1. Pêşgotin (Introduction)

Julie d’Aubigny, ku di dîrokê de bêtir bi navê xwe yê sehneyê, La Maupin, tê nasîn, yek ji kesayetên herî balkêş û dijberî norman a sedsala 17an a Fransayê ye. Jiyana wê ya kurt lê têr serpêhatî, wekî stranbêjeke operayê ya navdar, şûrvaneke jêhatî, û duellîsteke bê tirs, bi skandal û çîrokên awarte dagirtî ye ku heta roja îro jî mirovan matmayî dihêle. Ew ne tenê bi hunera xwe ya li ser sehnê, lê herwiha bi jiyana xwe ya kesane ya ku bi awayekî radîkal li dijî rêzik û bendewariyên civakî yên serdema xwe derdiket, tê bibîranîn. Girîngiya La Maupin ji wê yekê tê ku ew di demekê de ku rolên zayendî û hêviyên civakî ji bo jinan pir teng û bisînor bûn, bi awayekî eşkere û wêrek van norman şikand û red kir.

Fransa di sedsala 17an de, di bin desthilatdariya Qral Louis XIV, “Qralê Roj” de, serdemeke ku wekî “Serdema Zêrîn” a çand û hunera Fransî tê zanîn, derbas dikir. Lêbelê, ev serdem di heman demê de bi avahiyeke civakî ya pir hiyerarşîk û rêzikên exlaqî yên hişk, nemaze ji bo jinan, dihat naskirin. Statûya jinan di civakê de pir bisînor bû; ew di bin kontrola mêran de bûn û ji wan dihat hêvîkirin ku jiyaneke bêdeng û bindest bijîn. Çanda duelloyê, tevî ku bi fermî qedexe bû, di nav esilzadeyan de ji bo parastina rûmetê berdewam dikir. Cîhana operayê, wekî formeke hunerî ya nû, li Parîsê geş dibû , lê helwestên li hemberî têkiliyên hevzayendî, nemaze yên jinan, di bin zexta qanûn û kevneşopiyên olî de bûn. Ev çarçoveya civakî-çandî ji bo fêmkirina jiyan û kiryarên awarte yên La Maupin girîng e.

Ev gotar dê îdia bike ku Julie d’Aubigny (La Maupin) ne tenê kesayetek rengîn û serpêhatîxwaz bû, lê di heman demê de sembola berxwedaneke kûr li dijî sînorên zayendî, normên zayendîtiyê, û hêviyên civakî yên serdema xwe bû. Jiyana wê ya bîseksuel a eşkere, li xwe kirina kincên mêranî, û beşdarbûna wê di çalakiyên ku bi kevneşopî wekî “mêranî” dihatin dîtin (wekî şûrvaniya û duello), dê wekî bingeha vê analîzê werin girtin. Ew bi awayekî çalak rolên ku civakê ji bo wê diyar kiribûn red kir û ji xwe re nasnameyeke yekta û dijber afirand.

Divê were destnîşan kirin ku agahiyên di derbarê jiyana La Maupin de tevliheviyek ji rastiyên dîrokî yên belgekirî û çîrokên ku dibe ku hatine zêdekirin an jî efsanewî ne, pêk tê. Kariyera wê ya operayê, bi riya tomarên fermî û rexneyên serdemê, bi awayekî nisbeten baş hatiye belgekirin. Lêbelê, gelek hûrguliyên jiyana wê ya kesane, skandalên wê yên navdar, û serpêhatiyên wê yên dûr û dirêj, bi giranî xwe dispêrin çavkaniyên ku piştî mirina wê hatine nivîsandin, anekdot, an jî berhemên edebî yên ku ji jiyana wê îlhama xwe girtine. Kêmasiya çavkaniyên seretayî yên rasterast ji La Maupin, ligel xwezaya sansasyonel a kirinên wê yên ragihandinî, zemînek berdar ji bo geşbûna efsaneyê çêkiriye. Gava ku valahiyên dîrokî hebin, vegotinên populer û xeyalî wan tijî dikin, carinan rastiyê ditepisînin an jî diguherînin. Mînaka herî berbiçav Théophile Gautier e ku bi romana xwe ya navdar Mademoiselle de Maupin (1835) , ku bi awayekî çalak beşdarî efsaneya wê bûye, lê ne bi armanca nivîsandina biyografiyeke dîrokî ya rast. Ev pêvajo, ku tê de efsane li ser rastiyê serdest dibe, ne tenê taybetî La Maupin e lê di gelek kesayetên dîrokî yên “ji rêzê mezintir” de tê dîtin, nemaze yên ku jiyana wan li dijî norman bûye. Ji ber vê yekê, nirxandina rexneyî ya çavkaniyan û veqetandina rastiyê ji efsaneyê, her çend dijwar be jî, ji bo têgihîştineke kûr a kesayetiya La Maupin û girîngiya wê ya dîrokî pêwîst e.

2. Jiyana Destpêkê û Perwerdehiya Awarter (Early Life and Unconventional Upbringing)

Julie d’Aubigny, li gorî piraniya çavkaniyan, di navbera salên 1670 û 1673an de li Parîsê an jî li derdora wê ji dayik bûye. Bavê wê, Gaston d’Aubigny, sekreterê Louis de Lorraine, Comte d’Armagnac bû, ku di heman demê de Serwerê Hespên Qral Louis XIV (Maître des Écuries du Roi) bû, yek ji postên herî bi prestîj li qesra qraliyetê. Ev yek tê wê wateyê ku Julie, her çend ne ji malbateke esilzade ya bilind be jî, di nav elîta qesrê de û di hawîrdorek nêzîkî hêzê de mezin bû. Agahiyên di derbarê diya wê de pir kêm in, û hin çavkanî destnîşan dikin ku dibe ku ew di temenekî zû de miribe, û Julie bi giranî di bin bandora bavê xwe de mezin bûye.

Bavê Julie, Gaston d’Aubigny, kesayetek awarte bû ku bandorek kûr û mayînde li ser perwerde û kesayetiya keça xwe hişt. Ew bi xwe şûrvanekî jêhatî bû, û tê gotin ku kesayetiyek bû ku ji lîstina qumarê, vexwarinê, û jiyana şevê ya Parîsê hez dikir; bi kurtasî, ew bi xwe jî ji hin normên civakî yên hişk dûr bû. Ji ber ku ew berpirsiyarê perwerdekirina pêşengên (pages) qraliyetê bû, wî biryar da ku keça xwe ya yekane, Julie, ligel van kuran perwerde bike. Ev yek ji bo keçeke sedsala 17an perwerdehiyeke pir awarte bû. Julie ne tenê di warên akademîk ên ku bi gelemperî ji bo kuran dihatin veqetandin de perwerde dît, lê ya girîngtir, ew di hunera şûrvaniyê de jî hat perwerdekirin. Ew ji temenek pir ciwan (nêzîkî 12 salî) dest bi fêrbûna şûrvaniyê kir û di demek kurt de jêhatîbûneke wisa nîşan da ku dikaribû bi kurên herî baş re pêşbaziyê bike û heta wan têk bibe. Ev perwerdehiya yekta ne tenê jêhatîbûnên fizîkî yên awarte da wê, lê di heman demê de bingeha serbixwebûn, wêrekî, û helwesta wê ya dijberî norman a ku di salên paşê yên jiyana wê de dê bi awayekî eşkere derkeve holê, ava kir. Mezinbûna wê di hawîrdorek ku bi giranî ji mêran pêk dihat, bêguman bandor li ser dîtina wê ya cîhanê û rola wê di nav de kiriye.

