Çand
-
Gunehxwer: Kesên ku Gunehên Kesên Din Hildigirin Ser Xwe
I. Pêşgotin A. Danasîna Giştî ya Mijara “Gunehxweran” Di sedsalên 18an û 19an de, li hin herêmên gundewarî yên Îngilistan, Skotlanda û Gallerê, kesayeteke folklorîk û pîşeyeke dîrokî ya bi navê “gunehxwer” (bi Îngilîzî: sin-eater) hebû. Ev kes, bi gelemperî ji çînên herî hejar û ji civakê dervekirî dihatin, roleke taybet di merasîmên cenazeyan de Read more
-
Ezîze Wilgefortis a bi Rîh
1. Pêşgotin: Ezîze Wilgefortis û Çîroka Wê ya Efsanewî Kurteya Jiyana Ezîze Wilgefortis û Navenda Çîroka Wê Ezîze Wilgefortis, kesayetiyeke efsanewî ya serdema navîn e ku bi çîroka xwe ya balkêş û trajîk tê naskirin. Li gorî efsaneyê, Wilgefortis mîrkeyeke ciwan û bedew a Portekîzê bû ku bûbû Xiristiyan û sonda keçaniyê xwaribû, da ku Read more
-
Serhildanên Zoot Suit: Modaya Ku Bû Sedema Serhildaneke Nijadperestî (1943)
1. Pêşgotin Serhildanên Zoot Suit, ku di Hezîrana 1943an de li bajarê Los Angelesê yê Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê (DYA) qewimîn, rêzek ji pevçûnên tundûtûjî yên dijwar bûn ku di navbera leşker û deryavanên Amerîkî ji aliyekî ve, û ciwanên Meksîkî-Amerîkî, ku bi navê “Pachucos” dihatin nasîn û cil û bergên taybet ên bi navê Read more
-
1ê Nîsanê: Xapandina Dara Spagêtiyê (1957)
Kurte Ev gotara akademîk xapandina navdar a “Dara Spagêtiyê” ya ku di 1ê Nîsana 1957an de ji hêla bernameya Panorama ya BBCyê ve hat weşandin, bi hûrgulî dinirxîne. Xapandin, ku tê de dihate îdîakirin ku li Swîsreyê spagêttî li ser daran şîn dibe û tê çinîn, beşeke girîng a temaşevanên Brîtanî xapand û bû sedema Read more
-
Talankirina Bronzên Bênînê û Nîqaşên Li Ser Pêvajoya Vegerandinê (Nîjerya/Ewropa)
I. Destpêk Bronzên Bênînê, yên ku wek komeke girîng a hunera Afrîkaya Rojava têne nasîn, ji hêla gelê Edo ve herî kêm ji sedsalên 13an û 15an ve hatine çêkirin. Ev berhem ne tenê ji “bronz”ê pêk tên; di nav wan de tiştên ji tûnc, hestiyê fîlan, dar û mercanê jî hene. Ev berhemên hunerî Read more
-
Keleh û Sûrên Amedê: Dîrok, Mîmarî û Girîngiya Çandî
1. Pêşgotin Keleha Amedê, ku li ser erdekî bilind ê Geliyê Çemê Dîcleyê yê Jorîn bi heybet bilind dibe, yek ji keleh û sûrên parastinê yên herî berbiçav û baş-parastî yên cîhanê ye.1 Dirêjahiya sûrên wê yên bi heybet digihîje 5800 metreyan û dîrokeke wê ya ku vedigere bi hezaran salan, şahidiya gelek şaristaniyan kiriye.1 Read more
-
Endulus: Stêrkeke geş
Pêşgotin Di dîroka şaristaniya Îslamî de, Endulus wek stêrkeke geş dibiriqe, û di navenda vê biriqînê de, bajarê Kurtubayê (Córdoba) xwedî cihekî taybet e. Bi taybetî di serdema Xanedaniya Emevî de, di navbera sedsalên 8 û 10an de, Kurtuba ne tenê wek paytexta siyasî ya Endulusê, lê herweha wek navendeke bêhempa ya zanist, felsefe, huner Read more
-
Jólabókaflóð: Kevneşopiya Lehiya Pirtûkan a Noelê ya Îzlandayê
I. Destpêkek ji Jólabókaflóð re: Lehiya Pirtûkan a Noelê ya Îzlandayê A. Pênase û Hêmanên Bingehîn Jólabókaflóð, ku bi wergera xwe ya nêzîk wekî “Lehiya Pirtûkan a Noelê” an “Lehiya Pirtûkan a Yule” tê nasîn , kevneşopiyeke çandî ya Îzlandî ye. Di bingeha xwe de, ev kevneşopî bi weşandina salane ya pirtûkên nû di mehên Read more
-
Serhildana Roja St. Scholastica (Oxford, 1355)
Ji Gengeşiyeke Meyxaneyê ber bi Komkujiyekê û Guhertina Hêzê ve Kurte Ev gotar bi awayekî akademîk Serhildana Roja St. Scholastica ya ku di sala 1355an de li Oxfordê qewimî, dinirxîne. Serhildan, ku ji ber gengeşiyeke li ser kalîteya şerabê di navbera xwendekarên zanîngehê û bajarokiyan de dest pê kir, di nav sê rojan de veguherî Read more
-
Sirra Peykerên Moai yên Girava Paskalyayê
Sernav: Sirra Peykerên Moai yên Girava Paskalyayê (Rapa Nui) û Çarenûsa Şaristaniya Wê Kurte: Ev gotar bi awayekî akademîk û berfireh li ser sirên peykerên Moai yên Girava Rapa Nui (Girava Paskalyayê) û şaristaniya ku ew afirandine disekine. Analîzek li ser koka gelê Rapa Nui, armanc, çêkirin û veguhastina Moaiyan, guherînên ekolojîk ên giravê, û Read more
-
Hilweşandina Beşa Serapeumê ya Pirtûkxaneya Îskenderiyeyê (391/392 P.Z.)
