Sefera Xaçperest a Zarokan (1212)

Pêşgotin

Sefera Xaçperest a Zarokan a sala 1212an yek ji wan bûyerên herî trajîk û nîqaşî yên serdema navîn e ku di dîroka Ewropayê de şopeke kûr hiştiye. Ev bizaveke dînî ya gelêrî bû ku tê de bi hezaran kes, bi piranî zarok û ciwanên Fransî û Alman, bi armanca ku Erdê Pîroz bi awayekî aştiyane ji destê Misilmanan bistînin, ketin ser rê. Lêbelê, ev xewn û xeyala bêguneh bi awayekî trajîk bi dawî bû; piraniya beşdaran yan li Deryaya Navîn winda bûn, yan wekî kole hatin firotin, yan jî ji ber nexweşî û birçîbûnê jiyana xwe ji dest dan. Girîngiya vê bûyerê ne tenê di encamên wê yên xemgîn de ye, lê her weha di wê yekê de ye ku ew hestên dînî yên xurt, bêhêvîtiya civakî û utopyayên serdemê bi awayekî berbiçav radixe ber çavan. Ev sefer, tevî ku tu carî erêkirineke fermî ji Papatiyê wernegirt, dîsa jî coş û kelecana dînî ya berbelav a wê demê nîşan dide.

Armanca vê gotara akademîk ew e ku bi zimanê Kurdî lêkolîneke berfireh li ser Sefera Xaçperest a Zarokan pêşkêş bike. Di vê çarçoveyê de, dê li ser paşxaneya dîrokî, sedemên derketina tevgerê, rêber û beşdarên wê, rêwîtî û aqûbeta wan, nîqaşên dîroknivîsî yên girîng – bi taybetî derbarê nasname û temenê pueri (zarokan) – û mîrateya mayînde ya vê bûyerê raweste. Ev sefera xaçperest ne tenê ji ber çarenûsa xwe ya trajîk, lê ji ber ku pirsên bingehîn derbarê bawerî, lawaziya civakî, cewhera delîlên dîrokî û avakirina bîra dîrokî derdixe holê, mijareke dîrokî ya bi hêz dimîne. Lêkolîna wê derfetê dide ku mirov fenomenên berfirehtir ên serdema navîn û kêşeyên dîroknivîsiyê baştir fêm bike. Ji ber nezelaliya berdewam û cûrbecûr şîroveyan, ew ji sefereke têkçûyî wêdetir, dibe mercekeyek ku mirov tê de dînê gelêrî yê serdema navîn, pêkhateyên civakî û pêvajoya nivîsandina dîrokê bi xwe lêkolîn dike. Statuya wê ya “mîtdîrokî” tê wê wateyê ku ew giraniyek sembolîk a ku ji rastiyên belgekirî wêdetir e, hildigire.

Çarçoveya Dîrokî: Ewropa û Seferên Xaçperestan di Destpêka Sedsala 13an de

Destpêka sedsala 13an li Ewropayê serdemeke guherînên mezin û kelecaneke dînî ya xurt bû. Desthilatdariya Papatiyê, bi taybetî di bin serokatiya Papa Innocent III de, di lûtkeyê de bû û tevgerên Seferên Xaçperestan bi awayekî çalak dihatin handan. Ev serdem piştî çend Seferên Xaçperestan ên berê (ji Yekemîn heta Çaremîn) dihat, ku hin ji wan bi ser ketibûn lê hinên din jî bi têkçûnê encam dabûn, û ev yek bandorek li ser têgihîştina îdeala Xaçperestiyê kiribû. Bi taybetî Seferên Xaçperestan ên Sêyemîn û Çaremîn negihîştibûn armanca xwe ya sereke ya rizgarkirina Orşelîmê, û ev yek hestek mîsyona nepêkhatî li pey xwe hiştibû. Papatiyê Seferên Xaçperestan wekî amûrekê ji bo bihêzkirina otorîteya xwe û yekkirina Cîhana Xiristiyanan bikar dianî.