Di temenekî pir ciwan de, nêzîkî 14 an 15 saliya xwe, Julie d’Aubigny bû metresa Comte d’Armagnac, kardarê bavê xwe û yek ji kesayetên herî bi hêz ên qesrê. Ev têkilî, ku di serdemê de ji bo keçên ciwan ên ku dixwestin di civakê de pêş bikevin ne tiştekî pir neasayî bû, Julie hîn bêtir xiste nav têkiliyên elît. Ji bo ku ev têkilî were veşartin, an jî li gorî hin çavkaniyan piştî mirina bavê wê di dora sala 1687an de, ji bo wê zewacek hat rêkxistin. Ew bi Sieur Jean de Maupin re, ku karmendek ji Saint-Germain-en-Laye bû û wekî kesekî nerm û bêdeng dihat wesifandin, hat zewicandin. Lêbelê, ev zewac ji bo jiyana Julie ne bû asteng. Mêrê wê, Sieur de Maupin, zû piştî zewacê ji bo karekî berhevkirina bacê ji Parîsê ber bi başûrê Fransayê ve hat şandin, û bi vî awayî Julie li Parîsê ma û têkiliya wê bi Comte d’Armagnac re berdewam kir, an jî wekî ku hin çavkanî dibêjin, ew bi xwe ji mêrê xwe yê ku ji bo wê ne guncaw bû aciz bû û ew terikand. Paşnava mêrê wê, “Maupin”, bû navê ku ew ê pê di cîhana operayê de were naskirin û bikeve dîrokê: La Maupin.

Bandora bavê wê û nêzîkbûna wê ya bi elîta qesrê re di avakirina kesayetiya wê ya dijber de roleke bingehîn lîst. Perwerdehiya awarte ya ku wê di bin çavdêriya bavê xwe de wergirt, nemaze di warê şûrvaniyê de, ne tenê jêhatîbûnên fizîkî yên ku ji bo jinekê di wê serdemê de neasayî bûn da wê, lê dibe ku zihniyetek serbixwe û wêrekiyek ku li dijî normên heyî derkeve jî di wê de çandibe. Wekî din, têkiliya wê ya destpêkê bi Comte d’Armagnac re, ku kesayetek xwedî hêz û nifûz bû, ew xiste nav tora têkiliyên elît. Ev nêzîkbûna bi hêzê re ne tenê derfet ji bo pêşveçûna wê ya paşê vekirin (wek mînak, wergirtina efûyên qralî), lê di heman demê de dibe ku wêrekiyek mezintir daye wê ku normên civakî bişkîne, ji ber ku wê dizanibû ku di rewşên dijwar de dibe ku piştgiriyek wê ya potansiyel hebe. Bi rastî, jêhatiya wê ya şûrvaniyê, ku bi saya bavê wê pêş ketibû, di gelek serpêhatî û duelloyên wê yên navdar de roleke navendî lîst. Her weha, têkiliya wê bi d’Armagnac re di wergirtina efûya qralî ya yekem de ji bo wê krîtîk bû. Ji ber vê yekê, jiyana wê ya destpêkê ne tenê paşxaneyek bû, lê bi awayekî çalak kapasîteya wê ya ji bo kiryarên wê yên paşê yên derqanûnî û dijberî norman şekil da. Ev yek nîşan dide ku her çend La Maupin kesayetek awarte bû, lê şiyana wê ya ku bibe awarte, beşek jê, bi saya hin formên îmtiyaz û derfetên nekonvansiyonel ên ku di ciwaniya wê de jê re hatibûn peydakirin, pêkan bû. Ev yek şîroveyeke saf a takekesî ya serhildana wê tevlihev dike.

3. Stêrka Operayê: Kariyer û Skandalên La Maupin (The Opera Star: La Maupin’s Career and Scandals)

Piştî ku ji Comte d’Armagnac û ji mêrê xwe yê ku bi pratîkî tune bû dûr ket, La Maupin bi Henri (?) de Séranne re, mamosteyek şûrvaniyê, têkiliyek nû danî. Dema ku Séranne piştî kuştina zilamekî di duelloyek neqanûnî de neçar ma ku ji Parîsê bireve, Julie bi wî re çû. Li başûrê Fransayê, vê cotê debara xwe bi pêşandanên şûrvaniyê û stranbêjiyê li meyxane û fûaran dikir. Di van pêşandanan de bû ku jêhatiya La Maupin a stranbêjiyê bi awayekî berbiçav derket holê.

Jêhatiya wê ya xwezayî ya stranbêjiyê li Marseille hat keşfkirin, û ew teşwîq kirin ku serî li perwerdehiya fermî bide. Ew beşdarî Akademiya Muzîkê ya Marseille (Opéra de Marseille) bû, ku di sala 1685an de ji hêla Pierre Gaultier ve hatibû damezrandin. Tevî ku di destpêkê de nikaribû notayên muzîkê bixwîne, bîra wê ya bihêz û dengê wê yê xweş û neperwerdekirî yê mezzo-soprano (wê demê wekî bas-dessus dihat binavkirin) rê li ber wê vekir ku li ser sehnê rolên biçûk werbigire û jêhatiyeke xwezayî ji bo lîstikvaniyê jî nîşan da.

Vegera wê ya Parîsê û ketina wê ya nav cîhana operaya paytext, bi bûyerên dramatîk ên din ve girêdayî bû. Piştî skandala keşîşxaneya Avignonê (ku dê li jêr bi hûrgulî were nîqaş kirin) û cezayê mirinê yê ku in absentia lê hatibû birîn, La Maupin dîsa serî li Comte d’Armagnac da. Bi saya nifûza Comte, Qral Louis XIV efûyek qralî da wê. Vê efûyê rê li ber wê vekir ku kariyereke profesyonel li Parîsê bişopîne. Bi alîkariya evîndarê xwe yê nû, stranbêjê navdar Gabriel-Vincent Thévenard, ku ew bi xwe jî nû ji hêla Opéra de Paris (Académie Royale de Musique) ve hatibû kar kirin, La Maupin di sala 1690an de, di temenê 17 saliya xwe de, ji bo operaya herî bi prestîj a Fransayê hat pejirandin. Tê gotin ku rêveberiya operayê di destpêkê de di derbarê wê de dudil bû, lê piştî ku dengê wê bihîstin, ew zû hate kar kirin.

Debuta La Maupin li Opéra de Paris di sala 1690an de bi rola Pallas Athena di vejîna operaya navdar a Jean-Baptiste Lully, Cadmus et Hermione, de bû. Ev destpêkek bibiryar bû ji bo kariyereke ku dê bi rolên berbiçav û bandorek mayînde li ser operaya Fransî were nîşankirin. Ew bi taybetî ji bo rolên jinên xurt, şervan, û xwedawendan dihat naskirin, ku ev yek bi kesayetiya wê ya li derveyî sehnê re hevaheng bû. Dengê wê yê bas-dessus, ku îro wekî mezzo-soprano an jî contralto tê hesibandin, wekî dengekî xurt, germ, û bi rengdêr dihat wesifandin. Yek ji destkeftiyên wê yên herî girîng rola Clorinde di operaya André Campra ya Tancrède (1702) de bû. Ev rol bi taybetî ji bo deng û kesayetiya wê ya yekta hatibû nivîsandin. Tê îdiakirin ku ev yekem car bû ku dengek contralto rolek sereke di operaya Fransî de digirt, ku heta wê demê bi giranî ji hêla sopranoyan ve dihatin dagirkirin, û bi vî awayî La Maupin bandorek mayînde û nûjenker li ser pêşkeftina operaya Fransî hişt.

Taybetmendiya dengê La Maupin ne tenê wekî avantajeke teknîkî bû, lê di heman demê de bû beşek ji îfadeya wê ya giştî ya li dijî norman. Rastiya ku bestekarên mîna Campra amade bûn ku ji bo taybetmendiyên wê yên dengî yên yekta – ku dibe ku bi xwezaya wê ya “mêranî” an jî hêzdar re têkildar be – rolên nû biafirînin, nîşana qîmeta wê wekî stranbêjekê û herwiha îtirafa kesayetiya wê ya awarte bû. Ev yek ji bo operaya Fransî ya wê demê, ku soprano bi gelemperî rolên sereke yên jin digirtin, nûjeniyek bû. Ji ber vê yekê, taybetmendiya dengê wê ne tenê taybetmendiyek teknîkî bû, lê di heman demê de beşek ji îfadeya wê ya giştî ya li dijî norman bû, ku di rolên jinên şervan û xwedawend de dihat xuyang kirin. Dengê wê bi xwe bû qadeke derqanûniyê û yektaîtiyê, ku rê da wê ku hêz û otorîteyê li ser sehnê bi awayekî ku rolên soprano yên bilind û “naziktir” dibe ku nikaribin pêk bînin, temsîl bike.