Hilweşandina Beşa Serapeumê ya Pirtûkxaneya Îskenderiyeyê (391/392 P.Z.): Analîzek Akademîk 1. Pêşgotin Paragrafa Destpêkê: Girîngiya Serapeumê û Bûyera Hilweşandinê Serapeumê Îskenderiyeyê, komplekseke perestgehê ya bîrdarî ku ji xwedayê senkretîk Serapîs re hatibû terxankirin, di cîhana kevnar de wek nîşaneke olî û çandî ya berbiçav radiwestiya. Ev beş dê bi kurtasî rola wê ya dualî wek Read more
-
Beyt’ul-Hikme: Navenda Zanist û Wergerê ya Bexdayê
Beyt’ül Hikme (Mala Hîkmetê): Navenda Zanist û Wergerê ya Bexdayê di Serdema Ebasî de (Sedsalên 8an-9an) 1. Destpêk: Beyt’ül Hikme û Konteksta Serdema Zêrîn a Îslamê Beyt’ül Hikme, ku bi navê “Mala Hîkmetê” jî tê nasîn, di dîroka şaristaniya Îslamê de yek ji saziyên herî girîng û bibandor tê hesibandin. Ev navend, ku di sedsalên Read more
-
Karesata Bexdayê (1258)
Dagirkirin, Wêrankirin û Mîrata Têkçûna Navenda Xelîfetiya Ebasî ji Aliyê Mongolan ve Nivîskar: Pisporê Dîroka Serdema Mongolan û Şaristaniyên Îslamî I. Pêşgotin (Destpêk) A. Kurtenêrînek li ser Bûyera Dagirkirina Bexdayê û Girîngiya Wê ya Dîrokî Dagirkirina Bexdayê, paytexta Xelîfetiya Ebasî, ji aliyê artêşên Mongolan ve di bin fermandariya Hûlagû Xan de di Sibata sala 1258an Read more
-
Dahênana Çapxaneyê (Johannes Gutenberg, ~1440)
Dahênana Çapxaneyê (Johannes Gutenberg, ~1440): Bandora Wê li ser Belavbûna Agahiyan, Ronesans û Reformasyonê 1. Pêşgotin: Şoreşa Çapê û Johannes Gutenberg Dahênana çapxaneyê ji aliyê Johannes Gutenberg ve dora sala 1440an wekî xaleke werçerxanê ya girîng di dîroka mirovahiyê de tê dîtin, ku gelek caran bi bandora xwe ya li ser belavkirina agahiyan bi dahênanên Read more
-
Deh Bûyerên UFO
Vekolîneke Berawirdî li ser Deh Bûyerên UFO yên Fermî yên Sedsala 20. û Bandora Wan a Dîrokî-Civakî 1. Pêşgotin (Destpêk) Diyardeya tiştên firiyayî yên nenas (TFN), ku di sedsala 20. de bi awayekî berfireh wekî “UFO” hatine binavkirin, yek ji wan mijarên herî balkêş û gengeşîkirî ye ku hem bala raya giştî kişandiye ser xwe, Read more
-
Dîroka Sêrbazî û Efsûnê li Tirkiyeyê
Ji Kevneşopiyên Kevnar heta Serdema Modern Kurte Ev gotar lêkolîneke berfireh li ser dîroka sêrbazî û efsûnê li erdnîgariya Tirkiyeyê dike, ji şaristaniyên kevnar ên Anatolyayê bigire heta Komara Tirkiyeyê ya modern. Gotar dê pratîkên sêrbaziyê, baweriyên efsûnî, falên cihêreng, û hêmanên folklorîk ên pêwendîdar vebikole. Herwiha, dê helwestên civakî, dînî (bi taybetî Îslamî) û Read more
-
Têgihîştina Cinan di Kevneşopiya Tirkî de: Bawerî, Bûyerên Paranormal, Memorat, Şahidiyên Rastîn û Nûçeyên Medyayê
Sernav: Têgihîştina Cinan di Kevneşopiya Tirkî de: Bawerî, Bûyerên Paranormal, Memorat, Şahidiyên Rastîn û Nûçeyên Medyayê 1. Pêşgotin 2. Koka Têgeha Cinan: Etîmolojî, Çarçoveya Dîrokî û Îslamî Ev nîqaşên teolojîk nîşan didin ku têgihîştina cinan mijareke dinamîk e û di serdemên cuda de rastî şîrove û têgihîştinên cihêreng hatiye. Ji aliyekî ve, baweriya bi cinan Read more
-
Tevgera Ludîzmê: Berxwedana Pêşîn a Karkeran