Di vê atmosferê de, bangewaziyên ji bo seferên nû yên xaçperestan xurt bûn. Sefera Xaçperest a li dijî Albîgensiyan (Albigensian Crusade), ku di salên 1211-1212an de dihate meşandin, û krîza li Spanyayê ya li dijî êrîşên Misilmanan (1210-1212) kelecana xaçperestiyê zêdetir kiribû. Papa Innocent III bi xwe hewl dida ku duayên Xiristiyanan û piştgiriya wan ji bo van hewldanan seferber bike, û ev yek hawîrdorek ji bo derketina tevgerên dînî yên gelêrî amade kiribû. Baweriya bi “şerê adilane” (just\ war) li dijî ne-Xiristiyanan û vegerandina axên Xiristiyanan, di nav de Erdê Pîroz û Xaça Rastîn (ku di 1187an de winda bibû), motîvasyonên sereke bûn.

Derketina Sefera Xaçperest a Zarokan dikare wekî nîşaneke krîza baweriyê ya berfirehtir di Seferên Xaçperest ên kevneşopî yên siwaran de were dîtin. Têkçûnên dubare yên seferên bi hêz û çekdar dibe ku baweriyek çêkiribe ku rêbazeke cuda, belkî ya ku li ser bêgunehiya têgihîştî û qenciya Xwedê ava bûye, ne li ser hêza leşkerî, pêwîst e. Armanca girtina Erdê Pîroz “bi hezkirinê li şûna bi zorê” an “bi awayekî aştiyane… li cihê ku mezinan têk çûbûn” vê yekê nîşan dide. Piştî ku Orşelîm di sala 1187an de ji nû ve ket destê Misilmanan, Papa Innocent III gazî şovalyeyan kir ku dozê rizgar bikin, lê “şervanên wî westiyayî bûn, û dudilî bûn”. Ev westan û dudiliya çîna xaçperest a kevneşopî dikaribû valahiyek ji bo însiyatîfên alternatîf û gelêrî çêbike. Fikra ku “Xwedê hêzên vê dinyayê ne hêjayî rizgarkirina cihên pîroz dîtibû… û li şûna wê feqîr wekî bijartiyên Xwedê ji bo pêkanîna vî karî hilbijartibû” , ku di analîza Peter Raedts de tê dîtin, li gorî vê çarçoveyê ye. Zarok/pueri, ku bêgunehiyê an marjînalîteyê temsîl dikirin, bûn sembolên vê rêya alternatîf.

Derketina Sefera Xaçperest a Zarokan: Handan û Rêber

Li pişt derketina Sefera Xaçperest a Zarokan gelek faktorên tevlihev ên dînî, civakî û aborî hebûn.

Faktorên Dînî, Civakî û Aborî:

Kelecana Dînî: Di serî de, kelecaneke dînî ya xurt û baweriya bi destwerdana Xwedayî motîvasyonên sereke bûn. Beşdaran sembola xaçê li xwe dikirin û sondên Xaçperestiyê dixwarin. Qêrînên wekî “Ya Xudan Xwedê, Xiristiyantiyê bilind bike!” û “Ya Xudan Xwedê, Xaça Rastîn ji me re vegerîne!” vê kelecanê nîşan didin.
Rewşa Civakî-Aborî: Li gorî Gary Dickson, kêmbûna axê û xizanî “çîneke jêrîn a mêrên ciwan ên ku ji bo zewacê pir feqîr bûn” afirandibû, û ji bo wan sefera xaçperestiyê statû û xwebawerî pêşkêş dikir. Peter Raedts jî amaje dike ku beşdar “kesên feqîr ên li qiraxa civaka gundî” bûn. Chronica regia Coloniensis jî qeyd dike ku xaçperestan “gêsin an erebeyên ku diajotin, [û] keriyên ku diçêrandin” li pey xwe hiştin, ku ev yek nîşan dide ku ew karker bûn.
Serokatiya Karîzmatîk û Dîtin: Rola rêberên ciwan ên ku îdîa dikirin ku îlhama Xwedayî wergirtine, pir girîng bû.