Lêbelê, jiyana wê ya profesyonel, mîna jiyana wê ya kesane, ji skandalan dûr nebû. Ew kesayetiyek bû ku dixwest li gorî navûdengê xwe yê hov û bêperwa bijî. Tê ragihandin ku wê carekê di dema performansê de, ji ber hêrs an jî azweriyê, guhê evîndarê xwe û hevkarê xwe yê sehnê, Thévenard, wisa bi tundî gez kiriye ku xwîn jê hatiye. Di bûyereke din a navdar de, dema ku rola karakterek ku xwe dikuje dilîst, wê bi kêrê bi rastî xwe birîndar kiriye û xwîn jê aniye, ku ev yek temaşevanan şok kiriye û realîzma performansên wê nîşan daye.

Van tevgerên wê yên tund û skandalên wê yên li ser sehnê û li derveyî wê, di çarçoveya statûya nezelal û bi guman a jinên hunermend ên sedsala 17an de, wateyeke kûrtir digirin. Di wê serdemê de, jinên ku li ser sehnê performans dikirin, bi gelemperî bi awayekî neyînî dihatin dîtin û kariyera wan dikaribû wekî fahîşetiyê were şîrove kirin. Ew wekî kesên ku sînorên navbera qada giştî (ya mêran) û qada taybet (ya jinan) derbas dikin dihatin dîtin, û fezîletên wekî pakî, bêdengî û nedîtbarî ji bo jinên “bi namûs” dihatin nirxandin. La Maupin, bi skandalên xwe yên eşkere, vê têgihîştina neyînî ne tenê piştrast kir lê dibe ku ew zêde jî kiribe. Ew bi awayekî eşkere li dijî hêviyên edalet û bêdengiyê derket. Lêbelê, jêhatiya wê ya awarte ya hunerî û piştgiriya kesên bi hêz rê da wê ku di vê hawîrdora dijwar de ne tenê bijî lê biserkeve. Ev yek rewşa wê ya awarte û tansiyona tund a di navbera hêviyên civakî yên ji bo jinan û realîteyên pîşeyek nû ya wekî operayê de nîşan dide. Wusa dixuye ku ew ne tenê li dijî norman derket, lê kêfa wê ji şikandina wan re dihat, ku ev yek wê kir navendek ji bo fikarên li ser jinên hunermend. Serkeftina wê, tevî vê yekê, hêza jêhatiyeke awarte û, dibe ku, cazîbeya skandalê bi xwe jî ji bo temaşevan û patronan nîşan dide.

Tablo 1: Performansên Operayê yên Sereke yên Julie d’Aubigny (La Maupin)

Sal	Navê Opera	Bestekar	Rol	Mala Opera/Kompanya	Nîşeyên Kurt
1690	Cadmus et Hermione	Jean-Baptiste Lully	Pallas Athena	Opéra de Paris	Debut li Parîsê
1693	Didon	Henri Desmarets	Magician	Opéra de Paris
1698	Thésée	Jean-Baptiste Lully	Minerve	Opéra de Paris
1699	Proserpine	Jean-Baptiste Lully	Cérès	Opéra de Paris
1702	Tancrède	André Campra	Clorinde	Opéra de Paris	Rol bi taybetî ji bo wê hatiye nivîsandin; yekem rola sereke ya contralto di operaya Fransî de
1704	Iphigénie en Tauride	Desmarets/Campra	Diana	Opéra de Paris
1705	La Vénitienne	Michel de La Barre	Isabelle	Opéra de Paris	Rola wê ya dawî berî teqawidbûnê

4. Şûrvaneke Bêhempa û Duellîsteke Navdar (A Peerless Swordswoman and Famed Duelist)

Navûdengê Julie d’Aubigny ne tenê bi dengê wê yê li ser sehnê, lê herwiha bi jêhatiya wê ya awarte ya bi şûr re jî belav bûbû. Ji zarokatiya xwe ve di bin çavdêriya bavê xwe de di şûrvaniyê de perwerde dîtibû, û di vî warî de xwedî jêhatîbûneke ku di serdema xwe de ji bo jinekê pir kêm dihat dîtin, bû. Ew ne tenê bi mêran re bi hêsanî dikaribû duel bike, lê gelek caran ew têk jî dibirin. Wê bi gelemperî cil û bergên mêran li xwe dikir, ku ev yek ne tenê ji bo rehetiya di dema şûrvaniyê de bû, lê di heman demê de beşek ji kesayetiya wê ya dijberî norman bû. Di hin çîrokan de tê gotin ku wê carinan di dema pêşandanên şûrvaniyê an jî pevçûnan de, ji bo ku îsbat bike ku ew jin e, sînga xwe eşkere dikir, ku ev yek wêrekiya wê û redkirina wê ya li hember bendewariyên edaletê nîşan dide.

Duelloyên La Maupin bûne mijara gelek çîrok û efsaneyan. Yek ji bûyerên herî navdar û ku herî zêde tê vegotin, ew e ku piştî ku wê di baloyeke qraliyetê de jineke ciwan maç kiribû, sê esilzadeyên ku ji vê yekê aciz bûbûn, ew vexwendibûn duelloyê. La Maupin vexwendina wan qebûl kiribû û di heman şevê de bi hersêyan re yek bi yek duel kiribû û hersê jî têk biribûn. Ev bûyer ne tenê jêhatiya wê ya şûrvaniyê, lê di heman demê de wêrekiya wê ya bêhempa û amadebûna wê ya ji bo şikandina hemû normên civakî û zayendî nîşan dide. Duelloyeke din a girîng a jiyana wê, pevçûna wê bi Comte d’Albert re bû. Piştî ku wê ew di duelloyê de birîndar kir, ew lênêrîna wî kir û paşê ew bûn evîndar û hevalên heta hetayê. Van duelloyan, tevî ku bi qanûnê qedexe bûn, navûdengê wê wekî jineke wêrek, xeternak, û ji rêzê der xurt kirin.

Di sedsala 17an a Fransayê de, duello, tevî ku ji hêla Qral Louis XIII (di sala 1626an de) û paşê ji hêla Qral Louis XIV ve bi tundî hatibû qedexe kirin, di nav esilzadeyan de ji bo parastina rûmet û namûsê wekî pratîkek belav mabû. Qanûnên dij-duello bi awayekî tam û tund nehatin sepandin, û tê texmîn kirin ku di navbera salên 1685 û 1716an de bi hezaran duel li Fransayê qewimîne. La Maupin, bi duelloyên xwe yên eşkere û gelek caran provokatîf, bi awayekî rasterast li dijî van qanûnan derdiket. Ji ber vê yekê, ew du caran neçar ma ku ji ber kiryarên xwe ji Parîsê bireve da ku ji cezayê xilas bibe. Lêbelê, her du caran jî, ew ji hêla Qral Louis XIV ve hat efû kirin. Tê gotin ku Qral ji çîrokên wêrek û serpêhatiyên La Maupin kêfxweş dibû û carekê, dema ku efûya wê ya duyemîn dida, bi bişirîn gotiye ku qanûnên dij-duello tenê ji bo mêran derbasdar in û tiştekî di derbarê jinan de nabêjin. Ev efûyên qralî ne tenê nîşana kêf û keyfîbûna qral in, lê di heman demê de nîşan didin ku têkiliyên La Maupin bi kesên bi hêz ên mîna Comte d’Armagnac re, û dibe ku navûdengê wê yê yekta wekî hunermendekê jî, di parastina wê de rolek girîng lîstine.