Tevgera Ludîzmê: Berxwedana Pêşîn a Karkeran li Dijî Mekanîzasyonê di Şoreşa Pîşesaziyê de (Îngilistana Sedsala 19an) Ferhengoka Têgînên Sereke Têgîna Îngilîzî/Tirkî Wergera Kurdî (Kurmancî) Luddism Ludîzm Industrial Revolution Şoreşa Pîşesaziyê Mechanization Mekanîzasyon / Makînekirin Textile worker Karkerê tekstîlê / Pîşekarê tekstîlê Social resistance Berxwedana civakî Machine breaking Şikandina makîneyan Factory Fabrîqe / Kargeh Wages Mehane Read more
-
Serdema Zêrîn a Îslamê
Zanist, Felsefe û Huner di Serdema Zêrîn a Îslamê de (Sedsalên 8-14an) û Bandora wê li ser Rojava: Navendên wekî Bexda û Kurtubayê di Matematîk, Pizîşkî, Astronomî, Felsefe û Hunerê de ji Ronesansa Ewropî re Kurte Ev gotara akademîk, serdema navbera sedsalên 8an û 14an, ku wek Serdema Zêrîn a Îslamê tê binavkirin, dinirxîne. Di Read more
-
Destana Gilgamêş
Destana Gilgamêş: Lêkolîneke Akademîk a Berfireh li ser Dîrok, Naverok, Çand û Têkiliyên Wê yên Wêjeyî Pêşgotin Destana Gilgamêş, yek ji kevintirîn û bibandortirîn berhemên wêjeyî yên tomarkirî yên mirovahiyê ye, ku rehên wê digihîjin Mezopotamyaya kevnar, bi qasî çar hezar sal berê.1 Ev şahesera wêjeyî, ku di serî de li ser tabletên axê bi Read more
-
Koletî û Xesandin li Împaratoriya Osmanî
1. Pêşgotin 1.1. Pênase û Girîngiya Mijarê Diyardeyên koletî û xesandinê di dîroka Împaratoriya Osmanî de xwedî cihekî navendî û girîngiyeke taybet bûn. Ev her du sazî ne tenê wekî hêmanên jiyana civakî û aborî, lê herweha wekî amûrên rêveberiya dewletê û qesrê jî roleke diyarker lîstin. Koletî, di formên xwe yên cihêreng de, ji Read more
-
Gelê Samî yê Xwemalî yê Ewropayê
Pêşgotin Gelê Samî, wekî yekane gelê xwemalî yê ku di nav sinorên Yekîtiya Ewropayê de bi awayekî fermî tê naskirin û herweha li Norwêc, Swêd û Fînlandiyayê jî xwedî statuyeke wiha ye , xwedî dîrok û çandeke taybet e. Ev naskirina tekane di parzemîneke ku bi pirrengiya xwe ya etnîkî û zimanî tê nasîn de, Read more
-
Şaristaniya Geliyê Hindûsê û Nivîsa Wê ya Esrarî
1. Pêşgotin: Şaristaniya Geliyê Hindûsê – Kolanek Kevnar a Cîhanê Şaristaniya Geliyê Hindûsê (ŞGH), ku wekî Şaristaniya Harappayê jî tê nasîn, yek ji sê şaristaniyên herî kevnar ên cîhanê ye ku li kêleka Mezopotamya û Misrê kevnar şîn bûye. Ev şaristanî, ku bi qasî Beriya Zayînê (B.Z.) 3300 heta 1300 li bakurê rojavayê parzemîna Hindistanê Read more
-
Destnivîsa Voynichê
Kodekseke Nepenî 1. Pêşgotin: Destnivîsa Voynichê – Serpêhatiyeke Bêdawî Destnivîsa Voynichê, ku di Pirtûkxaneya Beinecke ya Pirtûk û Destnivîsên Kêmpeyda ya Zanîngeha Yale de bi nimreya MS 408 tê parastin, wekî yek ji mezintirîn û herî balkêş sirên nedeşîfrekirî di dîroka kodîkolojî, kriptografî û zimannasiyê de cihê xwe digire. Ev kodeksa nepenî, ku bi awayekî Read more
-
Birca Babîlê: Rastî û Efsane
Birca Babîlê: Rastî û Efsane Beşa 1: Destpêk: Birca Babîlê di Çavkaniyên Dîrokî û Mîtolojîk de Birca Babîlê yek ji vebêjeyên herî naskirî û bi bandor ên cîhanê ye, ku di navbera rastî û efsaneyê de cih digire. Ev çîroka kevnar, ku bi giranî ji Pirtûka Pîroz tê zanîn, sembola azweriya mirovî ya bêsînor, sînorên Read more
-
Şoreşa Bi Stran: Rola Çandê di Rizgariya Dewletên Baltîk de
