasnameya samurayan hildiweşand.

V. Encam: Dengvedanên Buşîdoyê di Demên Modern de

A. Mîrateya Mayînde ya Samuray û Buşîdoyê
Bandora li ser Çand û Nirxên Japonî yên Modern:

Tevî rakirina çîna samuray, prensîbên wan ên etîkî (Buşîdo) û beşdariyên çandî berdewam dikin ku bandorê li civaka Japonî ya modern bikin.
Nirxên wekî dilsozî, rûmet, dîsîplîn, rêzgirtin û fedakarî hîn jî di etîka karsaziya Japonî de (mînak, dilsoziya ji pargîdaniyê re, sîstema senpai-kohai, meishi koukan, kaizen), perwerdehiyê de (giraniya li ser avakirina karakter), hunerên şerî de (Kendo, Judo, Aikido, Kyudo), û normên civakî yên giştî de diyar in.
“Ruhê samuray” carinan ji bo ravekirina kedkarî, welatparêzî û lêgerîna bêkêmasîbûnê ya Japonî tê bikaranîn.
Mîrateyên Potansiyel ên Neyînî:

Giraniya li ser dilsozî û fedakariya tund bi diyardeyên wekî karoshi (mirina ji ber zêde kar) û karojisatsu (xwekuştina ji ber zêde kar) di çanda pargîdanî ya modern de hatiye girêdan.
Bikaranîna dîrokî ya Buşîdoyê ji bo mîlîtarîzm û neteweperestiyê di destpêka sedsala 20an de wekî xaleke rexne û ji nû ve nirxandinê dimîne.
B. Samuray di Çanda Populer a Cîhanî de: Romantîzekirin li hemberî Rastiya Dîrokî

Samuray wekî çavkaniyeke girîng a îlhamê ji bo çanda populer a cîhanî dimînin, di nav de fîlm (mînak, Heft Samuray, Yojimbo yên Akira Kurosawa; Samurayê Dawî), anime û manga (Rurouni Kenshin, Samurai Champloo, Dororo, Yasuke), û lîstikên vîdyoyê.
Têgihiştinên Çewt ên Hevpar û Romantîzekirin:

Nîşandanên populer pir caran wêneyekî yekreng û pir îdealkirî yê samurayan pêşkêş dikin, balê dikişînin ser dilsoziya bêdawî, şûr wekî “giyan,” û pabendbûna domdar bi kodeke Buşîdoyê ya hişk.
Rastiya dîrokî cihêrengiyeke mezintir di reftara samurayan de, etîkeke pêşveçûyî, û çeka bingehîn ku pir caran kevan an rim bû, ne her gav katana, nîşan dide. Buşîdo bi xwe ji bo piraniya dîroka samurayan ne kodeke gerdûnî ya şopandî û statîk bû.
Pratîkên wekî seppuku pir caran di frekansê de têne zêdekirin. Rola jinan di civaka samurayan de pir caran tê kêmkirin.
Bandora Akira Kurosawa: Fîlmên wekî Heft Samuray bi kûrahî wêneya cîhanî ya samurayan şekil dane, bandor li Westernan û heta Star Wars jî kirine. Kurosawa mijarên wekî wezîfe, hevaltî, şilaviya nasnameya samuray, û bêbandoriya şerê birûmet li hemberî çekên agirîn lêkolîn kir.
C. Ramandinên Dawî: Mîrateya Rastîn a Samurayan

Ji wêneyê qada şer wêdetir, mîrateya samurayan her weha di jêhatîbûnên wan ên îdarî, parêzvaniya çandî, û adaptasyona ku destûr da gelek kesan ku di dema modernîzasyona Japonyayê de veguherînin rolên nû de ye.
Lêkolîna samurayan têgihiştinên li ser tevliheviyên etîka şervanan, têkiliya di navbera civaka şerî û sivîl de, û hêza mayînde ya arketîpên çandî pêşkêş dike.