Ji bo La Maupin, duello ne tenê rêbazek ji bo çareserkirina nakokiyan an parastina rûmetê bû; ew di heman demê de performansek bû ku nasnameya wê ya ku normên zayendî dişikand xurt dikir. Bi beşdarbûna di çalakiyek ku bi taybetî wekî ya mêran dihat dîtin û bi serketina li hember mêran , wê ne tenê mêrxasiya xwe lê di heman demê de “mêranî” ya xwe jî îspat dikir, tevî ku ew jin bû. Ev yek bi li xwe kirina kincên mêranî û carinan eşkerekirina sînga xwe ji bo îsbatkirina jinbûna xwe re hevaheng bû. Van kiryaran ne tenê ji bo parastina rûmetê bûn, lê ji bo avakirin û domandina kesayetiyek giştî ya yekta û provokatîf bûn ku sînorên zayendî yên serdemê dişikand. Bi vî awayî, duelloyên wê wekî şanoyek giştî bûn ku efsaneya wê mezin dikir.

Efûyên qralî yên ku La Maupin wergirtin, di heman demê de ronahiyekê dixin ser xwezaya desthilatdariyê û sepandina qanûnê di bin monarşiya mutleq de. Qral Louis XIV duelloyê qedexe kiribû , lê dîsa jî La Maupin du caran ji ber vê tawanê efû kir. Ev yek ne tenê nîşana kêfa qral ji kesayetiyên “ji rêzê” ye, lê di heman demê de nîşan dide ku qanûn çawa dikaribû ji bo kesên ku xwedî têkilî bûn (Comte d’Armagnac alîkariya wê kiribû ) an jî yên ku bi awayekî “kêfxweşker” an jî “balkêş” bûn, were guhertin an paşguh kirin. Efûya duyemîn, bi hinceta ku “qanûn tenê mêran qedexe dike” , bi taybetî vê yekê nîşan dide: ew ne serweriya hiqûqê bû, lê biryarek keyfî bû ku ji hêla kesayetiya La Maupin û dibe ku ji hêla patronên wê ve hatibû teşwîq kirin. Ev yek nîşan dide ku karîzma, nirxa şahiyê, û têkilî dikaribûn, di hin mercan de, li ser qanûnên nivîskî serwer bibin. Ji ber vê yekê, fêmkirina ka La Maupin çawa karîbû ji encamên kiryarên xwe yên dijber xilas bibe, pêdivî bi têgihîştina vê çarçoveya keyfîbûna desthilatdariyê heye. Dibe ku binpêkirinên wê, her çend neqanûnî bûn jî, ji hêla desthilatdariya herî bilind ve wekî tehdîdeke cidî li ser nîzama civakî nehatibin dîtin, an jî qet nebe, nirxa wê ya şahiyê û nûjeniya doza wê ji hewcedariya cezayek tund girîngtir hatibe dîtin.

5. Jiyana Evînî ya Tevlihev û Nasnameya Bîseksuel (Complex Love Life and Bisexual Identity)

Jiyana evînî ya Julie d’Aubigny bi qasî kariyera wê ya operayê û jêhatiya wê ya şûrvaniyê rengîn û têr skandal bû. Ew bi awayekî eşkere û bêperwa hem bi mêran û hem jî bi jinan re têkilî danî, ku ev yek di sedsala 17an a Fransayê de, ku normên zayendî û exlaqî pir hişk bûn, rewşek pir radîkal û awarte bû. Ev aliyê jiyana wê îro wê dike mijarek girîng ji bo lêkolînên zayendî û dîroka queer.

Di nav evîndarên wê yên mêr de kesayetên wekî Comte d’Armagnac (têkiliya wê ya yekem a naskirî), mamosteyê şûrvaniyê Séranne (ku pê re ji Parîsê reviya), Comte d’Albert (ku piştî duelloyê bû evîndar û paşê hevalê wê yê dilsoz), stranbêjê operayê Gabriel-Vincent Thévenard (ku alîkariya wê kir ku bikeve Opéra de Paris), û heta Maximilian II Emanuel, Electorê Bavariayê (ku di dema mana wê ya li Brukselê de bû evîndarê wê) hebûn.

Lêbelê, têkiliyên wê yên bi jinan re bûn ku herî zêde skandal çêkirin û navûdengê wê yê dijberî norman xurt kirin. Yek ji evîndarên wê yên jin ên herî navdar Cécilia Bortigali (ku di hin çavkaniyan de wekî keça bazirganek dewlemend a Marseille tê binavkirin, lê navê wê her gav bi zelalî nayê gotin) bû. Têkiliya wê ya herî dirêj û dibe ku ya herî bi wate jî bi Madame la Marquise de Florensac re bû, ku di serdema xwe de wekî “jina herî bedew a Fransayê” dihat nasîn.

Bûyera keşîşxaneya Avignonê yek ji skandalên herî mezin û herî navdar ên jiyana La Maupin e, ku bi awayekî berfireh di çîrok û efsaneyên li ser wê de cih girtiye. Piştî ku ew bi jineke ciwan re (bi gelemperî wekî Cécilia Bortigali an keça bazirganekê tê binavkirin) li Marseille ketibû evîndariyê, malbata keçikê, ji bo ku dawî li vê têkiliya “nepak” bîne, ew şandibû keşîşxaneyekê li Avignonê. La Maupin, ku ji vê yekê aciz bûbû û dixwest bi evîndara xwe re be, bi awayekî wêrek wekî postulant (novice) ket heman keşîşxaneyê. Ji bo ku plana xwe ya revê pêk bîne, wê termê keşîşeke ku nû miribû dizî, ew xiste nav nivîna evîndara xwe, û ji bo ku mirina evîndara xwe sexte bike û şopa xwe winda bike, agir berda odeyê û tevahiya keşîşxaneyê. Her du jin bi hev re di nav kaosê de reviyan. Ev kiryara wê ya hovane bû sedem ku ew in absentia (ango, di nebûna wê de) û carinan bi navê mêr (“Sieur de Maupin”) bi tawanên revandin, dizîna term, şewitandin, û ne amadebûna li ber dadgehê were tawanbar kirin û cezayê mirinê bi şewitandinê lê were birîn.

Têkiliya La Maupin bi Madame la Marquise de Florensac re, ku di sala 1703an de dest pê kir, wekî serdemek aramî û bextewariyê di jiyana wê ya têr tevlihevî de tê dîtin. Ew du salan bi hev re “di ahengeke bêkêmasî de” jiyan, û ev têkiliya herî dirêj a romantîk a La Maupin bû. Lêbelê, ev bextewarî kurt bû. Marquise de Florensac di sala 1705an de ji ber tayê mir, û ev yek bandorek pir giran li ser La Maupin kir. Ji ber xemgîniya xwe, wê dev ji kariyera xwe ya operayê berda û ji sehnê teqawid bû.

Bîseksueliya La Maupin û non-konformîteya wê ya zayendî bi awayên cihêreng di jiyana wê ya giştî û taybet de diyar dibû. Wê bi berdewamî cil û bergên mêran li xwe dikir, ne tenê ji bo şûrvaniyê an jî li ser sehnê, lê di jiyana xwe ya rojane de jî. Maçkirina jinekê li baloyeke qraliyetê dema ku cilên mêranî li xwe kiribû, mînakek eşkere ya dijberiya wê ya li hember normên zayendî û zayendî yên serdemê ye. Jiyana wê ya eşkere ya bîseksuel û şêwaza wê ya jiyanê ya ku normên zayendî yên serdemê red dikir, wê dike mijarek girîng ji bo lêkolînên zayendî û queer, û ji bo têgihîştina awayên cihêreng ên ku mirovan di dîrokê de nasnameyên xwe yên zayendî û zayendî îfade kirine.