Beşa 1: Pêşgotin 1.1. Danasîna Giştî ya Şoreşa Bi Stran Şoreşa Bi Stran, wekî ku di literaturê de bi berfirehî hatiye dokumentkirin, navê rêzek bûyerên berxwedana sivîl û bê tundî ye ku di navbera salên 1987 û 1991ê de li sê dewletên Baltîk – Estonya, Letonya û Lîtvanya – qewimîn.1 Ev tevgerên girseyî, ku bi Read more
-
Pirtûkxaneya Pergamûmê û Pêşbaziya wê bi Îskenderiyeyê re
1. Pêşgotin: Girîngiya Pirtûkxaneya Pergamûmê di Cîhana Kevnar de Pirtûkxaneya Pergamûmê, ku di serdema Helenîstîk de li bajarê Pergamûmê (îro Bergama, Tirkiye) hatiye avakirin, ne tenê wekî depoyek pirtûkan, lê belê wekî yek ji navendên çandî û entelektuelî yên herî girîng ên cîhana kevnar tê naskirin. Ev pirtûkxane, ku sembola hêz û prestîja xanedana Attalî Read more
-
Bandora Çanda Swahîlî li ser Bazirganiya Okyanûsa Hindî
1. Destpêk: Peravên Swahîlî wek Navendeke Bazirganî û Çandî ya Gerdûnî Vebêjeriya Giştî ya Mijarê Peravên Swahîlî, ku ji başûrê Somalyayê heta bakurê Mozambîkê li ser mesafeyekê nêzî 3,000 kîlometreyan dirêj dibin û giravên derdorê jî di nav xwe de digirin, ji sedsalên navîn heta serdema modern a destpêkê wek navendeke girîng a bazirganî û Read more
-
Kevneşopiyên Dengbêjiyê yên Êzidiyan
Taybetmendî, Stranên Olî û Vebêjên Dîrokî 1. Pêşgotin Kurteçîroka Dengbêjiya Kurdî û Girîngiya Wê ya Giştî Dengbêjî, wekî celebeke muzîka Kurdî û şêweyekî çîrokbêjiya devkî, di nav çanda Kurdan de xwedî cihekî navendî û dîrokî ye.1 Dengbêj, ku bi wateya “deng” û “bêj” (gotin) pêk tê, ne tenê hunermendên ku stran û çîrokan dibêjin in, Read more
-
Şaristaniya Oxus (BMAC)
Lêkolîneke Berfireh li ser Şaristaniyeke Serdema Bronzê ya Ji Bîr Çûyî li Asyaya Navîn Şaristaniya Oxus (BMAC): Lêkolîneke Berfireh li ser Şaristaniyeke Serdema Bronzê ya Ji Bîr Çûyî li Asyaya Navîn Ez lêkolînerek PhD me ku di arkeolojiya Serdema Bronzê ya Asyaya Navîn de pispor im, û bi weşanên xwe yên zanistî û nivîsandina akademîk Read more
-
Çîrokên Jinên Vîkîngan
Ji Nû Ve Nirxandineke Akademîk li ser Rol û Bandora Wan Beşa 1: Destpêk 1.1. Pêşgotin: Ji Nû Ve Nirxandina Çîrokên Jinên Viking Dema ku behsa Serdema Vîkîngan tê kirin, pirî caran wêneyê şervanên mêr ên bi hêz, bi keştiyên xwe yên dirêj û bi tirs û xofeke mezin tê ber çavan. Ev wêneyê mêrxasî Read more
-
Çanda Xwarezmiyan
1. Pêşgotin: Xwarezm – Dilê Asyaya Navîn û Navenda Şaristaniyê Herêma Xwarezmê, ku li devera deltaya jêrîn a Çemê Amu Deryayê (di çavkaniyên kevnar de wekî Oxus tê zanîn) li Asyaya Navîn cih digire, di dirêjahiya dîrokê de wek navendeke girîng a şaristaniyê derketiye pêş. Ev herêma ku îro di nav axa Ozbekistan, Tirkmenistan û Read more
-
Gelê Ainu-yê li Japonyayê
Gelê Ainu yê Japonyayê: Çand, Ziman, Bawerî û Têkoşîna ji bo Naskirinê 1. Pêşgotin: Gelê Ainu – Kurtenêrînek li ser Neteweyek Xwecihî li Japonyayê Gelê Ainu, ku navê wan di zimanê wan de tê wateya “mirov” 1, wekî gelê xwecih ê Japonyayê têne nasîn. Bi kevneşopî, ew bi giranî li girava Hokkaido (ku jê re Read more
-
Zimanên Fîkandinê: Şêwazên Ragihandinê yên Kêmpeyda