Stephenê Cloyes û Koma Frensî: Stephenê Cloyes, şivanekî ciwan ê Fransî, îdîa kir ku wî di xewna xwe de Îsa Mesîh dîtiye û nameyek ji wî wergirtiye ku divê bigihîne Qralê Fransayê Philip II Augustus. Kronîka Anonîm a Laonê çavkaniyeke sereke ye ji bo vê beşê. Stephen li Saint-Denisê komeke mezin ji şagirtan (texmîn di navbera 15,000 û 30,000 de) li dora xwe kom kir. Lêbelê, Qral Philip II, li ser şîreta Zanîngeha Parîsê, ferman da ku ew belav bibin.
Nicholasê Kölnê û Koma Almanî: Komeke din a mezin ji Almanyayê, bi rêberiya Nicholasê ji Kölnê, ku ew jî ciwanek bû, derket ser rê. Nicholas mizgînî dida ku derya dê ji bo wan vebe, mîna ku ji bo Îsraîliyan di dema Derketinê de vebûbû. Wî xaçeke bi şeklê T (xaça tau) wekî nîşana xwe ya karîzmatîk hildigirt. Tê gotin ku koma Almanî ne tenê ji ciwanan, lê her weha ji mezinan û tevahiya malbatan jî pêk dihat, ku ev yek cudahiyek ji koma Frensî ya bi piranî ciwan bû.

Belavbûna bilez a van tevgeran, tevî nebûna piştevaniya fermî, îşaret bi tevliheviyeke bi hêz a serokatiya karîzmatîk dike ku li bendewariyên heyî yên hezar salî an apokalîptîk xistiye. Soza mûcîzeyan (vebûna deryayan, nameyên Xwedayî) di civakeke ku bi krîzê re têdikoşiya û li hêviya destwerdana Xwedayî bû, bi kûrahî deng veda. Stephen “mûcîze dikirin”. Nicholas soza vebûna deryayê da. Ev ne tenê îdîayên retorîkî ne; ew nîşana zîhniyetekê ne ku li benda çalakiya rasterast a Xwedayî ye. Têkçûna Seferên Xaçperestan ên damezrandî dikaribû baweriyên eskatolojîk xurt bikira ku Xwedê dê rêyên nederbasdar (yên “bêguneh” an “feqîr”) hilbijêre da ku îradeya xwe pêk bîne. Leza ku “komên ciwanan” an “bi hezaran” beşdar bûn, nîşan dide ku ji berê ve meylek ji bo peyamên bi vî rengî hebû. Qêrînên “Ya Xudan Xwedê, Xiristiyantiyê bilind bike!” jî xwedî awazeke vejîner û hema hema lezgîn in.

Rêwîtî û Aqûbeta Trajîk a Beşdaran

Rêwîtiya van komên xaçperest tijî zehmetî û astengî bû, û aqûbeta wan bi piranî trajîk bû.

Rêgeh û Zehmetiyên li ser Rê:

Koma Frensî: Ji Vendôme ber bi Marseille ve meşiyan, û ji bo xwarinê xwe dispêran parsekiyê. Gelek ji wan ji ber dijwariyan bêhêvî bûn û vegeriyan.
Koma Almanî: Bi rêberiya Nicholas, ji başûrê Almanyayê di ser Alpê re derbasî Îtalyayê (Piacenza, Genoa) bûn. Di rê de rastî zehmetiyên mezin hatin; tê gotin ku “ji her sê kesan du kes di rê de mirin”.
Zehmetiyên hevpar ên li ser rê ev bûn: birçîbûn, tîbûn, westan, nexweşî, nebûna stargehê, û derbasbûna dijwar a ji Çiyayên Alpê.
Bûyerên li ber Deryaya Navîn û Belavbûn:

Koma Almanî li Genoayê: Di dawiya Tebaxê de bi qasî 7,000 kesên saxmayî gihîştin Genoayê, li hêviya ku derya ji bo wan vebe; lê dema ku ev yek çênebû, ew bi kûrahî bêhêvî bûn. Hinan Nicholas bi xiyanetê tawanbar kirin. Desthilatdarên Genoayê hemwelatîbûn pêşkêşî kesên ku dixwestin li wir bimînin kir, û gelekan ev yek qebûl kir. Ev yek nîşan dide ku ji bo hinekan tevger veguherî koçberiya kedê.
Nicholas û hin şagirtên wî yên dilsoz rêwîtiya xwe ber bi Pîsa û dûv re jî ber bi Romayê ve domandin da ku Papa Innocent III bibînin. Papa şîret li wan kir ku vegerin malên xwe.
Kolekirin, Mirin û Çarenûsa Yên Saxmayî:

Koma Frensî li Marseille: Du bazirgan (Hugh hesinî û Williamê Posqueres) pêşniyara derbaskirina wan kirin. Beşdar birin Tûnisê û wekî kole hatin firotin, an jî di keştiyeke binavbûyî de li peravên girava San Pietro ya Sardînyayê jiyana xwe ji dest dan. Ev yek hêmaneke sereke ya vegotina trajîk a kevneşopî ye.
Koma Almanî: Pir hindik ji wan vegeriyan malên xwe; piraniya wan ji birçîbûn/tîbûnê mirin, xeniqîn, an jî wekî kole hatin firotin. Nicholas bi xwe di rêwîtiya vegerê ya di ser Alpê re sax nema; bavê wî ji hêla malbatên hêrsbûyî ve hate darvekirin.
Peyama giştî ya ji kronîknivîsan ev bû: “Xwedê nexwest”.

Rêwîtî bi awayekî eşkere lihevketina îdealîzma bi coş û naîf bi rastiyên dijwar ên rêwîtiya serdema navîn, îstismarkirina mirovan û xemsariya jeopolîtîk nîşan dide. Beşdaran “ji çîrokên îlhama Xwedayî motîve bûbûn û bawer dikirin ku Xwedê dê wan bêyî hewcedariya çekan an rêberiya mezinan bigihîne serfiraziyê”. Wan hêvî dikir ku derya ji bo wan vebe. Li şûna wê, ew bi “birçîbûn an tîbûnê”, “xeniqîna di deryayê de”, an “firotina wekî koleyan” re rû bi rû man. Bazirganên Hugh hesinî û Williamê Posqueres hêmana îstismarkirina mirovan temsîl dikin. Pêşniyara hemwelatîbûnê ya Genoayiyan ji bo hinekan encameke pragmatîk û ne-mûcîzeyî nîşan dide. Ev dijberiya tund a di navbera hêvî û encamê de ji bo trajediyê navendî ye.

Tablo 1: Danberheva Rêber û Komên Sereke yên Sefera Xaçperest a Zarokan

Taybetmendî	Koma Frensî (bi Rêberiya Stephenê Cloyes)	Koma Almanî (bi Rêberiya Nicholasê Kölnê)
Rêber	Stephenê Cloyes (şivan)	Nicholasê Kölnê
Kêmzêde Hejmara Beşdaran	15,000 – 30,000	Texmînî 20,000 – 50,000 (tevî mezinan)
Motîvasyona Destpêkê ya Rêber	Nameya ji Îsa ji bo Qral Philip II	Derya dê ji bo wan vebe
Rêgeha Sereke	Ji Vendôme ber bi Parîsê, paşê ber bi Marseille	Di ser Alpê re ber bi Genoayê, Pîsayê, Romayê
Helwesta Desthilatdaran	Qral Philip II ferman da belavbûnê	Papa Innocent III şîret kir ku vegerin malê
Aqûbeta Giştî ya Komê	Firotina wekî kole li Tûnisê, binavbûna keştiyê, belavbûn	Belavbûn, bicihbûn li Genoayê, mirina di rêya vegerê de, pir hindik vegeriyan

Nîqaş û Şîroveyên Dîroknivîsî

Sefera Xaçperest a Zarokan ji ber kêmbûna çavkaniyên pêbawer û cewhera xwe ya awarte, her dem bûye mijara nîqaşên dîroknivîsî.