Bîseksueliya La Maupin û li xwe kirina kincên mêranî ne du aliyên cuda yên kesayetiya wê bûn, lê belê bi awayekî kûr bi hev ve girêdayî bûn û bi hev re dijberiya wê ya li hember kategoriyên zayendî û zayendî yên hişk ên sedsala 17an îfade dikirin. Cilên mêranî ne tenê ji bo pratîkbûnê di duelloyan de bûn; ew di heman demê de rê dan wê ku di qadên giştî de bi awayekî “mêranî” tevbigere û bi jinan re têkiliyên romantîk deyne, wek mînaka baloya qraliyetê. Ev yek nîşan dide ku “performansa” wê ya zayendî bi tercîhên wê yên zayendî re hevaheng bû û her du jî beşek ji redkirina wê ya li hember rolên jinane yên kevneşopî bûn. Ev yek dijberiyek li hember têgihîştineke hêsan a kiryarên wê wekî tenê ekscentrîsîteyan pêşkêş dike. Di şûna wê de, ew dikarin wekî stratejiyek tevlihev û laşî ya rêvebirin û dijberiya normên civakî yên bisînorker ên li dora îfadeya zayendî û zayendîtiyê werin dîtin.

Skandala “ajansa jinê” di hevdîtinên hevzayendî de jî xalek girîng e. Bûyera keşîşxaneyê û tawanbarkirina La Maupin “wekî mêr” (Sieur de Maupin) ji ber revandina jinekê ne tenê ji ber homofobiyê bû, lê dibe ku ji ber wê yekê be ku civak û sîstema dadweriyê nikaribû qebûl bike ku jinek dikare di têkiliyek hevzayendî de bibe “failê çalak” an jî “revîner”. Hin çavkanî destnîşan dikin ku dadgeran “nikaribû bi tevahî îhtîmala ku jinek jineke din birevîne qebûl bikin”. Ev yek nêrîna serdest a wê demê nîşan dide ku jin di têkiliyên zayendî de pasîf in û mêr her gav fail in. Tawanbarkirina wê wekî mêr ji bo ku kiryara “revandinê” bikeve nav çarçoveyek têgihîştî ya qanûnî, hewldanek bû. Ev hûrguliya taybetî ya tawanbarkirina wê wekî mêr, têgihiştineke kûr li ser têkiliya navbera zayend û têgihîştina qanûnî di sedsala 17an de pêşkêş dike. Ew nekarîna civakî û qanûnî ya ji bo têgihîştin an jî bi têra xwe kategorîzekirina ajansa jinê, nemaze di têkiliyên hevzayendî yên ku stereotipên pasîf red dikirin, nîşan dide.

6. La Maupin di Çarçoveya Civaka Fransî ya Sedsala 17an de (La Maupin in the Context of 17th-Century French Society)

Ji bo ku jiyana awarte û kiryarên dijberî norman ên La Maupin bi tevahî were fêm kirin, pêwîst e ku ew di çarçoveya civaka Fransî ya sedsala 17an de were nirxandin. Ev serdem, her çend bi geşbûna çand û hunerê dihat naskirin jî, di heman demê de bi rêzikên civakî yên hişk, nemaze ji bo jinan, û helwestên taybetî yên li hember mijarên wekî duello û têkiliyên hevzayendî, dihat xuyang kirin.

Di sedsala 17an de, jin li Fransayê û li piraniya Ewrûpayê wekî hemwelatiyên pileya duyemîn dihatin hesibandin. Ji zayînê ve di bin desthilatdariya bavên xwe de bûn û piştî zewacê jî dihatin radestkirin mêrên xwe, ku li ser wan xwedî hêzeke mezin bûn. Ji jinan dihat hêvî kirin ku bi edeb, bêdeng, bindest, û nemaze pak bin. Perwerdehiya wan bi gelemperî ji bo amadekirina wan ji bo zewacê û birêvebirina karûbarên malê bû, ne ji bo pêşxistina rewşenbîrî an jî serbixwebûna aborî. Jinan mafên yasayî yên pir bisînor hebûn; ew bi gelemperî nikaribûn mîras bigirin, peymanan bi serê xwe îmze bikin, an jî dahata xwe bi dest bixin. Lêbelê, di nav vê çarçoveya bisînorker de, salonên edebî yên ku ji hêla jinên esilzade ve dihatin birêvebirin, derfetek ji bo îfadekirina ramanên xwe û beşdarbûna di nîqaşên rewşenbîrî de pêşkêş dikirin, her çend ev jî carinan bi rexne û tinazên mêran re rû bi rû dima.

Duello, wekî ku berê jî hat gotin, tevî ku ji hêla Qral Louis XIII (di sala 1626an de) û paşê ji hêla Qral Louis XIV ve bi qanûnê hatibû qedexe kirin, di nav esilzadeyan de ji bo parastina rûmetê pratîkek kûr û belav bû. Qanûn bi tundî nehatin sepandin, û tê texmîn kirin ku di navbera salên 1685 û 1716an de bi hezaran duel qewimîne, ku bûne sedema mirina bi sedan kesan. Ev yek nîşan dide ku çandek rûmetê ya ku ji qanûnên fermî bihêztir bû, di nav beşek civakê de serdest bû.

Helwestên civakî û yasayî yên li hember têkiliyên hevzayendî di sedsala 17an de pir neyînî bûn. Li gorî qanûnên serdemê, ku bi giranî di bin bandora şîroveyên olî de bûn, têkiliyên homoseksuel (ku bi gelemperî wekî “sodomy” dihat binavkirin) wekî sûcek mezin û “li dijî xwezayê” dihat hesibandin û dikaribû bi cezayê mirinê, bi gelemperî bi şewitandinê, bi encam bibe. Ev qanûn di prensîbê de hem ji bo mêran û hem jî ji bo jinan derbasdar bûn. Bi rastî, li Fransayê, qanûneke kevnar ji sala 1270an (Li Livres di justice et de plet) hebû ku kiryarên lezbiyenî (tribadism) wekî sodomiya mêran ceza dikir, û ji bo sûcê sêyemîn cezayê şewitandinê pêşbînî dikir. Lêbelê, di pratîkê de, darizandin û cezakirina jinan ji ber têkiliyên hevzayendî ji mêran pir kêmtir bû. Ev dibe ku ji ber çend sedeman be: têgihîştina serdest ku jin xwedî ajotina zayendî ya kêm in, zehmetiya îsbatkirina “sûc” bêyî “penetrasyonê” (ku di têgihîştina mêranî ya sodomiyê de navendî bû), an jî ji ber ku têkiliyên jinan kêmtir wekî tehdîdeke li ser nîzama civakî û patryarkal dihatin dîtin. Li qesra Versailles, tevî qanûnên fermî, subkulturek homoseksuel a mêran, nemaze di nav esilzadeyan de, hebû û carinan dihat tehemûl kirin, wek mînaka birayê Qral, Philippe, Duc d’Orléans. Lêbelê, agahiyên di derbarê subkulturên lezbiyenî yên bi heman rengî yên berfireh û xuya de kêm in, her çend tomarên qanûnî yên Fransî yên dora 1700an behsa doza Madame de Murat dikin, ku bi “girêdaneke cinawirî bi kesên ji zayenda xwe re” dihat tawanbar kirin, lê dihat gotin ku îsbatkirina van tawanbaran dijwar e. Ev nîşan dide ku têgihîştin û tomarkirina têkiliyên hevzayend ên jinan hebû, lê dibe ku ji ber xwezaya wan a “taybet” an kêmtir xuya, kêmtir dihatin darizandin.