1. Pêşgotin Zimanên bi fîkê, ku di nav gel de wekî “zimanên fîkandinê” an “zimanê çûkan” jî tên nasîn, şaxekî taybet û gelek balkêş ê ragihandina mirovî temsîl dikin. Ew bi bingehîn adaptasyonên zimanên devkî ne ku di nav civakên cihêreng ên cîhanê de, bi taybetî ji bo pêdiviya ragihandina li mesafeyên dûr an di Read more
-
Pêlavnasî
I. Destpêk: Nexşeya Cîhanî ya Pêlavan Pêlav ji pêlavên parastinê yên ji bo lingên me wêdetir in; ew berhemên hunerî yên tevlîhev in ku têlên dîrok, çand, teknolojî û nasnameyê bi hev ve girêdidin.1 Ev beş dê vê fikrê bide nasîn ku pêlav wekî neynika normên civakî, nasnameya takekesî, dîroka kolektîf, statu, moda û fonksiyoneliyê Read more
-
Potansiyela Turîzmê ya Semsûrê
1. Pêşgotin Semsûr, parêzgehek ku li başûrê rojhilatê Tirkiyeyê cih digire, xwedî mîrasek dîrokî û çandî ya gelek dewlemend e ku koka wê digihîje serdemên herî kevnar ên mirovahiyê. Li gorî lêkolînên arkeolojîk, şopên jiyanê li vê herêmê heta Serdema Paleolîtîk, ango B.Z. 40,000 sal berê, vedigerin.1 Cihê wê yê erdnîgarî yê stratejîk, di navbera Read more
-
Navên Teoforîk
1. Pêşgotin Navên mirovan, ji bilî ku tenê amrazên naskirinê ne, di heman demê de bargehên wateyên kûr ên çandî, dîrokî û olî ne. Di nav vê çarçoveyê de, “navên teoforîk” wekî kategoriyeke taybet a onomastîkê (zanista navan) derdikevin pêş, ku têkiliya rasterast a di navbera navlêkirin, baweriyên xwedayî û çanda mirovan de bi awayekî Read more
-
PÊJGEHA MÊRDÎNÊ
Beşa 1: Pêşgotin: Pêjgeha Mêrdînê wekî Mîrateke Çandî ya Pirreng Mêrdîn, bajarekî kevnar ê Mezopotamyaya Jorîn e ku bi dîrokeke kûr û pêkhateyeke çandî ya pirralî ve tê nasîn. Ev bajar, di navbera çemên Dîcle û Feratê de, li ser axeke berhemdar û stratejîk hatiye avakirin û bi hezaran salan mazûvaniya gelek şaristaniyan kiriye. Pêjgeha Read more
-
Bulgaristan: Geliyê Gulan û Rola Di Koka Nivîsa Krîlî de
Destpêk Bulgaristan, welatekî ku li xaçerêya dîrokî û çandî ya Ewropayê ye, xwedî mîrateke çandî ya gelek dewlemend û pirreng e. Di nav vê mîrasê de, du hêmanên ku hem ji bo nasnameya Bulgarî hem jî ji bo dîroka Ewropaya Rojhilat xwedî girîngiyeke taybet in, derdikevin pêş: Geliyê Gulan, ku wekî navenda cîhanî ya hilberîna Read more
-
Portekîz: Muzîka Fado
1. Pêşgotin: Fado – Ruhekî Portekîzî di Awazan de Muzîka Fado, ku bi melodiyên xwe yên xemgîn, gotinên hestiyar û kûr û şiyana xwe ya ji bo îfadekirina hestên kolektîf ên neteweyekê tê nasîn, yek ji şêweyên hunerî yên herî berbiçav û sembolîk ên Portekîzê ye.1 Ew ne tenê cureyek muzîkê ye; ew bi xwe Read more
-
Romanya: Efsaneya Drakulayê li hember Rastiyê
Beşa 1: Pêşgotin: Drakula – Di Navbera Efsane û Rastiyê de Danasîna Mijarê û Girîngiya Wê Navê “Drakula” di hişê piraniya mirovan de du wateyên cihê lê tevlihevkirî tîne ziman: yek, navekî dîrokî ye ku bi mîrê Eflakê (Wallachia) yê sedsala 15-an, Vlad III Drăculea, ku bi navê Vladê Kazûqker (Vlad Țepeș) jî tê nasîn, Read more
-
Fînlandiya: Çanda Saunayê û Têgeha Sisu
1. Pêşgotin Fînlandiya, wekî welatekî Nordîk ê ku xwedî erdnîgariyeke taybet û dîrokeke dijwar e, nasnameyeke çandî ya xweser pêş xistiye. Di nav gelek hêmanên vê nasnameyê de, du stûnên bingehîn bi awayekî berbiçav derdikevin pêş: çanda saunayê û têgeha “sisu”. Sauna, ji bo Fînlandiyan ne tenê cihekî paqijiyê ye, lê qadeke civakî, tenduristî û Read more