Çavkaniyên Seretayî: Nirxandin û Kêşeyên Şîrovekirinê: Nêzîkî 50 çavkaniyên serdemê hene ku behsa vê seferê dikin, lê piraniya wan kurt in, ji çend hevokan heta nîv rûpelê diguherin. Dîroknas Peter Raedts van çavkaniyan li sê kategoriyan dabeş dike: çavkaniyên hevdem (heta 1220an hatine nivîsandin), çavkaniyên di navbera 1220 û 1250an de (nivîskarên ku dibe ku di dema seferê de sax bûne lê bîranînên xwe paşê tomar kirine), û çavkaniyên piştî 1250an (nivîskarên ku agahiyên xwe ji destê duyemîn an sêyemîn wergirtine). Raedts tenê nêzîkî 20 çavkaniyên berî 1250an wekî otorîter dihesibîne. Balkêş e ku têgîna “Sefera Xaçperest a Zarokan” bi piranî di vegotinên paşê û ne-otorîter de tê dîtin. Di nav kronîkên girîng de Anonîmê Laonê (derbarê Stephenê Cloyes) , Chronica Regia Coloniensis (derbarê Nicholas, karkeran) , û her weha behsa Williamê Andres û Albericê Troisfontaines jî tê kirin. Lêbelê, şîrovekirina van çavkaniyan bi kêşeyan re rû bi rû ye: kêmasî, kurtbûn, alîgiriya potansiyel, û zêdekirinên paşê.
Pirsa “Zarokan”: Pueri Kî Bûn? (Analîza Raedts, Dickson û Yên Din): Ev yek ji nîqaşên herî girîng ên derbarê Sefera Xaçperest a Zarokan e.

Nêrîna Kevneşopî: Beşdar bi rastî zarok bûn, û carinan pir piçûk bûn. Sicardê Cremonayê îdîa dike ku rêber “zarokek (infans) ji deh salan biçûktir” bû, her çend Dickson vê yekê bêbingeh dibîne.
Peter Raedts (1977): Argumana herî bibandor pêşkêş kir ku têgîna Latînî pueri (ku bi gelemperî wekî “kur” an “zarok” tê wergerandin) di serî de ne temenekê, lê çîneke civakî ya “xizanên gerok”, “gundiyên bê erd û karkerên rojane yên temen nediyar” nîşan dide. Wî ev yek li ser bingeha analîzên zimanî û civakî, û çavkaniyên wekî Chronica regia Coloniensis ku behsa beşdarên ku karên xwe yên çandiniyê berdane dike, ava kir.
Giovanni Miccoli (1961): Yekem kes bû ku destnîşan kir ku çavkaniyên hevdem beşdaran wekî “zarok” binav nakin.
Gary Dickson: Teoriya “xizanên gerok” a Raedts qebûl dike lê wê sererast dike, û diparêze ku zarok/ciwanên rastîn jî di nav tevgerê de hebûn û roleke sereke lîstin, her çend ne bi tenê ew bûn. Li gorî wî, kronîknivîsan giranî daye ser ciwanan, û hin dêûbavan hewl dane ku zarokên xwe ji beşdarbûnê rawestînin. Her weha têgîna puelle (“keç”) jî hatiye bikaranîn.
Liam Athas (2024): Pêşniyar dike ku giranîdana li ser “zarokan” dibe ku wêneyek bi zanebûn be, yan ji bo pîrozkirinê (di serdema navîn de) yan jî ji bo rexnekirinê (di serdema nûjen de).
Pêşketina Çîrokê: Ji Dîrokê ber bi “Mythistory” (Mîtdîrok): Gary Dickson têgîna “mîtdîrok” bikar tîne da ku tevliheviya rastiya dîrokî bi efsane û vegotina pêşkeftî re rave bike. Çîroka Sefera Xaçperest a Zarokan heta di kronîkên destpêkê de jî dest bi veguherînê kiribû. Bandora şîroveyên paşê jî girîng e:

Rexneyên Serdema Ronahiyê (mînak, Voltaire ku ruhaniyet tawanbar dike).
Romantîzm û birûmetkirina sedsala 19an (zarokên dîndar û bêguneh).
Nêrînên nûjen: bêwateyî, îstismar, an jî wekî metaforek ji bo tevgerên ciwanan an krîzan (mînak, kampanyaya Eugene McCarthy, Kent State, aktîvîzma avhewayê).
Nêrînên Lêkolînerên Din (Munro, Alphandery, Waas, Mayer, Cohn):

Dana Carleton Munro (1913-14): “Vegotineke hişyar a ji efsaneyan paqijkirî” pêşkêş kir.
P. Alphandery (1916/1959): Wekî îfadeya kulta Bêgunehan şîrove kir.
Adolf Waas (1956): Wekî diyardeyeke dîndariya şovalyetî û protestoyek li dijî birûmetkirina şerê pîroz dît.
H.E. Mayer (1960): Zarokan wekî feqîrên bijartî yên Xwedê şîrove kir.
Norman Cohn (1957): Wekî tevgereke hezar salî ya feqîran ji bo revê ji belengaziya rojane şîrove kir.

Guherîna ji pejirandina vegotinên kevneşopî ber bi analîzkirina rexneyî ya çavkaniyan (Miccoli, Raedts) û dûv re jî ber bi lêkolîna “mîtdîrokê” (Dickson) ve, meylên berfirehtir di dîroknasiyê de nîşan dide. Sefera Xaçperest a Zarokan dibe mînakek ji bo ku dîroknas çawa bi delîlên kêm, nuansên zimanî û avakirina çandî ya rabirdûyê re mijûl dibin. Lêkolînên destpêkê (Janssens, Röhricht) çavkaniyan analîz kirin lê ne vegotinê bi xwe. Munro “vegotineke hişyar” pêşkêş kir. Dûv re şîroveyên ku li ser aliyên taybetî yên wekî “kulta Bêgunehan” (Alphandery) an “dîndariya şovalyetî” (Waas) hûr dibûn, hatin. Têbiniya Miccoli ya derbarê “zarokan” de xaleke veguherînê bû. Analîza zimanî/civakî ya Raedts a li ser pueri revîzyoneke mezin bû. Dûv re Dickson çarçoveya “mîtdîrokê” destnîşan kir, bûyera dîrokî qebûl kir lê her weha jiyana wê ya bi hêz a paşê wekî efsaneyek analîz kir. Ev pêşveçûn di mijûlbûna bi bûyerên dîrokî yên problematîk re sofîstîkebûneke zêde nîşan dide, ku ji nûavakirinên rastî yên hêsan wêdetir diçe û li ser têgihîştina avakirina vegotinê û wateyê bi demê re radiweste.