Di nav vê çarçoveya civakî ya hişk û bisînorker de, La Maupin çawa karîbû ne tenê bijî, lê herwiha bi awayekî wisa dijberî norman tevbigere? Jêhatiya wê ya awarte di stranbêjî û şûrvaniyê de, ligel wêrekiya wê ya bêhempa û kesayetiya wê ya karîzmatîk, bêguman rolek lîst. Wê karîbû di cîhana operayê de, ku pîşeyek nû û hinekî marjînal bû, cîhek ji xwe re bibîne. Têkiliyên wê bi kesayetên bi hêz ên mîna Comte d’Armagnac re, û dibe ku kêfa Qral Louis XIV ji çîrokên wê, di wergirtina efûyên qralî û parastina wê ji encamên herî xirab de rolek girîng lîst. Jiyana La Maupin paradoksek balkêş nîşan dide: kiryarên wê yên derqanûnî (duello, şewitandin, hwd.) dikaribûn bi hêsanî bibin sedema mirina wê, lê ew gelek caran ji encamên herî xirab xilas bû. Ev ne tenê ji ber wêrekiya wê bû. Têkiliyên wê yên bi elîtan re û statûya wê ya wekî stêrkek operayê ya ku Qral bi xwe jî jê kêfxweş dibû , xelekek parastinê li dora wê çêkir. Ev nîşan dide ku di civaka hiyerarşîk a sedsala 17an de, qanûn û normên civakî dikaribûn ji bo kesên xwedî têkilî an jî yên ku bi awayekî yekta “nirx”ek (wekî kêfê) pêşkêş dikirin, werin guhertin an paşguh kirin. Ji ber vê yekê, serhildana wê bi awayekî paradoksî bi hin formên îmtiyazê ve girêdayî bû. Ew bi awayekî çalak li dijî hêviyên zayendî derket, lê di heman demê de dibe ku ji ber ku ew wekî “awarte” û “kêfxweşker” dihat dîtin, ji hin encamên kiryarên xwe xilas bûbe.

Wekî din, “kêmdîtin” an “şaşkategorîzekirin”a kiryarên hevzayendî yên jinan dibe ku ji bo La Maupin hem avantaj û hem jî dezavantaj bûbe. Dema ku qanûnên li dijî “sodomiyê” ji bo jinan jî hebûn , sepandina wan kêmtir bû û carinan kiryarên hevzayendî yên jinan wekî kêmtir tehdîtkar an jî heta “ne-zayendî” dihatin dîtin ji ber ku têgihîştina serdest ew bû ku jin xwedî ajotina zayendî ya kêm in an jî ji bo têkiliyek “rastîn” pêdivî bi penîsê heye. Ev “kêmdîtin” dibe ku ji aliyekî ve ji bo jinên mîna La Maupin hinek azadî çêkiribe ku têkiliyên xwe yên hevzayendî bijîn bêyî ku bi heman tundiya ku mêrên homoseksuel pê re rû bi rû diman re rû bi rû bimînin. Lê ji aliyê din ve, ev yek di heman demê de tê wateya înkarkirina ajans û realîteya têkiliyên wan. Tawanbarkirina La Maupin “wekî mêr” di bûyera keşîşxaneyê de vê xalê xurt dike: kiryara wê ew qas ji normê dûr bû ku diviyabû ji nû ve were kategorîzekirin da ku bikeve nav çarçoveyek naskirî ya qanûnî û civakî. Ev nîşan dide ku çawa têgihîştinên zayendî yên serdemê bandor li ser şîrovekirina kiryarên La Maupin û sepandina qanûnê dikirin.

7. Mîras û Efsaneya La Maupin: Di Navbera Rastî û Çîrokê de (The Legacy and Legend of La Maupin: Between Fact and Fiction)

Mîrasa Julie d’Aubigny, La Maupin, bi qasî jiyana wê tevlihev û pir-alî ye. Veqetandina rastiya dîrokî ya hişk ji efsaneya ku bi sedsalan li dora wê hatiye honandin, karekî dijwar e. Gelek çîrokên li ser La Maupin, nemaze yên herî sansasyonel û dramatîk, bi zehmetî têne piştrast kirin û îhtîmal e ku bi demê re hatine zêdekirin, guhertin, an jî bi tevahî hatine afirandin. Kariyera wê ya operayê, bi saya tomarên Opéra de Paris û hin rexneyên serdemê, beşek ji jiyana wê ye ku herî baş hatiye belgekirin. Lêbelê, hûrguliyên jiyana wê ya kesane, motîvasyonên li pişt kiryarên wê, û rastiya gelek serpêhatiyên wê bi giranî xwe dispêrin çavkaniyên ku piştî mirina wê hatine nivîsandin, anekdotên ku ji devkî hatine veguhestin, an jî şîroveyên biyografên paşê.

Mirina La Maupin bi xwe jî mijara nîqaş û vegotinên dijber e. Piştî mirina evîndara wê ya mezin, Marquise de Florensac, di sala 1705an de ji ber tayê, La Maupin ji kariyera xwe ya operayê teqawid bû û ji jiyana giştî vekişiya. Ew di sala 1707an de, di temenekî ciwan de (nêzîkî 33-37 salî), mir. Lêbelê, şert û mercên salên wê yên dawî û mirina wê ne diyar in. Hin çavkaniyên kevneşopî îdia dikin ku wê poşman bûye û ketîye keşîşxaneyekê, û li wir di tobe û îbadetê de jiyana xwe ya mayî derbas kiriye û miriye. Ev vegotin, ku ji hêla hin biyografan ve tê piştgirî kirin, dibe ku hewldanek be ji bo ku jiyanek wisa “gunehkar” bi encamek exlaqî ya pejirandî bi dawî bibe. Berevajî vê, vegotineke din a pir tund û dramatîk, ku bi giranî bi biyograf Oscar Paul Gilbert (di pirtûka wî ya sala 1932an de, Women in Men’s Guise) ve tê girêdan, îdia dike ku La Maupin “ji ber meyla kirina xerabiyê li ber çavê Xwedayê xwe û niyeta qayîm a nekirinê hilweşiya” û piştî mirinê “laşê wê li ser sergoyê hat avêtin”. Çavkaniya bingehîn a Gilbert ji bo vê îdîaya taybetî di çavkaniyên berdest de bi zelalî nayê destnîşan kirin, lê ev vegotin dijberiyek tund li hember çîroka keşîşxaneyê pêşkêş dike. Lêkolînên nûjentir, wek mînak ya ku di de tê pêşkeş kirin, destnîşan dikin ku ew “dibe ku hîn jî xwe amade dikir ku bibe rahîbe dema ku mir”, û îdîayên ku ew çûye Provence an jî kepelek ava kiriye “ne mimkûn” dihesibîne, û texmîn dike ku ew li derdorek bêdeng a Parîsê jiyaye heta mirina xwe. Di derbarê mêrê wê, Sieur de Maupin de, tê ragihandin ku ew di dora sala 1701an de vegeriyaye û ew bi awayekî dostane bi hev re jiyane heta mirina wî çend sal şûnde, her çend La Maupin têkiliyên xwe yên derveyî zewacê berdewam kiriye.

Bandora herî mezin li ser efsaneya La Maupin, bêguman, ji romana navdar a nivîskarê Fransî Théophile Gautier, Mademoiselle de Maupin, ku di sala 1835an de hate weşandin, hat. Her çend ev roman ne biyografiyek rastîn a jiyana Julie d’Aubigny be û gelek azadiyên edebî werbigire jî, wê kesayetiya La Maupin di hişê gel de wekî sembola bedewî, îdeala romantîk, serhildana li dijî konvansiyonan, û heta dekadansê nemir kir. Romana Gautier, ku bi xwe jî ji ber mijarên xwe yên bîseksuelî û hestiyarî li gelek welatan hatibû qedexe kirin , aliyên jiyana rastîn a La Maupin girtiye û ew ji nû ve xeyal kiriye, û bi vî awayî “efekta Gautier” çêkiriye. Ev efekt dibe ku bûbe sedem ku hin aliyên kesayetiya wê ya dîrokî an jî tevliheviyên jiyana wê werin paşguh kirin an jî bi awayekî romantîk werin îdealîzekirin, ji ber ku Gautier bêtir li ser “îdeala wê” sekinî, ne li ser rastiyên dijwar ên jiyana wê. Ev yek di lêkolîna kesayetên dîrokî yên ku bûne mijara berhemên hunerî yên populer de pirsgirêkek hevpar e: çîroka hunerî dikare ji rastiya dîrokî bi hêztir bibe û têgihîştina gel şekil bide. Ji xeynî Gautier, jiyana La Maupin bûye îlhama gelek berhemên din ên çapkirî, sehneyî û sînemayî, ku her yekê bi awayê xwe beşdarî efsaneya wê bûye.