-
Misir: Mîrata Çemê Nîl
Ji Serdema Kevin heta Jiyana Nûjen 1. Pêşgotin Çemê Nîlê, ku wek “diyariya Nîlê” ji bo Misrê tê binavkirin, ji kûrahiya dîrokê ve heta roja me ya îro, di her warî de jiyana vî welatî şekilandiye.1 Ev çemê bi heybet ne tenê çavkaniya av û xwarekê bûye, lê di heman demê de bûye hîmê şaristanî, Read more
-
Hindistan: Paradoksa Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de
1. Pêşgotin: Têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” li Hindistanê û Paradoksa Wê ya Navendî Têgeha “Yekîtiya di Nav Cûdahiyê de” wekî hîmekî bingehîn di têgihiştina karakterê civakî û siyasî yê Hindistanê de cih digire. Ev têgeh, di wateya xwe ya herî berfireh de, îşaret bi kapasîteya Hindistanê dike ku tevî pirrengî û cûrbecûriyeke bêhempa Read more
-
Koreya Başûr: Hêza Nerm a Ku Ji Nav Xweliyê Rabû
1. Pêşgotin Koreya Başûr, welatekî ku di nîvê sedsala 20an de ji ber şer û xizaniyê wêran bibû, di dehsalên dawî de veguherîneke sosyo-aborî û çandî ya bêhempa pêk aniye. Ji xirbeyên Şerê Koreyê û paşmayîna aborî, ev netewe ne tenê bûye hêzek pîşesazî û teknolojîk a cîhanî, lê her wiha bûye hinardekareke girîng a Read more
-
Nasnameya Hibrid a Hong Kongê
Bandora Dîroka Kolonyal a Brîtanî 1. Pêşgotin: Danasîna Nasnameya Hybrid a Hong Kongê Hong Kong, metropolek jîndar a ku li peravên başûrê Çînê ye, xwediyê nasnameyek hybrid a bêhempa ye ku bi giranî ji ber dîroka wê ya tevlihev wekî koloniya Brîtanî û wekî beşek ji Çînê şekil girtiye. Ev gotara akademîk armanc dike ku Read more
-
Xalîçeyên Efxanî
1. Destpêk: Xalîçeyên Efxanî wekî Mîrateke Çandî ya Tevlihev Xalîçeyên Efxanî, ku bi sêwiranên xwe yên hûrgilî û rengên zindî têne nasîn, ne tenê kelûpelên malê ne, lê di heman demê de beşek girîng ji dîrok û çanda Efxanistanê ne.1 Ev xalîçe, ku bi destan têne çêkirin, gelek caran çîrokên civakî, dîrokî û etnîkî yên Read more
-
Rûsya: Ruhê Rûsî (Душа)
Rûsya: Ruhê Rûsî (Душа): Cihê Wê di Wêje û Nasnameyê de Beşa 1: Destpêk (Pêşgotin) Têgeha “Ruhê Rûsî” (bi Rûsî: Душа, Duşa) yek ji têgehên herî bi nîqaş, tevlihev û di heman demê de navendî ye di têgihiştina çand, wêje û nasnameya Rûsî de. Ew ne tenê îfadeyeke helbestî ye ku di stran û çîrokan Read more
-
“Bula”ya Fîjiyê: Ji Silavekê Zêdetir
1. Destpêk “Bula” li Fîjî ne tenê silaveke rojane ye; ew têgeheke çandî ya navendî ye ku di kûrahiya dilê çand û jiyana civakî ya Fîjî de cih digire. Ev peyv, ku bi gelemperî wekî “silav” an “xêrhatin” tê wergerandin, yekser hestek germî, mêvanperwerî û pêwendiyeke mirovî ya rastîn radigihîne. Ji bo kesên ku yekem Read more
-
Meksîka: Roja Miriyan
1. Pêşgotin Roja Miriyan (bi Spanî: Día de Muertos) yek ji cejnên herî berbiçav û watedar ên Meksîkayê ye, ku tê de mirî bi şahî û rêzdariyeke kûr tên bibîranîn û pîrozkirin. Ev cejn, ku bi gelemperî ji 31ê Cotmehê heta 2ê Mijdarê tê pîrozkirin 1, ne tenê wekî rojeke xemgîniyê tê dîtin, lê belê Read more
-