Prensîbên bi Buşîdoyê ve girêdayî (dilsozî, dîsîplîn, rûmet) adaptasyoneke berbiçav nîşan dane, ku di çarçoveyên modern ên cihêreng de, ji etîka pargîdanî bigire heta nasnameya neteweyî, dûrî koka xwe ya şervanî ya feodal, têne gazîkirin û ji nû ve têne şîrovekirin. Bikaranîna domdar a Buşîdoyê di axaftina modern de, ji ber vê yekê, dibe ku ji ber kapasîteya wê ya peydakirina zimanekî etîkî yê bi rezonansa çandî (her çend carinan îdealkirî be jî) ji bo aliyên cihêreng ên jiyanê be, ne ku ragihandineke rasterast û bênavber a pratîkên şervanî yên kevnar. Dîroka Buşîdoyê ya ku di serdema Edo ya aştiyane de hate fermîkirin û paşê di dema modernîzasyona Meiji û heta neteweperestiya dema şer de ji nû ve hate bikaranîn , vê şilaviya dîrokî destnîşan dike.

Heyraniya cîhanî ya ji samurayan re, bi taybetî di çanda populer a Rojava de, ne tenê nirxandineke dîroka Japonî ye, lê di heman demê de berhemeke danûstandina navçandî û projeksyona arketîpên Rojava (wekî şovalye an cowboy) li ser fîgura samuray e. Fîlmên Kurosawa, ku di bin bandora Westernan de bûn, di encamê de bandor li fîlmçêkerên Rojava kirin ; Heft Samuray wekî The Magnificent Seven ji nû ve hate çêkirin. Pirtûka Nitobe Inazo “Bushido: The Soul of Japan” bi eşkereyî berawirdkirinên bi şovalyetiya Rojava re kir da ku etîka samurayan ji temaşevanên Rojava re rave bike. Ev yek nîşan dide ku wêneya cîhanî ya samuray beşek ji hêla şîroveyên Rojava û bicihkirina samurayan di qalibên lehengî yên Rojava yên pêşheyî de tê şekildanîn. Romantîzekirin û têgihiştinên çewt dibe ku ji vê pêvajoya wergera çandî û adaptasyonê derkevin, ku tê de rastiyên dîrokî yên tevlihev têne hêsankirin an guhertin da ku bi temaşevanên biyanî re li hev bikin an jî li gorî konvansiyonên vegotinê bin. Mîta “Samurayê Dawî” mînakeke sereke ye.

Dema ku mîrateyên herî xuya yên samurayan çek, zirx û kelehên wan in, bandora wan a herî kûr û mayînde li ser civaka Japonî, bi awayekî nîqaşbar, “mîrateya wan a nedîtbar” e – prensîbên etîkî û felsefî yên Buşîdoyê ku di gelek aliyên jiyana modern a Japonî de derbas bûne. Çanda maddî ya samurayan (şûr, zirx) îkonîk e. Lêbelê, çîna samuray bi xwe hate rakirin. Tevî vê rakirinê, prensîbên etîkî yên Buşîdoyê (dilsozî, rûmet, dîsîplîn) berdewam dikin ku bandorê li civak, karsazî û perwerdehiya Japonî bikin. Ev yek nîşan dide ku aliyên ne maddî yên çanda samurayan (etosa wan) ji hebûna wan a maddî, siyasî û leşkerî dirêjtir jiyane, û bûne beşekî kûrtir û adaptasyonîtir ê nasnameya neteweyî. “Jêhatîbûnên pratîkî yên rêveberî û adaptasyonê” yên ku alîkariya wan kir ku di serdema Meiji de veguherînin, her weha mîrateyeke ji şer wêdetir nîşan didin.

Çavkanî

xwende

Li ser Şopa Buşîdoyê: Destpêk û Dawiya Samurayan

Çavkanî

Yorum bırakın Cevabı iptal et

Li ser Şopa Buşîdoyê: Destpêk û Dawiya Samurayan

Çavkanî

Bunu paylaş:

Yorum bırakın Cevabı iptal et

Ji nivîsên nû agahdar be!