Di şîroveyên nûjen de, Julie d’Aubigny (La Maupin) bi gelemperî wekî îkonek pêşeng a dijberiya li hember normên zayendî û wekî kesayetek girîng di dîroka LGBTQ+ de tê dîtin. Jiyana wê ji bo lêkolînerên ku li ser zayend, zayendîtî, û performansê di serdemên dîrokî yên berê de dixebitin, materyalek dewlemend û balkêş pêşkêş dike. Vebêjên dijber ên mirina La Maupin – an tobekar li keşîşxaneyê an jî laşê wê yê “li ser sergoyê hatî avêtin” – ne tenê kêmasiya agahiyan nîşan didin, lê di heman demê de dibe ku hewldanên civakê yên paşê ji bo ku jiyana wê ya derqanûnî têxin nav çarçoveyek exlaqî nîşan bidin. Çîroka keşîşxaneyê dikare wekî hewldanek ji bo “rizgarkirina” wê û peydakirina encamek exlaqî ya pejirandî ji jiyana wê re were dîtin. Berevajî vê, çîroka “sergoyê” dikare wekî şermezarkirina dawî ya jiyanek “gunehkar” were şîrove kirin. Ev dijberî nîşan dide ku çawa jiyana kesayetên dijberî norman dikare piştî mirina wan jî bibe qada têkoşîna şîroveyan, û her vegotin bêtir çarçoveya exlaqî ya vebêjer nîşan dide ne ku rastiya dawî ya La Maupin.

Tablo 2: Kronolojiya Bûyerên Sereke yên Jiyanê û Skandalên Julie d’Aubigny (La Maupin)

Dîroka Texmînî/Sal	Bûyera Sereke/Skandal	Cih	Encam/Girîngiya Ragihandî
c. 1670-1673	Jidayikbûn	Parîs an derdora wê
c. 1684-1687	Metresa Comte d’Armagnac	Parîs (Qesra Qraliyetê)	Têkiliya destpêkê bi kesayetek bi hêz re
c. 1687	Zewaca bi Sieur de Maupin; mirina bavê wê	Parîs	Zewaca rêkxistî; mêr zû tê dûrxistin
c. 1687-1689	Reva bi Séranne re; pêşandanên şûrvaniyê û stranbêjiyê; destpêka kariyera stranbêjiyê	Başûrê Fransayê, Marseille	Jiyana koçerî; jêhatiya stranbêjiyê tê keşfkirin
c. 1689	Bûyera keşîşxaneya Avignonê (revandina evîndarê, şewitandin)	Avignon	Cezayê mirinê in absentia lê tê birîn
c. 1690	Efûya qralî ya yekem; debut li Opéra de Paris	Parîs	Destpêka kariyera operayê ya profesyonel
1690-1694	Kariyera serkeftî li Opéra de Paris	Parîs	Di gelek berhemên mezin de rol digire
c. 1695 (texmînî)	Skandala baloyê (maçkirina jinekê); duello bi sê esilzadeyan re; reva ber bi Brukselê	Parîs, paşê Bruksel	Dijberiya eşkere li hember norman; dîsa ji cezayê direve
c. 1696-1698	Li Brukselê; metresa Electorê Bavariayê	Bruksel	Têkiliyeke din a bi kesayetek payebilind re; skandalên din (xwe kêr kirin li ser sehnê)
c. 1698	Efûya qralî ya duyemîn; vegera li Opéra de Paris	Parîs	Qral dîsa wê efû dike; vedigere kariyera xwe
1698-1705	Kariyera domdar li Opéra de Paris; rolên nû yên girîng (mînak, Clorinde di Tancrède de)	Parîs	Lûtkeya kariyera wê ya operayê; bandora li ser operaya Fransî
1703-1705	Têkiliya bi Marquise de Florensac re	Parîs	Têkiliya herî dirêj û dibe ku ya herî bextewar a jiyana wê
1705	Mirina Marquise de Florensac; teqawidbûna La Maupin ji operayê	Parîs	Dawiya kariyera wê ya giştî ji ber xemgîniyê
1707	Mirina La Maupin	Cih ne diyar e (dibe ku Parîs an derdora wê)	Dawiya jiyaneke awarte; vegotinên dijber li ser salên wê yên dawî

8. Encam (Conclusion)

Jiyana Julie d’Aubigny, La Maupin, wekî çîrokeke ku ji romanên herî wêrek û serpêhatî jî wêdetir e, di dîroka sedsala 17an a Fransayê de wekî mînakek yekta ya dijberî û kesayetiyê radiweste. Ew kesayetiyek bû ku bi awayekî bêhempa û bê tirs li dijî normên civakî, zayendî, û zayendîtiyê yên serdema xwe ya hişk û bisînorker derket. Ji kariyera wê ya bibiryar a operayê, ku tê de wê bi dengê xwe yê awarte û performansên xwe yên dramatîk navûdengek mezin bi dest xist, bigire heta jêhatiya wê ya efsanewî ya şûrvaniyê û duelloyên wê yên wêrek ên ku qanûn û adetên serdemê dişikandin, û heya têkiliyên wê yên eşkere yên bîseksuel ên ku wê bi mêr û jinan re bêperwa didanî, La Maupin bi her awayî jiyanek “ji rêzê mezintir” jiya.

Wê bi awayekî çalak rolên ku civakê ji bo wê wekî jinekê diyar kiribûn red kir û ji xwe re cîhek awarte û serbixwe di nav civakek ku bi gelemperî cîh ji bo jinên weha re tune bû, çêkir. Tevî ku ew di çarçoveyek civakî ya pir sînordar de dijiya, La Maupin karî sînoran bişkîne, bi saya tevliheviyek ji jêhatî, wêrekî, û dibe ku hin îmtiyazên ku ji têkiliyên wê yên destpêkê û statûya wê ya wekî hunermendekê dihatin. Bandora wê, her çend di serdema xwe de bi giranî bi skandal û serpêhatiyên wê yên sansasyonel ve hatibe girêdan jî, îro di çarçoveya têkoşîna ji bo azadiya zayendî, wekheviya zayendî, û mafê xwe-îfadekirinê de ji nû ve tê nirxandin û watedarkirin.

Girîngiya La Maupin wekî kesayetek dîrokî ya ku îlhama xwe dide û meraqê çêdike berdewam dike, nemaze ji bo kesên ku li ser dîroka jinan, dîroka queer, û çîrokên kesên ku li dijî sîstem û normên serdest derketine dixebitin. Çîroka La Maupin ji ber ku ew bi temamî nakeve nav kategoriyên hêsan ên qurbanî an leheng, an jî bi tevahî baş an xirab, balkêşiya xwe diparêze. Ew kesayetek tevlihev e ku hem îmtiyazên xwe bikar aniye hem jî li dijî sîsteman derketiye. Ji ber vê yekê, her nifşek, nemaze bi zêdebûna eleqeya li ser dîroka queer û jinan, dikare wê ji nû ve şîrove bike û li gorî têgihîştin û fikarên xwe yên heyî wateyek nû jê re bibîne. Mîrasa wê ne statîk e, lê dînamîk e û di diyalogê de ye bi hewcedariyên îroyîn ên ji bo dîtina pêşengên dîrokî yên dijberiyê. Efsaneya wê, tevî ku bi çîrok û zêdekirinan xemilandî ye, hêza kesayetiyek ku red dike ku li gorî qaîdeyên ku ji hêla civakê ve hatine danîn bilîze, bi awayekî xurt nîşan dide. Jiyana wê şahidiyek e ji bo wê yekê ku kesayetî û îradeya mirovî dikare, heta di şert û mercên herî dijwar de jî, rêyên xwe yên yekta û jibîrnekirî bibîne.