Mîrata Koçerî ya Mongolyayê
Kevneşopî, Berdewamî û Kêşeyên Serdema Modern 1. Pêşgotin Koçerîtiya Mongolyayê ne tenê şêweyekî jiyanê ye, lê di heman demê de bingeha nasnameya neteweyî, dîrok û çanda Mongolan e. Ev mîrat bi hezaran salan e ku li ser zozanên fireh ên Asyaya Navîn geş bûye û şaristaniyeke bêhempa afirandiye.1 Ev şêwaza jiyanê, ku bi gerokiya li Read more
-
Efsaneya “Melting Pot” a DYAyê
Asîmîlasyon û Pirçandî li DYAyê 1. Pêşgotin Metafora “Melting Pot” (Beroşa Helandinê) ji mêj ve wekî sembola pêvajoya entegrasyona çandî li Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê (DYA) hatiye bikaranîn. Ev têgeh îşaret bi pêvajoyekê dike ku tê de civakek heterojen her ku diçe homojentir dibe, û hêmanên cihêreng ên çandî “bi hev re dihelin” da ku Read more
-
El Sistema-ya Venezuela
Bernameya Perwerdehiya Muzîkê, Bandora Civakî û Rexneyên Ser Wê 1. Destpêk: El Sistema û Konteksta Wê ya Civakî-Çandî li Venezuelayê Bernameya perwerdehiya muzîkê ya Venezuelayê, ku bi navê “El Sistema” (Sîstem) tê nasîn, projeyeke civakî û çandî ya berbiçav e ku ji damezrandina xwe ve di sala 1975an de bala cîhanê kişandiye. Ev bername, ku Read more
-
Makaû: Tevliheviya Çandên Çînî û Portekîz
Beşa 1: Destpêk Makaû, herêmeke îdarî ya taybet a Çînê, ji bo demeke dirêj wekî mînakeke berbiçav a hevdîtin û tevliheviya çandên Rojhilat û Rojava radiweste. Ev tevlihevî, ku koka xwe ji zêdetirî çar sedsalan digire, ne tenê di dîroka herêmî de, lê di çarçoveya berfireh a globalîzasyon û danûstandinên çandî yên destpêkê de jî Read more
-
Bandora Piralî ya Mîtolojiya Yewnanî li ser Raman û Çanda Hemdem
1. Pêşgotin: Girîngiya Dîrokî û Berdewamiya Mîtolojiya Yewnanî Mîtolojiya Yewnanî, ku ji çîrokên xwedawend, leheng, û mexlûqên efsanewî pêk tê, ji kevintirîn û bibandortirîn mîrasên çandî yên cîhanê ye. Ev vegotinên kevnar, ku bi sedsalan bi devkî hatine ragihandin û paşê di berhemên wêjeyî û hunerî de hatine nemirkirin, ne tenê ji bo têgihiştina şaristaniya Read more
-
Şaristaniya Sumeriyan
Şaristaniya Sumeriyan: Vekolîneke Akademîk a Pir-Dîsîplînî Pêşgotin Şaristaniya Sumeriyan, ku li başûrê Mezopotamyayê, di navbera çemên Dîcle û Feratê de geş bû, di dîroka mirovahiyê de xwedî cihekî yekta û bingehîn e. Bi gelemperî wekî “dergûşa şaristaniyê” tê binavkirin, Sumeriyan di gelek waran de, ji nivîs û bajarvaniyê bigire heta qanûn, teknolojî û wêjeyê, destkeftiyên Read more
-
Çanda Puba Brîtanî
I. Destpêk: Enîgmaya Mayînde ya Puba Brîtanî Puba Brîtanî, ango “xanîya giştî”, ji mêj ve wekî saziyeke civakî-çandî ya yekta di nav civaka Brîtanî de cih girtiye.1 Ew ne tenê cihên ku mirov ji bo vexwarina bîra û vexwarinên din diçin, lê di heman demê de navendên civakî yên girîng in ku tê de têkiliyên Read more
-
Çanda Qehwexaneyên Fransî
Pêşgotin Qehwexaneya Fransî, ji bilî ku tenê cîhek bazirganî ye, wekî saziyek çandî ya bingehîn û yek ji stûnên jiyana civakî ya Fransî tê dîtin. Ew ne tenê cîhek ji bo vexwarina qehweyê ye, lê di heman demê de sembola “hunerê jiyanê” (art de vivre) ya Fransî ye, ku tê de kêf, sohbet û çavdêriya Read more
-