Giringîdana li ser “zarokan” an “bêgunehiyê”, çi ji hêla temenê ve rast be, çi jî wekî danasîna feqîrên “pak”, hêmaneke bi hêz lê guhêrbar bûye. Ev dikaribû ji bo tekezkirina li ser qenciya Xwedê (Xwedê yê pak hildibijêre dema ku yê gendel têk diçe) an jî ji bo ronîkirina zalimî û sinîzma cîhanê (îstismarkirina bêgunehan) were bikaranîn. Fikra serketinê “bi hezkirinê li şûna bi zorê” an bi rêya “bêgunehiyê” navendî ye. Israra Sicardê Cremonayê li ser rêberek zarok “ji deh salan biçûktir” ji bo parastina “têgihîştina tevgereke ciwanan” bû. Ev “bêgunehî” dikaribû wekî çavkaniyeke hêza giyanî were dîtin. Berevajî vê, ew kir ku ew “li hember manîpulasyonê lawaz bibin” û ji hêla bazirganan ve an ji hêla rêberan ve (li gorî rexneya Voltaire ya li ser ruhaniyetê ) werin îstismarkirin. Şîroveya nûjen a zarokên ku cil û bergên xwe li xwe dikin vê “zaroktiyê” ji bo tekezkirina li ser bêwateyiyê bikar tîne. Guhêrbariya motîfê dihêle ku ew ji vegotinên dijber re xizmet bike.

Tablo 2: Nêrînên Akademîk ên Sereke li ser Nasnameya “Pueri” di Sefera Xaçperest a Zarokan de

Dîroknas	Sal (Weşana Sereke)	Argumana Sereke Derbarê Pueri	Delîl/Bingeha Sereke
Giovanni Miccoli	1961	Çavkaniyên hevdem beşdaran wekî “zarok” binav nakin.	Analîza çavkaniyên seretayî.
Peter Raedts	1977	Pueri ne temenek, lê çîneke civakî ya “xizanên gerok” û karkerên bê erd nîşan dide.	Analîza zimanî û civakî, Chronica Regia Coloniensis.
Gary Dickson	2008	Tevî ku gelek pueri xizan bûn, zarok/ciwanên rastîn jî di nav tevgerê de hebûn û roleke sereke lîstin.	Tekezkirina kronîknivîsan li ser ciwanan, hewldanên dêûbavan.

Encam û Mîrateya Sefera Xaçperest a Zarokan

Sefera Xaçperest a Zarokan, tevî têkçûna xwe ya eşkere, bandor û mîrateyeke mayînde li pey xwe hişt.

Bandora Demkurt (Mînak, li ser Sefera Xaçperest a Pêncemîn): Tevî ku bi ser neket, kelecana dînî ya ku vê seferê derxist holê, bû alîkar ku Sefera Xaçperest a Pêncemîn (1217–21/1218) were destpêkirin. Papa Innocent III, piştî dîtina vê coşê, di kêmtirî salekê de banga Sefera Xaçperest a Pêncemîn kir. Tê gotin ku Papayê diyar kiriye ku şagirtên Nicholas û Stephen hemû rêberên Xiristiyan şermezar kirine. Ji aliyê din ve, têkçûna seferê dibe ku di nav hin Xiristiyanan de bêhêvîbûn çêkiribe û otorîteya Papatiyê xistibe bin pirsê. Enerjiya dînî ya gelêrî ya ku ji hêla Sefera Xaçperest a Zarokan ve hat nîşandan, dibe ku bi awayekî paradoksî bandor li Papa Innocent III kiribe ku ji bo Sefera Xaçperest a Pêncemîn bi awayekî fermîtir vê coşê bi kar bîne. Ew nîşandana kelecaneke dînî ya nehatibû bikaranîn bû ku Dêrê nedikarî paşguh bike.
Mayîndebûna Efsaneyê û Bikaranîna Wê di Serdemên Cuda de: Çîroka “Sefera Xaçperest a Zarokan” bû arketîpek, “memeke bi hêz” (Carl Jung, ku di de tê gotin). Çîroka wê wekî amûrek ji bo “hesretên transcendental” û “hêvî û tirsên civaka rojavayî” xizmet kir.

Ji hêla ramanwerên Serdema Ronahiyê (Voltaire) ve ji bo êrîşkirina li ser Dêrê hate bikaranîn.
Di sedsala 19an de hate romantîzekirin.
Şîroveyên nûjen cihêreng in: bêwateyî, îstismar, an jî wekî metaforek ji bo tevgerên ciwanan an krîzan (mînak, kampanyaya Eugene McCarthy, Kent State, aktîvîzma avhewayê).
Mijarên manîpulasyon û îstismarkirina nifûsên lawaz derdixe pêş.