WERGIRTÎ

1. La Maupin – The Extraordinary Life of Julie D’Aubigny – Story of a City, https://www.storyofacity.com/2019/07/30/la-maupin-extraordinary-life-julie-daubigny/ 2. Meet Julie D’Aubigny, The Bisexual Opera Singer Who Broke All …, https://allthatsinteresting.com/julie-daubigny 3. Julie d’Aubigny: La Maupin and Early French Opera | Los Angeles Public Library, https://www.lapl.org/collections-resources/blogs/lapl/julie-daubigny-la-maupin-and-early-french-opera 4. A Baroque Bisexual Sensation: The Life of Julie d … – Andrea Mariana, https://andreamariana.com/?p=396 5. operavision.eu, https://operavision.eu/feature/la-francaise#:~:text=French%20opera%20was%20born%20in,XIV%20in%20Paris%20and%20Versailles. 6. Was There a Gender Revolution in the Seventeenth-Century? – University of Brighton, http://arts.brighton.ac.uk/projects/brightonline/issue-number-three/was-there-a-gender-revolution-in-the-seventeenth-century 7. The status of women in French literature: a reflection of an ever …, https://www.growthinktank.org/en/the-status-of-women-in-french-literature-a-reflection-of-an-ever-changing-society-part-1-from-the-middle-ages-to-the-17th-century/ 8. Women in the French Revolution – Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Women_in_the_French_Revolution 9. Duel – Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Duel 10. Duelling – A Matter Of Honour – Stephen Liddell, https://stephenliddell.co.uk/2017/04/03/duelling-a-matter-of-honour/ 11. A History of Opera in France – Theatre in Paris, https://www.theatreinparis.com/blog/histoire-de-l-opera-en-france 12. LGBT Paris history and the LGBT+ rights in France – paris by emy, https://parisbyemy.com/lgbt-paris/ 13. Walking the Line: Renaissance and Reformation Societal Views on …, https://digitalcommons.wcupa.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1003&context=ramifications 14. Julie d’Aubigny: Historical Fiction Through Rumors and Hearsay – Scholarship@Miami, https://scholarship.miami.edu/view/pdfCoverPage?instCode=01UOML_INST&filePid=13455333500002976&download=true 15. Julie d’Aubigny The Scandalous Bisexual Sword-Fighter – The Compendium Podcast, https://thecompendiumpodcast.com/blog/julie-daubigny-the-scandalous-bisexual-sword-fighter 16. Playing Queer and Performing Gender at the Turn of the Eighteenth Century: The Unconventional Life, Voice, and Body of Julie D’Aubigny Maupin – TSpace, https://utoronto.scholaris.ca/items/e30c4e29-594b-46bc-9025-85b6ad27a1b3 17. Playing Queer and Performing Gender at the Turn of the Eighteenth Century:, https://utoronto.scholaris.ca/server/api/core/bitstreams/08ff1741-1b4f-47dd-8df5-2f05cd14b206/content 18. Maupin, d’Aubigny (c. 1670–1707) – Encyclopedia.com, https://www.encyclopedia.com/women/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/maupin-daubigny-c-1670-1707 19. Julie d’Aubigny: Historical Fiction Through Rumors and Hearsay – University of Miami, https://scholarship.miami.edu/esploro/outputs/doctoral/Julie-dAubigny-Historical-Fiction-Through-Rumors/991032634681902976 20. Mademoiselle de Maupin: Analysis of Setting | EBSCO Research Starters, https://www.ebsco.com/research-starters/history/mademoiselle-de-maupin-analysis-setting 21. FAQs: Goddess and Julie d’Aubigny | Kelly Gardiner, https://kellygardiner.com/fiction/books/goddess/faqs-goddess-and-julie-daubigny/ 22. Do You Know Diva and Swords Woman Extraordinaire, La Maupin?, https://lynettemburrows.com/do-you-know-diva-and-swords-woman-extraordinaire-la-maupin/ 23. Julie D’Aubigny | Wiki | Fate/stay Night Amino, https://aminoapps.com/c/fate-stay-night-1/page/item/julie-daubigny/RbG6_p6IvI11GjdQlWM20J3nal7Dl3llZv 24. Julie d’Aubigny: The Operatic Swordswoman Who Wreaked Havoc Across France, https://explorethearchive.com/julie-daubigny 25. The real life of Julie d’Aubigny | Kelly Gardiner, https://kellygardiner.com/fiction/books/goddess/the-real-life-of-julie-daubigny/ 26. Julie d’Aubigny – Badass Ladies of History, https://badassladiesofhistory.wordpress.com/2014/07/01/julie-daubigny/ 27. Julie “La Maupin” d’Aubigny, swashbuckling opera singer – HeadStuff.org, https://headstuff.org/culture/history/julie-la-maupin-daubigny-swashbuckling-opera-singer/ 28. Julie d’aubigny – World Anvil, https://www.worldanvil.com/w/world-of-darkness-halaku/a/julie-daubigny-article 29. The Marvelous Misadventures of La Maupin – The Science Survey, https://thesciencesurvey.com/spotlight/2023/07/21/the-marvelous-misadventures-of-la-maupin/ 30. The Lesbian Diva and Swordswoman! Julie d’Aubigny aka Mademoiselle Maupin, https://interlude.hk/lesbian-diva-swordswoman-julie-daubigny-aka-mademoiselle-maupin/ 31. Julie d’Aubigny – Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Julie_d%27Aubigny 32. Opera, Gender, and Voice (Chapter 7) – The Cambridge Companion to Seventeenth-Century Opera, https://www.cambridge.org/core/books/cambridge-companion-to-seventeenthcentury-opera/opera-gender-and-voice/C60710D018C3A6AB7D2947F0EA50087E 33. TIL of Julie d’Aubigny, a 17th century French swordswoman and opera singer who was challenged to duels by three different noblemen after kissing a young woman at a society ball. She beat all 3 of them. She was later sentenced to death by fire for kidnapping and arson. She survived that too! : r/todayilearned – Reddit, https://www.reddit.com/r/todayilearned/comments/7wmcwt/til_of_julie_daubigny_a_17th_century_french/ 34. TIL Julie d’Aubigny was a 17th-century traveling swordswoman. Among her other exploits, when her female lover was sent to a convent, she also entered the convent, stole the body of a dead nun, placed it in her lover’s bed, escaped with her lover and burnt the convent down. : r/todayilearned – Reddit, https://www.reddit.com/r/todayilearned/comments/budo4r/til_julie_daubigny_was_a_17thcentury_traveling/ 35. La Maupin – Camille Rogers, https://camillerogers.ca/la-maupin 36. Salons: a female academy | Alpennia, https://alpennia.com/blog/salons-female-academy 37. The Lady Salonnières of the Enlightenment | ODD SALON, https://oddsalon.com/the-lady-salonnieres-of-the-enlightenment/ 38. How The 1791 French Penal Code Decriminalized Sodomy Without The Will of The People – CORE, https://core.ac.uk/download/pdf/323145113.pdf 39. Gay Versailles – Andrea Mariana, https://andreamariana.com/?p=1348 40. sex between women | Alpennia, http://www.alpennia.com/lhmp/lhmp-misc/sex-between-women?items_per_page=20&page=0%2C3 41. Mademoiselle de Maupin | novel by Gautier | Britannica, https://www.britannica.com/topic/Mademoiselle-de-Maupin 42. Mademoiselle de Maupin by Théophile Gautier – Goodreads, https://www.goodreads.com/book/show/253878.Mademoiselle_de_Maupin 43. Mademoiselle de Maupin by Théophile Gautier | EBSCO Research Starters, https://www.ebsco.com/research-starters/literature-and-writing/mademoiselle-de-maupin-theophile-gautier 44. S6E2: Julie D’Aubigny – Bad Gays, https://badgayspod.com/episode-archive/s6e2-julie-daubigny 45. What are the best period pieces featuring Julie Aubigny? : r/PeriodDramas – Reddit, https://www.reddit.com/r/PeriodDramas/comments/1ba919z/what_are_the_best_period_pieces_featuring_julie/ 46. Je t’aime, Julie: A Julie D’Aubigny Story. by Fiona Nova – Kickstarter, https://www.kickstarter.com/projects/jetaimejulie/je-taime-julie-a-julie-daubigny-story