Çanda Xwarinên Îtalyayê
Keywords: Çanda xwarinên Îtalyayê, dîroka xwarinê, antropolojiya xwarinê, pêjgeha herêmî ya Îtalyayê, xwarin û nasname, campanilismo, italianità. I. Destpêk: Çarçovekirina Çanda Xwarinên Îtalyayê bi Nêrîneke Akademîk Çanda xwarinên Îtalyayê, ku li seranserê cîhanê bi navûdeng e, ji tenê komek reçete û teknîkên çêkirina xwarinê wêdetir e. Ew pergalek tevlihev a nirx, bawerî, pratîkên civakî û Read more
-
Çanda Nollywoodê ya Nîjeryayê
Pêşgotin: Pênasekirin û Berfirehiya Nollywoodê Nollywood, wekî têgehek ku pîşesaziya fîlman a Nîjeryayê bi nav dike, ne tenê navendeke hilberîna fîlman e, lê di heman demê de diyardeyeke çandî ya berfireh e ku bandoreke kûr li ser Nîjerya, parzemîna Afrîkayê û dîasporaya Afrîkî li seranserê cîhanê kiriye. Ev pîşesazî, ku ji kevneşopiya sînemaya seluloîdê û Read more
-
Mozaîka Çandî ya Malezyayê
Lêkolînek li ser Civakek Tevlihev û Ahengdar I. Destpêk A. Pênasekirina “Mozaîka Çandî” di Çarçoveya Malezyayê de Têgeha “mozaîka çandî” bi gelemperî ji bo danasîna civakên ku tê de komên çandî yên cihêreng bi hev re dijîn û di heman demê de taybetmendiyên xwe yên cihê diparêzin, tê bikar anîn. Ev model berevajî modela “potaya Read more
-
Supra: Ziyafeta Kevneşopî ya Gurcistanê
1. Pêşgotin Supra, ziyafeta kevneşopî ya Gurcistanê, ji mêj ve wekî kevirê bingehîn ê civak û çanda Gurcî tê nasîn. Ew ne tenê firavînek an şîvek e, lê belê saziyeke civakî ya tevlihev û birêkûpêk e ku tê de nirxên kevneşopî, têkiliyên civakî û nasnameya çandî bi awayekî çalak têne jiyîn û ji nû ve Read more
-
Çanda Māori, Haka û Avakirina Mayînde ya Nasnameya Neteweyî ya Aotearoa Zelandaya Nû
1. Destpêk Ev gotar dê amaje bike ku çanda Māori (Māoritanga), wekî çanda xwecihî ya Aotearoa Zelandaya Nû, ne tenê berhemeke dîrokî ye lê hêzeke dinamîk û jiyanî ye ku bi awayekî bingehîn nasnameya neteweyê ava dike û bi berdewamî danûstandinê pê re dike, ku kevneşopiyên performansê yên wekî Haka wekî nîşaneyên bihêz, her çend Read more
-
Kanada û Pirçandîtî: Çîroka Neteweyekê ku Pirrengiyê Dijî
1. Destpêk: Kanada – Mozayîka Çandanî ya Cîhanê? Dema mirov li kolanên bajarekî mezin ê Kanadayê yên wek Toronto, Vancouver an Montrealê digere, dîmenekî zindî yê pirrengiya çandî ya cîhanê dibîne. Dikanên ku kelûpelên ji çar aliyê dinyayê difiroşin, xwaringehên ku bêhnên curbecur belav dikin, û zimanên cuda yên ku li kuçe û kolanan tên Read more
-
Komara Çek: Serweriya Cîhanî di Vexwarina Bîrayê de û Çanda Wê ya Kûr
Komara Çek: Serweriya Cîhanî di Vexwarina Bîrayê de û Çanda Wê ya Kûr 1. Serpêhatî: Komara Çek û Çanda Bîrayê ya Cîhanî Komara Çek, welatekî ku di dilê Ewropayê de cih digire, ne tenê bi mîmariya xwe ya dîrokî û peyzajên xweş, lê di heman demê de bi çandeke bîrayê ya bêhempa û xwedî rehên Read more
-
Lagom a Swêdê
1. Pêşgotin Pênaseya Giştî ya Lagomê û Girîngiya Wê Lagom, têgeheke navendî û yekta di çanda Swêdê de, bi wateya bingehîn a “ne pir zêde, ne pir kêm, lê tam di cî de” tê pênasekirin. Ev ne tenê peyveke sade ye, lê belê felsefeyeke jiyanê ya kûr e ku hewl dide hevsengî û nermbûnê di Read more
xwende 