Sefera Xaçperest a Zarokan bi israr wekî çîrokeke hişyarker xizmet kiriye, lê “hişyariya” ku dide, li gorî nirxên serdemê diguhere. Di serdemekê de, ew hişyariyek li dijî dûrketina ji rêberiya fermî ya Dêrê ye; di serdemeke din de, li dijî manîpulasyona ruhaniyetê; di serdemeke din de jî, li dijî îdealîzma naîf an îstismarkirina ciwanan ji bo armancên mezinan. Kronîknivîsan gotin, “Xwedê nexwest” – hişyariyek li dijî tevgerên nepejirandî. Voltaire ew ji bo hişyarkirina li dijî hêza ruhaniyetê bikar anî. Şîroveyên nûjen wê wekî hişyariyek derbarê manîpulekirina îdealîzma ciwanan an encamên trajîk ên baweriya bi coş bêyî pragmatîzmê dibînin. bi eşkere paralelên bi “krîza avhewayê” û “bikaranîn, fedakirin û îstismara bêhiş a zarokan” re xêz dike. Ev adaptebûna “exlaqê” wê ji bo mîrateya wê ya mayînde sereke ye.

Encamname

Sefera Xaçperest a Zarokan a sala 1212an bûyereke trajîk û tevlihev e ku ji hêla kelecana dînî ya xurt û faktorên civakî-aborî ve hate ajotin. Hûrgiliyên wê bi nezelaliyê dorpêçkirî ne û bûye mijara nîqaşên dîroknivîsî yên girîng, nemaze derbarê nasnameya rastîn a beşdarên ku wekî pueri têne binavkirin. Encama seferê bi piranî felaket bû: piraniya beşdaran yan jiyana xwe ji dest dan yan jî hatin kolekirin. Lêbelê, mîrateya wê ya pirreng û mayînde ye.

Di dawiyê de, balkêşiya mayînde ya Sefera Xaçperest a Zarokan dibe ku ji ber neynika wê ya ji aliyên bêdem ên xwezaya mirovî be: kapasîteya bawerî û îdealîzma kûr, lawaziya li hember bandora karîzmatîk, meyla kesên marjînal ji hêviyên bêhêvî re, potansiyela îstismarkirina sinîk, û pêdiviya herheyî ya civakê ji bo dîtina wateyê di trajediyê de bi rêya çîrokbêjî û efsanesaziyê. “Îdealîzm û bêgunehî” , “kelecana dînî” , “manîpulasyon û îstismar” , û afirandina “mîtdîrokê” hêmanên ku ne tenê yên sedsala 13an in. Çîrok deng dide ji ber ku ew dest dide van ezmûn û meylên bingehîn ên mirovî, û wê ji bûyereke serdema navîn wêdetir dike û vediguherîne çîrokek ku her nifş dikare bi merceka xwe ya têgihîştina tevgera mirovî û dînamîkên civakî ji nû ve şîrove bike. Ji ber vê yekê, lêkolîna Sefera Xaçperest a Zarokan ne tenê ji bo têgihîştina serdema navîn, lê her weha ji bo têgihîştina aliyên kûr ên mirovahiyê girîng e. Pêdivî bi analîzeke dîrokî ya rexneyî heye dema ku mirov bi bûyerên ku di nav efsaneyan de mane û ji hêla çavkaniyên kêm ve hatine sînordarkirin re mijûl dibe.

WERGIRTÎ

xwende

Sefera Xaçperest a Zarokan (1212)

WERGIRTÎ

Yorum bırakın Cevabı iptal et

Sefera Xaçperest a Zarokan (1212)

WERGIRTÎ

Bunu paylaş:

Yorum bırakın Cevabı iptal et

Ji nivîsên nû agahdar be!